Skip to main content

Full text of "Theologia dogmatico-moralis secundum ordinem catechismi Concilii Tridentini"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


DOGMATIGO-MORALIS 

t.  NATALIS  ALEXANDRt 

in  Dtcim  Tomos  difrilfutd* 


j  1 


0 

r 

4 

•    1             • 

m 

( 

* 

•"            '                                                                         f 

'■                                                                                                           1 

If                                                                                                             1 

'    '     r  —  1»    n    \  C;jf  ^    *"   "     *■          ' 

^^^^^^H 

THEOLOGIA 

DOGMATICO-MORALIS 

Secundiim  Ordincm  Catechidni 

CONCILII  TRIDENTINI. 

BDmO  OMWVM  ACCZ/7(^ATISSlMAi 

Plurimis  AcctssioNiBtJs ,  &  NoTiS ,  Variis  EpIstolis  | 
&  MoNUMENTiS  auda»  illuftrata,  &  locupletata* 

TOMUS    PRIMUS 

uBt  ACtraR 

Pe  Pide,  &  SyinboK 

%  P.  F.  NAXALI  ALEXANDRO 

Ordinis  FF.  Prjedicatorum ,  in  Sacra  Facultate  Pari» 

fienii  DoAore ,  &  emerito  Theoiogise 

Profeirore. 


1     t 


v- 

.'/.  i 


Typis  Principalis  Monafterii  B,  V*  M-  EinliaieiiUsi, 
I  l     PecFrancifcainSCwreriumKaiid*  Aliiio  MDCCLXVIII* 


\: 


I-^* 


aj/.^f^AD  LECTOREM. 


CO  D  Thfclogia  hM€  t^pis  Einftdlfn0bMi 
1  lu  /incm  prodcat  ,  /w  rfifi  jff r/  pnhli^am 
nuUi  non  reSi  fentienti  mdcbitur ,  quan^ 
'  do  j  ^tfo  apud  fapiemijjimof  tfHofquemroi 
(apud  eos  nempejquibus  fanm  DoBrtne  facies  nota  efi 
&  familiaris  )  &"  cekbratifflmi  Natatis  nomen  ,  dr 
Theotogis  bujiis ,  intra  Germmi^  pr^fertimfinei  i  haben' 


dem^BMri  vtrlns^  qmlm$  nu^nus  ille  DcSer  *  Ad^^S.kvtdL 
vt  rfariim  ftmel  fmm  repniit ,  Anthorem  qmqne  no/lrnm  ^^^  7«  <^  4. 
jnrefite  p^e ;  Quod  oedupti  credo  ;  quod  tenent  •  jSijf* 
teneo ;  qnod  docenc ,  doceo ;  quod  praedicant ,  pras- 
dico  ;  iftis  pcde j^  non  me  csdes  ;  aajuiefce  iftis» 
d^  qaiefce  a  me. 

Poiiffmm  iptnr  refio  9  qnmndfrem  n  maximis  viris 
TbeUegie  hfc  eommenim  femper  mtrnerit  %  efi ,  qnod 
ilUs  I  qnilms  nr^nnm  Anim4$  fnrandi  ,  &  pro  faero 
Tribnnali  feiendi  onns  inenmbit  ^   planam  &  fecnram 
Viam  demonSret ,  &  mnaiat.    ^nod  ad  privatas  ^e^ 
eentiornm  opimones  attinet »  tam  infolens  Antbori  efi» 
novas  obtrndere  feHtentias ,  qnam  iUi  fanffnm ,  ^  mino* 
min  Gentium  Theologis  (  At  ipfe  dicnbi  reSi  io^ 
qnitnr )  hoc  in  ppere  citandjs  abflrahere»  Nec  alios  ,fi 
qnos  forte  noflris  temporibns  viciniores  nominandos  effe 
dntir^  qnim  tates  plernmqae  laudnt  9  qnornm  DoSrina 
Pfpreipia  Signo  bxiQdXztvselnxit^  Hosjinqnamt  nbi  in  £^  ^^^ 
graviffimo  Jalktis   stern£  negotio  Ijumana   quandoqne  14. 
Authoritate  nti  convenit,  legenti  dnntaxat  aferty  nec 
ab  illa ,  At  obfervatlone  ,  ita  memoria  mnltd  dignijjima 
Moralis ,  &    Chriftian£  Prudcntist  Regula  ,    qnam  ia 
omoi   ardua  dubietate  ccieber  &  pcrantiqnus  Scri^ 
ptor  *  fequtndam  jam  pridem  tradit^  unquam  aberrat :   «  Joannes 
Scilicet,  qt  primo  omnium  quxramus ,  &  fequamur,  .S^>^^^- 
quod  fuper  hoc  lex  divina  prxfcripfit  :  qucjs  H  ni-  s^^Thonis 
hii  certi  exprimit ,  fecurratqr  ad  Canones  &  exem-  Cantuar. 
pla  Sandorum.   Ubi,  li  nihil  certum  occurric,  tan*  m?» 
dem  expiorentur  ingenia  &  confilia  fapientum  in 
timore  Domini  :  illique  feu  pauciores  ,  feu  plures 
fint ,  caeteris  prsrferantyr  »  qui  bonorem  Dei  como-* 
dis  omnibus  anteponunt*    £i  profeSo  operam  fuam 
omnem  Natalis  Alexand^r  navavit  i  &   nuUa  ,  credo^ 
Tbeologia.  nque  ac  ifia  ad  pacaniot ,  i^ui  aliter  fentiunt^ 
vaiet^    Non*  nuUi  ^  quibus  regi  ftne  Cafuiftis  moderni 
T  aut  mores  aut  animi  non  poffe  videntur^  ad  cafus  temm 
^  porum  quandam  quoque  requiri  ,   aut  dari  DoSrinam 
:.  temporum  poffe  arbitrantur  :  ^aft   verb.  tot  primis 
JScclifid  fecuiis  in  Regulis  morum  aut   deelJe  aliquid 
Xi  potue 


mo  fkerit ,  vet  eadtm  graffari  itUSa  vifa  wn  ftnt  j  att^ 

dtmum  Cafk$  a  futuris  j  tifque  nu^qujm  noti  diverfis  eir^ 

cufr/iantiis   mttitndi  j  &  fola  ^dttis  j  prohique  Mini* 

firi  prudentia  folwndi  prsfcrihi  nunc  queant^    ^uMri 

tib,  I,  potius  J.  Hierotymi  *  yerius  blc  lictret :  Cur  pott  qm-' 

|ontraOri- tuor  centuni  C  adde  miiie  &  pluris  )  annos  ducerc 

cjicuu  .     niEeris  ,  quod  antea  nefcivimus  ?  cur  profertur  iq 

qiedium  ,  quod    Sc  Faulus  ed^re   noluit  ?    Minm 

fani    £c€Ltfi£  fu£  confuLuiffc   Deus  optimus    diandHS 

foret  y  fi  quam  noykm  Scriptionh  gmus  Ca$hedra  M<^ 

falii  vidit ,  prius  aut  i^nor^tum  effiii  quod  fciiu  fnk 

mciffarium   >    aut  fcitu  prius  nect^ffliriMm   nau  fuiffts  ^ 

^uod   ignprari  pofittwdum  tantoptre  videbatur^    Nun- 

h  S.  Bcr-^uid  1  ait  M^Uifiiiut  ^   patribus    dodiorcfi  aut  de- 

par4.  Epilt.  votiores  fumus  ?  periculofc  praefuminius ,  qyidquid 

*^^'  in  caiibus  iplbrum  prudentia  practeFivit    Ne^  veid 

id  tale  eft  ,  quod  niG  prjetcreqndum  fuerit  »    Fa- 

Xmm  Quiverjt  omnino  diligeatiam  praeteriifre-  Hoc  ejfe 

fatium  lut  jam  state    AUxander    l^ih  Fontif  x   M^r 

jpimus  dixit^  qui  in  celehri  iUo  Decreto  Opinandi  mo^ 

dutnalienum  omnino  a  SimpliciEate  EvangeHca;  ^aii* 


I 


iimhti  §pp9rim  ;  Fmmdiis  vefi  fanSoritm^J^atnm 
vtlmmmii  &  Qnfiliormif  Dcfrcfa  a^  manus  non  effe^ 
eomingae  >  morem  pr^cipienii  Ecclepa  boe  folo  7%ro« 
lugo  4iligtnter  nfn$  gejfijfe  >  mnneriqnp  fno  ficijfc  faiie 
iifnd^  procfd  dnkio  eritf  H^c  nifnirnm  lans  &  glo^ 
ria  fingidaris  Natali  ddfeinr  »  qnod  operam  fuam  in 
evolvendis  Conciliis  >  Fatribnfqne  iia  feliciter  &  pra^* 
dari  impenderit »  nf  rtliqnis  >  qni  ad  enndem  Idforen^ 
pro  Officio  ifnentnr  >  otinm  atiidijfe  videaiur» 

^nM  cnm  ita  ftnt  ,  nemo  mirabiiur  9  quod  com^ 
parandi  tanti  operis  defiderium  in  non  unis  Germanid 
nnfira  locis  vel  ipfa  utiliiate  e^  prdRantia  fuerit  ac^f 
eenfumf  At  five  di/iafffia  locorunf  fiai  (  nam  aliti ,  quam 
Parifiis ,  Cotoni£ ,  Venetiifque  >  quoad  fciri  faltem  potuit  > 
typis  baSenns  npn  prodiii  )  five  ipfa  jam  reliqua  exemplom 
rtfmppfcitafet&  iptepra  eiitionis  ultifud  difira&ione  4(9 
cidat  9  quofcunque  perauirendi  hufus  operis  conatus  fnper^ 
vacaneos  effe  perfapi  aidicimus.  ^apropter  in  Eremo 
bn^  fatrapukicobono  nt  fieret  modo  aliquo  fatiss  deli^ 
beratum  tandem  eft.  Theologiam  ergo  iflam  >  qua  in  Ur^ 
bibus  iUis  y  Semel  in  duos  grandioris -,  in  quatuor  deinde 
mtdin  formn  tomos  redaHa  lucem  adfpexit  >  in  decem 
modb  ufiiatioris  &  ad  frequentem  leSionem  accomqda^ 
tiorisform£  Tomos  divifam.  edere  placuit.  Ea  re  ncceffe 
fuit,  ne  alius  alio  plus  aquofua  excrefceret  mole  >  ab  or^ 
dine  priorum  editionum  nomiihil  rccedercy  id  tamen  falvo 
materia  ncxu  >  €Jr  libri  cujufque  integritate  ubique  effe  fa-» 
Bum  >  mox  infra  >  LeBor  optime  >  ccmerf  habts.  ^uod 
te  pranifnere  >  aiqffc  hnc  pane^  fifnf^i  pr^fari^  mfum 
eft.   yale^ 


X  4  TO. 


DISTKrBUTIO. 

Efe  B&,  &  Simbdo. 

m  gcKre-  Dc  Bapt* 
&  ExticiDa  Uadianeu 


&  Ccnruris^ 

E»  De  Ordine ,  Bcnef. 
Sofv.  &  Hafis  Ciiioiiids. 

De   pcccatis  ia 
:  ^  ft  KcguUs  monim^ 

ik^  ifiEil  pecQCts  capitalibu^* 

Dfe  TvoAb.   De  i.^^  iM  ^ 
>»  Db:ai^jgi  Pnrceptis. 

Dfr  4-»  &  teSqois  Dccalogi  pra^- 
ce|ios.   kem  de  Oncione* 

TsriXi  j^  iadexQoih 


f  R  ^  F  ^  r  l  Q. 


UM  uni  Dei  gloria,  Eccleflaequo 
utilitati  ftudia.  mea  confecrare,  & 
Opera  dellinare,  Deo  adjuvante, 
decreverim;  cogitavi  diu ,  quid  Ope«» 
ris  elucubrare  poflem ,  quod  utilius 
eflet,  &  conducibiiius  ^d  Opus  minifterHt  ad  fdificatiQ» 
wm  corpQris  Cbrifti  Vifum  ell  huic  fini  fervire  pluri- 
mum  polTe  TMogiam  Dogmaticam,  ^  Aforaleni ,  ia 
qua ,  iepoiitis  omnmo  Qua.ltionibus  Sctiolaiticis ,  ptXf 
termiflis  etfam  Pofltiv»  Theologiae  Quaeflionibus ,  quse 
Criticam  ,  Chronologiam ,  Hiiloriam  ,  &  antiquam 
FcclefispDifciplinamipectant,  quarum  tractatione  cu- 
riofk  delei^latur  eruditio ,  &  in  quihus  alias  verfati  fu- 
mus;  ea  dunitaxattra(n:entur,  qu«  in  Concilio  Tri- 
dentino  finita  funt ,  aut  tradita  Dogmata ,  vel  in  ejuC 
dem  Concilii  Catechifmo  expofita,  &  alia  nonnulkj 
quae  fcJre  Sacerdotes ,  Reiftores  Animarum,  Confcien- 
tiarqm  Moderatores ,  necnon  verbi  divini  Pradicatores 
debeot,  fuo  yi^  iVlinifteriQ  dign^  fpngantur, 

)Cf  Cle. 


Clericonjm  uTui ,  ut  ma^is  accommodata  fit  haBq 

InoHra  Tiieologia  t  in  ea  fequi  lubet  ordinem  Cafee- 

lchifmi  ,  juflu  HicraE  Synodi  Tridentinas  editi,  &  a 

ISummis  Pontificibus ,  ac  Synodis  poft  Tridentingm 

lcelebratis  non  modo  approbati  ,  fcd  Paroahis ,  &  Se» 

lininariis  traditi  ,  atque  commendati  :  &  prxftantiflS- 

Imos  Theologos  aemuiatiis,  ex  Religiofo  niaxim^  Fra- 

Itrum  PraEdicatorum  Inftituto  ,  qui  huic  adlahorarunt 

lOperi,  Pio  K  SaiiClifluTioPontifice,  &  S.  Carolo  Bor^ 

\rm£o  dirigentibus  ,   non   proprios  ,  &  peculiares 

limi  mei  Tenfiis  ,  non  privatas  Scholie  Thomiftica 

)piniones ,  fed  Ecclefia;  tantum  doilrinam  (  quantum 

luidem  potui )  in  Dogmatibus  Fidei,  fllorumque  Re- 

ilis  explicandis  confeftor.   Dogmatum  probationes 

;x  Scripturx  Sacra: ,  Traditionilliue  fbntibus  purii]k 

lis  derivatas  profero.    PnEcipuas  etiam  objeoiones 

iluo  ab  Ha:reticis  oppofitas ,  npn  ea  quidem  prolixi- 

*te  &;  Eruditionis  ubert^te,  qua  Theologicis  in  fuh^ 

felliis ,  &  Exercitationibus  Academicis  opus  eft ;  fed 

;a  tamen   integritate,  &  plenituding,  quze  Viris  Fc- 


fiiBdamento  pofiii ,  illaf^ue  paflim  hoc  in  Opere  vk» 
dicavi ;  quo  meam  erga  Sedem  Apoftoiiqam ,  &  in  ea 
fedentes  2>an£ti(]imo8  PontiBces,  eorumque  Decreta, 
five  Fidem,  live  Dilfciplinain  ,  ac  Mores  ^edkmtia , 
leverentiam ,  ac  obedientiam  toti  Orbi  Cliriltiano  ap> 
probem.  Cum  Leoms  fcilicet  QuarH  Concilio  ex  ani; 
mo  dixerim :  ii  quis  Dogmata  „  Afandata ,  SanSioms , 
InterdiBa ,  vel  Decreta  pro  Catbolica  Fide ,  pro  Ecclefia. 
fiica  Dijciplina , pra  correSione  Fidelium,pro  mendatio^ 
pe  fceleratorum ,  vel  interdiSione  imminentium  ,  velfU' 
tHrorum  ntalorum ,  a  Sedis  Apoftolic£  Pr^fule  falubritef 
promulgatacontempferitiAnatbemafit, 

Dilcipiiuam  porro  ,in  Sacramcntorum  Adminiftnht 
tione  obfervandam  ex  Tridentino  Concilio ,  &  aUis 
Synodis  poileacelebratis,  ex  Romanorum  Pontificum 
Decretis,  &  Conititutionibus,  ex  Sandti  CaroH  nu£> 

Suam  fatis  laudatis  Inftruftionibus ,  ex  Moribus  ,  ac 
litualibus  fingulamm  Ecclefiarum,  prjifertim  Romans 
ceterarum  Matris ,  ^Magiftr^ ,  propono,  Patrum  ,  & 
Synodorum  antiquaru^  teitimoniis  illullratam  faepc, 
ac  roboratam,  Qua  enim  olim  viguit ,  &  mwic  anti^ 
guata  eft ,  vel  in  defuetudinem  abiit ,  Difciplina ;  himc 
icire ,  etfi  perjucundum ,  &  utile  fit ,  nontamenomni- 
no  necefliirium.  Eam  certe  in  ufum  privato  arbitrio 
revocare  qui  voluerit ,  perturbabit  oninia  ,  laqueum 
Animabus  injiciet ,  nimis  emungendo  eliciet  {anguL* 
nem ;  ab  Ecclefia  ingenio ,  quae  ob  Fidelium  falutem 
promovendam  vulnus  Difciplinas  fuic  inferri  multoties 
paila  eft  ,  illam  fxpe  immutavit ,  feveriorum  etiam 
Regularum  obfervantiam  in  defuetudinem  abire  in^ 
terdum  permifit  ,  j)rorius  erit  alienus.  Pnefentem 
igituF  Ecclefi»  Difqiplinam  in  Sacramentorum  Ad.. 
miniftratione  ,  &  Eccleiia;  Regimine  obferyan- 
dam  cenfemusi  ac  docemus  :  quamvis  &  antiqua 
piurimi  &cienda    fit  ,    fufcipienda  ,   VQneranda  ^ 


|iie  inftauratio  in  plunbus  optanda  ',  nuC 
n  Tero  privato  arbitrio  ,  &  audloritate  tentanda. 
emm  Spiritu  gubernante  eam  olim  fervavit, 
an  regenre  muavit  Fcclefia,  eadem  Fidei  Reajula 
ent?  .^  QsLir  uxu  ammno  efl ,  jola ,  inmobilis ,  ^irrt- 
^atus ,  u:  loouitur  'JertuUijnus.    Pneclaram  illam 


»«**  w  •   •  <»w  « 


!^  •  r^i^iST^irn* 


fententiim  oinaes  ;ii)imo  imbihnnt ,  velim , 
«t:::  ?t?r.:rjs  irtixi  eit  mex :  (ontra  rationem  nmo 
ms  •  cz^^^z  ScrrTS^r^  mmo  Cbrijhjnus ,  contra  Ec^ 
m  mtm:  7^iL%s  ffz.  rris. 

aac  rr.:*c^:ci::i  :::  vvainque  Libros  didribuimus : 

feu  Tncbtus ,  feu  Capita , 
Niinieros ;  ordinis  ,  pcrfpi- 
t»,  x~f.r.vr:x  •u.:L::ltr  grida.  Rationes  Ale- 
:)"i:caBS^  ir:trict::>.  :urt:i:?res  Schohe  Tiieologo- 
V;:I:i\::-.  :-,s  :  <c:li:h.:^<  criim  locutiones ,  quan- 
fi>  r,:-;:^::,  v:?i.:r^>,  ^  nc*q::e  enim  iis  nuiquam  uti 
: :  : :  ii  v.;T^r:-::.::  v  r.::::uni,  qui  in  Seminariis 
rjur::v:*  cj:-^*:^:*  r.cncue  in P >ilorophicis  Difci- 
s  n^v*.  di::*:c:^  r.  :V.;  ikiT:: ri::  •  ir.i;enium ,  cap- 

oe  iKHtram  atcemperemus. 


W,  Scpe  AlatrhHomd  s  compleftittir.  fra^bitin 
]ucbarijiia  inferta  fiint ,  quse  fye&smtAfiffarttmCtm 
U  nem .  ^  C^remtnias  ,  EtclefMiimque ,  (^  AUd- 
Confecrationem.  Traclatui  De  Potmtentia  adjiuida 
qux  Cenfuras ,  &  Indulgentias  attinent  Tradatni 
'.ictremd  UnSionei  qudc  lefiamenta,  ^  Sepultitraat 
fiafticant ;  (\ux  quidem  Rectoribus  Animarum  £d.* 
c  obfervare  neceffe  fit.  Traftatui  De  OrMne ,  in^ 
eft  Ecclefiafiicd  fJierdrchid  delineatio  :  Tra^tib 
accurata  DeSimonia^-  cum  Regulis  neceflariis  acl 
dum  judicium  de  Cafibus  cpnlcientiae  drca  hanct 
riam  emergentibus.  ItemDtf  Vitai^hiontfiati 
orUm ,  maxim^que  Sineficiatorum  officiis :  necnon 
loris  Canotticis.  Tra^tatus  De  Aiatrimomo  coau 
itur  prxcipua  difficultatum  momenta,  quae  n^oi 
fhceiTere  pofTunt  vel  in  foro  confcientise^  &  Poenk 
e  tribunali  ;  vel  in  foro  exteriori  Ecdefiaftico 
Matrimonii  ImpeJimentd, 
Dcr  tertius  eft ,  De  Peccatis  ,  quonlm  cognitio  ad 
imenti  Poenitenti«  Adminiftrationem  neceflariai 
"o  in  Libro  Regulae  generales  Moralis  ChriftianaEi 
opinionum  deleftum  ,  &  peccatorum  difcrimen^ 
:  gravitaterhtradi!inti1r,&explicanturi  Tum  fin- 
im  de  feptem  peccatis  capitalibus,&eotum  fur^ 
agitur ,  &  Regiilae  Morales  circa  fingulas  foecies 
ntur ,  exponuntur  ,  firmantur.  Accedit  brevis 
Irtutibus  Traftatus. 

3er  quartus ,  De  LepbUs  ,  ^  Decalogo :  qui  om* 
,&fingulorum  Praiceptomm  explicationem  ac- 
am,plenamque  compleditur,cum  Regulis  Mou 
is  ad  Cafuum ,  circa  Prxcepti  cujufque  materiam 
gentium,  folutionem,  &  elucidationem  neceflariis* 
)er  quintus  ,  De  Ordtioni  ,  Dominics  Orationis 
:m  explicationem  continet» 
•us  fecundis  curis  a  me  recenfitum ,  &  a  mendis 
rgatum ,  quac  in  prima  Editione  Parifienfi,  Colo* 

nienfi 


nienfi ,  &  Veneta  pauciora  quidem  irrepfefant ,  ht 

foftremaEditione  prodit  in  Lucem ,  multis  acceffion 
us,  Notis ,  centum  amplius  EpiftoUs,  Dogmata  >  D 
fciplinam,  Morefque  fpeftantibus ,  a  me  etiam  reo 
cnitis ;  pncclaris  denique  Monumentis,  quibus  Catlii 
Sca  DogmatajSc  faniorMorum  Difciplina  confirmai 
tur ,  aufitum ,  iliuftratum ,  locupletatum* 

Hoc  Opere  Theologise  Dogmatioe  ,  &  Motalis 
quod  Ecclefisc,  Sedifque  Apoftolicit  judicio^  &  cc 
redlioni  humili  devotione  fubjicio,  cum  fruentur  Eccl 
iiaftid,  Religiofique  Viri  >  in  fuis ,  amabo  ^  Sacrificiif 
&  orationibus  Autlorem  Deo  commendent  i  Pioru 
fuf&agiis  maxim^  indigentem*      . 


E    P    I    S    T    O    L    A 

E  MIN  ENTIS  S  JM  1    D,D» 

CARDINALIS   SPADA , 

INNOCENTII    XII. 

BSAtA  MSMOllIff  PoVttlFICtS  NOMINE ,  ▲€  MaKDATO 
AX>  AUCTORSM  DATA« 


tiMOD  VM  Aeverenie  Pateir^  jyagnam  Paitrdi 
tati  M  bakeogratiam ,  quod  editos  a  te  nuper  T%eeU 
logist  Uhros  ad  metranfmiferis  una  ium  fingMlarihua 
bimanitatit  ergame  tuM  fignificationibnsi  Litteras  ^  qnas  adjeeifii 
ad  SanSiJfimum  Dominnm  noflrum  i  avide  a  meperleSas  ^  fimulqut 
Librorum  exemplar  iUieo  San0itatis  fua  pedibus  obtuli  f  omnino 
fperans  uberem  gdudii  materiam  ex  luculentis  adeo  obfequentis  anim 
mi  tui  deelarationibus  exorituram  SanUitati  fua*  Nec  me  fani 
opinio  fefeUit ;  audiens  enim  SS^  Pater  ex  iifdem  Utteris  i  ta 
rei/ercnter  adeb  atque  ut  veii  Iteligiofum  Virum  decet^  ie  Apo^ 
fiotic4t  Sedis  AuSoritate  fentire  ,  in  qua  ,  veterum  Patrum  fen* 
tentia  edoSus  i  ptaifiari  quarentibus  Fidei  veritatem  agnofcis  / 
teque  doSrJnam  >  quM  i^  Romana  Ecclefia  omnium  Ecclefiarum 
Matre  i  &  Magifira  cbnfervaiUt  ^  &  pradicatur  i  tenere  in  omni* 
bu%  ,  ac  docerevelk  declaras  ;  profeffus  ibidapi  a  Spiritu  fanSio 
per  os  Romani  Pontificis  Fidei  controverfias  judicari  i  ac  propterea 
SanSitatis  fuM  examini  j  judicio  ^  ac  emendationi  ngn  Opus  isodo 
prsfatum  ,  fed  &  cetera  ,  .qua  Jn  hunc  ufque  diem  edidifli  ,  aa 
deinceps  editurus  es  ^  funma  animi  demiffione  fubtttittis  ;  mirum 
efi^  quanta  Pontificii  animi  Jucunditat&  perfufus  fuerit  ^  &  quam 
frofnfe  Chriflianam  pietdtem  tuam  ^  profitendaque  veritatis  fludium 
tommendaveriti  Efl  itaque  de  quo  admodum  gratuier  Paternitafi 
tu^  ^  quod  bujufmodi  debita  venerationis  officiis  ingenua  mentis 
tua  probitatem  fpe^atam  facere  volueris  y  fimulque  Pontificiam 
beneyglentidni  pr^nltrerii  Sani  nemo  te  meliusi  qui  vetera  Ecclefm 
•    -    •  Monu^ 


«r^*        ^  i^^^m  ' 


$ien»mentd  dltirna^noffmrnit^ke  m^HM  verfate  ctmfue^plfli^  mvit^ 
ftnSijpmQf  ^mfqu€  ^  Uudatipmof^tie  Siriptores  petulUri  R^mang 
Fidti  ,  doSlrina^uv  proft£iohe  m^xim^m  ftbi  ghriam  comparaffe  i 
t^fjue  €ontr4  mdi  femper  jpud  Mniverfjm  Ecclefium  dudtviffe ^^qmt 
m  Beati  Petri  Stdis  Oifiiplin^  §  viL^t  ub  umverfati  Catholita  t^cri* 
f^tis  regtiUy  difitxcrf*  ^^oram  enim  Akffvrum  (  at  fcite  oUm 
SanSiffimi  Galit^  Antifim  s  pronHnti.irtmt  )  valerepofftt  pr^dicatiui 
miji  tfifos  Sedts  Apofhlica.  Mt  intromffii  i  aut  Apocryphos  fecit  i 
H^^'t4iftie  CMm  Paternitatem  tnamlatete  nonpoffint  ^  SanSiffimmi 
Dominus  nofler^  qui  &  mrtutts  tuds  magnificir^  €r  paterna  n 
fefpiiit  caritate ,  plani  confldit  ed  te  univerfo  Orhi  daturum  argui 
^enta  ^  tfuibHs  patam  fi^t ,  te  ut  egregium  imlyt£  Ftjtdicatorum  Fa* 
milis  Alumnum  ,  gcrmanumque  Ari^elUi  Di>&oris  dijcipulum^  pie* 
iate  non  minus  &  rctigiofa  in  Apotioiicam  Sedtm obfi rvantia  |  c^uam 
fapienti^ ,  &■  eruditionis  fuma  prafiare  ;  quo  t}f*iJem  nihit  Deo  ^  tf 
SanSitati  fu^  gratius^  nitnlbonis  virisjucunaimSr  Etctefi^que  mdL 
ficationi  opportunius  ^  nihit  agere  tibi  ghrioflus  poterisi  Ego  veri 
ium  ex  SanBitaiis  fu£  fententia  tihi  ifl^  figfiifico  |  (iudia  ^uoqtu 
tnc^  c0iciitifue  tuis  impendenda  vpporiuniiatibus  tiiicnier  poUictor  ^ 
paratiffimamque  in  tui  ftrvitikm  voluntatimi  Dcus  Optimus  Ma^ 
ximus  Paternitaii  tu^  cmleiiis  gratidt  dona  multiplicet  >  latroref 
^ue  litterarios  tuos  fruSu  vacuos  minimi  tffe  pcrmittat^ 


rUEOLOGlJE 

DOGM  ATIC^ ,  ET  MORALIS 
SECUNDUM  ORDINEM  CATECHISMl 

Concilii  Tridentini 

LIB  E  R    P  RlAiUS. 

DE    FIDE  ,  ET    SYMBOLO. 


UM  ddes  rpintatts^dificit  dc  fun()dt»etl* 
tum,  indeque  exordium  fumat  chriltia« 
nae  Religionis  inftitutio>  ab  ea  quoque 
Theologia  noftra  exordium  fumat  ne- 
celle  eft.  Hac  edim  duce  ad  cognitio» 
ncm  iJei .  rerumque  divinarum  i  accuratam  perveni"* 
mus ,  ad  quas  humana  ratio  tam  propria  infirmitace » 
quam  congenitis  ex  primi  hominis  pecc^to  >  tenebrif 
impar  coecutic  >  variilque  erroribus  implicatur  j  nifl 
fidei  lumine  coUuftretur*  Hinc  hotttines  >  qui  folo 
lumine  naturali  Deum  cognoverunti  &  fide  deltltuti  * 
non  flcut  Deum  glorificaverunt  ,  fine  Deo  in  hoc 
mundo  fuifle ,  Apoftolus  afferit^  Hirtc  etiam  5**  A/iYtf.  tph»  t»  ii% 
rius  Ub^  4.  De  Trinitate  fcribit :  ^,  Non  fubeunt  in-r 
^  genia  noftra  in  coeleftem  fcientiam »  neque  incom« 
))  prehenfibilem  virtutem  fenfu  aliquo  infirmitas  no-* 
^  ftra  concipiet*  IpO  Ueo  de  fe  credetldum  eft  ,  9t 
))  iis ,  quae  cognitioni  noftras  tribuit  ^  obfequendum* 
„  Et  Lib.  5.  A  Deo  difcendum  eft  ,  quid  de  Deo  in* 
»  ttlligendum  fit ;  quia  nonnili  reaudorecognofcitur* 

Tom.  /*  A  QLUiB- 


De  Fidei  &  ^rnMo*  i 

I  TrideodnBm  Se(Sooe  <^  CiiKNie  3«  CDJ^ 
rba:»SiqQi8dinrit,fine  pmfeoiefiteSnritiis 

inTpinitione »  atque  ejns  adjotorio  »  Jiomi* 
credere » fperare » dtlime » aat  pouiitcre  poft 

oportet,  ut  ei  joftiwatioati  gratia  ooiifer»- 

Anadieina  lit.»' 

)ifino  ifto  lomine  mens  hominit  illDftratar.»    ndiihi* 

ifrr/iBo  </?  Mitfugtliim  >  m  iis » fiti  ptrema  \  ^  "^ 
i  i  f  a  fMilms  Dems  bsifm  fisndi  ex^mris  memtis 
m^mf  nmfitlgtMi  iUis  ilUnmiMii^  Mwmtgelii  gt§^ 
ifU ^fid  efi iwiAga Dei..^. ^(mimm  Dem,  qtfi 
r  smeiHs  Imcem  fpleiidejeere  ^  iffe  iimcit  in  car. 
alriV ,  nd  iUitmimmiimemfiiemis  deHrkmis  Dri  9 
\^ClmJli ^efm ;  ( inquit  Apoftoloi  a.  ad  CarAh 

jp  ♦•  ) 

BO  lomine  fit »  at  mens  hominis  firmtter  aflea-  Fldet  e«b 

is»  quae  Deus  revelavic*  Cum  enim  fides  nob  ^^^^ 

a  experientiai  non  conjeduris,  non  ratione 

1«  fed  Dei  revelantis  audloritate  nitatur»prt*- 

licet  f  ac  ruprems  Veritatts ,  quas  nec  fallere 

nec  hWi  >  poilulat  in  aflfentiendo  firmitatem » 
nnem  prorfus  haBfitationem  cxcludat  Q|ian«»  h  ^*  >^ 

igitur  fcnfui ,  vcl  rationi  contraria  videantuc»  ^**  '• 
le  fufcipiuntur ,  illis  tamen  citra  dubicationcm 
ndnm  ,  &  intcUedu»  omnis  io  cafihniatem 
idus  eft  in  obfcqmism  Chrifii  ,  apod  qucm  noa 
dle»  nedum  impoffMle  omne  veibnm.  Hinc^» 
r  Semane  de  vera  ac  pia  Fide ,  ita  fidem  definit : 
\  eft  aflcnticns  approbado  fioe  uUa  oaefitadone  \ 
Mram  vcritate»  quae  divino  munere  funt  pro» 

liortem  illam  cxplicat  magis  Apoftolos»  fidem 
ioieos »  £piftol.  ad  Hasbr.  cap.  lu  £fi  msim 
^rnndnnim  fub/ianiia  rermm  ,  argmmammm  nms 
Mimm.  Dicitur  cnim  fubftanda  rerum  fperao- 
9  qoia  aflenfus  eft  adeo  ccrtiu  >  ac  firmos »  oc 
,  quac  a  nobis  fperantur » etfi  adbuc  fbtora^  fint » 
ixpcdadone  pofitaci  perinde  tamen  »  atqud  fi 
tea  c^nt » jamque  in  rcrom  natura  fubfifte^ 
A  »  fcot. 


i  Thool  Dog*  &  Moral.  Lib,  h 

\si'^'Q.  UjESTIO    PRIMA. 
D  E    F  I  D  £. 

S':  A  E  T  I  C  U  L  U  S    P  R  I  M  U  S»  ^ 

^id  fn  fideu 

Fides  m\gO  dtfinitnr  Donum  Dti\  feu  FiVf*i  a  D§6 
i/tmuuo         infufa^cHJas  iumim  mens  hominis  iUufirata  firmiter 
Ifideii  afftntiiur  iis  omnibus  ^  qua  Deus  reveUvit  y  &  nobis  per 

^  Hctkftamfuam  crcdenda  propofuit  ^  fivc  iU4  facris  Lii^ 

teris  exprejfa  fint  j  five  non  ftnt, 

1-  Dicitur  DonHm  Dei ,  qua  in  re  cutn  ceteris  Vtr* 
Fides  Dfii  tutibus  Theologicis ,  Spe  fcilicet ,  ac  Charitatc  j  con- 
IdootitiL      venit  *  itnrna  cum  omnibus  virtutibua  intuGs»  ac  do- 
nis  Spidtus  fandi ,  quae  paricer  Dei  dona  funt :  Fidem 
autem  effe  Dei  doniim ,  etiam  quando  charicatjs  con- 
^       fortio  deftituta  etl: ,  dogma  ell  Catholicum  *  Sgriptu^ 
TX  iacra  teftimonits  firmatum ,  Joannis  6*  Hoc  efl  opns 
D^i  ^ut  credatis  m  eum ,  quem  rnifu  tUtt  r.  ad  Corinth* 
12-  Mreri  4^tHr  fides  in  eodem  Spiritu.  AdEphel*  »* 
iiratiaefiis  falvati  ptr  fidem  y&  hot  non  ex  vobis^Dei 
enim  donum  efl^  Ad  Philippenfes  i*  l^^obisdonatHm  efi  pro 


i 


DeFide^&SymboIo;  } 

demuiiiTrideQdnDin  SeffioDc  6.  C^none  3«  CDJus  hasc 
funt  verba :  n  Si  quis  dixerit ,  fine  praeyeniente  Spiritus 
^  fandi  infpiratione ,  atque  ejus  adjutorio  >  homi* 
3,  nem  credere,  fperare ,  diligere ,  aut  poenitere  pofle 
«fiottt  oportet,  ut  ei  jultificationis  gratia  confer»- 
9  tur ,  Anathema  fit.  „ 

II.  Di?ino  ifto  lumine  mens  hominis  iiluftraturi    ^ddla* 
quia  Si  ^ptnmm  nfi  tvMgUiMm ,  in  iis ,  qui  pereunt ,  efi  ^^ 
cptmm }  in  qiUlms  Dems  bnfMS  fdCMli  exc^cavit  mentes 
infideliim^  tu  nmfMlgent  iUis  iUnminntio  Evangdii  glo* 

Tim  Cbrifii ,  qni  efi  imago  Dei  •  •  •  •  ^Honiam  Dtns ,  qni 
dixit  de  tenebris  iMcem  fplendejcere ,  ipfe  iUnxit  in  cor^ 
dilms  mofiris^ad  iUnminationemfcientiM  claritatis  Dei, 
im  fatie  Cbrifii  ^efu  ;  ( inquit  Apoftolui  2.  ad  Corin^^ 
tbi0s  cap   4*  ) 

III.  fioiuminefit,  utmens  hominisfirmiteraflen-  .Fldetcer« 
tiatur  iis ,  quae  Dcus  revelavit.  Cum  enim  fides  non  ^^^^ 
fenfuum  experientia,  non  conjeduris,  non  ratione 
humana ,  fed  Dei  revelantis  au(floritate  nitatur  ,  pri« 

mx  fcilicet ,  ac  fupremae  Veritatis ,  quae  nec  fallere 
poteft ,  nec  bl\i ,  poiluiat  in  aflfentiendo  firmitatem , 
quas  omnem  prorfus  haBfitationem  excludat.  Qpan*-  ^-  ^^*  ^e» 
tumvis  igitur  fenfui ,  vei  rationi  cootraria  videantur ,  ^**  *• 
quae  fide  lufcipiuntur ,  illis  tamen  citra  dubitationem 
aflentiendum  ,  &  inteUedlus  omnis  in  captivitatem 
redigendus  eft  tn  obfcqHinm  Chrifii  ,  apud  quem  non 
efi  diflicile,  nedum  impoffibile  omnc  verbum.  Hinc  S^ 
BafiiiMS  Srrmone  de  vera  ac  pia  Fide ,  ita  fidem  definit : 
30  Fides  eft  aflfentiens  approbatio  fine  ulla  naefitatione 
^de  eorum  veritate,  quas  divino  munere  func  pro« 
9  pofita. 

Firmitatem  illam  explicat  magis  Apoftolus ,  fidem 
ita  definiens ,  Epiftol.  ad  Haebr.  cap.  ii»  Efi  autem 
fides  fperandarum  fubllantia  fernm  ,  argumentnm  non 
dpparentium^  Dicitur  enim  fubftantia  rerum  fperau- 
darum »  quia  aflfenfus  eft  adeo  certus ,  ac  firmus ,  ut 
eas  res ,  quae  a  nobis  fperantur  >  etfi  adhuc  futura^  fint , 
&  in  expedatione  pofitaci  perinde  tamen  ,  atqu^  (i 
prasfcntes  eflfent  » jamque  in  rerum  natura  fubfifte^ 
A  »  rent» 


4        TheoU  Dog,  &  Moral.  Lib*  t 

rent,  nobis  exhibeat«  EFHdtenim,  ut  nihilo  maglf 
de  mytleriisa  fenfu  remotis  dubitemus,  quam  H  vel 
oculis  conlpeda  ,  vei  ratione  coinprehenfa  elTent } 
imo  de  ilHs  mutto  certiores  fjnius ,  quam  de  his ,  qo^ 
nobis  fenfuum  experientia  t  vel  rationc  perfijadiVitur« 
Dicitur  ar^ftmentHm  non  apparenimm ,  id  eft  i  oftenlio  § 
&  demonftr^ttio  rerum»  quseriOn  videntLifi  quia  eas» 
tametri  oblcuras  ,  &  inevidentes ,  tam  certa  tamen 
^ocuHs  mentis  noftrae  repraefentat  ,quam  fi  vel  cot- 
poris  ocuHs  confptcerentur  ,  vel  human^  fcientia£ 
tationibus  comprcheniae  iutelllgerentur. 

I  V^  Fides  igitur  non  cft  opinio  >  non  eft  aeftimatio; 
qoomodo  eam definiebat  Petrns  AbMUrdm,qutm  pro^ 
pterea  S.  E^rnardui  graviter  reprehendit,  ac  refeUit 
Epiftola  190.  fcu  Tra^atu  De  crroribus  Fetri  AbaiUrdi 
in  Concilio  Senonenfi  damnatis  j  ad  Innacentium  Ih 
Pontificem  Maximum  ,  ca/?-  4.  ,,  Abfit,  inqnit,  nt 
y^  putemus  iti  fide ,  vel  fpe  noftra  atiquid ,  ut  is  patati 
^^  dubia  aeftimatione  pendulum  ,  &  non  magis  totum^ 
^  quod  in  ea  ell  >  certa »  ac  foUda  veritate  fubnixum  $ 


De  Fide,  &  Symbolo*     '  f 

„  Placet  Qihi  >  fateor »  illius  de  fide  definitio.  FUes 
ifi  »  ait  9  fiibfidntia  renm  fperandarum  ,  argumentum 
^  noH  afpnrentinm.  Subftantia  >  inquit  ^  rerum  fpe- 
„randarum,  non  inanium  phantafia  conjedurarum. 
r^  Audis  fubftantiam ,  non  hcet  tibi  in  fide  putare ,  vel 
9  difputare  pro  libitu  ,  non  hac  iilaque  vagari  per 
V  inania  optnionum  ,  per  devia  errorum.  Subftantise 
„  nonjine  aliquid  tibi  certum ,  fixumque  prsefigitur  ; 
9  certis  clauderis  finibus ,  certis  limitibus  coardaris ; 
„  non  e(t  enim  fides  aeftimatio,  fed  certitudo*  Hae- 
fitationem^  igitur  excludit  prorfus  omnem.  Undp 
S.  ^aeobns  Epiftolx  cap.  1«  Pofinlet  autem ,  inquit»  in 
fide  mbil  bdfitans  :  ifui  enim  bafitat ,  fimilis  efi  flu&ui 
maris ,  qui  a  vento  movetur  ,  &  circumfertur. 

V.  Ut  ab  opinione  >  &  sftimatione  ,  fic  etiam  a  Fiflei  ob- 
fcientia  fides  difcernitur  :  quia  divinum  illud  fidei  lu-  C^uritas. 
men  rebus  credendis  perfpicuitatem  non  afFert.    Eft 
enim  fides  rerum  ,  quae  non  videntur.    Unde  rurfus 
Apoftolus  y.  ad  Corinth.   15.  ait  :  Videmus  nunc  per 
fptculumin  anifimate,  tunc  auttm  facie  adfaciem.  Hinc 
S.  AugufiinusTtaStztuii.  in  Joannemi  explicans  illa 
Chrifti  verba ,  Et  cognofcetis  vtritatem ,  ait :  Nonne 
veritatem  cognoverant ,  quando  Dominus  loqueba- 
tur :  Si  non  cognoverunt ,  quomodo  crediderunt  ? 
»„  Non  quiacognoverunt  crediderunt,  fed  ut  cogno-  joan.  g.ji. 
fcerent  crediderunt»  Credimus  enim ,  ut  cognofcamus, 
non  cognolcimus,  ut  credamus.  Qpod  enim  cpgnituri 
fumus ,  nec  oculus  vidit ,  nec  auris  audivit  >  nec  in  cor 
homtnis  afcendit  Quideft  enimfides,nifi  credere, 

3uod  non  vides  ?  Fides  ergo  eft ,  quod  non  vides  crc- 
ere,  veritas,  quod  credidiftividere.  ,,„  EtTradatujoan.  14.29. 
79*  explicans  hsc  Chrifti  verba  :  Et  nunc  dixi  vobis , 
prius  quam  fiat ,  ut  cum  faSum  fuerit  credatis  >  ait ; 
r^  Quid  eft  hoc  ,  cum  magis  homo  credere  debeat, 
anteqaam  fiat ,  id  quod  credendum  eft  ?  Hsec  eft  enim 
laus  fidei  j  fi  quod  creditur  non  videtur.  Nam  quid 
magnnm  eft ,  fi  creditur ,  quod  videtur  ,feeundum  il- 
lam  ejufdem  Domini  fententiam  ,  quando  Difcipu- 
faun  arguiC  dicens  :  ^ia  vidi/ii  >  eredidifii;  beatii  j^^  ^: 

A  3  qhi 


(  Theol  Dog-  &  MoraL  Ub.  L 

qnl  mn  w4ent ,  &  tndnnt  ?  ^^j,  Et  nefdo  utrum  crc- 
dere  dicendus  eft  quifque  i  quod  videt-  Nam 
ipfa  fides  ,  in  Epiftola  ,  quse  dicitur  ad  Hebraeos  i 
ita  eft  definita  :  Ert  autem  tides  fperantium  fubftan- 
tia  >  Gonviaio  rerum  ,  quae  non  videntur*  Quapro- 
pter  fi  iides  eft  rerum ,  quae  creduntur  ,  eademque 
fides  earum  eft  ,  quae  non  videntur,  quid  iibi  vuit, 
quod  Dominus  ait  :  £r  nunc  dixi  mbis  ,  pnus 
qnam  fi^r  y  Ht  cum  faSum  fuerit  ,  crtdatis  ?  Non" 
Tie  potius  dicendum  fuit  ,  Et  nunc  dixi  vobis, 
"prius  quam  fiat  ^  ut  credatis ,  quod  cum  fadum  fuerit 
'videatis  ?  Nam  &  ille  cni  didum  eft ,  ^ia  vidifii ,  irre- 
4idi}li ,  non  hoc  credidit ,  quod  vidit ;  led  aliud  vidit  ^ 
aliud  credidit :  Vidit  enim  hominem  ,  credidit  Deum. 
Cernebat  quippe  i  atque  tangebat  carnem  vivcntem  * 
quaui  viderat  niorientem  :  &  credebat  Deum  in 
carne  ipfa  latentem*  Credebat  ergo  mentc »  quod 
non  videbat ,  per  boc  quod  fenfibus  corporis  appare* 
bat.  Sed  etfi  dicuntur  credi  *  quae  videntur,  ficut  dicit 
unufquifque  oculis  fuis  fe  credidiife  :  Non  taoien  ipfa 


De  Fide ,  .&  Symbolo*  7 

9  tionem .  •  •  •  Nec  fides  habet  meritum »  cuj  hnmai» 
<  9  ratio  pr^bet  experimentum.  „ 

VL  Fidedivinaillisomnibusaflrentimur,quaeDeu8  Ratio  fir. 
icrelavit^five  praeterita  fint,  five  praerentia ,  five  fu  wwaffcn. 
tora  !  illirque  firmiter  afl^ntiendi  unica  ratio  eft  dir  ^^ibu7^  fil 
?ina  audoritas.   £t  hac  praecipu^  cogitatione  muni-  dei,  e(t  Det 
re  fe  debe|t  animus  Chriftianus  adverfus  omnem  car-  revelanus 
nis  cogitationem  ,  quae  vel  contraria  fuggerit,  vel*^*^"'*** 
Rdigionis  veritatem  in  dubium  vocat;  Dei  voces 
efle  (uiaecuipque  fides  loquitur,ut  dpcet  Apoftolus 
I.  adTbeflalonicenC  2t  Cum ,  inquit ,  MccepiJJetis  a  nom 
ks  verlmm  OHditus  Dei »  acctpifiis  iUud  non  ut  vcrbnm 
heminmmyfed  (  ficnt  cfl  vere  )  verbum  Dei^ 

VII.  QtMB  autem  Deusnobisrevelavitiea  per  Ec»  g^^Dcus 
^efiam  fuam  nobis  credenda  propofuit ,  ac  propo-  revclavic  , 
nit.  llii  namque  credidit  depofitum  fidei  ,  de  quo  per  Eccle- 
Apoftolus  ad  TimothcMm  fcribens ,  ait  ?  0  Timothce ,  Jj*"*  ^re. 
iepvfttnm  cnfiodij  devitans  profanas  vocum  novitatcs.  ^^  propol 
Ejus  definitiones  oracuiorum  inftar  Fidelibus  omni-  nuntur. 
bus  c(Je  debent ,  cum  fit  Columna ,  &  firmanuntum  »•  Tim.  6» 
veritatis.    In   ejus    audoritate     aquiefcendum  eft, 

cum  a  Chrifto  gubernata  ,  qui  cum  ea  fe  futur|im 
promifit,  nfque  ad  confumationcm  faculi  ,  &  a  Spiritu  i.Tim.  j^ 
lanfto  perenniter  illuminata ,  deficere ,  aut  errare  non 
polQt*  Igitur  quiiliamaudit,  Chriftum  audit,  &  Spiri- 
tum  fandum  per  eam  loquentes :  qui  iilam  fpernit  >  ei-  Yichr 
que  refiftit,  fperqit  Chriftum  >  &  Spiritum  fandum  per        ^  ^ 
pam  loquentes»  Dcus  enim ,  qui  multifariam  multifnue 
modis  locutus  efi  nobis  in  Prophetis  ,  &  novijfme  locutus 
cfi  nobis  in  F//io,  nunc  Filii  iui  verbum  nobis  proponi( 
per  Eccleflam ,  auam  proinde ,  qui  non  audicrit ,  ha- 
bendus  eft,  ex  Chrifti  fenlencia,  utethnicus  ,  &  pftb.  jyjj^j^  ^^ 
Ucanus.   Hinc  SanSus   Augufiinus  ^ibro  contra  £pi^ 
fiolamAfanicbai,  cap.^.ait;  „  Ego  vero  Evangelio 
^  non  crederem  >  nifi  me  Catholicas  Ecclefias  com- 
„  moveret  audoritas^  Tradt" 

VIII.  Omnibus  porro ,  quae  Deus  nobis  revclavit ,  num  nccefc 
&  per  Ecclefiam  fuam  credenda  propo(uit ,  per  fidcm  fi:as. 
aflentimur ,  iive  iiia  facris  Utteris  cxpreftk  fint ,  live 

A  4  uon 


^^^^^^^^^^1 

8          TheoL  Dog.  &  Alorul  Lib.  1* 

noti  iint    Eortjin  enim ,  quK  credcnda  funt ,  &  ad  ^ 
catholicaE  Rdigionis  dogmata  pertinent ,  quardam  ia 
Scriptaris  lacris  difertc  funt   exprefla  ,   cujulmodi 
lant,Deum  efle  trinum,&  unum ,  Filium  Dei  fa* 
&[}m  effe  hominem .  pro  jidbis  mortuum  cffe,  refur- 
rexilse ,  in  coelum  afcendifse  j  mortuos  omnes  ad  vu 
tam  excitandos  ef&e,  bominem  ex  aqua>  &  Spirita 
iando  in  Baptifmo  regenerari  ,  totum  Chriflum  in 
Euchariftia  realiter  contineri .  &  alia  id  genus  Reli* 
gionis  noftrae  veneranda  Myfteria.     Q<iaedam  non 
lunt  diferte»  &  explicit^  in  licris  Scripturis  exara- 
ta ,  quae  nihilominus  Fide  divina  credenda  funt ,  quia 
cx  Apoftolorum  Traditione  illa  accepit  Ecclefia :  di- 
vinaque  illa  Dogmata  ,  quorum  fidelis  cuftos  eft  , 
acMagiftra,  fuis  Chriftique  alumnis  credenda  pro- 
ponit,    cujufmodi  funt  »  Beatae  Mariae  Matris  Dei 
Virginius   perpetua  ,  Baptifmus  inftintjura  ,   facra-    ' 
rum  Imaginum  cultus  ,  Librorum  Scripturae  facrEE 
numerus,  &  itlorum  ,  quos  prae  manibus  habemus  > 
autbentica  veritas,  ac  divina  infpiratio>  ligni  Crucis 
jn    frontibus  Chril^aqorum  reiigtofa  ,  St  falutaris 

De  Fide » &  Symbolot  9 

«  bris  continetur.  Traditum ,  Ipfius  Chriftt  ore  ab  Apo» 
itolis  acceptun^,  aut  ab  ipfis  Apoftolis  Spiricu  fando 
didante,  quafi  per  manus  tradttifm  ,  ad  nos  ufc^uo 
pcrvenitr 

Scriptura  facra  TradiMonis  necefiitatem ,  Traditia 
^ripturap  veritateni  oi^ndit  Omais  Scripa^ra  divini'^ 
tms  infpirata  HtHis  efi  ad  dQcendnmji  4d  argHendnm^  a4 
^orripiendum^  aderHdiendam  injkliitia^  Ht  perfeSiks  fi^ 
bomo  Dei  « ad  omne  opus  bonnm  infirkSus  5  ( inquit  Apoh 
ftolus  9«  ad  Timotbeum  3.  )  £t  ^  Omnis  Propbttia  Scjrif 
fiura  propria  ipterpretatione  non  fit.  Non  enim  volun^ 
tate  bHmdna  allata  efi  ali^uando  Prophetia ,  Jed  Spiritu 
fanSo  infpirati  tocHti  fnnt  fanSi  Deibomincs  ;  ipquit » 
Sf  Petrns  Epiftola  »♦  cap.  I,  )  Laudo  vos  ,  fratres  JnA^ 
( io<|uit  fapaus  Paulus  it  ad  Corinthios  11.)  qnod  per  »>  au^ 
cmma  mei  fn^ores  efiis ,  &  ficut  tradidi  vobis  j  pr4^  '*^ 
$tpta  mea  tenetis.  Quo  ex  loco  -S,  Bafilius  Libro  de 
SpiritH  fanffo ,  cap.  29.  colligit ,  „  Apoftolicum  eflc , 
„  etiam  npn  fcriptis  Traditionibus  inhaerere.  Et  S^ 
„  Epipbanius  Haerefi  61.  „  Sed  &  Traditione  quoque 
„  opus  eft ,  neque  enim  ex  Scripturis  pcti  poflunt 
„  omnia  :  Idcirco  alio  fcriptOi  Traditione  alia  fao- 
j3  aiflimi  Apoftoli  reliquerqnt.  ^ 

Item  ait  Apoftolus  2.  ad  Tbeflalonicenfes  cap.  a. 
Itaqne  ^fratres  ^fiate^  &  tenete  Traditiones  j^  quas  dim 
diciflis  ^  ftve  per  fermonem  ^  fivc  per  Epifiolam  nofirams^ 
fx  quo  loco  S.  ffoan.  Chryfofiomus  HomiK  4,  in  illam 
Epiltolam ,  ait  eflfe  perfpicpum ,  quod  Apoftoli  „  Noti 
„  omnia  tradiderunt  per  Epiftolam  ,  fed  multa  etian) 
„  fine  lcriptis :  &  ea  quoque  funt  fide  digna.  Quamo- 
yy  brem ,  inquit ,  Ecclefise  quoque  Traditionem  cen^ 
„  feamus  efle  fide  dignam.  Eft  Traditio :  Nihjl  quse? 
p  ras  amplius. 

De  Traditionibus ,  earumque  neceflitate  ^  &  audlo- 
ritate  uberrime  difleruimus  adverfus  veteres ,  ac  re* 
centiores  Hsereticos  Diflertationc  16,  in  Hiftoriam 
Ecclefiafticam  iSaeculi  i  i.Sufficiat  ecclefiafticis  Viris , 
qui  in  Seminariis  erudiuntur ,  illud  facri  Concilit 
^Tridcntini  Oegrct^m  ,  Seffionc /^  „  Sacrofan<|fl 
AS  uSyncj^- 


10        TheoL  Dogt  &MoiaL  lib.  L 

„  Synodus  Orthodoxonim  Patram  exeinpla  Tecata , 
p  omnes  Libros  tam  Veteris»  quam  Novi  Teftamenti ; 
„  cum  utriufque  unus  Deus  fit  audor ,  neqnon  Tra- 
^  ditiones  iplas ,  tum  ad  fidem » tum  ad  mores  perti- 
^  nentes » tanquam  t  vd  oretenus  a  Chrifto »  vel  a 
^  Spiritu  fando  didhtas  ,  &  continua  fiicceffione  ia 
^  Ecclefia  catholica  confervatas » pari  pietatis  affe(lut 
p  ac  rcver^ntia  fiifcipit  >  &  veneraturt 

^Hi  Lihri  faerii 

IL  libri  illi  lacri  fimt,  acdivinii  qui  inEcclefiar 
^.Mi  Scft  Canone,  ut  (acri,  divinique,  fivc  ut  genuini  Scri- 
iM»   &.  pturxfiicrq^Libri  recenfentur  a  S.  HieroHymo  in  Epi* 
m!!i  ^AM   ™^  ^*  PoHlinim ,  &  in  Prologo  Galeato,  Innoctntio 
mm    i«i.  j^  pQujigcc  maxioio  in  Epiftola  ad  Exuperinm  Tolo- 
ianum  Epifcopum ,  S^  AugHftinOp  Libro  2.  de  DoSrinM 
Cbri/iiana  cap.  8.  &  Libro  if .  de  Civitate  Dei^  cap. 
»5.  Condlio  Carthagtnenfi  3.  Canone  47.  Gdjfio  I. 


mm 


DeFidei&SymboIo*  ll 

Prophetid  funt>  Pfalterittm  Davidicm  ,.  ceMtm 

Eimqmagintu  PJalmorm:  quacuor  Prophetae  Majores  ^ 
licet»  Ifaiasy  ^eremias  Qum  Barsub  9  £<jecbiel,  Da^ 
wl :  &  duodecim  Prophetse  Minores ,  fQilicet »  Ofee^ 
^•el ,  Amos  9  Abdias »  ^f^nas ,  Micbaas » Nahm  >  /^tf- 
^mc ,  Sopboniast  Aggdus,  Zacbarias  ,Malacbias^ 

Morales  funt  j  Proverbia  Salomonis  ,  Ecclcfiafies  ^ 
CaMticMm  Canticorm ,  Liber  Sapientia  9  &  EcclifiafiicMS. 

Liegales  No?i  TeftameQti  funt  .^«'^«or  Evangelia^ 
fltfMM4^m  A/atibaMm ,  Marcm*  LMcam  9  &  Sfoannem. 

Hiftoricus  eft  Liber  ASMMm  Apofiotorm »  »  Lttca 
Evangelifta  confcriptus. 

Propheticus  unicus  dt  9  fcilicet ,  Apocalypfis  ^oannis 
Apofioli. 

Mor^Ies  fqnt,  quatuordecim  Epiftols  Pauli  Apo» 
^li ;  Ad  RmanosydMM  ad  Corinthios^  ad  Galatas^  ad 
Ephefios ,  ad  Pbilfppenfes ,  ad  Coloffenfes  9  dua  ad  Tbtjfa^ 
hmcenfes ,  dua  ad  Timotbeum ,  ad  Titum ,  ad  Philemo^ 
nem  9  ad  Hebr^os :  Petri  Appfioli  dua  i  ^oannis  Apofioli 
fres  :  3^acobi  Apofloli  una :  ^uda  Apofleli  nna. 

Si  qnis  autem  Libros  ipfos  integros  >  cum  omnibMs  fMis 
partibMs  f  prout  fn  Ecclefia  Catholica  legi  confneverMnt  ^ 
tr  in  veteri  VMlgata  Latina  Editione  habentMr ,  pro  Sacris 
&  Canonicis  non  fnceperit  9  &  Traditiones  pr^diSas 
fciens ,  &  prudens  contempferit  ,  Anathemate  per$el{i« 
tur  a  CQOcilio  Ti^idendno  S^iSione  4^ 

§•    III- 
ScriptMra  facrs  Vcrfiones^ 

IIL  Sacrorum  LibrQrum ,  plerique  Hebraice ,  quir 
<lam  Chaidaice,alii  Graece  fcripti  funt*  Eorum,  qui 
Hebraice  funt  fcripti ,  plures  editae  funt  Verfiones  : 
omnium  celeberrima  fuit ,  EccIefiaeQue  veteris  ufii 
confecrata  Verfio  Grsca  Legis ,  &  Prophetarum  a 
70.  Interpretibus  adornata.  Omnium  Veteris,  Novi« 
que  Teibmenti  Librorum  plures  etiam  Verfiones  La- 
tinae  fedae  funt.  Celeberrima  A  ea  ,  quae  Vulgata 
nuncnpatur  ,  qu&  tota  £cclefia  Latina  utitur.  Hanc  n^Clgaai* 
yerfionem «  f m  longo  totfncMlorMm  tsfn  in   iffa  J^cle^  auchentica! 

fia 


is  ThcoL  Dog,  &  Moral  Lib.  I* 

/ia  prohdt^efl^  in  publkis  leSiQmhas  >  iifputdthnihiis ^ 
prtdicationihas^  &  expofttimibui  ^  pro  autbentica  haifen-' 
dam,  ConcBnm Tridentinutn  ftatuit ,  ac  declarat ;  c? 
ut  nemo  illMi  rejicere  quovis  prstexta  audeat  ^  vet  prm* 
fum:it :  qao  Dccreto  non  derogat  fontibus  hebraicis  j 
&  Grxds ,  ex  qmbas  Vi^lg^ta  illa  VerRo  exprefTa  eft  , 
fed  ceteris  VerfionibusLatinis  anteponendam ,  folam- 
Quc  inter  eas  declarat  authenticam  %  ut  proinde  ex 
Ipcriptura  Sacra  fecundum  illam  Verfionem  Fidei 
controverfiGe  dirimi ,  hominum^ue  mores  \\\  chriltia* 
|i£  L^gis  difcipliaa  informari  vale^t, 

§•    IV.  ' 

Scriptura  facra  inierpretatiaf  ^ 

ki  Soi-  5V-  Ad  Scripturae  facrae  intenigentiam  ,  &  inter;? 
turtffacraepretationem  non  faffidt  privatus  cujufque  hominis 
ntcrpreu-  (piritus.  Solo  oiim  Spiritu  Oei  haberi  poteft  intelU- 
I  pri-  gci^tia  verbi  Dei :  Spintus  autem  Dei  libi  ipU  con- 
atus    Qu*  trarius  eire  non  poteft.    Porro  contrarios  fenfus  te- 

Ajoc  fpi-ftimoniis  facranim  Scripturarum  in  graviflimis  Fidei 


DeFlde^&SymboIo,:  ,11 

Rcgoiam  aliquam  feqaatur  oportet ,  eamqae  plantf 
divinam*  Regula  illa  non  eft  fola  Scn|)tara  tacra »  de  ' 

eujus  fenfu  controverfia  frequenter  movetur  t  Tra- 
ditio  igitur  iii  fubfidium  accediTi  £cclefiaque  judicafi 
de  Fidei  contro  verfiis  fecundum  dodrinam » quam  ipfii 
«&  Afofiolis  9  Afijfioli  4  Cbriffo ,  Chrifius  a  Deo  accepit  ^ 
tit  loquttttr  Tertkttianns^  Hinc  Chriftiani  Antiocheni 
orta  controverfia  de  neceflitate  Circumcifionis ,  & 
cfleremoniarum  Legis  Molaicse  ,  non  privato  fpiritU 
difcreverunt  veritatem  prsdicationis  Pauii ,  &  Barna- 
bs  i  negantium  e(fe  neceflarias  ad  falutem ,  a  fentefl^ 
tia  Pharifxorum  recens  converforum  ad  f idem  ,  qui 
id  aflerebant  t  fed  ad  Apofl^olos  >  &  Seniores  hanc  re- 
ferri  controverfiam  necefle  fuit,  quorum  judicio  id 
Concilio  Hierofolymitano  flnita  eft ,  (  Adiorum  t  ^ . ) 

Obfciiri  ergo  Scripturaeloci  per  alios  Scripturse  io-  ftegdalil 
cos  clariores ,  &  fecdndum  Traditionem ,  fenfumaue  r^P*?"^ 
Ecclefix  funt  explicandi ,  ac  religios^  fervanda  eft  Re-  p*,^t*^^ 
gula  a  facra  Synodo  Tridentina  prasfcripta  i  Sefl*»  4.  fcrfandii 
decernente  ^  Ut  nemo  fux  prudentiae  mnixus ,  in  re- 
fy  bus  Fidei ,  &  morum  j  ad  aedificationem  Dodrinae 
5,chriftianae    pertinentium  i  facram  Scripturam  ad 
ijfuos    fenfus    contorquens  ,     contra    eum    fen- 
),  fum ,  quem  tenuit ,  &  tenet  fanda  Mater  Ecclefia, 
»  cujuseftjudicaredevero  fenfu,  &  interpretatione 
fy  Scripturarum  facrarum  »  aut  etiam  contra  unani-^ 
»  mem  confenfum  Patrum ,  ipfam  Scripturam  S«  in* 
fy  terpretari  audeat ,  etiam  fi  hujufmodi  interpretatio^ 
„  nes  nuilo  unquam  tempore  in  lucem  edendae  forent^ 

§•    V. 
Vnde  Traditio  innotefch* 

V.  £cclefiafticam  Traditionem  nobis  manifeftant  i 
Vel  concors  Patrum  Dodrina  i  qui  uno  cohfenfu ,  aper^ 
te  i  frequenter  ,  perfeveranter  idem  docuerunt »  &  cre* 
dendum  Chriftianis  tradiderunt ,  ut  ioquitur  Vincen- 
tius  Lirinedfis  in  Commonitorio :  vel  Eccleiiae  ora^ 
cula ,  quorum  alia  edita  funt  a  Romanis  Pontiticibus  Apoftoficsi 
controvetfias  Fidei  finientibus  ex  Romanae  Ecclefiae  Tradicio  ia 

om-      Ecclsfia 


if         TbeQiDcg.&llBnLljlkL 


iftiEns  U^  ^miv^m  Bzrecs » cap^  3-  Ala  tcto  a 

§Bm*  fmm  mi  X  Ummm  tiaijim  tdbndir^Dt  S.  Grt^ 
jvuLT  JV.fa7GifefioK  qpnfiaor  EnofcKi  Tfoeriri^ 
&  (s&ipers  ftprafeftiLiK  i-  Epiii  34.  ^^  Qaia» 

umfiJfci  ir  aifaiiiOQXi ,  iot  &Bfli  £iaiigda  c|oaEuor 
ubros » &c  aMtBvOMKSi  feKipcR » ft  veaeran  mc 


DeFide^&SymboId^  if 

ttrornin  porro  *  five  in  Oriente »  five  in  Occidente 
deinde  celebratorum,  par  eft  audoriCas ,  in  Dei  ver* 
bo  fundata ,  Matth«  ig*  JJbi  duo  ^  vcl  tra  congregati 
fnerint  in  nomint  meo  ,  illic  ego  in  mtdio  illorMm  fum. 
fit  Aduum  I  s*  nbi  Apoftoli  in  ConcUio  congregati 
ajont ;  yifi^m  efi  Spiritni  fanSo  >  &  nobis. 

ARTICULUS    IIL 

De  Fidei  necejjitate  ad  falntem^ 

S-    L 

I*  T^idem  ad  falutem  confequendam  efle  necefllk; 
r^  riam,nemo  jure  dubitabit,cum  fcriptum  fiC 
ad  Haebreos  xi«  Sine  Fide  impofpiile  eft  placere  Deo  « 
Credere  enim  oportet  accedentem  ad  Dernn ,  qnia  eft ,  C* 
infnirentibks  fe  remnnerator  fit.  Chrifti  etiam  Do« 
ndni  aperta  fententia  eft  (  Mard  ixlL)^ni  non  cre^ 
diderit ,  condemnabitnr.  £t  Joannis  3*  ^i  non  credit » 
fom  jndicatus  efly  quia  non  credit  in  nomine  unigeniti 
FiUiDei.  Hinc  Clemens  Alexandrinus  Lib.7.  Stro^ 
matnm  ,  Fidem  vocat  ,  primam  ad  falutem  inclinatio^ 
nem^  S.  Cyrillus  Alexandrinus  Lib-  4»  in  Joannem 
iplarn  appcHat  Januam^&viam  vitd.  S-  Hieronymus 
in  cap.  3«  Epiftolx  ad  Galatas ,  ipfam  nuncupac  princi* 
pium  ^  &  originem  fiduci£ ,  &  acceffus  ad  Deum ;  S*  Au- 
guftinus  Lib«  De  Pradeflinatione  SanSorum  cap«  7*  do*  Fides  hiU 
nam  Dei ,  quo  cetera  impetrantur  ?  Ex  Fide  ( inquit )  ™"?  iv*** 
iicit  ApoBtolus  Jnfiificari  hominem  9  non  ex  operibus  ,  ^^^tadi' 
fua  ipfa  prima  datur ,  e^  ^na  impetrentur  cetera ,  qua  mitiuin* 
proprie  operanuncupantur^inquibHSJuflevivitur.  Ipfam 
item  vocat  initium  hominis  chriftiani ,  Libro  De  Dono 
ferfeveranti^e  f  cap.  2*  „,^  Quod  enim  eft  »  inquit^ 
inidum  verius  chriftiano»quamcredereinChriftumt 
Fidem  denique  fpiritahs  xdincii  fundamentum  appeU 
lat  Sermone27.  alias  De  verbis  Apofloli  if.  cap.  u 
„  Domus  Dei  ( inquit )  credendo  fundatur ,  fperando  ^^^  '• 
i,erigitur,  diligendo  periicitur^  Per  Fidem  autem 
nos  juitificari  dicit  Apoftolus,  ^ia  Fides  efl  humanM 
falmtn  inttium  ^fundamentum^  &  radix  omnis  JHftifica^ 

tionit ; 


bedllicas» 


t^        Theol^  Dog.  &  Moral.  Ub.  h 

fionis ;  ut  expUcat  ConciUutn  Tridentinum  Seflione 
6.  cap»  8^ 
HunianaE      Eanidem  verltatem  ratio  ipfa  confirmat  #  fuse  tenui* 
atio^,*^5^[ni*  tatis,  inibecinitatis,  ac  infirmitatis  conlbia  ,  qu4  ad 
res  di?inas  cognofcendas  extoUere  fe  non  poteft ,  nifl 
rupernaturali  lumine  cot)uftrata,denfque  auiftoritate  ^ 
freta*    Unde  S*  AMgufiims  Libro  De  MoribHs  Eccle* 
fi^  CatbQiics  f  capi  I  u  ait  t  ^^  QuiacaUgantes  hominum 
^^  raentes  confuetudine  tenebraruul,  quibus  in  noiSe 
^  peccatorum,  vitiorumque  velantur  ^  perfpicuitati  , 
ij  finceritatique  rationis  alpedlum  idoneum  intendere 
))  nequeunt^  faluberrime  comparatum  eft  ^ut  in  lucenl  ^ 
n  veritatis  aciem  titubantem  veluti  ramis  humanita* 
n  ds  opacata  inducat  auttontas* 

:/  s.  it       -     ^ 

i^ides  ad  faititem  ncceffaria  >  nonefifingiiUrisfidiicia^  ^ud 
quis  cred^t  fihi  remif}^  rffe  peccatM  t  ant  fe  tffe  pr^de* 
fiinatkm  ad  vitam  Metnam^ 

jograt  Fj-     IL  Fides  porro  *  quse  neceflaria  eft  ad  faiutem ,  tiort 


De  Fide ,  &  Symbolcu  17 

ifam  deelarat^Pfalm*  n^Velida  qnh  inteUigitl  jlb 
Hcmliis  meismundame  y&  ab  alienis  parce  fervo  tuo^ 
Id  aatein  non  foluoi  fruftra ,  fed  &  &Ifo  dixiflet  >  fi 
peccata  quscunque  Gbi  ciFe  remifla  credidifFet.  Idem 
tvfiis  docet  Spiritus  fanftus  Proverb.  ao.  ^is  foteft 
ikerei  mmndHm  efi  cor  mtum  >  pnrus  fum  a  peccatof 
ficcleGaftict  9»  Depropitiato  peccato  noli  ejfe  fine  metu  ^ 
.  mque  adjieias  peccatnm  fupra  peccatum  »  &  ne  dicast 
Mifericordid  Domini  magna  efi  ^  &  multitudinis  peccato* 
tmm  wnorttm  miferebitur*  Et  Eccle .'  cap«  9*  Suntjufiii  at^ 
f§efapiemeesi&  opera  eorum  in  manu  Dei :  &  tamen  nefcit 
bmmOi  utrMm  amore^  an  odio  dignusfit ,  fed  omnia  in  futu^ 
fmm  fervantur  incerta  ^  co  ijuod  univerfa  aque  ei/eniant 
fufio^&impiok  Et  Apoftolus  i.  ad  Corinthios  -^  aitl 
Nibil  mibi  confciusfum  yjedflon  in  hoc  Jufiificatus  fum, 

Fidem  j  qu£  ad  falutem  i  Bc  ad  juftificationem  ne« 
cefiariaeftjnoil  efle  fingularem  illam  fiduciam,  qua 
quis  certo  credat  fibi  remiffa  effe  peccata ,  aut  fe  effd 
in  numero  Prasdeftinatorum  ad  vuam  deternam  »  do-a 
cet ,  ac  definit  Conciliura  Tridentinum  contra  Calvi-* 
nianos  Haereticos  SefTione  6.  cap.  9«  &  Canonibus  12« 
13.  144 15.&  16.  quorum  hic  eft  tenor^ 

Si  quis  dixerit ,  fiUem  jufiificantem  nihil  dlikd  effet 
quam  fiduciam  divina  mifericordia  peccata  remittentii 
propter  Cbrifium  >  vel  eamfiduciamfolam  ejfey  qua  jnfli^ 
ficaniur  t  Anatbema  fit* 

Si  quis  dixerit  j  omni  hofnini  ad  remijjipnem  peccatos 
rum  affequendam  neceffarium  effe  ^  ut  credat  certo  %  & 
ahfque  uUa  bdfitationepropria  infirmitatis  ^  &  indifpofu 
tionis  peicata  ftbi  effe  remijfa.  Anathema  fit^ 

Si  quis  diketit  >  hominem  a  peccatis  abfulvi ,  aejuflifia 
eari  ex  eo  ^  quod  Je  abfolvl  ,  ac  jufiificari  certo  credat  4 
aut  neminem  tere  cffejufiificatum  ^  mfi  qui  credat  Je  effd 
iufiificatum  i&hac  fota  fide  abfolutionem  ^  &  jufiifica* 
tionem  perfici  ^  Anathcma  fiti 

Si  quis  dixetit  ^  bominem  reHdtum  /  &jufiificdtum  te* 
neri  ex  fide  ad  credendumfe  certo  ejfe  in  numero  prdde^ 
fiinatorum^  Andthema  fits 

Si  quis  magnum  iUudg  ufque  in  fintM  feffeiferdfitid 

tom^  l  B  d$^ 


<a8        Theol.  Dog.  &  ftloral  Lib*  L 

dortitm  ft  cerio  habiturkm  ahfolutd  ,  &  infallilfiU  certi^ 
tndine  dixerit :  nifi  hacexfpeciali  rcveUtione  didicirit , 
Anatbema  fn* 
AdFidem  Juftis  quidem  moralis  intcrdum  ineft  certitudo, 
■^^  .  quod  in  ftatu  gtuix  fint ,  fed  cum  illa  probabilibus 
■ermoraHs  Q^^iitaXat  conjeduris  innixa  fit ,  ad  fidem  divinani 
mitudo  ,  nonpert]net>qu£h£ncationem,&formidinem  pror^ 
ue  inter.  fus  omnem  excludit.  Hoc  fenfu  intclligenda  funt  fe- 
neS  quod  Qucntia  ApoftoUloca,  Ad  Romanos  8-  Jpfi  Spiritus 
n  ftani  ttfiimoniMm  reddit  fpiritai  nofiro  ,  qaod  Fiiii  Dei  fu'^ 
;rati3c  fmt  muu*^  Ccrtutftim  i  quia  neqne  mors  «  neqae  vitd  ,  e^r. 
neque  creatura  alia  poterit  nos  feparare  a  charitate  Deim 
^ .  I '  ad  Corinth-  ^*  Non  fpiritum  hnjsis  mundi  acceptmus  / 
^fed  Spiritum  ^  qui  ex  Deo  efi ,  ut  fciamus  ,  qua  a  Deo  do^ 
'  n^ta  funt  nobis*  %.  ad  Corinth*  i<  Gtcria  ncftra  h^c  efi  f 
te/iimonium  cQnfciemia  noflra^  quod  in  ftmpiicitate  cor* 
dis  ,  &  ftnceritate  Dei^  &  non  in  fapimtia  carnaii  yftd 
in  gratia  convtrfati  fumus  in  hoc  mundo.  Et  cap.  1 3« 
Vvfmetipfos  tentate  fft  efiis  in  Fidc*  Jpft  vos  probate^  An 
non  cognofciiis  vofmetipfos  ^  quia  Cbri/im  ^efus  in  vobis 
efi  ?  nifi  forti  reprobi  efiis. 


DeFide,  &SymbQlo;  19 

tfedm  etlnn  iUi  fentiant ,  qoi  jufti  non  fqnt »  ot  neiii« 
pe  &  Oeoai  Patrcm  vocent » 4c  qaadam  cordis  tene* 
litDdtoe  fennones  deDeo ,  rebufque  divinis  non  illu^ 
benter  audiant ,  &  fua? itatem  quamdam  ezperiaaturi  . 
qoslaciyiiiasetiamelicit*   Et  cum  offuf»  tenebrae» 
quae  ipfum  lAipediuot  hominem  9  ne  peccata  fua  co« 
gooGdtt  ,  male  fiioam  aliquando  pariant  confcientiae 
tranqnilUtatem :  llli  motus  aequi? oca  figna  funt,  & 
qnndoquefaUacia.  UndeSpiritulandonisfignis  te* 
ftifooniom  nobis.  perbibenti,  quod  filii  Dd  fimus  • 
fidem  adhibere  teoteremur  »  fi  certo  haberemus ,  illa 
tfle  a  SfMritoS*  Atcum  id  obfcurum  maneat,  noo 
poffiiraus  t  nec  debemus  certo  credere  nos  effe  filioi 
Dei  figois  iliis  fuffiragandbus :  Sicut  credere  debere^ 
mos » &  teneremur ,  fi  exprefliim  tdlimonium  per  re^ 
^ebtionem  haberemos  >  par  iUi  1  qoc^er  Prophetam 
Deus  teddidit  Davidi ,  dicentem :  a  TrdnfinUt  DomL  a  s.  Reg» 
mi  p€€eatmn  tustm  4  tc :  £t  per  Chriftum  Magdalenac  t   '*;  '  ^ 
b  Hnmifa  fintt  eipeccata  multa :  Et  Paralytico ,  C  Re^  °,^°^*  ^* 
mttuntHr  tibi  peccata  tna^  ^  ^"^  ^* 

Haec  loci  alterius  Apoftolici  verba,  d  certnsfum^  ^^^^*  ^ 
non  defigaant  certam  animi  perfuafionem',  quae  falle-  ^*"* 
re  non  poifit,  fed  conjeduralem ,  quas  fignis  illuftri« 
bos  innitatur.  Hoc  fenfu  tox  illa  certus  ufurpatur  cap« 
1  ^.  ejofdem  Epiftolae :  Certtu  fim  antem  ^  fratrcs  mei  ^ 
&  eg0  ipje  de  vMs ,  qHoniam  &  ipfi  pleni  eflis  dileSione* 
Hocfenfii  interpretati  funt  grasci  Patres,  de  fiducia 
fdUcet  vehementt*  £t  hasc  quidem  refponfio  valeat^ 
fi  Apoftolos  in  propria  perfona  locutus  efle  videacur  $ 
-&  juftos  quoqoe  eadem  confidentia  dicere  pofle  pu« 
temus ;  Certns  fmn ,  &c.  At  fi  Apoftolum  certttudinem 
fidd  inteUexiflecum  J«ilirg4s/?iVio  cenfeamus  ,  dicen* 
domeft,ipfum  iri  perfona  propria  i  aut  fingulorum  ^ 

Jnftorum  non  loqui ,  fedtotius  generis  Praedeftinato* 
rum»  ouibos  ex  maxima  fiducia  fe  adJunxit,quod 
figna  illuflria  praedeftinationis  in  fe  confpiceret*  Lo- 
qui  autem  Apoftoluoi  de  toto  eiedorum  genere,  ver« 
ba  ilki ,  quas  prasmiiit ,  oftendunt :  ^is  accnfabit  adm 
rverfms  EUSos  Dei  ?  Com  aotem  ait :  Afnttn  eriatnr4 
B  a  fom 


••         TheoL  Dog.  &  Moral.  Lib.  I* 

pmeni  m$  fep^r^re  a  charitate  Dci  >  Charitatem  ndfi 
uitcUigit ,  qua  Jufti ,  &  Elecli  Deum  diligunt  f  quafi 
ib  ca  txctdere  nunqudni  poflint » fed  charitatem  seter* 
nam .  qua  Deus  Eledos  fuos  compledlitur ,  ad  eoruni 
Tocationem ,  lulUficauonem ,  gloriticatianem  j  de  qui* 
tftis  iQCea  tucrat  locutus ,  conlumandam ;  cujus  chari* 
tau  mica  Yiicft»  &  immutabiljras  tanta  ,  ut  nulla 
pnirfai  Cftmmiios  ab  cjus  Onu  divellere  ponit ,  fa^ 
ctmdo ,  ut  3Ie  nos  aimre  delinac»  aut  ut  illius  erga 
mm  anoiiai  frullretur  eventus* 

Totias  iQan  ex  i,  ad  Corinchios  fecQndo  Gapite« 
4t  F^odibos ,  Mi  juibs  ommbus  non  loquitur  >  fed  de 

^:  S^iMii^  hqsiimMr 

\  mm  hmfms  fstmli ,  ncqme 

I  imfmfmmii  ^^^.ftilm^mimMr  fsfiemimm  Dei  im 

eM  mkfenmiijMm    Et,  Nchu  dmsemi  rcxftU* 

,<Fc*  Et»A"oj  amtemi  n9m 

ts^  fed  Sfa^itmmt »  f«i  em 

U&  friguUs  Dd  do» 

.  M  ^  ■iiftaii  MOBO  Dci  coBfiiio  prjEpantis  « 


DcFide,i&SymboIo*  Ittt 

fr  adiiiind>iliter  trahootis  ,fcQduiii  praBdicatioois  fuat 
apedaos,  Apoftolico  mQnere  perfeftus  eflet  QlorU 
u^ra  hm  ^ ,  tcdimoninm  tonfctemis  noHrs »  quoi  in 
pmpUiitan  cordis^  &'finetritate  Deiy  t!t  non  infapien^ 
tia  ^armatif  fed  in  gratia  Dei  eonverfati  fmm^s  inboe 
mmnio.  Non  enim  alia  fcribiwms  vobis  >  quam  fM  Itgim 
fiis  ,  &  eogne/vifiis^ 

QuiDtiis  denique  locusex  cap«  13«  non  probat  ho- 
niinem  joftum  certo  fcire  fe  efle  filtum  Dei ,  &  Chri* 
Dkum  inha(>itantem  io  fe  babere ;  Entm  vero  cum  Co* 
rin^os  admboeat  Apoftoius ,  ut  fe  ipfos  probent  t  ac 
tentent  t  iintne  in  Fide » per  quara  Chriftus  in  fllis  ini 
babiteC ,  ea  do  re  certi  non  erant  Quod  enim  certum 
eft,probatione,&e](perimento  nuHo  eget.  At  ne- 
que  poftquam  feiprum  probavit  quifque ,  de  Cl^rifti 
infe  ipfo  inluibitacione  abfolute  certus  eft ,  fed  con- 
jedurali  tantum.&  probabili  cogmtione  id  novic, 
fignts  fubobfcuris  perfuafus.  Quamquam  noq  de  fin* 
gults  Fidelibus  ibi  loqui  Apoftolus  videtur  >  fed  de 
tota ,  ad  quam  fcribit ,  Corinthiorum  Eccleiia.  Vof* 
metipfos  tentate^fi  efiis  infide :  ipfi  voiprobate^  An  non 
eognofeitis  vofmetipfos ,  qkia  Chriflks  fftfus  in  vobis  efll 
nifi  forte  reprobi  eftis^ 

A  R  T'ICULUS    I  V, 

NnUum  opns  aterna  vitameritorikm  fine  fide  fieri  potefl. 
Nec  tamen  omnia  vpera  infidelikm  fnnt  peccata^ 

CUMfine  Fide,  impoffibile  fit  placere  Deo  :  Fidefque 
fit  ad  falutem  aeternam  confequendam  neceflaria^ 
ot  Articulo  fuperiori  probatum  eft :  Hinc  fequitur » 
nallum  opus  aeternae  vitap  meritorium  fine  fide  fieri 
poflfe.  Non  tamen  omnia  infidelium  opersT  peccata 
funt  Ut  enim  docet  Apoftolus  ad  Rom,  2.  Gentes  > 
f  irx  legem  non  babent » natkraliter  ea ,  qaa  legis  jnnt ,  fa^ 
einnt «  ejnfmodi  legem  ndn  babentes ,  ipfi  fibifkntlex ,  qki 
aftendimt  opns  legis  fcriptum  in  cordibks  fnis.   Quem 

Suidem  Apoftoli  locum  licet  quandoque  Patres  de 
lentibiKad  fidem  converfis  ioterprptati  iiotrillum 
fi  3  ta- 


[Micliaeljs 
tajj  prcpo* 
(tio  dam- 


\  Qus&dam 

altdelium 

B     fe- 

^undumju- 

itise  regU' 

merito 


2»        Theol  Dog*  &  Moral,  Ub*  h 

tamen  nonQunquam  de  Gentibus  in  inBdelitate  ma^ 
nentibus  expofuerunt  i  ac  de  his  l^gitime  exponi  pofTa 
declararunt  fommi  Pontifices  S.  Fins  K  &  CregoriHs 
XUL  cum  banc  Micbaelis  ^aji  propofitlonem  profcri* 
pferunt  ;  »  Cum  Pehgio  fentiunt  ,  ^uitextum  dpofiUi 
j3  ad  Romani^ifecundo:  Gentes,  quae  legis  funt,  n^turalU 
jj  terfaciunt;  inteUigunt  de  Gentibus  fidei  gratiam  non 
„  habentibus^  Ex  hoc  porro  teftimoofo  perfpicuum 
eft,  bomines  Gnefidequaedam  legis  divinx  prsECepta 
adimplere ;  At  nenio  dixerit  >  opera ,  quibus  praectpta 
}eg]sadimplencur  >  efTe  peccata  :  Non  bmnia  itaque 
inndelium  opera  funt  peccata. 

Id  ex  hociplb  Apofloli  loco  S^  Augujlinus  confir* 
mat  Libro  de  Spiritu  ,  &  Littera ,  cap.  17-  „  ,3  Si  au* 
„  tem  ( inquit )  hi ,  qui  naturaliter »  quae  Legis  fant , 
faciunt ,  nondum  funt  habendi  in  numero  eorqm , 
quos  Ctirifti  juftificat  gratia  ,  fed  in  eorum  potius » 
quorum  etiam  impiorum,  nec  Deum  verum  veraci- 
ter,|urtequecoIentium,quaEdam  tamen  fada  velle- 
gimus ,  vel  novinms ,  vel  audimus ,  quae  lecundum  JU" 
llitise  regulam  non  folpm  vituperare  non  pofFamus; 


DeFide^  &  SytnboK  2|' 

non  omni  modo  deletpm  eft  pei*  vetuftatem  ^  „. 
Porro  fi  quasdam  infiddium  opera  fecundum  juftitiae 
reguhm  merito  Jaudantur,  bonaprofedo  runt>non 
foliim  offido  M  five  fecundum  fifbftantiani ,  fed  etiam 
latibQe  finis.  Vix  (}uidem  inreniuntpr  >  quae  redo' 
fine  fiant ,  fi  diligentius  difcutiantur  :  fed  tamen  in- 
veniuntor  aliqua  ,  quac  ob  finem  honeftum ,  redasque 
rationi  t  ft  legi  naturali »  five  reliquiis  imaginis  Dei  ^- 
m  animis  eonim  non  omnino  detritis  ,  convenien* 
tem  aliquando  fiant. 

Praeterea » varia  jnfidelium  opera  in  Sacra  Scriptura: 

mazime  laudantur ,  quas  (ane  fi  mala  fuiflent ,  nuU- 

lara  laudem  promererenturr  Exodi  cap.  i.  laqdantur 

obftetrices  Agyptiae  <  quo4  contra  Pharaonis  manda- 

tum  Hebraeorum  mafculos  non  interfecerint,  fedoof 

pfo  qoodam  affedu  fervaverint ;  cujus  quidem  pie-^ 

taris  m^cedem   temporalem  ipfas  a  Deo  recepifle 

Scriptura  teftatur  ;  £hia  timHerunt  ob/letrices  Deum , 

ddipcavit itlis JomosjMquo  tti^m  animodici  ndnpo^ 

teft,peccafle  Abimelech  reddendo  Abrahse  Sarapi  uxo- 

rem  ejus  intadam ,  &  falvum  condudlum  eis  prasben^ 

do ,  &  munera  largiendo.  Quod  quidem  faduip  fumr 

mopere  prasdicat  S.  ylmbrofitts  Lihvo  i*  De  Abrabam^ 

cap#  1 1*  Quis  etiam  dixerit ,  peccaflc  Cyrum ,  &  Da^t 

fium ,  Reges  Perfarum ,  cum  Tcmplum  Domini  Hie- 

rofol^is  inftaurari  curarunt  ?  (  i«  Efdr^  %.  &  ^. ) 

Quis  AfJHero  crimen  imputet ,  cjuod  MardochMm  cx- 

alcaverit ,  Aman  ver6  jufto  fupphcio  affecerit  ?  (  Efiher. 

6.  7*  &  8.)  C^is  Galaaditis  vitio  vertat,  quod  David^y 

&  ejus  Exercitui  munera  dederint  >  &  cibos  fuppedi* 

taverint ,  cum  ad  id  officii  ipfi  exhibendum  impulfi 

fiierint  honefto  dumcaxat  affe<flu ,  quia  nimirum  fu- 

fpicati  funt  populum  fame  %  &  fiti  in  deferto  fati^a- 

ri?  (  a^  Re^  17. )  Qais  humanitatis  ofiicium  Apoftot. 

lo  Pasdo  a  Barbaris  exhibitum  damnet,  cum  in  Scrip* 

tnra  plurimum  commendetur  ?  (  A3. 28.  )  Quis  de« 

niqueinfidelespeccaredixerit^cum  parentes  colunt» 

amicos  diHgunti  fratres  falutant?  (  Matth.  5.) 

Sed  &  A  AMiufiittus  Epift.  144,  alias  ijo.  iaudat 
B  4  Polo^ 


24       Theol  Dog.  &  Moral  LiK  I. 

Potmonis  Ethtiici  continendam»  donumque  Deifuif- 
fe  docet,  quamvis  illi  tantum  ^dprAfentis  vu^  /jone^ 
ftMtifn  non  ad  fmurs  immartalii^iem  valueritr 

Et  Epift.  1^4-  alias  99-  ap.  2,  rcribit,  Infidelium 
plurimos  ,  excepto  Dci  cultu  >  in  quo  erraverunt, 
colentes  vana  >  &  creaturie  potius ,  quam  Creatori  fer- 
tientes ,  „ ,,  lo  cetcris  moribus  parlimoniae ,  conrinen' 
j^ti3!S>  caltitacis,  fobrietatis,  mortis  pro  patda&falute 
^  contcmptuSf  fervataeque  fidei  non  folum  civibus»* 
^  verum  &  hodibus  >  imitandos  merito  proponi* 
Opera  porro ,  quac  imitanda  merito  propoountur» 
nemo  nifi  infipiens  peccata  elTe  dixerit. 

Piaeterea ,  Libro  De  Grana  Cbrijii ,  cap,  24.  diferte 
docct ,  Icnitatem  Regis  Affntri  m  Jud^os  ex  interiori 
Spiritus  Sandi  impulfu  fuitTe  *  &  motum  booae  vo- 
luntatis:  Indeque  probat,  Deamiuterna^aiqHeQccHl^ 
14 ,  mirabili ,  ac  incffabiti  porefiatt  ,  operari  in  cordi'^ 
^if  j  bominHm  ,  non  folum  veras  rtvdMtiones  «  ffd  ftiam 
^onas  volMniates^  Qtiis  vero  tta  demciis  eft^  iit  bonae 
Tolun^tis  motum ,  &  tbetum  Spicitus  faocli  >  pecca- 


De  Fi4e ,  &  SymbolQt 

I  Etc  pcNrro  mem  cfle  videtur  Apoftolu  Non  eQiin 
tic  ti^  Apoftblus  adverfus  EthniqojB  %  qui  Fide  dvcU 
l  ffiiQa  cwelKuit ,  fed  de  infirmis  in  Fide  loiquitur  >  id  efti 
['  ACbrifiianis,  qui  nondum  dodrina  Fideifatis  erant 
,    inft^ti»' ut  crraerent  difaimina  ciborum  i(i  I^ege 

*  Mofiiica  pra^fcripta,  npn  jani  efle  neccflaiio  obfer*     • 
'mdtf  poft  Evangelicas  Legis  promulgationemt  nir 

bilqoe  in  cibis  per  feimmundum  efle.  Itaque  fides' 
luc  acdpitur  pro  perlyafione,  qua  quis  credit»  aut 
exiftima^  aliquid  fibi  licitum  efle*  Senfus  igitur  eft  t 
Ooine,  quod  agit  l^omo,  non  perfuafps  id  fibiU» 
are*  fed  yel  illicitum  pptans ,  vd  dubitans  utrum  li- 
ccat,  nec  ne,  peccatum  eft.  Ita  hunc  locuni  expo» 
fiieriint<f  S^o%  Cbryfo/ivmks ,  Ktttiqw  poft  eum  gr». 

*  d  Interpretes :  inter  Latiqos  vero  Audor  Commeii- 
tariorum  inter  S.  Ambrofii  Opera  editorum ,  Hugo  m 
S.  ViBBre  &  ut  de  aliis  taceam  ,  Patres  etiam  Conc 
l^teraneniis  fub  Innoctntio  ill,  can.  ^i.  cujus  basc 
fuot  verba:  ^oniam  omne^quod  non  eft  exfide^pec^ 
Mnm  tfi^  Synodali  judicio  definimus ,  ut  nulla  valeat 
ahfqme  bona  fide  prajcriptio  tamcanonicaj  quam  civilis^ 
Quae  bona  fidrs  reperiri  poteft  etiam  in  hominibus 
a  Chrifti  Fide  alienis.  Si  vero  nomine  Fidei  Theolo- 
gica  virtus  intelligatur ,  ut  S^  /lugufiinus,  &alii  facpe 
intellexerunt ,  lic  exponendus  eft  hic  locus ,  ut  pec- 
catum  fit ,  uuidquid  non  eft  ex  Fide ,  &  procedit  ex 
infideiitate,five  quod  fic  propter  fioem  infidelitatis ; . 
non  autem ,  qood  procedit  ex  honeftate ,  five  quod 
fit  cx  regulis  rationis ,  &  ex  lege  naturas, 

Igitur  quotiefcumque  infidelis  homo  opus  aliquod 
per  fe  >  &  oflicio  bonum  ,  refert  ad  cultum  idoli , 
aut  ad  alium  pravum  finem  ,  opus  pravo  fine>  ^ 
mala  intencione  vitiatur,  &  peccatum  eft*    £t  hoc 
fenfu  Sm  Augufiinus  Lib*  De  l\uptiis ,  &  Concinpifcen^   Opui  per 
tia  cap.  3.  negat ,  „   Fudicum  veraciter  dici  ,  qui  *^  ^^£  ""* 
»  non  propter  Deum  verum  fidera  connubii  fef vat  §tmala°fn' 
^uxori*   Bt  cap.  4.  ait  :  ^  Quomodo  vera  ratione  tendoncTip 
9  pudicum  corpus  afleritur ,  auando  a  Deo  vero  ipfe  ^^^* 
«animos  fornicatur?  /Jocfcnpi  tibro  4.  Qon(ra  Ja- 

B  5  1(4- 


lJb.L 


^  &f  pmihm  m  v^is  iifi] 
€3&mm  eft  .  qpod 

msim  itrr  tLom^/  ah^md,  ubi  ptccm^ 
,  £  uit:  p!uaEg  hiir^dlc^,  propcer  qmod 

RefeltitfdW 

r  offiao  boEio& . 

fims  iUoroail 

Z  *  hAnncfti» ,  ?,  g.  vtrann 

ad  fiorm  afM 


rfpeni 

*  ft  rrcciBJsmr :  Nc  ptas  p6j 

^  OMixuidck  JMtn  boc  tadQit 

ipftfTiy  ,  cam  fcrmt  araritix  f ' 

r  s!Irn:  ^  imdDin  operirc  ^ 

«  i:  i^fiTfiK  iisbdclts  dc  boiiv 

: .  k  n3B  fii  DonriDO  gio-*  ] 

i&qiyie  artitaii  ▼ifflNw , 


DeFidCi  &SymboIo#  27 

miiDi  booum ,  &  honeftum  >  ut  ex  aiiis  S^  AkgnlHm 
locU  probatum  eft  »  omnia  infideiium  opera  noa 
fiiDt  peccata. 

Fatendum  tamen  eft ,  bona  opera »  quae  interdum 
fioQt  ab  infidelibus  *  eos  non  enicere  bonos.  Uode 
folantatem  illorum  arborem  malam  S^  Augfift^  ?ocat, 
lefpeduqoe  illorum  verum  eflfe  docet ,  quod  a  Do^ 
ouno  didum  eit :  ^on  potefi  arbor  maU  frnSMs  bono$ 
fa€er€  :  Quid  bona  opera ,  qus  faciunt ,  non  ipforum 
faot  •  fed  Dei ,  id  eft  >  non  ipforum  malse  voluntati » 
kd  Deo  tribuenda  fuot*  £t  bona  hujufmodi  opera 
non  faciuot  inlideles,  cum  agunt  ex  infidelitate,fed  A 

cum  agunt  ex  bono ,  quod  in  natura  humana  refi^ 
duum  eft ,  lumine  vultus  Dei  fuper  omnes  homines 
lignato,  ex  reda  ratione,  &lege  naturas»  Quamob* 
rtm  Deo  placent  opera  bona  infidelium  ,  fed  infide* 
ks  ipfi  Deo  propcerea  non  placent,  quia  impeffibile 
eft  placere  Deo  fine  fide  per  diledionem  operante^ 
Hoc  lcnfu  S.  Angufl,  ibidem  ait : ,,  ^  Porro  li  vitium     q^,^ 
cft  male  milereri ,  proculdubio  vitium  eft  infideliter  opro^uii? 
mifereri.  Quod  fi  &  ipfa  per  feipfam  naturali  com*  dam  infidob 
palfione  opus  eft  bonum ;  etiam  ifto  bono  male  uti-  lij^^^    D«> 
tur ,  qui  infidcliter  utitur ,  &  hoc  bonum  maletacit ,  fiu  ^mca 
qui  iniidelicer  facit :  Qui  autem  male  ^cit  aliquid ,  infiddes 
profedlo  peccat    Ex  quo  colligitur ,  etiam  ipfa  bona  "^^  V^ 
opera ,  quae  faciunt  infideles  ,  non  ipforum  effe ,  fed  S£S^^°*^ 
mius  >  qui  bene  utitur  malis^  Ipforum  autem  effe 
peccata»  quibus  &  bona  male  faciunt,  quia  ea  noo 
fideli ,  fed  infideli»  boc  eft,  ftulta  &  noxia  faciunt 
voluntate:  Qualis  voluntas,  nullo  Chriftiano  dubi- 
tante^,  arbor  eft  mala  ,  qux  facere  non  poteft  nifi 
fi-udus  malos  ,  id  eft ,  fola  peccata*  Omne  enim , 
velis  nolis  ,  quod  non  eft  ex  fide ,  peccatum  eft» 
£t  ideo  Deus  iftas  arbores  non  poteft  dili^ere ,  & 
fi  tales  permanferint  >  difponit  excidere :  Quia  fine 
fide  impoffibile  eft  placere  ,,  „•  Hinc  animum  infidelis« 
quamdiu  in  infidetitate  manet ,  tenebrofum  effe ,  & 
tedum  S.  Augnfiinus  afferit  >  ficut  contra  jufti  animui^ 
fplendidus  eft^ac  Deogratus  ,quamdiu  charitatem 

fcr^ 


ftg    ^    Theol.  Dog*  &  Moral  Lib.  I. 

rervat,quantunivis  fn  peccata  venialia  faepius  rmpin- 

gat^fed  omnem  inftdelis  adionem  tetram  efTe  ,  & 

tenebrolam ,  S*  Augufiinu^  non  ceofet  ;  immo  non* . 

nulla  infidelium  opera  Dei  dona  efle  docct  ,  laude 

digna>  imitanda  >  quamvis  per  illa  juf!:i,&  boni  non 

cvadant,  ut  coiitendebat  rtnlianms  Pelagianus*  Sicut 

ergo  peccata  veniatia,qu3ecQmmittit  jijtlus,  iniqua 

fpnt,  &  Deo  difpliceiit ,  ,&  tamecir  jaTtl^  ipfe  Deo 

gratus  ell ;  Ita  bona  opera ,  quae  fiuift  aliqua^do  ab  in- 

fidelibus ,  bona  funt ,  &  Dco  placenK  cujds  lunt  do* 

na ;  fed  tamen  infidetis  animus  tenebrofus\,  ac  foedus 

atth,  (*    e(t  Hoc  fenfuS-  Auguftinus  ait  ibidt  „,5  At  Vrgo  intel- 

iigCj  quod  ait  Dominus :  Sioculni  tu/isncqiijm  e/i ,  ro- 

ium  rorpui  tnum  tembrQfum  erit  ;fi  dut^m  ocHtus  ttimfim- 

fUx  ed  ,  totum  corpm  tuum  lucidnm  erit  :   Et  hunc 

lOpetanon  oculuni  agnofce  intentioneni  ,  qua  facit   quifque, 

liinc  abfo-  quod  facit ,  &  per  hoc  difce  eum ,  qui  non  facit  ope-, 

lutc  bona ,  f^bona  intentione  fidei  bonae,  hoc  eft ,  ejus  qaae  per 

intiaten*  diledionem  operatur,  totum  quafi  corpus,quod  il- 

ione    fi-   lis ,  veliit  membris ,  operibus  conftat ,  tenebrolum 


De  Fide^&SymboIo:  29 

ttrmfii  •  regnttmqne  perducere:  Scito  nos  iilnd  bo* 
imiii  bomiiuiin  dicere  ^  iilam  voluntatem  bonam^ 
Ood  otms   bonum  >  flne   Dei  gratia »   quse  datur 

*  per.nnum  Mediattfem  Oei  ,  &  hominum ,  nemirii 
i  pofle  conferri :  perl|uod  foJum  homo  poteft  ad  aeter« 

*  onm  Dei  donum  regnumque  perducL  Omnia  pro«^ 
inde  4cetera » quae  ridentur  inter  hominea  habere  all^ 
quid  laudis «  videantur  tibi  virtutes  vers  5  videantuf 
opera  bona  j  &  fine  ullo  £ida  peccato.  Quod  ad  md  , 
pertinct  9  hoc  fcio t  qoia  non  ea  £K:it  voluntea  boiiai  ' 
Volontaa  quippe  infidelis ,  atque  impoi  non  eft  bonau 
DJGantor  fecundum  te  hujufmodi  voluntates  arbo^ 
ics  booas ,  fpfiicit ,  quod  apud  Deum  fteriles  font ,  ad 
per  hoc  non  bonas  ;  fint  inter  homines  firuduofae « 
ioter  quos  funt  &  bonae ,  te  audore ,  te  laudatore ,  fl 
vis  etiam  plantatore}  dum  tamen  iUud  ,  veUs  nolis  4 
obtineam ,  quod  amor  mundi ,  quo  quifque  amicus  eft 
hojos  mundi ,  non  eft  a  Deo  >  amorque  fi-uendi  qui<^ 
bttfcumque  creaturisfineamoreCreatorts,non  eft  a 
Deo»  Per  hunc  amorem  Creatoris  bene  quifque  uti- 
tor  etiam  creaturis.  Sine  hoc  amore  Creatoris  nul* 
lis  quifquam  bene  utitur  creaturis«  Hoc  ergo  amortf 
opus  eft ,  ut  bonum  beatificum  fit  >  &  pudicitia  con^ 

Non  pofle  homioem  fine  fide  quidquam  praeftartf  # 
qoo  vitam  aeternam  mereatur  9  folum  vult  S^  AHgufiH 
nms   Epift»  194^  alias  105.  ad  Sixtum  ,  cum  fcribitt  ^i.    ^ 
^  ^  Reftat  igitur ,  ut  iplam  fidem ,  unde  omnis  juftu  nu!^^ 
tia  fumit  initium  ,  non  humano  ,  quod  ifti  extol-* 
lunt »  tribuamus  arbitrio  ,  nec  uliis  praecedelitibus 
meritis  ,  quoniam  inde  incipiunt  bona ,  quascumque 
fiiotimeritai  fed  gratuitum  donum  Dei  efle^  fateamur  ^ 
fi  gratiam  veram  ,  ideft  ,  fine  meritis  cogitamos  i 
Opera  quippe  boda  fiunt  ab  homine :  fides  aatem  fic 
in  iiomine  ^  fine  qua  iUa  a  nuUo  fiunt  hominci 
Omne  enim ,  quod  non  efl  ex  fide  ,  peccatnm  efi.  Q^*  ^ 
propter ,  ne  fc>  vel  ipfius  orationis  meritum  extbllati  ^^  ^^ 
fiiaiii^  ad  vicendas  temporaliom  rerom  cupiditates^ 


^2        TheoL  Dog*  &  Moral  iJb.  L 

Ittare.  M4.  cebant ,  Seimus  ,  f  iri  fis »  Filim  Dei*  Ergo  tu  atna  : 
quia  charitas  cmti  flde  ipla  te  perdudt  ad  pacem. 
QLuam  pacem  ?  ?eram  pacem,  plenam  pacem ,  foli- 
dam  pacem ,  fecuram  pacem ,  ubi  liuUa  peftis,  nuHus 
hoitis.  Ipfa  pat  eil  finis  omnium  defideriorutn  bo- 
norum }  (inquit  S.  Augyfi.  Set.  i6%.  ahas  17«  ei^  Hou 

t.  Jotiu  s-  ^^'^'^  quinquaginta«  )  Et  Trad.  10*  in  Epiilolam  S* 
Joannis  explicans  hasc  ?erba  :  Omnis  ,  qni  credit  ^ 
^uod  3efu5  fit  Cbriffus ,  ex  Deo  natus  eff ,  slit : ,,  „  Quia 
eft ,  qui  non  credit ,  quod  Jefus  iit  Chriftus  ?  Qpi  noil 
fic  vivit ,  quomodo  prsecepit  Chriftusa  Multi  enim 
dicuntj  credo4  Sed  fides  fine  operibus  non  falvat^ 
Opus  autem  fidd  ipfa  diledio  eft  i  dicente  Paulo 
Apoftolo  :  .£t  fideSi  qu4t  per  dileSionem  operatur*  % 
Sine  diledjone  fides  inanis  efl.  Cdm  diledtione  Fidesi 
Chriftiani  >  finediledlione  fides  dsmonis«  Nefcio  quts 
Aon  vult  credere  in  Chriftum ,  adhuc  nec  dxmone^ 
imitatur.  Jam  credit  in  Chriftum ,  fed  odit  Chriftum  i 
Habet  confeifionem  fidei  in  timore  poens  ,  non  in 
amore  coronae  :  Nam  &  illi  puniri  timebant  Adde 
huic  fidei  diledlionem  ,  ut  fiat  fides  ,  qualem   dicit 

Ctaiat  s.  Apoftolus  Paulus :  Fides ,  qu^per  dileSionem  operatur  : 
Invenifti  Chriftianum ,  invenifti  clvem  Jerufalem ,  in* 
venifti  civem  Angelorum,  invenifti  in  viam  fufpiran-^ 
tem  peregrinum  ?  adjunge  te  illi ,  comes  tuus  eft  % 
curre  cum  illo,  fi  tamen  &  tu  hoc  es  ,,„. 

Ad  iftud  Dogma  probandum  duabus  etianl  Evan- 
gehcis  ParabolLs  Patres  utuntuf }  altera  de  decem  Vir* 
ginibus ,  quarum  eas ,  quae  acceptis  lampadibus  non 
lumpierunt  oleum  fecum ,  Chriftianos  charitatis  ,  ac 
bonorum  operum  e:fcpertes  fignificare  Patres  docent ; 
qua  de  re  legendus  eft  S,  Auguftinus  Sermone  93  ^ 
alias  23.  de  yerbis  Domini^  &  S.  dregorius  Magnus 
Homilia  t2.  in  Evangelta :  Altera  de  homine  in  con-> 
tivium  Nuptiarum  ingreflb  $  fed  non  induto  veftef 
tiuptiali ,  quam  quidam  veftem  charitatem  interpre- 
tantur ;  cum  alioquin  homo  ille  flne  Fide  in  convi- 
tium  Regis ,  id  eft ,  in  Ecclefiam  Chrifti  ingredi  non 
fiotuerit»  Q.ua  de  re  S^  Auguflinus  Sermone  90.  alias 


D»Fide,&^ymbo]d;    ,         y 

cxcditbaSlroiondo:  »»  Hla  vcftts  eft»i«f4riV,  Qps^eUl 
a  non  habent,  nifi  bohi^  in  con?i?io  relinqaen-  mftidii» 
renrandi  a^  convivinni ,  quo  nullos  malus  ac- 
;  •  per  Domini  gratiam  perducendis  ipfi  habenC 
rn  noptialem.  Qiueramnsergo  inter  Fiddei* 
funt»  qni  habent  ali^uid  ^  quod  mali  non  habenc» 
iTa  eric  veftis  nupciahs^  Si  Sacramenta  cUxerimttS^ 
tia  opcmadmodum  fint  bonis  t  maliraiie  com* 
iia«  Bapdfmua  eft  ?  Sine  Bapcifmo  quiciem  ncqx» 
Kmn  pervcnit  t  Sed  non  omnis  $  qui  habet  Bapti& 
a  ad  Deum  per venit  Non  ergo  poflum  intelra[c^ 
laptUmum  efle  veftem  nuptialemiid  eft »  iplum 
-amcntum ;  quam  veftem  video  in  bonis «  Tideo^ 
flli8«  Forti  Altare  efl;,  vel  auod  acdpitur  de  Al« 
P  Videmus  quia  muiti  manducant  >  &  jadidom 
manducant »  &  bibuot  Qoid  crgo  eft  7  Jcfuna* 
^Jejunantft  mali«  Ad  Ecclefiam  concurritor? 
icnrrunt  &  mali .  Poftremo  miracula  fiunt  7  Non 
mbonifaciunt,&  maii,  fed  aliquando  non  fii* 
it  boni*«*  Quse  eft  ergo  veftis  illa  nuptialis? 
:  eft  veftis  nuptialis :  F I N I S  autem  praecepti  eft  u  Ttwu  u 
itasde  cordepurOi&  confcientia  tiona»  &  fide 

fi^^  »«• 

lenique  Oo^a  iftud  a  Synodo  Tridentitla  confir- 
iin  eft  Sellione^cap.  7«  &1FT*  ^  Canone  ag. 
is  barc  fum  verba  :  Si  quh  dixtrit^  amifa  pen  pec^ 
mgratia  %fimd  &  Fidemfrmper  amitti  ^  aut  Fidem  $ 

rtmanet^non  ejje  i^eram  Fidcm  i  licet  non  flt  viva  / 
eiim%qni  Fidemfine  charitate  l)abeti  aoa  eJfeChri* 
Mraii  Anatbemafit* 

ARTICULUS    VL 

fidei  eapita  fnnt  evidenter  ctedibilla^ 

lOamvis  enim  Fidej  natura  confbre  fine  obfcur^    (^«  tint 
tace  non  polfit,  &  e  Chriftianonim  albo  cxpun-  ^^y^^ 


> 


idi  fint,  qui  in  Chrifto  credendum  negant.'  nifi  g^^^* 
dita  radone^  ut  probat  <$*•  Anguftinm ,  Lib«  de  tlti^ 
te  eredendi.  Qiiamvis  prsScipua  •  aC  propria  canfii 
fi  fitinterior  illc  Dei  afflatus»  quo  ad  afleotienduAi 
rom^  h  C  rcbiit 


DeFide^&SymboIo;;  tf 

qaam  non  vidcmos»  (ed  fperantn.  L^tor 
tim$s  Libro  de  fiit  rerMm  $  qjom  m»  wicmfMr^ 

rft  Tcro  re())onderent  Ethnict » confedaefle  ▼&• 
Iflvofqoe  Prophetamm  a  Cfariftianis  ex  ^oSt 
^poGtos;  fiquidem  Jodasorum  teftimoniis  kk 
Sme  refeUereotor* » 1$  De  Propheda  (  inqtut  S^ 
m  TraSatM  3f«.  iu  SfoMn.  )  confinotnoti 
icentes  paganos*  Qois  eft  Chrifluf  7  D^ 
UK»*  Cui  relpondemus  ;  Qpem  pmmnti»- 
Prophetae.  £tille^Q)]iProphea?Rcdtamaa 
J^iemiam ,  alios  fandos  Prophetasi  didmus 
wge  ante  illum  venerint  9  qoanto  temporf 
m  ejns  prasceflerint»  Refpondet  aliqoit  co» 
!pi  Prophetae  ?  Nos  recitamos » qoi  nbm  ooo* 
itanton  fitiile^Qpi  fonthi  Pro{dietaB  ?  Noi 
emos :  Qui  &  praedixerunt  ea » quae  fieri  vide* 
;ille ,  Yos,  inquit,  ?obis  ifta  finxiftis,  vidiflis  ea 
quafi  Ventura  praedi&a  eflent,  in  librist  qui« 
Biftis  t  conrcripfiftis.  Hic  contra  inimicos  pa« 
«corrit  nobis  aliorum  teftimonium  inimico* 
roferimus  Codices  a  Judaeis  $  &  refpondemus* 
&  Yos,  &  illi  fidei  noftras  eftis  inimici^  ideo 
mt  per  gentes  >  ut  alios  ex  aUis  conrincamos 
•  C^exlfaiaeproferator  a  Judaris,  ?ideamus 
bi  lego  (  cap.  53.  )  Sicut  avis  ad  immolaniam 
figC^  fiiut  agnus  toram  tondcnte  fuit  fine  voce  ^ 
i^eruit  os  fuum  i  in  humilitate  judicium  ejusfUk^ 
ii  Livore  e/us  fanatifumus :  omnes  ut  oves  erram 
it  ipfe  traditus  efi  pro  peccatis  nofiris*  ficce  lu* 
iea«  Alia  proferatur ,  Pfalmus  aperiatur ,  etiam 
edida  paifio  Chriiti  recitetur^  (  PQAsxl  21«  17. ) 
r  manus  mcas  ,  &  pedes  meos  ^  dinumraverune 
fa  mea  t  ipfi  vero  confidefavernntf  &  confpextruni 
iferunt  fibi  vefiimenta  mea ,  &fuper  veflem  meam 
rfartem.  Apud  te  laus  mea  ^  in  Bcclefia  magna 
ir  tibi4  Commemorabuntur  ^  &  convertentur  ad 
m  univerfifines  terra^  &adorabunt  in  confpeffM 
verjm  patrid  gentium  ^  quia  Demm  efi  r^num  g 
C  9  ^ 


Sed 

aJcerum 

non  re- 

»incatur- 

ObiDinQm  lo* 

&  II- j  Non 

\  aec  dtcipiam 

^  BWSM  Solis  uf- 

Bomini  mea* 

t  convinco 

i^ic  cooicnfu  Eyan- 

cos ,  qtii  magicia 

ifle  iQmniant, 

.  ^^  lilud  attendant* 

tle ,  &  nomcn  fu- 

[o«  arte  ipfa  confe* 

magicis  artibus  tan* 

«  amcquam  in  terra  na« 

"  futurapraelocutjfuntj 

flio  Icgimits,  &  qualia 


De  Fide  t  &  Symbolo*/  57 

Quod  n  per  Apoftolos  Chrifti ,  ut  eis  crederetar  prae^ 
dicantibus »  ifta  jniracula  tida  efle  negant  infideles  2 
„  Hoc  unum  nobis  grande  miraculum  fufficit ,  quod 
„  terrarum  orbis  fine  ullis  miraculis  credidit ;  C  inqui( 
jj  S^  Akg.  Lib.  22.  dc  civitate  Dci  ,  cap*  ^.  )  Quit 
„  quis  adhuc  prodigia ,  ut  credat ,  inquirit ,  magnum 
»  eft  ipfe  prodigiqm ,  qui  mundo  credente  non  cro*» 
„  dic ;  (  inquit  idem  Pater  cap*  8. 

Tertium  argumentum  petitur  ex  liominum  con-  Ex  homi- 
fenfu  in  Religionem ,  quae  tam  multa  credenda  pro-  g^  ^^ 
ponit  fenfibus  repugnantia  ,  rationis  perceptionem ,  /^^ 
comprehenfionemque  fuperantia  ;  'Quae    prascepta 
tradit  ardua ,  duraque  hominibus  ad  voluptates  pro- 
nis ,   fcilicet  inimicorpm  diledionem ,  voluptatum 
fiigam  ,  divitiarum ,   hbnorumque    contemptum , 
mortificationem  carnis. 

Qiiartum,  ex  Evangelii  praedicatione  a  viris  pau-  Ex  Ev^n- 

perious,  &ignobilibus  fafta,  qni  divinoafflatu,  Spi-  f?i"- ^T* 

•^       /*    A-  •  'ti     n  r  r-    •         dicatione  • 

ritus  lanai  m  eos  illapfi  munere ,  lummam  fapien-  &  Ecclefis 

tiam «  &  facundiam  fubito  confecuti ,   turbas  innu-  propagatio. 
meras  non  folum  finiplicium  ,  fed  fapientiflTimorum  "^  ^  ^!"* 
faominum,  ad  eam   Rcligionem   ampleftendam  ad-  Sus^^^no. 
duxerunt*  Qpa  de  re  S.  Paulus  i»  ad  Corinthios  1«  bilibus  ,& 
fcribit :  Non  cnim  tniftt  mt  Chrifius  baptiK^arc ,  fed  evan-  radibus  fa- 
gili^rc  9  non  in  fapientia  verbi ,  ut  non  cvacuetur  Crux     . 
Qirifii.    Vcrbum  cnim  Crucis  percuntibus  quidem  fi^l^ 
titia  efi;  iis  autem ,  ijui  falvi  fiunty  id  efi  nobis,  Dci 
virtus  cfip  Scriptum  eff  enim :  Perdam  fapicntiam  fapien^ 
tium^  &  prudentiam  prudentium  reprobabo.  Ubi  fapicns  f 
Ubifcriba  >  XJbi  conquifttor  hujus  f^culi  ?  Nonncfiultam 
fecit  Dcus  fapientiam  hujus  mundi  ?  Nam  quia  in  Dci 
fapientia  non  cognovit  mundus  per  f^pientiam  Dcum  ^ 
fUemit  Dco  per  fiultitiam  pradicationis  falvos  faccre 
credentes.   £luoniam  &  3^^^^^  fis^^  petunt ,  &  Graci 
fapientiam  quarunt ;  nos  autcm  pradicamus  Chrifium  cru^ 
eifiTfum^  ffudais  quidcm  fcandalum  ^  Gcntibus  ai$tem  fluU 
titiam » ipfts  autem  vocatis  ^udais  atquc  Gracis  Chri^ 
fitnm  Dci  virtutcm ,  &  Dei  fapientiam  :  ^ia  quodfiuU 
\  efi  Dei  ^fapicntius  efi  bominibus ;  &  quod  infirmum 
C3  ^fi 


fl         Theol  Dog-  &  Moral  Lib.  I. 

«f  Oei ,  fkwiimsffiljimhi^Ms,  Fideu  enim  v&caticnem 
1  /riitrer  >  f*i4  ao a  mjt/i  i  fapicnus  feckndum  car^ 
lii  f^tfntts  ,  ii#ii  iBir/n   nobilts  \  fid  qtiS 
^Hegit  Orarr  >  «r  cGnf/tndat  ftpirma : 
iligit  DcMS  ,  irf  tMfMndnt  fQrtia  ,  tf* 
r*itijj  tUgiiDemtt  &  edf 
f^  fM  jM  t  iffirmcrti  ;   Ur  »011  j/o. 
Legatar  5.  AMgvfii^ 

Fide  cbri^ 

ae  ao- 

do- 

homi* 


De  Flde ,  &  S5ymbolo#  39 

flludufit  Nec  intelligiris ,  o  mireri  >  iietninem  eflfe  ^ 

2ui  aut  flne  ratione  velit  poenaQi  fubire»  aut  tormenta 
nc  Deo  poflrit  fuftinere  „ ,,. 

Sextuui  arguoientum  petitur  ex  Doctrinae  chriftia*  Hituh.  u 
D^  ^nditatet  Lex  eniin  Domint  immaculata ,  con,-  f  om^^*  2* 
vertens  aiiimas,  noq  extenus  dumtaxat  corruptos  t.^i^.  6^.  * 
hominpm  mores  emendans»  fed  interius ,  pravafque  uVw.  i. 
concupifgcntias  exfcindens,  innocentiam  autein,  &^  h 
fandimoni^m  imperans ,  cbaritatem :  pudicitiam  non 
corporis  tantum ,  fed  animi  ;  divitiarum  contemjp^- 
ium  \  iQimicoruai  diledlionem ,  beneficentiam ,  miic- 
ricQrdiam »   )iuinilitatem  ,  modeftiam ,  maniiietudir 
Bcm »   in  rebus  adverfis  patientiam ,  cupidicatum ,  g^  v  elieio- 
Qurpifquc  mortiQcationem«   Hinc  Tepfullianus  Apolo-  nis     cf^. 
gctid  4f  f    ,,  ,3  Innocentiao)  >  inquit ,  a  Deo  edo(3i ,  iHans  (an« 
QL  periedc  novimus .  ut  a  perfefto  Magiftro  reve^  <aitatc. 
latam»  &  fidcliter  cuftodimus  ,  uf  ab  incontemp» 
tibili    Difpedtore  mandata.    Yobis  autem  humana 
^ftimario    innocentiam   tradidit ,  humanitatem  dg- 
minatio   imperavit.    Inde  nec  plende>  nec  adeo  ti- 
mendas    eftis     difciplinae  ad  innocentiae  veritatem. 
Qpanta   eft  prudentia  hominis  ad  demonftranduni , 

3uid  vere  bonum  ?  Qpanta  audoritas  ad  exigen- 
um  ?  f^m  illa  falli  facilis ,  quam  ifta  conteninit 
Atque  adeo  ,  qpid  plenius  di^um  eft :  Non  occi* 
des  ,  an  vero ,  ne  irafcaris  qqidem  ?  Quid  perfeQr 
tius  prohib^re  adulteriuni ,  an  etiam  ab  ociilorum 
folitaria  concupifcentia  areere  ?  Quid  eruditius  de  ^ 
laalelicio  ;  an  &  de  maleloquio  interdicere  ?  Quid 
initrudius  injuriam  non  permittere ,  an  nec  vicem 
injuriaa  linere  ?  Et  alibi,  CbrilUanos^  Non  aliunde 
iqagis  nofcibiles  effe  ait ,  quam  de  emendatione 
iritiorum    priftinorum  „  ^. 

podrinae  chriftianae  fanditas  confirmatur  S^  Au^ 
XnHini  vcrbis  ad  Ecclefiam  ,  Libro  de  Moribus  Eccle^ 
ftd  eaebohca ,  Cap.  30.  „  „  Merito  Ecclefia  cathQ- 
lica  Matcr  Chriftianorum  veriffima  ,  non  folum 
ipfum  Deum  »  cujus  adeptio  vita  eft  beatiflima ,  ' 
pudlfime  p  atque  Ciiftiflimc  cokudum  prasdicas . 
C7  Sed 


•  ♦  • 


40         ThcoJ.  Pog*  5f  Moral.  Lib.  I. 

Sed  etiam  proxitni  dileclioncm,  atque  charitatcm 
ita  coaiplederis  ,  ut  vadorum  morborum>  quibus 
pro  peccatis  fuis  animx  xgrotantt  omnis  apud  te 
medicina  prxpolleat  Tu  puerilirer  pueros,  tbrtiter 
juvenes  »  quiete  fenes  ,  prout  cujufque  iion  cor- 
poris  tantum  ^  fed^auimi  $tas  e(t«  exerces ,  ac  do^ 
ces*  Tu  feminas  vtris  fuis  t  non  ad  explendam  li- 
bidinem  ,  fed  ad  propagandam  prolem  ,  &  ad  rei  t^* 
miUaris  focietatcm  >  cafta  ,  &  fideli  obedientia  fubjicis* 
Tu  viros  conjugibus  non  ad  illudendum  imbecilliu* 
rem  fexum »  fed  finceri  amoris  legibus  praeficis-  Tu 
parentibus  (ilios  libera  quadam  fervitute  fubjugas  » 
parentes  filiis  pia  dominatione  prseponis.  Tu  fratri^ 
bus  fratres  religionis  vinculo  firmiore  ,atque  ardio^ 
re  ,  quam  fanguinis  ncdis*  Tu  omnem  generts  pro- 
pinquitatem ,  &  aflfinitatis  neceflttudtnem  ,  fervatis 
naturae  j  voluntatisque  nexibus  >  mutua  charitate 
conftringis*  Tu  dominis  fervos  non  tam  conditionis 
necenitate ,  quam  ofHcii  deledatione  doces  adhaerere* 
Tu  dominos  fervis,  fummi  Oei  communis  Domini 


Dq  Fidci  &  STinboK  §% . 

mine  pnrgato «  atque  fandificato »  (atis  appareat  •  P^  4- 
quam  divine  didum  fit  :  E]^o  fym  ignis  conjmews  :  ^^*^|[^^ 
&  Jgtum  vcni  minere  in  mundnm  ^^^^ 

Credibilitatis  eonim,  qus  ab  ficdefia  catholica  BvUaitf% 
credeoda  proponuntur » evidentiam  confirmat  S»  Ang,  cr^fa^£ 
lib,  contra  EpifloUm  Manicbai ,  cap.4-    »«  '«  «•  S!,T fe 
tholica  Ecclefia ,  inqnit ,  ut  omittam  finceriffimam  la-  tlefia    gs- 
pientiam,  ad  cujus  coguitionem  pauci  fpirituales  ttudkapro. 
in  hac  vita  perveniunt  >.  ut  eam  ex  minima  quidem  S^^^i^* 
parte»  quiabomines  funti  fedtameh  fine  dnbitatioh  g^  j^Qmi. 
ne  coenofcant  (ceteram  quippe  turbam  non  intd*  ftjno^   ae. 
Ugendi  vivacitas  ,  fed  credendi  fimplicitas  tutiflimam  »«*«»• 
iacit  / )  Ut  ereo  hanc  omittam  lapienciam,  quam  in  Ec- 
defia  efle  catholica  non  creditis ;  multa  funt  alia ,  qus  ' ' 

in  ejus  gremio  me  juftiffime  teneant.  Tenet  confenfui  < 
populorum.  atquegentium:  Tenetau^oricas  miracQ- 
lis  inchoata  >  fpe  nutrita ,  charitate  au^a  >  vetufiate  fir* 
mata :  Tenet  ab  ipfa  Sede  Petri  Apoftoli,  cui  pafcendas 
ovesfuas  poft  Refurredionem  Dominus  commenda- 
Tit,  ufquead  praefentem  Epifcopatura  fucceffio  Sacer-» 
dotum*  Tenet  po(bremo  ipfum  Catholicae  nomen » 
quod  non  fine  cauta  incer  tam  multas  haerefes  fic  ida 
Ecclefia  fola  obtinuit ,  ut  cum  omnes  Hasretici  fe  Ca» 
thoUcos  dici  velint ,  quasrenti  tamen  peregrino  alicui , 
ubi  ad  Catlioiicam  conveniatur ,  nuUus  Ha^reticorum 
vel  Bafilicam  fuam ,  vel  domum  audeat  oftendere* 
£t  Libro  de  Utilitate  credendi  ,  Cap,  14«  Miraculis 
conciliavit  aucloritatem ,  audtoritate  meruit  fidem  > 
fide  contraxit  multitudinem ,  multitudine  obtinuit 
vetuftatem ,  vetuftate  roboravit  Religionem  „,)• 

Verum  nihil  praeclarius  ea  de  re  dici  potell  his» 
quas  S.  AugHflinus  congerit  Epiftola  137»  alias  3.  ad 
Volufianum.  »  „  Qpem  1  inquit  ^non  moVeat  ad  cre^ 
dendnm  tantus  ab  initio  ipfe  rerum  geftarum  ordo» 
Sc  ipfa  connexio  temporum  >  praeteritis  fidem  de 
praslentibus  faciens ,  priora  pofterioribus ,  &  reccQ- 
tioribus  antiqua  confirmans.  Eligitur  unus  ex  gente  Gcil  it, 
Ciialdasorum ,  pietate  fideliffima  prseditus  >  cui  pro- 
mifla  divina  polt  tantani  Iscuiorun;  iieriem  novi{&- 
C  5  wii 


»f* 


sCtU   l%t 


L<od*  li* 


%   '     TheoL  Dog.  &  Mond.  lib.  I. 

niis  tmporibas  comptenda  pradanepr ,  atqnc  in  ehli 
femiDe  omnes  gentes  habiturae  benedidionem  prs- 
|]unt(anturr  Hic  unum  verum  Deum  coiens  univer* 
fitatrs  Creatorem  gtgtiit  filiura  fenex,  de  conjuge» 
quam  fpe  pariendi  penitus  deditutam  fteriiitas ,  actaJ^ 
quejam  fecerat.  Propagatur  ex  iilo  aumeroGHjmui 
populus ,  multiplicatus  in  JEgypto  ,  quo  iliam  lUr- 
pem  ex  orientalibus  partibus,  promifiis,  efFediSiju? 
crebrefcens  difpofitio  divina  tranfuiflerat*  Educitur 
^x  jEgypti  fervitute  gens  valida ,  horrendis  fignis  > 
atque  miraculis>  pulQsque  impiis  gcntibus  ,  in  ter* 
ram  promiffionis  perdufta »  &  conltituta  ,  regno 
Cti^m  lublimatan  Deinde  praevalercente  peccato» 
facriiegis  aufibus  Deum  verum ,  qui  eis  tanca  bene- 
ficia  contulerat ,  faepiflinie  ofFendens ,  variisque  fla- 
gellata  cladibus,  &  prafperitatibus  confolata,  ufque 
pdChrifti  Incarnationem»  declarationemque  perqu- 
citur*  Qpem  Chriftum  Dei  Verbam  i  Dei  Filium , 
Peum  in  carne  venturum  ,  moriturum  ,  refurreii>u- 
lum  j  in  Cqeium  afcenfurum  ,  prsepolientiffimo  luo 


DeFide9&SymboI&*  4} 

pnBcepta.  Numero  exigui  per  muodDm  dtfleminiuvp 
tur ,  populos  &cilitate  mirabili  convertunt»  inter  mif 
niicos  augentur,  perfecutionibus  crefcunt ,  per  afflir 
dionum  anguftias  ufque  in  terrarum  extrema  dila^ 
tanCur.  Ex  imperitifGmis ,  &  abjediifimis  ,  ex  paiif> 
dfiimis  iliuminantur»  not)ilitantur  ,  multiplicantur  i 
prjBclariifima  ingenia ,  cuitiifima  eloquia  ;  mirabilet- 
que  peritias  acutorum  >  facundorum »  atque  dodo- 
mm  fubjugant  Chrifto  ,  j^  ad  prasdicandam  viam 
pietatis »  faiutisque  convertunt,  Alternis  adverlitatip 
ous  9  &  profperitatibus  rerum ,  paticntiam ,  ^  tenv- 
perantiam  vigilanter  exercent  2  mundo  dedinante  i|i 
extrema ,  feifisque  rebus  a^tatem  ultimam  protefiaivp 
te ,  multo  -iidentius ,  quia  &  hoc  pnedidlum  eil » 
a^ternam  civitatis  coeleilis  felicitatem  expedant*  iU» 
que  inter  haec  omnia  contra  ficcleliam  Chrifti  im- 
piarum  gentium  infidelitas  freniit :  Evincit  illa  pa- 
tiendo,  &  inqoncufliam  fidem  inter  obiiltentium 
IbBvitiam  profitendo^  Kevelat^e  veritatis  ,  qu?e  diu 
promiifis  myfticis  velabatur ,  i^acrificio  fuccedente , 
illa  Sacrifida  >  quibus  hoc  figurabatur ,  Templi  ipfiqs 
everiione  tolluntur ;  Reproba  per  infidelitateni  gens 
ipfa  Judxorum  a  fedibus  extirpata  »  per  munduqd 
ufquequaque  difpergitur ,  ut  ubique  portet  Codices 
&ndos  ,  ac  fic  Prophetiae  teftimonium  %  qua  Cliri- 
ftus  >  &  Eccltfia  pronuntjcita  eft  ,  ne  ad  tenipus  a 
nobis  fidum  exiftimaretur ,  ab  ipfis  adverfariis  prQ« 
feratur  >  ulji  etiani  iplgs  pr^edidum  eft  non  fuifle  cre- 
dituroSf  Templa  ,  &  fimul^cra  daBmonum  «  ritqp- 
que  facrilegi  paulatim  >  atquealternatim  fecundum 
praedicta*  prophetica  lubvertuntur,  Haerf fes  adverfus 
nomen  Chrifti,fub  velamento  tamen  nominis  Chri- 
fii ,  ad  exercendam  Dodlrinam  lan^^ae  Reiigionis ,  !}• 
cut  pra^nuntiatse  funt  1  pullulant*  Hasc  ompia  ficut 
leguntur  prasdida,  ita  cernuntur  impleta ,  acque  ex 
his  jam  tot,&tantis>quae  reftant^  expedantur  im- 
pienda.  Tandem  mens avida a^ternitatis,  vitaeque  prae- 
fentis  brevitate  perpiota »  coptra  hujus  divinae  audo^ 
ritatis  lumeu » cuimenque  contendat  ^ ,» ? 


44        TheoL  Dog.  &  Moral.  I  ib.  L 

yy  yy  Quae  difputaciones  t  quae  Litters  quorumlibet 
PhilofophDrum ,  qu£  Leges  qaarumltbet  civitatum  » 
duobus  prseceptis ,  ex  qaibus  Chriftusdicit  totam  le- 
og^m ,  Prophetalque  pendere ,  u!Io  modo  fqnt  com* 
parandse  t  Diligts  D^mimm  Deum  tuum  ex  tota  cor^ 
mctkOi  &"  €Z  tcta  animj  tud  &•  ex  tata  m<^^te  tua  i 
Et  dilig€i  proximum  tknm  tamquam  tapjkm  ?  Hic 
Fhyflca  ,  quoniam  omnes  omnium  naturarum  cau* 
fae  in  Deo  Creatore  funt*  Hic  Ethica ,  quoniam  vita 
bona,  &hone[ta  non  aliunde  formatur,  quam  cum 
ea ,  qu£  diUgenda  funt  f  quemadmodum  diligenda 
funt,  diliguntur ,  hoceft ,  Ueus ,  &  proximus,  Hic 
Logica,  quoniam  veritas,  lumenque  anim^  rationa- 
lis ,  nonniG  Deus  eft,  Hic  etiam  laudabilis  Reipublicae 
falus ,  neque  enim  conditur ,  &  cuftoditur  optime 
civitas ,  nifi  fundaniento ,  &  vinculo  fidei  ,  firmaeque 
concordi^,  cum  bonum  commune  diligitur  >  quod 
fummum  ,  ac  veriflimum  Deus  eft ,  atque  in  illo  in- 
vicem  finceriflimere  diligtmt  homines ,  cuni  propter 
itlum  fe  diligunti  cui »  quo  animo  diltgant ,  occultare 
non  poftiintn»* 


^    DeFidCj&Symbolo-  4f  . 

In  faoc  51  AuxHHim  loco  breviter  expoiitain  hsh 
bes  quidquid  afferri  poteft  luculeotias  ad  demon« 
foandam  chriftianae  Religionis  veritatem,  &  evidentec 
tSk  credibilia »  quae  in  Ipfa  credenda  proponuntur# 
Id  confirmat  Libro  32.  deCivitate  Dei ,  cap,  s$  6.  St 
7.  vbi  poft  multa  luculenter ,  ac  deganter  ifto  de  x^ 
gomento  didta ,  fic  concludit :  ^,  yy  Legebantur  prac* 
conia  praicedentia  Prophetarum  5  concurrebant  often* 
ta  virtutum  >  &  perftiadebatur  veritas  nova  confueto- 
dine ;  non  contraria  rationi ,  donec  orhis  terrae ,  qui 
perfequebatur  furore  >  fequeretur  flde  »  ^. 

Argnmenta  tamenex  motivis  credibiiitads  petita ,  AtgttnertM 
Don  funt  caufas ,  cur  Fideicapidbus  aflenfimi  prasbea- 1[^^^ 
inus ,  fed  Deus  quatenus  prima  veritas  revelans  eft.  Gaofie,  eur 
Ratio  enim  inftrumentum  eft  fidei  ,  non  caufa  cre-  Rdei  doA« 
dendi.  Id  illuftratur  exemplo.  Si  quis  Edido  Regis  ^5^^ 
parere  detre£tantem  quempiam  ad  obfequium  velit  bcator  ffeS 
reducere  ,  caufafque  ei  exponat  9  cur  Regi  parere  Deus ,  ot 
debeat  ,  poteftatem  nempe  Regiam  a  Deo  confti-  g^*  ^** 
tutam  efle;  Regem  jure  fuo  uti  ,  cum  quid  jubet; 
contra  fas  agere ,  qui  imperium  detredat;  hifque  ad« 
monitionibus  convidus  perduelHs ,  imperata  fe  fadu« 
rum  promittat  i  Admonitor  ilie  non  eft  caufa  qua<» 
mobrem  mos  Regi  a  perduelle  geratur ,  fed  jus  Ke« 
gis  refi^ai^ario  pate&dum  :  Ita  ratio  cum  argumen^ 
ta  cotligit  ex  motivis  credibilitatis  ,  quibus  animo 
perfaudet  aflentiendum  efle  capitibus  fidei ,  his  nem* 
pe  aflenfum  prudenter  adhiberi  ;  ipfa  quidem  noti 
eft  cau(a>  cur  animus  aflenfum  pr^beat,  fed  prima 
Veritas  revelans  ,  fideique  lumine  mentem  hominis 
illuftrans  ,  ac  ejus  excitans  voluntatem  ,  ut  menti 
aflenfum  imperefc  »  Cui  enim   ( imjuit  TertHllianus  )  Lib-  69  iU 
5,  Vcritas  comperta  fine  Deo  ?  Cui  Deus  cognitus  "^™*  ^  *» 
fy  fine  Chrifto  ?  Cui  Chriftus  exploratus  fine  Spiricu 
„  bn€to  ?  Cui  Spiritus  iandus  accommodatus  fine 
9  Fidei  Sacramento  ,^  ?  Sic  muher  Samaritana  cum 
JefaYOcanttcredidiUet,  concivibus  fuis  rationeme^ 
pofaiC ,  quat  fuadere  poflet  ipfum  efle  Mefliam :  f^cni^  •   ^^ 
r«,inquit^  &  videse  hominem^qm  dixit  mihi  omnia^ 


^        Thcot  Bog.  &  BIoraL  lib.  L  \ 

^M  fm :  ^fkmfamd  twjji  t0  Qmfim  ?  Et  ca  rarione 
plentqae  pcrfbafaEn  eft ,  id  kSc  qaam  nmiaie  credi* 
lnlc^  Lx  Civaste  ^mem  i£f  wutit  crediderMm  in  enm 
£^mjwiu9^rmm  tfrwftir  vrrimm  mmii€rts  ttjiimanittm 
f^ikeniit ,  j^«£t  dixit  «mmtd  ,  qM^mmiifMe  feci^  AC 
wkffl  fkBide  aodito  QinAo,  ipfam  efle  Meifiam  cre* 
dkknmc»  mipropEer  raoomtn  a  muliefe  propoli* 
tamied  propter  ipdus  ChriiiLOaque  retel^otis  audo^ 
witBZem  :  ^ai  mm  frwpetr  im^^Um  imjm  credinutt » 
inquiunc ,  4#  ^>"»  imirW— t»  0^  jciMi  j  fjfi^  ^€ 
^  ^Trr  Sjlwjtmr  Mmmii^ 

£x  hts  compertnm  dl,  qtidemdidam  de  fequen* 
ti  Propotitioae  tmadam  fit :  £eti^«  cbrijitanj  non 
c/i  etrtdemter  verm  i  A'44i  ««f  mkicmre  dmctr ,  jjit  f  ir4  ^0« 
ta  3  ^fcmrM  fmttt^  Iwammtfmi  ^mm  ^  Mjdigimmem  clmfiia* 
mmm  effe  evidemter  ^ermm^  fmmtm  met^ffe  tfi  ,  f<3ifam 
gvidemter  effe,  Imfer  bimt ,  emSems  mmm  effe^  i.  ^ftoi  { 
mxifljt  ttMmi  im  territ  miiqms  mtrm  Ertigi^  t  mnde  enim 
h^bes  mmn  ommtm  emrmem  cQrrmfiffcwimtfmm  ?  X  ^^ 
^mmittm » ^mm  im  terrmfmmt  mermfimMimtAftt  Cbrifliana  l 
mm  emim  terrss  omme§  permgr^ ,  mmt  permgratms  mb  aliit 


De  Fide,  &  Symbolo#  47 

(IV  M  STIO    IL 

J>  E    SYMBOLO    Fl  D  S  l 

ARTICULUS    I. 

Jimif  tr  qnQtuplcx  ftt  SymbolHm  Fideii  '&  quot  eJHi 
ArticHli. 

OymMkm  i  tox  origine  Graeca  #  vel  plutiam  f 6«    SytabM 

Orum  in  commune  collationemfignincat,  velfig-  '^^' 

oom  9  aut  teflferam  militarem ,  qua  veri  Milites  ab 

aliis  difcernuntur*  Apud  Catholicos  fumitur  pro  Re* 

gola  Fidei  $  five  fumma  capitum  Fidei  •  quas  omni« 

bus  credendtt  proponuntur*  Conveniens  enim  fuit 

primaria  praecipuaque  fidei  capita  in  unum  brevitet 

oolligi  $  ut  facilius  omnibus  proponi  ^  ac  memoria 

mandari  poflfent :  Deinde  i  ut  Fideles  ab  infidelibus 

per  ejufdem  fidei  regulae  profefiionem  tnternofce* 

rentun   Deus  ipfe  breviter  proponit  hominibus ,  qua 

ab  iis  credenda  ,  &  agenda  funt :  Quia  imperatoria 

haec   brevitas  rerum  omnium   Domino  convenit» 

I,  Divina  ( inqnit  LaSantins  )  tradita  funt  breviter ,  ^  ^^*  V 

j,  ac  nude*   Nec  decebat  aliter,  ut  cum  Deus  ad  ho-  "^^••'  ** 

^  minem  loqueretur »  argumentis  aflfereret  fuas  vo« 

0  CC8  i  tamquam  fides  ei  non  haberetur ;  fed  ut  opor- 

„  tuit  eft  locutus  y  quafi  rerum  omnium  maximus  Jur 

9  dex  f  cujus  non  eft  argumentari »  (ed  pronuntiare 

^verum.  Unde<$'.  AHgufiinus  Sermone  ai}*  alias  dt 

„  Tempore  119*  S^mbolum  ( imiHit )  eft  breviter  com« 

y,  plexa  Regula  fidei ,  ut  mentem  illuftret ,  nec  oneret 

V  memoriam ;  paucis  verbis  dicitur  >  unde  multum 

„aouiratur« 

II.  Triplex  vulgo  diftinguitur  Symboluffl  s  fcilicet     tnple^ 
Apoftolicum »  Conftanttnopolitanum  ,  quod  &  Ni-   Symboi 
cxnum  appellatur ,  &  Symbolum  Si  Athanafii*  *"*** 

Primum  Cathecumenis  tradebatur  olim  i  illudque 
ccrto  die  ante  Baptifmum  reddere  ,  feu  memoriter 
recitare  tenebantur  Competentes  rAIterum  illud  eft^ 
quod  in  Mifla  recitatur  :  Tertium  ,  quod  in  Primas  ; 

Officio  Dominicis  diebus  dicitur ,  &  incipit  his  verbis } 
^sHnqMe  vultfalVHS  cjje*  Sym^^ 


frae 


pofioUcu. 
mulL 
de 

fcnpt. 

of  epift. 
1  Sindd  I 
ufHn.  m 

fkt  Ex- 
Sym* 
di.  Coele* 
nus    1« 

ia,    ad 

eiloriuni. 

onc  Eph. 

Rclat.ad 
h*  Impcr, 

Neltorii 
lepdrido- 
LC.  S.  Lco 
pift,    II. 

Polchc- 
|iam,  S.  l(u 
lorus  Lib, 

de    Ec- 
cC  Offic. 


4t        Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

Symholum  ApoRdkum  dicitur  *  non  folum  quia 
dodrinam  .  &Rdrm  Apodolicamcontinet,  fed  quia 
ab  Apoltolis  traditum  e(l,  non  Utteris  quidem,  fed 
?iva  voce.  Ut  enim  ait  «SV  HicronymHs  fcpiftola  61* 
J3  Symbolu  fidei .  &  fpei  noftrs  ab  Apoftolis  traditumf 
,,  non  fcribitur  in  charta  i  fcdin  tabulis  cordis  carnali^ 
p  bus.  Et^.  Pttruf  Chryfoiogui  ,  Sermone  63*Symbo- 
'  „  lum  Fidei  fola  fide  firmatur ;  non  litterae ,  (ed  (piritui 
v^creditur,  &  niandatur  cordi  ,  non  chartae.  Cum 
igitur  Apoftoli  mandatum  a  Domino  accepinent,  nt 
pro  fpfo  legatione  fungentesin  univerfam  mundum 
proficifcerentur  >  atque  omni  creaturse  Evangelium 
pr^dicarent,  chriftianas  Fidei  formulam  componeni* 
dam  cenfuerunt  ,  &  iis ,  qui  abedirent  Evangelio  § 
tradendam  j  ut  fcilJcet  Jdipfunt  omnes  fencirent  *  ac 
dicerent  ^  neque  uUa  elTent  inter  eos  rchifmata  t  quoi 
ad  Fidei  unitatem  vocaflTent  \  fed  effent  perfetli  in 
eodem  fenfu ,  &  in  eadem  fententia*  Ha^c  autem  Fi- 
dei  Reguta,  &  Profenio  ab  Apoftolis  tradita  Symbo* 
lum  appeilata  eft  r  five  quia  tx  varlis  fententiis ,  quaf 
fmguli  in  commutie  contulerunt ,  conteftata  eft ,  (  uC 


De  Fidey&^ynibdliC*  49 

|MrfipMiI&  ItempofthaK  foU.MidHilSynbolC 
I  £r  m€wnMM$  <^t  addidit,  Dt  Sfiriim  fmOh ^  exM^m 
'  fit  Vifgim^  Item  poft  hlic  tertMi»  ApMdiiimcmt^s^ 
addidic»  Adir  4rf  iMXfrmmPmiu  Adjecit^  ae  iUiid» 
Q^  jngfUwMmt  fiwiu  Item  poft  haK  Tcrba»  & 
«i  i^MiMi  fmdbm^  adjmixic  »  Oomjm»  ^  &  miwl^ 
fkmtem»  tx  Pwire  fNtt^mam  ^  &  etm  Pttrt  ^  <t  ^ 

Ham  mhntdmm  %  &  tmij^ficmUimi  jhn  tgtmMs  tM 
ftr  PHfhttMs^  Addtdit  deoiqiie  Con^bnea  imfall ' 
Snas.  Cttiiolice«  &  Apoftoliae  fiodeiiae  s  oaiiis 
BbpciQliitis  infemiflioiiempeGCatormDf  RefiuTedtio* 
nii  mofftnoram,  ft  VitM  fiitori  tmxBL  Poft  muln 
fiKnli  addidit  Ecdefit  Artiailo  de  Spivito  fimao » 
JSigitxPmrt  i?/iMiifprtcftfi>>cnmin5fn!lx>loCoa« 
fiaodoopolitano  folam  haberetnr » Ex  Pttrt  frtttitm* 
itm,  Qpa  to  re  nihO  commiflum  eft  contra  Decreta 
Cbncflii  Ephefini)  ft  Calcedonenfis  ^  prohibentia  ne 
<)irid  adderetur  Sjrmbolo :  Probibuerant  enim  dum* 
taxatf  nequid  contrarium  addereturf  five  ne  aliaf 
dtverfaque  fides  conderetur ;  non  Tero  ne  adderetuf 
iliouid  per  modum  expofitionis ,  quod  fecerat  Ec* 
deua   in  Concilio    Conftantinopolitano*    Quamo« 
bremi  &  jure  fuo  ufa  eft,  cum  ob  emergentem  er^ 
rorem  contra  Proceffionem  Spiritua  fiindi  a  PatrCf 
&  FiiiOf  addit  particulam,  FiUoqMtj  qua  verba  illa 
CooftandnopoliuiniSymboIif  Ex  Patrt  procedentem  i  flAMfm* 
magis  explicantun    rides  namque  progreflu  tem-  iMi^  tem^ 
poris  non  motator «  fed  exponicur ,  &  iiluftratur  i  ^Sg^^ 
^iaat  in  corporum  incrementis  f  quamvis  augeantiir  bd  «xpfu 
"hominum  membra  f   eadem   tmien  funt  juvenum  ^^H^  ^ 
membrat  qus  erant  ladentium}  una  eademque  Pe^  ^^•"«'aaK^ 
tri  jnvenis ,  &  fvnis  natura ,  una  oidemque  perfoM 
aa  e(t  £t  fi  quid  evi  maturioris  latate  accedit  i  janl 
in  fcmine  protcrtum  fuerat ;  ut  nihii  novum  poftea 
woferatur  in  renibus,  ouod  non  iaj)tteris  jam  ante 
ladta  verit.  ,, « Ita  edam  (  in^ftii  f^inctntiMf  LirintMfis  )  CdinillM 
chriitianat  Religionls  doffnui  feqoatur  has  decet  Dro-  j^  ^  ^9* 
feduum  legeSf  ut  annis  lcilicet  confolidetur  1  dilate^  *  ^^' 
kur  tempore ;  fuhlinmtnr  »ate  1  iQConuptam  tamen  # 


ifo         Theol  Dog,  &  Moral.  LiK  L 

illibatumque  permaneat.-*  Quodcunqtie  igitar  in 
.hac  tcclelia,  Dei  agricultura,  fide  Patrum  latuoi 
,cft  t  hoc  idern  filiorum  indurtria  dccet  excolatur  * 
&  obiervetur ,  hoc  idem  fioreat ,  &  maturefcat  i  hoc 
idem  proficiat,  &  perficiatur.  Fas  eil  etenim  ,  ut 
prilca  illa  coeleilis  Philolbphise  dogmata  proceflfu 
temporis  excurentur ,  limentur ,  poliantur ;  Sed  ne- 
fas  eft ,  ut  commutentur  ^  nefas ,  ut  detruncentur ,  ut 
mutilentur  :  Accipiant  $  licct»  evidentiami-  lucemi 
.ditUndionem  :  Sed  retmeant  neccHe  elt  plenicudi* 
ncmt  integritatem,  proprictatem  „„. 

IV»  Symbolum  ^    quod  St,    AthandfU   dicitur    »    a 

■^d^an^  Concilio  AuguftodunenQ  anno  Chrifti  fexcentefimo 

'feptuagefimo  commendatum  eft  ,     Canonc  ,    quo 

,   '      Fresbyterum,  Dtaconum,  SubdraQOQum,  velCi^ri- 

cum  ab  Epifcopo  damnari  jlacuit ,  qui  SymbQlHm , 

qaod  JanQit  inffifante  Spiritu  ApoJioU  traiiderunt  ^  & 

Fidem  St  Atbanafu  PrafHlis  irrtpnhenfibiliter  non  re-. 

*     c^nfuerit^   Dicitur  SymifQlumS^  Athanafii  ^  quia  fum- 

mam  Fidei  continet,   cujus  S,   Atbanafim  aiTertor 

fuit ,   &  vindex. 


De  Fide,  &  Symbolo*  f  i 

nfeffione  quidquid  diftinflc,  &  feparatimab 
!  credendiim  proponitur ,  rede ,  &  appofitc  a 

a  dicimus*    De  hisS.  Leo  Epiftola  27»  alias  ^  f 

ikhmam  Auguftam,  Cap.  4.  fcribitt  £utyc* 
aduasin  Chnlto  naciiras  negabat,  flultifli* 
Tere  aufum  efle  ,  ,;,  Q.uQd  Daminus  no-* 
Ecclefia  nemrnem  fexus  utriufque  Totuic 
rc.  Stquidem  ipla  catholtci  Symboli  breviSi 
:ta  conii^irio  t  qus^  duodecim  Apoltolorunt 
left  fignata  fententiis ,  tam  inftru^a  Ot  mu« 
coelelli ,  \it  omnes  H^reticorum  opiniones 
Gus  poiTmt  gtadio  detruncari« 
rnarii  iftius  Articulorum  numeri  codvenien» 
meui  tradit  S,  Themat  Secunda  Secunds  * 
le  I-  Articulo  8«  lUa  >  inquit ,  per  fe  pertinent 
» quorum  vifione  in  vita  Kterna  perfruemur « 
aeducimuf  ad  vkam  seternam*  Duo  autem 
lenda  proponuntur » iciiicec  arcanum  divini-» 
ifti ,  cujus  vifio  nos  beatos  fkcit ,  &  Myftd^ 
nanitatis  Chrifti ,  per  quem  ad  gloriam  filio» 
acccflum  habemus.  Unde  ^OMnis  17*  did» 
efl  vita  4uerna  i  ut  cognofcant  te^foUtm  Deum 
t  ifuem  mififii  ffefum  Cbrifium%  Eorum  igitur  1 
lenda  funt ,  quasdam  pertinent  ad  Majetta* 
initatis  :  quasdam  vero  ad  Myfterium  hu« 
Chrifti  :  Circa  Majeftatem  Divinitatis  tria 
denda  proponuntur «  Priiiio  qoidem  unitat 
e  prigio  articulo :  Secundo  Trinitas  perfo« 
[uastribus  articulis  proponitur  jquorum  prt« 
Q  perfonam  Patris ;  fecundus  perfonam  Filiii 
lerfonam  Spiritus  fandi  fpedat  Tertio  pro* 
r  nobis  opera  divinitatis  propriai  quorum  prl« 
tinet  ad  naturam ,  fcilicet  Creatio  ;  alteruM 
m ,  fcilicet  hominis  fandificatio ;  tertium  ad 
.  fcilicet  beatificatio»  Creationem  articulo 
3fitemur :  Quas  fandificationis  opus  fpedant  # 
nono  ,  quo  fandam  Ecclefiam  catholicami 
rum  Communionem;  St  atticulo  decimo  1 
lilfionem  peccatorum  gredert  nos  contefta^ 
D  a  tBMi 


VH^H 

•    f  2         Theol.  Dog*  &  Moral.  Lib»  L 

inur:Quacopusglori3e,fivc  beatificationis  fpetflant;' 
articulo  undecimo ,  dc  kelurre^ione  carnis ,  &  duode* 
cime »  de  vita  aetcrna  i  continentun   Sex  itaque  Ar- 
ticuli  Symboli  pertincntad  Oei  Majeftatem,  operaque 
ipli  propna*  Sex  vero  reliqui  ad  humanitatem  Chri- 
iU,  leu  verbi  incarnati  Myrterium,  oeconomiam,  Sc  ^ 
dilpenlationem.    Et  quidem  Concepdonem  illius  ar-- 
ticulus  tertius ;  quartus  vero  Fallioncm  ejus  ,  mor- 
tem  >  atgue  fepulturam :  quintus ,  defcenfum  ad  infe- 
ros ,  &  Refurrcdionem :  fextus,admirabiiem  in  coe- 
los  Afceniionem  :  feptimus ,  futurum  Adventum  ad 
judicium  Tivorum  >  &  mortuorum  hominum  com* 
pleditur.                                                                   1 
ARTICULUSIL 

Quo  primus  ApoHditi  SymboU  Articulus  expUcatur  r  ' 
Credoin  Dcum,  Patrem  omnipotentemi  Crcatorem  1 
Coeli ,  &  TerrsE* 

1  ftius  Articuli  fenfus  eft :  Certo  Credo ,  &  fine  utU 
^  dubitatione  profiteor  Dcum  Patrcm »  primam  fci» 

^:  DfeFide,  &S!3Fmbolo/  t» 

,  qramvis  renruum  percepdonem»  ratfenfiR)iie        </, 
(Mrehenfiooem  ruperentmeas,  ipfis  tamen  aflenk 
firmttudine  certe  majori,  quam  iis,  qu?B  fenfi- 
ipfis  ofiirpo,  aut  humana  ratione  cognofco»  ./»  ^  ^^^ 
vitmem  redigo  inttUeUnm  in  obfcqHimm  Ci»i(U  t    * 
adum  Apoftoli  mandatum*   Sed  &  finp  cixfofi^  ^* ^    . 
prorfus  uUa »  vel  inquirendi  ftudio  certiffime  te-  mitis^u  i^^ 
uniTerfa»  quas  Deus  bominibus  revela?ic,  ft  per  Qtdreni  cx- 
efiam  fuam  credenda  proponit.  D^vtna  Myfte-  ^^^^ 
iudictaque  fcrutari  Deus  prohibet  •  Prov.  2f« 
fcrmUtor  ed  Majeftatis ,  opprimetHr  a  ghria^    Sfl» 
tias  I»  Scntite  de  Domno  in  bonitete  %  &  in  ftmpli*^ 
e  tordis  qn^rite  iUumi  ^noniam  invenitnr  ab  bis  ^ 
ton  tentant  illkm  S  apparet  antem  eis ,  qki  Fidem  h^ 
18  ittum :  Perverfa  enim  cogitationes  feparant  a  Deo^ 
eGa(tici  3«  Aitiora  te  ne  qnafieris^  &  fortiora  te  ne 
atus  fueris  ffed  qu£  pr^cepit  tibi  Deus  »  iila  cogita 
er^Cf  inplkribus  operibus  ejns  nefueris  curiofusp  Non 
tim  tibi  ncceffarium  ea »  qua  abfcondita  funt »  videre 
s  tuis , « «  Plurima  fuper  ftnfum  hominum  ofienfa  funt 
Multos  quoque  fupplantavit  fufpicio  illorum^  &  m 
tate  detinuit  fenfus  iUorum.  Cor  durum  habebit  md* 
novijfimoi  &  aui  amat  periculum^in  iUoperibit. 
K.omanos  1 1  Tufidefias;  Noli  altum  fapere  ^  jed 
.   a*  ad  Corinthios   io«  Arma  miiitia  nofira  non 
tlia  funt ,  Sed  potentia  Deo  ad  deflruQionem  muni'» 
ms ,  confilia  de/iruentes ;  &  omnem  altitudinem  extol»  ^ 

m  fe  adverfus  fcientiam  Dei^    Fafces  igitur    Fidei 
litte  •  imperiofa  ratio»    Deus  locutus  eft ,  nibit 
iras  ulterius,    Si  arrogantis ,  &  impudentis  ho- 
s  eft ,  gravi,  ac  fapienti  viro  aliquid  affirmanti  fi- 
non  habere ,  fed  praecerca  urgere  ,  ut ,  quid  dixe- 
rationibus ,  aut  teftibus  probetur;  quants  teme- 
is ,  ac  ftultitise  eft  >  Dei  voces  audientem ,  caele- 
ac  falutaris  dodlrins  rationes  requirere  ?  Hinc 
mbr.  Lib  i.de  Abrahamy  Cap,  J.ait,  Abrahaino, 
:redidit  Chriftum  fibi  per  fu(ceJ3tionem  corporis 
deni  futurum,  quod  lignificatur  his  Chrifti  ver- 
Abraham  diem  meum  viiit^  &,  gtvifus  rfi  ;  ideo  Joati.  s. 
Da  jrcpa 


r4       Theol  Dog.  &  Moral  Ub»  I. 

repubtum  efTe  ad  juftitianit  quia  rationem  aon  qum^ 

>eiauAo-  iiviti  Itd  prompttnima  Hde  crediditi  „ ,)  Bonum  ellf 

Itate,  non  ^  ut  rationem  prEpveniat  Fides;  ne  tanquam  ab  ho- 

lumana  ra-     tnine  >  ita  n  Domino  Deo  noftro  rationem    videa- 

|us  falum  »  i^^^  exigere,    btenim  quam  mdtgnum  >  ut  humai» 

d«te.  „  nis  tedimoniis  de  alio  credamus ,   Dei  oraculis  de 

^^^'         -jj  fe  non  credamus  „  ?  Au^oritate ,  non  ratione  in  re* 

bus  Religionis  duci  homiQts  animum  necelTe  e(t.  S^ 

Eientum  au^oritate  regi  inOpientes  oportett  Qpic 
teo  fapientiart  qui  ipfa  fapientis  ell?  Quis  infipienF 
tior  hominef  Deo  itaque  fubjtcienda  humana  men| 
eft,  quo  uno  duce  perduci  poteft  ad  rerum  divina^ 
rum  >  captumque  rationis  ruperantium  cognitioneni* 
Rct^  tf  I^iut  fu^nnaram  Dcminus  eft ;  &  ipfiprj^par^niHf  t^gim 
tmones^  Verfabatur  humana  mens  nen  verime  ccr^ 
tior  ,  fcd  eonfuetMJiiic  feeurivr  ^  in  rebus  humams 
(inquit  S^  Aug.  Libt  de  Monhfts  £€cUfis  cathaiics^i 
Cap-  7- )  »  ^  At  ubi  ad  divina  perventum  eft ,  avercic 
fefe  ,  intueri  non  poteft  ,  palpitat,  ^{tuat>  inhtat 
nmoret  reverberatur  luce  veritatis,  &  ad  familiaritaF' 
tcm  tenebrarumfuarum  ,  non  eleitionc,  (ed  fatiga» 


De  Fide ,  &  Symbolo.      ""       f  f 

rpccies  refrllit  ,  auri  veritat  fe  infudit  Oculus 
innabat  inSrmum »  oculus  fo^dum  ^  oculus  mi* 
1,  ocdus  morteturpiflima  condemnacum :  Auri 
ulius,  auri  tbrmorus  innotuit^  bratille  Centu* 
ictrcumcilus , ,  fed  non  aure ,  qui  ad  unam  ex- 
itis  vocemibb  tot  infirraitatis  indiciis  Dominum 
Itatis  agnovit  :  Ideoque  non  delpexit ,   quod  ^ 

,  quia  credidit  ,  quod  non  vidit»  Non  autem 
:  ex  eo  I  quod  vjditj  fed  eic  eo  proculdubio* 
audtvit  ,  quia  Fides  eTcauditu.  Dignum  quippe 
;  per  fuperiores  oculorum  fcneltras  veritatem 
e  ad  aniniam  ;  Sed  hoc  nobid  ,  o  anima  >  ler* 
in  potlerum ,  cum  videbimus  facie  ad  factem» 

autem  unde  irrepfit  morbus  >  inde  remedium 

,  &  per  eadeiu  leouatur  veftigta  vica  mortei»« 

ras  lox ;  venenum  lerpentis  antidotuin  veritat^i 

et  ocolum ,  qui  turbatus  eft ,  ut  ferenus  videat»  y 

turbatus  nonpoteft»  Auris  primamortisjanua, 

aperiatur  &  vitdB;  auditus,  qui  tulit,  reparet 
:  Quoniam  nifi  crediderimus ,  non  intelligemuSf 

auditus   ad   meritum  ,    viius  ad  praemium^ 

Prophetax  Auditui  meo^  mc^xtidabis  gaudiumt  F(alm.  s^. 
ititiam :    Quod   fidelis    retributio    auditionis 
vifio  fit,  &  beat»  meritum  vifionis  fidelis  au- j^,^^^  ^ ^^  [ 

Btati  autem  mundo  corde »  tfuoniam  ipfi  Deum  '  \ 

r»r«    Porro  fide  oportet  mundari  oculum  ,  qui 
:  Deum ,  quemadmodum  habes :  Fide  mundans  a€L  s. 
eorum « .  •    Et  ut  fcias  Spiritum  fandum  huno 
imas  fpiritualis  profedtu  ordinem  obfervare ,  ut 
:et  prius  formet  auditum  >  quam  laetificet  vifumi 

inquit,  filia  &  vide.    Qiiii  intendis  oculum  ? 
n  para*  Videre  defideras  Chriftum  ?  Oportet  te 
audire  eum  ,  audire  de  eo ,  ut  diqas »  cum  vi« 
;  Sicut  audivimus  ,  fic  vidimuSf  Verba  funt 
rnardi  Serm.  28»  in  Caritica.  Et  ante  ipfum  S. 
Hnus  Traftatu  29.  in  ffoannem :  ^  Intelligere  vis  ?   Ifei.  7.  0. 
.  Deus  enim  pcr  Prophetam  dixit:  JS/ifiuedidtri^  Secimdum 
on  intelligetis. .  ^  Intelle(ftus  enim  merces  eft  ft-  ^' 
go  noli  quasrerc  ut  credas/ed  crede,  ut  intelligaSf 

D  4  £x 


ftf        Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

Ex  libro  De  Agonc  cbri/iiano ,  Cap.  !!•„,>  Fidei ,  in*  ' 
ntetUg^ft^  ^uit  t  e(l  prinia ,  qus  fubjugat  animam  D^o  t  detnde 
mcrccs  praecepcavivendi,  quibus  cuftoditis  fpes  noftrafirma- 
tur ,  &  nutritur  charitas ,  &  luccre  incipit ,  quod  antea 
tantummodo  credebatur.  Cum  enim  cognitio  ,  Sc 
adio  beatum  hominem  bciantt  ilcut  ia  cognitione 
cavendos  eft  crror  i  fic  in  adione  cavenda  eft  nequi' 
f  ^^  ^Oj'^  tia-  Errat  autem  quifquis  putat  veritatem  fe  pofte  cog- 
nofcere ,  cum  adbuc  nequiter  vivat.  Nequitia  eft  au«> 
tem  mundum  iftum  diligere ;  &  ea  i  quse  naicuntur  > 
&  tranfcunt  pro  magno  haberes  &  ea  concupjfcert , 
&  pro  his  laborare»  ut  acquirantur;  &  laecari  cpm 
abundaverint ,  &  triftari  cum  pereunt.  Talis  vita  nqn 
poteft  puram  illam,  &  Qnceram,  &incommucabilem 
videre  veritatem  ,  &  inhaerere  illi ,  &  in  scternum  jam 
S^  non  moveri-  Itaquc  prius  quam  mens  noltra  purgc- 
tur,  debemus  credere,  quod  intelligerc  nondum  va- 
lcmus  ;  quoniam  TeriOime  diduni  eft  pcr  Prophe* 
tam ,  Nip  creiideritis ,  nun  intfUigctii  „  „» 

Hationem  ne  qusras  adcredendum  Myfteriis,aut 
UQa^  admirabilibus,  ubi  „»»  Tota  ratio  fadi,  eftpo^ 


lcaar.  uf 


tundum 


De  Fide ,  &  Symbolo#  17 

^  Quii  JnqHit^  ?i6lorix  modum  dirquincre,  omnes  nuU 
^  lo  betlo>  nuUa  ir>{lruda  acie  peneruut»  Vides  quanoi 
,,  tncredulitatis  pernicies.  Rahab  meretrix  fervacur  in* 
columis  in  obfidione  urbis  Jericho»^o/I<c  a.  cur  perdita 
fcrvatur  ^  tot  vero  innoxii  tiomines ,  tot  virgines  ferro 
Hcbraeorum  pereunt  ?  Fid€  Kahdb  meretrix  nun  pcrm 
cum  incred iUis ,  inquit  Apoftolus  ad  Hebt  li.  fervata 
eftabexcidio  fuae  urbis,quia  non  curiQfe  hiquifivit* 
quomodo  Hebrxi  urbem  munitifBmam  expugnare 
potfentf  fed  abfque  haefitatione  credidit  vidores  fu* 
turos,  qui  Deum  fui  Exercitus  ducem  >  ac  prsdideni 
haberent ;  Nqv:  j  inquit »  ^i*^d  DQmmus  tradiderit  vo^ 
bii  Terram ,  DominHsenim  Dcm  vtfltr  ipfc  efi  Dems  im 
imlo  fMrfHmf&  in  terra  dt&rfum^  Non  interiit  una 
cum  incredulis»  inquit  Jn  ^oannrs  Chfyjofiomus  ea- 
dem  Homitia  ;  Neque  enim  fecumipfadixit:Quid> 
poterunt  hi,  cum  nntcaptivitfugitivi^  exules  ,  nos 
urbis  4  moenium,  ac  turrium  dominos  fub  fuam  vi- 
&OS  poteftatem  cogere  ?  „  Quandoquidem  G  haec  (b* 
„  cum  eiocuta  fiiiUet » &  fc  ipfam,  &  illos  uiia  per« 
^  didiflet  Scilicet,  Extremtimfupplicikm  curiofis  pre^ 
fofnam  efi.  Obmutefcat  igitur  humana  mtio ,  nibfl* 
que  fibi  juris  efle  nov.erit  in  divinis  Myfteriis  inda- 
gaodis.  I,  Qui  Fidem  qusrit ,  rationem  non  qnaeriU 
^  Quid  Athenis,  &  Hierofolymis  ?  Quid  Academia^t. 
M  &  Ecdefiae  ?Noftra  inftitutio  de  porticu  Salomonii 
»  eft,  quas  monet  peum  in  fimplicitate  cordis  eflii 
qusrendum ,  ( inquit  %  TertuUianus  Libro  de  Pr^tftru 
ptiamibMs  /i^retiiornm ^  csip.  8.)»  Nobis  curiofitate 
,,  opas  non  eft  poft  Cbriftum  Jefum  >  nec  inquifitio* 
^nepoft  Evangelium.  Et  cap,  14,  Fides  in  reguli 
,9  pouta  eft*..*  Cedat  curiofita^  Fidei  ,  cedat  gloria 
M  lalutif . .  Adverfus  Regulam  nihii  fcire,  omuia  lcire 
9  eft  ^.  £a  dere  plane  perfuafus ,  fcrutari  nolim  My«r 
fieria>fed  ea  firmiflime  Crcdo^  -Ha^c  fcilicec  fcrutari , 
temeritaseft;credere  pietasjnofle,  vita  aeterna- 

Verum  cum  dico ,  Credo ,  non  folum  intimum  de* 
daro  mess  mentis  aflenfum ,  qui  interior  fidei  adus 
tftf  kd  fiimma  aLicritate  Fid(;m  ipfam  palapi  profi- 


fH         Theof .  Dog*  5t  Moral  Lib.  L 

^(khn.  tif  ^^^^^  ^  ^<^  Spirita  animatus  »  quo  Prophcta  dixtt ; 
iom.  10.  '  Cndidi ,  propter  qmd  locutus  fum^  Siquidem  Cord€  cre^ 
lom*  uU^  ditur  ad  juflitiamy  ore  autem  conftjfto  fit  ad  fdntem  , 
xxtdxt  Apofldks*  Occafione  igiturdau  cum  illo  dica- 
iqufi ;  Nm  eriibefco  EvitngeliHm ,-  VirtHi  ^nim  D^i  efi  i^ 
fMatenf  omni  credcnn\ 

§.    11. 

I  N    D  EV  M, 

%A  Heb*  Tn  prtmfs  Deum  efle » Chriftianus  credit :  Accedemem 
it,  6.        X  cnim  ^d  DfHm  oporrtt   cndfre  ,  ifnii  efi,  Suadet 

?uidem  ratio  Deum  elTe  ;  ex  eflEeaibus  id  demonilrat 
hHulophia  »  creaturae  namque  omnes  Creatorem 
prsudicantf  &  exiis  priniam  rerum  omnium  caufam 
naturalis  luminis  duau  cognolcere  poirumu:^.  Unde 
latio  iph  Supiemis  13.  dicitut; /^^nfi^nr  omnes  homincs  ^  in  qui^ 
-^^^^^  bus  non  fubc/i  fcientia  Dd  ^  &  dc  his  ,  qn^  videntkr  bona , 
"  '  non  pQtuerunt  inteiiigere  eum  ,  qki  eji  ^  neque  openitui 
anendenta ,  agnoverunt ^  quii effet  Artifex  .**  A  magni^ 
$udine  enim  fpeciei ,  &  creaturm  cognofcibiliter  poterit 


&mittrt^&omnia^  quM in  eis  fitnt^.^h  Bi  qiUim  mn 
fine  $efiimimi0  fmetipfimi  rdiquit^  bemfiians  de  cwlo^ 
4ms  plnvias  j  &  tempora  firuffifera  ,  implens  eibo ;  & 
Uuitiu  eprdanofira.  SicutergocumvideinQtamplam,  S*  AAuu 
nc popttlofam dvitatem > in qua immenfa  bomiaum ,  Sfjj^fy^ 
^te>conditioDe»  fbrtunis  ,  moriburcjae  dirpariom    """^ 
multltudo  colleda  eft ,  qui  rede  •  atque  ordine  vsvunt  Minmiiia 
inter  Te ,  fumma  pace » &  concordia  ;  ftatim  cogita^  odbvk! 
mus  Principem  aliquem  efle,  dui  banc  tranquiliitatem  ^^^ 
publicse  pacis  adminiftcct ;  etu  nondum  oculis  euoi 
ooftr^  afpexerimus ;  £t  cumin  cprpore  membronim 
inter  fe  concordiam  videmus  >  &  unumquodque  citri 
diflenfionem  munere  fuo  ,  &  offido  tungi ,  ex  ep 
prorfus  intelligimus  animam  in  illo  inefle  corpore , 

2uas  hsec  omnia  moderetur,  quamvis  oculis  ea  noa 
t  expoiita :  Sic  ex  bujus  univerfitatis  ordine.atque 
concentu »  principem  >  &  adminiftratorem  necefle  eft 
intelligi  Deumt 

Necfoium  ex  rerum  creatarum  veftigiis  ad  Doi  AninMe  n. 
potidam  provehi  mens  bumana  poteft»  ficut  pro-  JJJJJ**"^*^* 
vedi  funt  gentiles  plerique  omnes  Plulorophi :  Sed  ftimonium' 
maxime  ex  iplius  Anims  rationalis  natura » fecundum  Deum  ^flf 
quam  ad  Imaginem  Oei  conditi  fumus*  Unde  &  Pro-  p^^ 
pheta   ait  ;  Signamm  eH  fuper  nos  Inmen  vultns  tui^         ^ 
Domincp   Hinc  A  Gregorius  magnns   Homilia   17»  ifl 
Ezechielem    „   Sspe ,  inquit ,  volumus  omnipoten» 
„  tis  Dei  naturam  iuvifibilem  confiderare ,  ied  ne« 
0  quaquam  valemus ,  atque  ipfis  difficuitatibus  fati« 
0  gata  Anima  ad  femetipfam  redit  t  fibique  de  fe  ip& 
„  gradus  afcenfionumfacit :  Ut  primum  femetiptfam, 
„  ti  valet,  confideret ,  &  tunc  iUam  Naturam ,  quae^ 
„  fuper  ipfam  eft^  inquantum  potuerit  •  inveftiget» 
£x  Animae,  inquam,  teftimonio  Deum  efle  perfpi*. 
cue  intelligitur  >  quae,veritate  ex  ipfo  naturx  fenfo 
erunipente  ,  Deum    nominat ,  ,>  „'  Deus  magnus  , 
Deus  bonus ,  &  quod  Deus  dederit  vomnium  vox  eft. 
Tudicem  quoque  conteftatur  illum?  Deus  videt,  dt 
Deo  commendo ,  &  Deus  mihi  reddet*   O  teftimo* 
oiumAnimxnaturaliter  QhxUti^QvlC^chmatTtrtnt'^  TMtuL  i. 

liafifis)     P^«-»> 


^Sb         Theol  Dog.  &  MoralXib.  L 

llawus )  Denique  hxc  ptonuntimt ,  non  ad  Capitd- 
iiuin ,  fed  ad  Cslum  rerpicit :  Nont  enim  frdem  Det 
vivi;  ab  illo  &inde  ddcendit.  /jp^*r»  Haeccft  fara- 
ma  delidi  i  notentium  recognofcere ,  quem  ignorart 
nonpo(runt„„,  Unde  &S*  Auguflinu$Tractamio6*ifl 
Joanem ,  -i/> ;  „  Quod  Deus  didtur  univerfae  creatur^» 
ctiam  omnibus  Gentibus  antequam  in  Chriftum  cre* 
derentf  non  omni  modo  efte  potuic  hoc  nomen  igno- 
tum.  Haeceft  enim  vis  vcrae  Divinitatis  >  ut  rationali 
creaturx  fam  ratione  utenti »  non  omnino,  ac  peni- 
tus  poOit  abicondi.  Exceptis  etiim  paucis ,  in  qutbiis 
iiacura  nimium  depravata  efti  univerfum  genus  hii> 
inanum  Deum  mundi  hujus  fatetur  audorem  In  hoG 
crgo»  quod  fecit  hunc  mundum  coelo  ,  terraquft 
confpicuumi  &  antequam  imbuerentur  FideChnliit 
tiotusomnibus  Gentibus  Deus.  In  hocautem,  quod 
non  eft  iniudts  fuis  cumDiis  firfis  colendut,  notui 
in  Judaea  Deus*  [n  hoc  vero»  quod  Fater  eft  hujus 
Chrifti «  per  quem  tollit  peccatum  mundi,  hoc  no<  I 
nien  ejus  prius  occultumommbuS'  nunc  manifefta* 
vit  eis,  quos  dedit  ei  Piter  de  Mundo  „„. 


i 


De  JBde ,  ft  Symbobt    :       f| 

rrori,  cumfecularisPhilofaphia  raultis  admixta  dehabetiTr» 
ToribDs,  fi  fidei  confortio  iit  deftituta.  Diutur- *1"?^  ^u« 
^rseterea  tempore ,  longoquc  ftudio  cft  opus ,  ut  phliofoph^ 
>ropbus  quisevadat :  NuUo  autem  Jabore»  tiulla  comparam 
lods  prolixitate  ,  ut  quifi  fiat  Fidells»  Scite 
r  S*  Thomas  ,  Svcunda  StcundM  ^  Quaeftione   2»        ^ 

4,  Mit  „  „  Neceflarium  efle  homini  accipere 
modum  Fidei  ^  non  rolum  ea  >  qu£  func  fu'- 
r^donem ,  fed  etiam  ea,qu£  per  rationem  co- 
d  pofiunt.  Idque  triplicem  ob  caufam  :  Pnma 
^f  ^^  y^fi  citiushomo  ad  veritatis  divinaecogni* 
m  perveniat  „.  Scientia  enim  ,  quae  Deum  effe 
att&cjus  perfcftiones  demonlbrat,  uldmo  ho- 
bus  addifcenda  proponicur,atiarumque  difcipH-* 
01  admjniculo  indiget*  ,)„  £t  fic  nonnifi  poH 
um  tempus  vitse  luaE  homo  adDelcognitionem 
eniret.  Seiundi^,  Utcognitio  Dei  fit  communior. 
i  enim  in  ftudio  fcientix  proficere  non  poftunt* 
>ropter  hebetudinem  ingenii  i  vtl  propter  aliat 
pationes  »  &  neceflEitates  corporalis  Yitaei ,  Yel 
I  propter  torporem  addifcendi  *  Qui  omoino 
cognitione  fraudarentur ,  nifi  proponerentur  et9 
a  per  modum  Fidei.  Tcrtio  ,  propter  certitudi* 

Ratio  enim  humana  in  rebus  diyinis  ell  mul« 
d^ciens.  Cujus  fignum  eft :  Quia  Philofophi  de 
s  humanis  naturali  inveftigatione  perfcrutantes« 
ultis  erraverunt  ^  &  fibi  ipfis  contraria  fenfetunt* 
rgo  eflfet  indubitata ,  &  certa  cognitio  apud  ho-* 
s  de  Deo  j  oportuit ,  quod  divina  tis  per  mo-  Ora^  6« 
Fidei  traderentur ,  quafi  a  Deo  dida ,  qui  men-  FfdcideniL 
on  poteft  ^ ,,«  Maximas  igitur  gratiae  Deo  agen- 
mt ,  qui,  cum  luum  habitet  inaccefftbiltm  ,  yo*  i,  Tim.  d. 
amen ,  ut  accejjum  ad  eum  per  Fidem  haberemus »  Rom-  ^. 
r  ttnckris  nos  voeawit  in  aUmirabiU  iMmenjMHm^       ^*  ^^'  ^ 


§.  Ilt 


(A       Thcol  Dog.  &  Moral.  Lib,  L 
S-  I  I  I. 


•  ^ 


^id  fii  iifcrmints  inter ,  Crcdcre  Deo ,  Crtderc 
Oeum  »  &  Credere  m  Deum< 

heologi  >  S^  Aitgiifitno  duce »  hsc  rria  fic  dfftin* 
gunt ,  ut  Credcre  DtQ ,  fit  crederc  vcra  cffc  ,  qu» 
Deus  loquitur :  Credtre  Dtum ,  fit  credcre ,  quad  jpfd 
fitDcus:  Quorum  utrumque  malis  ctiam  cammune 
cft : }  Credere  autem  in  Deum  »  fic  crcdcniia*Ucum 
amare^  five  \n  iprum  tendere  per  tidem ,  non  quakm* 
cunque ,  fed  ^^m  per  cimritatem  vperatur ,  ut  ait  Apo- 
ftolus :  De  qua  fcriptum  eft  i  J^m/Ims  ex  fide  vivii,  £ti 
CQTie  trtditmr  ad/ufiitiam  :  Nort  ftiente  fola  ,  frd  cor- 
de;  non  cognitionc  fterili ,  fed  amorem  Dci  parien* 
te  i  £t «  Acctd^mus  cum  viro  corde  in  flenitmdine  Fidei^ 
Fides  namqtiefine  chiritdtet  &  obfervantia  divino^ 
rum  mand^torum»  non  eft  plena  fides,  fed  impcr« 
feda^  Fide$i  ut  Ipfum  quidem  nomtn  indtcat^inde 
ccl.n^agi  di*tta  eft  :  ^i^fiff  fwrf  dicitun  Hinc  Sapiens  ait  t 
Tinu      ^i  credi$  Deo^  attendit  mmdatiu    Hinc  de  co,  qui 


Lom,  t. 


De  Fide,  & Symbolat   \         49 

amnbrfs  incorpdrarb  Ipfa  cft  ergo  fides»  quani  df 
nobts  cxigit  Deus  ;  &  non  invcnit »  qood  exigaC» 
nifi  donaveric »  quod  inveniat:  (^  fides ,  oifi  quadi 
definivit  alio  loco  Apoftohis  pleoiffiine  diceos  :  q^ 
Nequt  Gr€Mm€ifio  aliqmd  vdef «  nr^Jifc  frsfuiimmf  /cd 
fdeSy^fcrdiUSiOBm  ofer^fMr^^J 

VnMs  timnm  Dei$s€r€dendMS.€^'  -'. 

I^  T^  enm  intelligimtts  id»  qno  tnaJQS  >  mdias^  aiit 
JLy  excellentius  nec  eflfe  i  nec  cogitari  pOteft  t  fxmh 
mom  hominis  bonum  t  quod  fiimme^  ao  pcimitifS 
Etk  redifiime  dicitun  Unde  a  Moyfe  tntenrojmtn* 
1)0»  eflet.  reTpondit  :  Emo  Jnm  s  qiU  fm^,  £t«  Sif 
di€es  filiis  Jfirael  :  ^«i  eft^  mifit  me  ad  ifos»  HiOC  ft  Eiod.i«i4; 
S.  Joannes  Apocalypfis  i.  fcribit  v  Gratia  vobis  ak  DcSnomfn# 
eo^qHiefi,&  ijki  erat  ,  C^  fiKi  venturui  efi.  Solus  ^^^  ^""^ 
icilicet  Deus  a  feipfo  eft  i  nec  aiiunde  principiiua 
habet  :  cetera  vero  omnia  ejus  funt  beneficio ,  eo^ 

2uc  manum  fubtrahente  in  nihilum  redigerentur* 
Inde  liaiae  40.  if.  &   17*   dicitur  :  t^ece  Gentes 
qnmfi  fiilU  fitklm ,  &  quafi  momcmsim  flatera  refutatm 
Jknt   :  Eece   Infald   qnafi  falvis   exigkns^^*  .Omnes 
CenteS'  qmafi  non  fint  f  fic  fnnt  coram  eo  ^  &  qnafi 
nibiitm  >  &  inane  refktata  fnnt  «^^  Cui  epgo  fimim 
lem  fecifiis  Deam  ?  ,3  Efle  (iiff«i>  S.  Akgnfiinks  Sern)^  Legaftif  1 
»7.  alias  6.  ex  Oirthufw  MSS..edito«  )  Nomen  Ati^Tra«. 
»  cft  incommutabilitatis*  Omnia  cnim  ,  quas  motan-  ^^^i^^ 
jy  tor»  definunt  eife,  quod  erant  >  &  incipiunt  efle, 
5,  qood  non  erant  £ue  verum ,  Efle  fincerum ,  Eile 
^  germanum  non  habet  >  nifi  qui  non  mutatun  lUc « 
9  habet  Efle  ,  cui  dicitur  ^  Mktabis  ea  &  mktabkn^  pCiL  i#i4 
^  tkr  9  tk  aktem  idem^  iffe  ei  • « .  •  Cum  ergo  fit  hoc 
^nomen  sternitatis  j  plus  eft>  quod  dignatus  eft 
0  liabcre  nomen  mifericordiae*    Ego  fum  Deks  Abra^ 
jfbamf  &  Dcks   Ifaac  ,    &   Deks   ^o^o^i  lUud  iti 
yf  fe  t  hoc  ad  nos.   Si  enim  hoc  folum  eiTe  velleCi 
jt  qood  cft  in  fc  5  quidx  eflemus  nos  ?    Ego  fkm  Et^dU  1«  A 

%Deks 


■  "if 

«4         Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

ij  DcHS  Ahrah^m ,  DtMt  Jfaac  ^  ^  Dem  ^acoh,  Eri* 
^  ge  fpenr ;  Sic  fum »  quod  fum^  Cc  lum  ipfum  Efle» 
^ut  notim  hominibus  deefle» 

I  L  £x  eo  porro  ,  quod  Oeusfit  fummum  Eflet 
fammum  magnuiri  i  fummum  bonunit  unum  etbm 
unitai*  Deum  cfle  ,  non  plures  Deos  ,  confitendum  e(t# 
a  Nam  cum  Dco  fummam  bonitatem ,  &  perte<i>io-* 
^  nem  tnbuamus  «  fieri  non  poteik ,  ut  id  ,  quod 
^  fummum,atque  abrolutiflunum  etl,  inveniatur  ia 
j0  pluribus.  Qpod  fi  cul  atiquid  ad  fummum  deell « 
u  co  iplo  imperfeftus  eft,  quatc  ncc  Dei  naturaitlt 
I,  conrenit ,  (  inquit  Concilii  TrldLntini  CatechilV 
j,  mus-  )  Htnc  TtnuUianui  Lib,  i*  CQhui  Mjnitu 
mm  ^  cap-  5*  ^  ^y  Dcust  ifiquit  ^  fi  non  unus  eft« 
oon  eft  ?  Quia  dignius  crcdimus  non  cfle  »  quod* 
cunque  non  ita  fuerit «  ut  efle  debcbit.  Deum  au« 
tcm,  ut  fcias  uium  cfle  debere «  qusere  >  quid  lic 
Deus^  Qiiantum  humana  conditfo  de  Deo  definirf 
potcft  I  id  deBnio  %  quod  &  omnium  conrcientii 
ignofcet  :  Deum  fummum  elfe  Magnum »  in  aetef** 
tiitate  conflitutum  >  innatum«  infcdam,  fine  initiOi 


De£ide>&SyiiibQlo;  €s 

vam  fiataebant  rerum  aQ^edabilium  coadiCottm» 
qualei  eraot  MardonitaB  ^ac  Manichari* 

Neqae  vero  movere  oos  debet »  qaod  interdum  Qjio  (isnfii 
&Litter«  Dd  pomen  creatisetiamrebus  imponunt:  Dei  nomen 
Nam  quodProphetas,  &  Judices  Dmappellarunt,  bSn*Sl 
fion  Gentium  more  &Aum  eft » quas  fibi  plures  Deos  bot  intfai 
ftulte ,  &  impie  finxemnt«  fed  quadam  loquendi  con^  aa^ 
ftetudintf  figniflcare  voluerunt  excellentem  aliquam 
fundioncm  >  vel  virtutem  >  quae  Dei  munere  illis  GOd« 
cella  efti  Hoc  fcnfu  fcriptum  cft  fixodi  22«  z%.  Diii 
non  4€trabe$i&  Principi  popkli  tni  non  wuledices^ 
Pfat*  %t*UDtnsfietit  in  fynagoga  Deornmi  In  mdin 
Mttem Deoi diJnditMt,  t«  ad  Corinth.  8«  Seimns^.qnin 
nibil  idolnm  in  Mnndo^  &  qnod  nnUns  efi  Dens\  ni/l 
nnns^  Ndm  etfi  fnnt  i  qni  dicantnr  dii  $  five  in  ceio  9 
five  in  terra  1  {fiqnidem  fitnt  dii  mnltii  &  domim  mnlti  } 
Nobis  tamen  nnns  Dens  1  Pater  i  tk  qno  omnia  3&  not 
in  iUnm  \  &  nnns  Domiaun  $efns  Chrifins  1  per  qntm  om^ 
nin^  &nosperipfum,  Dcum  igituf  natora  «  fubftan* 
tia ,  circntia  unum  chriftiana  Fidcs  credit  >  8c  prpfi*» 
tctur  ,  qaemadmodum  ad  confirmandam  veritatem 
in  Symbolo  Nicaeni  5  &  Conftantinopolitani  Condlii 
expreflfum  eft :  Cfcdo  in  nnnm  Denm^ 
'    Sed  hcu !  Vitam  nort  inftituunt  fccuddum  Fldcm  #  J^^/yJf** 
quam  profltentur  1  dui  vitiis  fuis  «  &  cupiditatibus  ^Tinftif 
ferviunt  ^  tametfi  .nuUam  mundi  hujus  afpedabilis  timat  Te- 
partem ,  nullum  flmulacrum  venerentur*  «  Scf  viudt  cundum  It* 
„  cnim  cupiditati  triplidi  vcl  toluptatis ,  vel  eXcd^  JSfiffl 
i^  lentias « irel  fpedhculi  ^«  Aut  carnalibus  gaudiis  fub*  uniiis  D^ 
dtti  funtt  aut  potentiam  Vanam  fovent  1  aut  aliquO 
fpedaculo  dcledati  infaniunt<  ^  Ita  nefdcntcs  dili^ 
n  gunt  tcmporalia  «  ut  inde  beatitudinem  eXpedtcnt« 
j9  His  autem  rebus  ^  quibus  quifque  beatus  vult  cfid « 
iy  ferviat  ^neccfle  eft.  Nam  quocunque  duXcrint,  fe« 
«^quitur^  &  quifquis  ca  vlfus  fuerit  auferre  poUei 
toietuitur  ^«  ( inqnit  A  jlngnfiinns  LibfO  de  Vtra  RtU* 
gitme ,  cap.  ^8- )  Tria  illa  notata  funt  U  Joanfiis  f « 
Onmttwod  t^  in  mnndOf  concnpijcentia  eamis  efi$€t 
wnenpijcentia  ocnl^rnm^  VfnperH^  vitd^ 

Tm.  U  %  $.  V« 


€S        TheoU  pog.  &  MoraL  Lib.  !• 

§.    V. 

^Mtd  ie  iivinis  perftdionibus  io^eat  Fiiest     , 

L  TAeuia  efle  id  »  quo  nihil  mdius  ,  aut  excellen-* 

JL-#  tius  inveniri  ,  aut  excogitari  puteft  *  Fide» 

chriftiana  docet,  imnio&  ipfa  ratio  ;  adeoque  per* 

I  'i^^nihl  fi?<5iones  omnes  complefli^  nuilius  extra  fc  boni  in* 

Imclius.  *   digum  *  ut  ait  Propheta ,  PfiiL  i  ?*  j-  Dixi  Domin&  , 

£)r4.5  meus  e$  tu  ;  quoniam  bQmrum  meatkm  non  egesm 

Indcfidentis  enfe  naturae  t  acpermanentis  con(tat  ejt 

PlaU  lol*  Ipfi peribum  ,  tu  auttm  permanes:&  omm$ 

Betjs  per-  /icfff  Vijiimmtum  vetcrafcenr*  ,*^Tu  autem  idrm  ipfs  es  % 

ifrimii&^  ^^^l  ^f^l  „^„  ^fejff/fW/*  Summumeffe  ipfius  impe-* 

rium}  &  omnia^  qu3e  funt  crcatuns  %  bona  ipfius  Ma* 

jeltadaccepta  referri*  i.  Paralip-ag*  2*  Tuaefl^  Do* 

mine %magnifiientia ^  ^p^rentia^  &  gtoris  %  arque  vi* 

fforia ,  €r  tibi  laus :  CunSa  enim ,  ^i<*  /fi  eah  fnm ,  C?"  m 

terra  ,  rifd  yinr*  Ti^iira  ,  Domme  ^  Regnim^  &  tu  es  /«* 

prr  omnes  Principes,  Tu£  divitis ,  ^  tua  efi  gtoria  :  Tti 

dominaris  omnium  >  m  manu  tna  virtus  ,  C^  potcntia  ^  in 

m^inu  tua  m^gnititdo  ,  c^  imperium  omnium,*^  Jna  funt 


DeFide,  &Sjrmbolo;         '    .iS7 

^  eft:  Qpem  &  Patretn  dixero  >  terrenam  opiderii ;  fi 
^  RegemyCarn^emfufpicens ;  fi  Dominom,  intelli* 
j^gei  utiqQe  mortalem*  Aufer  additamenta  nomU 
^  num  •  &  perfpicies  ejus  claritatem  ( inquit  Mitmim 
^  Felix imOSMvio.) 

S.VL  . 

Dei  fimplicitau 

IL  Docet  Fldes  cbrifiianas  Deum  efle  eorpdrist  tim  e«* 
^omnifque  materialis  concrctionis  ,  &  figurs  exper- 1^  ^^^f 
temJ  Joannis  4.  SpiritHs  efi  Deus,  Quibus  verbis  re-Hlt^foi 
fellitur   inianus  Antrhopomorpiiitarum  error  f  quiiiuonis» 
Deo  corporea  membra  ,  formamque  humatiam  tri- 
buebant.  Cum  igitur  Deo  corporea  membra*  6c 
fenfuum  organa  ,  fundipnefque  Scriptufa  facra  .tri« 
buit »  fignratae  locutiones  funt.  Nam  &  cum  ocuU 
ipH  adfcribuntur  »  quod  omnta  cognofcat  ,  ac  vi« 
deat » exprimitur*  Cum  aures  ^  quod  omnia  audiat» 
fignificatur :  Cum  manus  >  quod  omnis  credturae  fit 
audor»  &  omnia  operetur :  Cum  brachium  >  quod 
milta  natura  contra  robur  ipfius  *  ac  potentiam  re^ 
pugnare  poflit  t  Cum  jpedes  ,  quod  impleat  omnia^ 
nec  fit  quidquam » ubl  non  fit  Deus^  Neoue  enim 
fiint  ei  t  aut  membra  5  aut  membrorum  omcia  ne- 
ceflQuria  •  ad  cujus  folum  etiam  tacttum  arbitrium 
&  ferfiunt »  &  adfunt  omnia«  Exulat  a  Deo  omne 
compofitionis  genus»  Dicimus  magnum »  bonum  • 
juftum »  &  innumera  talia  1  fed  hasc  omnia  unum 
in  Deo  funt  :  Alioquin  Deo  aliquid  melius^  cogi^ 
tari  poflTet»  Nam  f,^  Vero  judicio  natura  flmpkx 
multiplici  antefertur«*«*Tam  non  hai>ec  Dens  boc« 
&  iHud/quam  non  haec  &  illa^  Eili  ^i  eft^  non 
quas  eft»  Purus,  fimplex«  integeri  perfedus  1  con^ 
itans  fibi »  nibtl  de  temporibus  >  nihil  de  locis  tra« 
bens  in  fe »  nihii  ex  fe  deponens^in  eis » non  habens « 
quod.ad  numerum  dividat>  non  qudB  colligat  ad 
ttiiam*   Unum  quippe  e(t  »  fed  non  dnitum.    Noa 
partibiis  conifait,  ut  corpus}>ncm  affedibus  diltati 

£  9  ut 


dS         Theol  Dog.  &  Moral,  Lib.  L 

Ht  anima  ;  non  fortis  rubdat  i  ut  omtie ,  quod  faiftani 
-cft :  C  inquit  Sm  Btrnardas  ,  Libro  5.  de  confidera- 
tione ,  cap*  7, )  Denique  Deo  „  „  Non  eft  alia  iubftan- 
tia  ,  ut  fit ,  &  alia  potcftas «  ut  pof&t :  Non  aliad 
illieft  fcfentia»qua  fcit »  aliud  elfentia^quaelb,  quta 
id  f  quod  habet  ,  eft  «,*  Simplex  igitur  natura  eft# 
Non  fic  mens  humana  9  cui  non  hoc  eft  eile ,  quod 
nonfe:  Poteft  enim  efte ,  ncc  nofte  i  ut  loquitut  S^  Aug^ 
Trai^-  20.  &  99>  in  ^oannem. 

§.    V  I  L 

Heus  immMtabiliSs 

III.  Deum  efle  immutabilem  s  Fides  pariterdocetf 
Scriptur^  facrse  audoritate  freta  »  Numerorum  %i* 
7\fon  efi  Deus  quafi  bomQ  1  ut  mcntiatur ;  ntc  ut  fihus  Ijq* 
minis^  ut  mutctur*  Pfat  lOr.  Tu  autem  tdem  ipfc  r 5  , 
<Sr  annitui  mn  deficient,  Malach.  3*  Ego  Domims^  C^ 
^non  mutor*  SapientfsE  7*  £f  cum  fit  una  j  omnia  pQtefl  j 
0-  in  fe  permantns  omnia  inncuat,  Jacobi  l*  Afud  quem 
non  efi  tranfmutatio »  nec  vidffltudiniscbuml^ratio^  Quem 


De  Fide ,  &  Symbolo.  S9 

piterQum  adhibet  ponGlium ;  non  alitec  afHcitur ,  cunf 
vacat  j  altter  cum  operahir ,,.  Nullii  in  ejus  vacatioD0 
cogitanda  eft  ignavia,  defidi^,  inenia:Sicut  nec  in 
cjus  opere  labor  >  conatus ,  induftria.  ^  Novit  qui^ 
„  censagcre,  &  agens -qqiercere.  In  illo  non  alteram 
^  pra^cedentemaltera  rubfequens  mutavit  9  aut  abftti^ 
,,lit  voluntatem  ;  fed-una  ,  eademque  fempiterna» 
„  Sc  immutabili  voluntate  res  >  Quas  condidit»  &  ut 
^prius  noneflfent,  egit>  quamdiu  non  fiierunt»  & 
^utpofterius  eflfent,  quando,e0e  ccfpetunt^pIt^Sf 
Aagnfiiniis  ibidem  Cap»  17« 

Nec  vero  redte  polligeretur ,  mutabilem  eflTe  Deum »  Ono  feafh 
quia  Scriptura  facra  quofdam  animi  motDsDeo  tri-40Hl«n«u. 
buit  9  iram » poenitentiam  ,  &c»  figurat^e  namque  lo-  Sibuantur! 
cutiooei  funt »  &  jex  bumanis  motibus  translau  voi^ 
cabula*    Irae  nomine  vindidam  Dei »  quK  fine  per^ 
turbatione  fit ,  &  juftiflSma  eft ,  five  ejus  judicium » 
quo  poenas  irrogat  peccato  >  Scriptura   lignificat! 
Poenitentiae  vero  nomine  voluntatem  mutandi  aliquid 
in  opere  fuo ,  fed  immutabilem  ipfam  >  ac  aBternisim  aj  li^pli. 
dolorifque,  &comm6cionis  expertem.  ,,  Cumpoe^  cianom.   * 
^  nitere  dicitur  ,  inqun  S.  jtkgkflinks^  vult  qon  efTe  Q3»zft.  u 
„  aliquid »  ficut  fecerat  >  ut  cflTet.  Sed  tamen  &  cum 
„  ita  eflet ,  ita  debebat ;  &  cuni  ita  eflfet  >  jam  non  0. 
^  nitur  y  jam  non  debet  ita  effe ,  perpetuo  quodam , 
p  &  tranquillo  isjsquitatis  judicio  >  qiio  Deus  cunda 
,,mqtabilia  incommutabiU  voluntatedifponit,,^  $ic 
quiaconjugis  caftitacem  zelando  viri  cuftodire  con^ 
fueverunt»  illam  Dei  provjdentiam  >  per  quam  ^rae- 
cipitur »  &  agitur  >  ne  anima  corrumpatur  >  &  falfit 
dfia  inhaerens  quodam  modo  fornicetur,  Scriptores 
facri  zdum  Dei  appellaveruht  Legatur  &  S^  Grtgw^ 
Ub.  %9f  MQfdikm  ^  Cap«  23^ 

§•    VIII. 
Deut  dternks. 

IV.  Quia  immutabilis  Deus  >  aeternus  eft ,  inttio ,  & 
foe  carena ,  fecnndum  illud  Jeripmias ;  Tu  autnn  >  bo.  l^^^^  ^- 
JS I  minc^     *♦ 


7Q         TheQl-  Dog.  &  Mond.  Ub.  L 

mim  ^  im  dterrtMm  ptrm^nehiv ,  fvlikm  iumm  in  gtnerM 
mitf»  &  gencra$ionem,  £t  Ffal.  89,  AMc  anm  ann 
^cutos  ruos^  tjmtjMam  dns  bifit^rru  ^  qu^  prMirriit*  Anni 
Dei  ^ternitas  eft :  ^cernitas  ipfij  Df  i  fobitantia  eA 
Anni  ejus  dies  unm,  &  dics  ejus  nqn  quoiidic,  fec 
hodie  ;  quia  hodiernus  aoo  cedit  crallino»  ncqut 
fuccedit  htrderno*  Ideo  coxierqun]  genuit ,  cui  dixit 
f.  I,  lcpc  EgQ  hQdi€  genm  t{\  U\z  quoque  Dei  propria  dos  cft 
*^-*^  rn"  U^4^  TfftMdidims  Libro  tonrra  Htrmogfnrm  C^p*  4 
t.  Can  c  .  pj^^^igj-e  ait  i  ^  ^  Qyis  alius  Dd  cenfus  ,  quam  ^ter 
„  nitas  ?  Qiiis  alius  aetiTnitati&  ftatus ,  quam  fempci 
^  fuiOe  &  futurum  cfie?  &  pr^erogativa  nuUitis  ini 
^  tii ,  &  nullrus  finis  „  ?  Si  quae  ergo  crcatiE  resraeter 
nae  dicantur  familiuri  Scripturse  ioquendi  more ,  aetet 
jiitatis  Qomen  pro  diutuiua  durationei  longoqui 
t^wpor^  dccipitur* 

%    IX. 

PcMS  immortalism 

V.  JEternftatis  divinae  conditio  eft  immortans,  qoj 
Deo  pecutiari  quadam,ac  propria  ratione  convenit 


-Jt  i|- 


^  "De  Ftele,  &  SymboK  # 

tia  >  virtut^ ,  prasrentiaquef  fua  omma  conip1ere> 
libus  operibus  rui&  totum»  &  jqdivifum  inefTe» 
s  chriftiana  docjei:,  Deqter,  ^.^S^c/fo  ir|tf  //«(//>, 
'^hato  in  cordt  tko  ^  qnod  Domintts  ipfi  ftt  Dem  in  * 
furfum  ^  &in  terra  deorfkmf  Pfalf  ijg.  ^o  iha  a 
itH  tfto^  &  quo  a  facie  tMfugiam  ?  ii  afncmttro  in 
m ,  tH  fUic  es ;  /;  defcendfro  in  infnmm  t  ^ ^^ 'f  Si 
fero  pennas  meas  dilMCklo ,  &  bjbitavero  in  extremii 
s^  Eteninft  illuc  mantis  tua  deducet  mc ,  &  tenekit  me 
trtt  tita.  job.  I  r.  Excdfior  cwio  efi ,  &  quid  facies  ? 
lundior  inferno  ,  &  unde  ca^nofces  ?  Longior  terr4 
irrtf  ejMS  ^&latior  marj\  3.  Reg*  8-  Si  enim  ctrhm  % 
fli  c^lortfm  te  capere  non  poffHnt ;  ( iacjuit  Salomon  ) 
to  maf^is  DqmiiS  h^c  >  quam  ddificavit  Ifai,  66.  Hmc 
D^inus.  Cottkm  fedcs  me^  >  terra  auttm  ffabtUum 
m  meorum ;  ^t^  eji  ifla  pomus ,  quam  adifical^itii 
T  &  quis  efi  ifie  tocuf  quietis  mt^  ?  Jerem.  25  Si 
fabitur  vir  in  abfconditis  y  &  ego  non  vidtbo  eum  | 
Dominus^ Numquid  non  cetlum  ^&  terrapi  ego  inu, 
^dicitDominus7  Sap.  I.  Spiritus  Domini  replevit 
n  terrarum.  Aftorum.depique  1 7.  S.  Paulus^apu^ 
)pagitas  c}p  Deo  differens :  ^amvis ,  inquit  >  rion 
'fit  ab  unpquoque  noflrum.  In  ipjQ  fnim  vivimus ,  & 
mur ,  &fumus^  £ft  igitur  Deqs  ubique  tp^us  in  fc- 
XJbique^  C{u\  nufquam  ellabfens ;  toths ,  qul  nqti 
n  uniyerfitati ,  fed  cy iljbet  parti  rerum  pr^fens 
in  fe  ipjo ,  quia  non  continetur  ab  eis ,  quibus  eft 
pns ,  tamquam  fine  eis  effe  non  pofl|t ,  ut  expli- 

•  ^iigtifif  Epift.  J  8  8^  alias  57.  ad  Dardanum.  Deni- 
implet  coeium ,  &  terranj  prdfente  potentia ,  non 
ente  natura,  ut  Ipquitqr  idem  S.  DodlQr  Ljbro  7« 
ixfitate  Dei ,  Cap^  JO. 

am  ergo  dicitur  in  Scripturis  *  Dcuin  defcendijfe^  GcpcC  %u 
deret,  figurafa  locutio  eft.  Non  enim  poteft  de-     **• 
Jere,  niji  qui  de  loco  in  locum  moveri  poteft^  . .. 

s  3Utem ,  cum  ubique  pr^efto  Tit ,  nutlo  paiflo  mi- 

•  de  loco  in  locum  potcft.  Ad  formam  igitur  Ju-  ^^  |J«& 
rum  humanorum  haecfunt  exponenda ,  qt  figni-  ftendiflfe 

t  f  Deuoi  pr^feotem  judicaturum ,  &  animad  ver?  diqacur»    - 
E^4  (uium^ 


7*         Thcol  Dog*  &  Moral.  I^b.  L 

fumm.  ^  Det  fciUtet  Sapicntia  >  cum  defcennir^  f  (Tet » 
^  ufque  ad  corpus  humanEim  >  prius  ufque  ad  humana 
^  verbadefcenditC^''  '^-  ^^g^Jh  Libr-  cont,  jidimow 
tnHm^  Cap,  i3,)53  Vel  defcendere  dicitur ,  cum  ali» 
^quid  facit  in  terra,  quod  prxter  untatum  natpr3& 
^  curfum  ipirabiliter  fadum ,  praerentipm  quodam  mo 
^  do  ejus  oftendat.  Vel  ,  diqitur  defccndifTe  ,  quia 
p  defcLfiJerunt  AngcU  ejus  >  in  quibus  babitat ;  C  "^* 
$*iir  idetn  ^ff^*/?^  Lib*  i^.  d^Civitate  Dei  ^  Cap.  ^. ) 
AUiisde  ccBlisdelcenditTedicitur  Deus  afFe^^u  miferi- 
(rordiaey&ratione  novl  elfedus,  cujqs  admirabilitai 
Deum  angulari  quodam,  &  inetfabili  modo  pra^feti' 
tem  ofteqdit  >  (ive  ob  novum  pr^Ienti^  modum « quo 
jn  creatura  exiltere  incipit  ab(que  uUa  fui  mutadone» 
fed  cum  ipfius  creaturse  mutfitiQne  in  nqelius  ,  fivo 
perfeftione.  Sic  Filius  Dei  dtfcendit  de  €^Us  ^  &  mcar^ 
^a$m  tfif  Sic  inteliigifur  illqd  Ifaiat  64*  Urinam  difrum* 
f^res  talos  ,  &  difcendens^  Sic  Spiritus^fanCluscor, 
porali  fpecie  ficut  Columba  in  Cbrtflum  defcendifTe 
clicitur  I  cum  baptizaretur  ia  Jordane :  &  fuper  Apo* 
ilolos  in  igneis  linguis. 


DeFidef&Symbolo*      *       71 

„  fo  cnrcnmdat .  qt  penetret  j  fic  pneddet,  nt  portet ;, 
0ficportat>iit0rapfidcai(<»fM>Cr(^«A/*  Hooi*  17., 

Ke  vero  curiofiut  ioqoiras,  ubi  orat  Deus  ante  '''"^^j? 
oiqDdoiii.  Praecer  iprumnihil  ecat ;  Ergo  in  fe  ipfo  terpfoe!^ 
erat»  Uode  &  TertnUianus  l^bto  aiverjum  Praxeam , 
Cap.  S*  n  Ante  omnia » in^mt ,  Oeos  era(  foius ,  ipfe 
,y  ubt  *  &  mondos ,  &  locus ,  6^  ooiota» . 

$.   XI. 
Sdmh  Hci  infimtM^  , 

VIL  Dettm  intelligentem  efTe,  ac  fcientem  >  flogu»     i 
U»  res  bmnes  cognofcerc  ,  nihil  prorfus  illt  eflfe  ig- 
notxxvci ,  Fides  ctirirtiatia  docet :  Quod  (acr«  Ucterac 
paffim  pr^ioanc.   Gene0s  r.  VUit  Deus  CMn&^^  quM 
fecerat ,  &  eram  valde  bona.    Qui  quidem  intuitus  Dci 

Serfedam  rei  cujufoue  notitiam*  Sc  approbationecn 
gnificat»   Job  9g«  lempMs  pofuit  tenebris ,  &  univer^ 
fornm  finem  ipfe  confideraf  j  lapidem  ^uoque  caliginis  ^& 
umbram  mortis , , .  Sapientia  uhi  invenitur  ?  &  qnis  efi 
locus  intclligenti^  ^ ,  • ,  Deus  inteUigit  vidm  ejus  >  &  ipfe 
novit  locum  iUius.   Ipfe  enim  fines  mundi  intuetur :  & 
emnia^  au£  /ubcwlofunt ,  refpicit^  pt  Cap»  ^2,  Refpon^ 
dens  ^ob  Domino ,  dixit :  Scio ,  quia  omnia  potes ,  & 
nuUa  te  latet  cogitatio ,  l,  {(eg*  4.  Deus  fcientiarum  Do^ 
minus  efi  ,  &  ipfi  prdp^rantur  cogitationes.  PfaK  49^ 
Mes  funt  omnes  fera  fyharum ,  jnmenta  in  montibnsj  & 
keves^  Cognovi  o^nia  volatiUa  cwU  ,  &c.    Ffalt  1 37» 
Bxcelfns  Dominus ,  &  bumilia  refpicit ;  &  alta  a  longe 
cognofcit^  Pfal.  ijg.  Damine  prob^i  me^  &  cognov^i 
me  i  tu  cognovifii  fejponem  meam  ,  &  refurredipnem 
mcMi.  InteUexifli  cogitationes  meas  de  longe  ^femitam  tutr^ 
4tm  y&fkniculum  meum  invefiigafii ;  &  omnes  vias  meas 
frsvidifii. . ,  Ecce^Dominei  tu  cognovffii  vmnia  noviffmu^ 
&  antiqua.  Proverb*  X5f  In  omni  toco  oculi  Domini 
eontemplantur  bonos^  &  malos^  Eccleliaftt  23.  Omnis  ' 

homo  >  qui  tranfgreditur  leSumfukm ,  contemnehs  fn  am- 
ifMam^  &iii€Bs\  ^ismeviiftlTtnekri^circum^ 


•   f I        Thcol  Dog.  &  Rloral  Lib.  U 

dant  mc ,  &  paricns  conperiunt  me  >  &  ur ma  chcnfn* 
fficit  mff  ^^cm  vereiir  J  Deii&orHm  mearum  ncn  me* 
morabitur  Aitijfm^i^*  Esnon  inftUipt  ^^^vn$am  omnia 
videt  Qcalus  iUius  ,  quoniam  expeUii  a  fe  limonm  Dei^ 
bujufmodi  hominis  timor :  &  Qculi  bQminum  tmentes  fU 
iumi  Etnon  cognovit  yqtioniam  ockti  Domtni  malto  plut 
Imidiorcs  funt  fupcr  Sokm  ^  circfmjpicirntts  omnei  vi^s 
hQmtnum  i  &  profkndum  aby0^  &  hominum  i^rdm  m» 
iutntes  in  abfconditas  partcs^  Domino  cmm  Deo^  antem 
quam  creanntur ,  omnia  funt  agnira  \  Su  tt  poji  perfcc^ 
'titm  refpicit  omma :  Ad  Roman»  ti.  0  attitudo  dtvim 
tiarum  f*ipi^rtt£j  &  fcnntia  ^  Dci  /  Ex  quibus  orrtnU 
bus  impietatis  convincuntur  hu|ufmodi  voces;  ^Or 
modo  fiit  Dcus  ?  Et  fi  cft  fcitntia  in  txatfo, 
Tdcftpoft-  Univerfales  autem  creaturas  fuas  &  fpirituales  & 
iodT  imt  ^oi^porales,  .^^non  quia  Tuntt  ideo  novitf  fed  ideo 
p  funt  >  quia  novit  :  Non  enim  nefcivit,  quae  fuerat 
^  creaturus :  quia  ergo  fcivic  >  creaviti  non  quia  crea-- 
„  vit ,  fci  vit ;  nec  aliter  ea  fcivit  creata  quam  creanda : 
^  Non  enim  ejus  fapientiae  aliquid  acceflit  ex  eis;  (ed 
^  illis  exiftentibus  ficut  oportebat  ^  &  quando  opar* 


DeRdc,&SymboK  Tf 

fens  eft,  rdrepoteft  potius  quam  prafdre.  Ei  f4ud^ 
fofii  Quia  ea,quaenobis  futura  funt,  vidett  quaeuKp 
Bien  ipfi  femper  praefto  funt ,  praefcius  didtur ,  quuvv 
Yis  nequa(|uam  ftiturum  pravideat ,  quod  prasfens  n^ 
Aeu  ]Nam  A  quaeque  func ,  pon  ab  ^ternitate  tjoi  ^ 
ideo  videntor ,  quia  funt,  fed  ideo  funt,  quia  viden* 
tur  •  t  #  In  illo  enim  nec  prasterica ,  nec  fiicura  reperiri 
qveunt,  fed  Gunda  niutabilia  immutabiliter  durant'9 
&  au¥  in  fe  ipijs  limul  exiftere  non  poflfunt,  iUi  S^ 
Diui  omnia  amftunt ,  nibilque  in  illo  prasterit ,  quod 
tranfit :  Quia  in  a^ternicace  ejus  modo  quodam  iih» 
comprehenfibili  cun^a  volumina  f^ciilorttm  tra» 
feiintia  mapent  1  currentia  ftant  ^^  ^ 

§•   XII 

Prdfiiituia  Dei  non  officit  hnmand  tibenati^ 

Quamvis  porro  Deus  n>ee{fario  pra^videatcmnia,.  Libertu 
quae  nos  libere  agjmus ,  etiam  peccata  noftra ,  non  eft  ^^  ^^' 
confequens,  ut  neceflT^io  iila  fiantt  JJbertatem  ne- ^^^^n^ 
ceflScate  perimi ;  4d  merendHm ,  &  demerendum  in  (iatn  potcft. 
n^nrahpfa  non  fufficere  Hbertatem  a  coaSfone  j  fed  rt* 
quiH  libertattm  a  necejptate ;  dogma  Fidei  eft ,   con^    j^^^^n 
tra  Jaufenianam  Haerefim  a  fummis  Pontificibus  Jnno^  proporitio 
$entio  X  &  /iltxandro  Vjh  finicum ,  dedaratum  >  fir-r  har^tica» 
macum.  Nullum  proinde  mericorium  opus,  nullum 
peccatum  eflet,  fi  necefllario  evenirent,  qua;  a  Deo 
prasvifa  func,  ac  pra^fcica  ,  five  eciam  (  quod  de  oQr 
nis  dumtaxac  dici  poCeft)  definiCa»  ac  prxdeftinacat 
» „  Quamobrem ,  (  inquit  S^  Augufiinus )  non  propr 
terea  nihil  eft  in  noftra  voluntate,  quia  Deus  praefcir 
vit,  quid  futurum  eifet  in  noftra  voluncace.   Noq 
enipi  9  qui  hoc  prasfcivit ,  nihil  prasfcivic,   Porro  fi 
ilie,  qui  prasfcivic  >  quid  fucurum  efiTeC  in  noftra  vo» 
luntace,  non  utique  nihil,  ied  aliquid  pnefcivic ;  pro^ 
fedo  &,  illo  pr^cience  eft  aliquid  in  noftra  voluncaCe» 
'Quocirca  nullo  modo  cogimur  ,  aut  retenta  praeft» 
dentia  Dei,toUere  voluntacis  arbicrium , auc  recenCo 
fohintatis  «bitrio»  Utm  (^uq4  ^«^  ^}  negar« 


75         Theol  Dog.  &  Moral.  Lib*  I* 

praerdaoi  futurorum  ;  fed  utrumquG  ample^imur  » 
utrumque  lideliter ,  *&  veraciter  contitcmur  :  illud ,  ut 
bene  credamus;  hocut  bene  vivamust  Alale  autera 
vivitur,  fi  de  Deo  non  bene  creditur*  tJnde  abiit  a 
nobis,  tjus  negare  praflcientiara»  ut  libcri  eflTe  velinius, 
quoadjuvante  fumus  iiberi ,  vel  erimus.  Proindc  non 
fruftra funt  leges,  objurgationes, cxhortationcs ,  iau- 
des  j  &  vituperationes:  Q^iia  &ipfasfuturas  effeprae- 
lcivit ,  &  valent  piurimum ,  quantum  eas  valituras  efTe 
prdeicivit,  &  preces  valent  ad  eaimp^tranda»  quc£  fo 
precantibusconceirurum  elTe  prsfcivit:  &  jufVeprae-» 
niia  bonis  fadis ,  &  peecatis  fuppHda  conilituta  luntt 
Ncque  enim  ideo  peccat  homo  ,  quia  Deus  illutii  pec* 
caturum  effe  prxlcivit :  Immo  ideo  non  dubitatur  ip^ 
fum  peccare,  cum  peccat»  quiaiUc,  cujus  prsElcien* 
tia  fi^illi  noii  potetl,  non  fatum,  non  fortunam ,  non 
aliquid  aliud,  fed  ipfum  peccaturum  efle  pr^lcivit. 
Qiji  finolitj  utique  non  peccati  Sed  fi  peciare  no- 
luericlioc  ctiam  ille  praefcivit.  Mmc  S.  Augufi.  tib* 
f.  d€  Civ.  Dti,  Cap.  lOt  ^w  Non  cft  er^o  confe- 
5  ut  fi  Deocertuseft  ordo  omnium  caufarum, 


DeFi<te,&Symbolo.  77 

.oia  fecifti :  Ita  Deu$  oniDia ,  quorum  ipfe  audor  eft » 
prsfdt,nec  tamen  omnium  ,  quse  praeJTcit ,  ipfe  au* 
ftor  efti  Quorum  autem  non  eft  malus  audlor »  jtt« 
ftos  eft  ukor ,,  ^*  ( inquif  S^  AHgufl.  Lib*  }•  d€  UIkt^ 

S.   X  IIX 

Vttis  fimmMm  bofuim* 

Vni.  Deus  fttmmum  efie  bQnum ,  ejus  ntturdn  bo* 
fiitatem  effe ,  ab  ipfo  cetera  effe  bona ,  Fite  docet^  Dfvi^  fcjjj 
QaofenfttChriftus  Lac^  18.  zit:  Nemo  bonH% ^nift fo-  ^^|^  "* 
lm$  Dtuu  iMulta  porro  fune  infinitd^  bonitatis  ejua 
indida.  Primum  5  quod  cum  foltts  effet  ex  omni  seter- 
nicate»  feque  contentus  uno  ^  immenfa  bonorum  co« 
pia ,  deliciifque.  omhibus  alBuens ,  ^  perpetua  nun-^ 
quam  interruptae  felicitatis  poffeffione  dives  1  alia  prad« 
ter  fe  creare  voluerit,  ac  praefertim  Angelos,  &  ho^ 
^mines,  cum  quibus  bonitatem  fuam  communicaret^ 

Secundum  eft ,  quod  eadem  illa  a  f^  produda  fovet» 
acconfervat,  praetertimea,  quae  rationey  intelligeji* 
tiaque  prasdita  funt }  etiam  peccatores  adverfus  Crea« 
torem ,  &  Benefadorem  fuum  perduelles ,  &  ingra- 
tos :  Qpibui  &  beneficia  generalia  naturae  ordinem 
fpedantia  ex  aequo  difpenfat :  SoUmemmfukmoririfa*  iHattk*  c; 
eit  fuper  bonos ,  &  ma/oi ;  &  pluit  fuper  jufios ,  &  in* 
jujios:  Et  gratias  dona  lingulis  omnibus  offert ;  Et  Gonctriif^» 
fua  gratta  femtlj^ftificatos  nondejtrit^  nifiprius  abeis  fiBff.6,6,ii« 
deferatur^ 

Tertium  fummae  bonitatis  iddiclum  eft,  quod  eX 
hominibus  eadeni  perdicionis  maffa  involixis  quof« 
damabaeterno  elegerit ,  ac  prsedeftinaverit  ad  gloriam 
fuam.  Quam  divinae  beneficentias  in  humanum  genus 
hrgitatem  commendat  Apoftolus  ad  Romanos«  S^ 
Cum  nomdum  nati  fuiffent  ^  aut  aUquid  boni  egiffent ,  aut 
tuali  •  # «  Non  ex  operibus ,  fed  ex  ifocante  diSum  efii^s 
ffaaob  dilexi  4  £t  S«  Nam  quos  prafcivit ,  &  pradefiinavig 
aonformii  fieri  imaginis  fHii  fui  •  #  ♦  Sl^P^  autem  pradem 
Jiuaiwit^  bas&vocavit:  0Srquosvocawitibos  &  j^im 

ficavit. 


7S        Theol  Dog,  &  Mofal.  Lib.  L 

fic4vit,  ^Mai  MUtrm  jmfii^twit^  ilUs  e^  ^lwfiitmt, 
Etad  Epber  i.  Elcgnmsin  ipfo  atuefmMndi  canfiitmii^* 
nem  .  jt  effcmui  fan&i  i  £t  imm^citliiii  in  canfp^SM  ejmt 
jn  f/jjn>jf^^  Qpo  etiam  referri  poteft  illud  Jerctnic 
31.  /fl  ch:ifitat€  pcrpetma  ddexi  te  idea  actr^xi  te  ,  «m- 
ferans  rmi*  Ec  iUQd  1«  JoanntS  4*  A^ei  ergQ  dili^^mM 
jyemm^  quQni^m  Demt  pri&rdileiit  mas* 

Q^iartpni  fuinnys  boniPtis  argumentuai  e(l>  quod 
non  folum  ad  unucn  commaduatjs  genus  prodclt 
tJSt  quibus  fe  €ommonicati  fed  ad  omnes  opporcu- 
nitatcs  valet ,  fine  ulUperfonaSt  lodt  aut  teniports 
cxceptione»  Unde  S^  Bernardms  Sermone  ^-  de  AC- 
fumptione  beatae  Virgfnis  t  „  Omnia « inqMtt 9  (unt  no* 
bts  in  D^o  j  &  etl  Deus  omnia  in  nobisi 


5.   X  I  V. 

Deut  fstmme  mifericari^  &  jafimu 


D£.  Ex  fumma  Dei  bonitate  mifericordia  inlintti 
fequitur.  Summe  mifericordem «  fed  Sc  fumme  juftum 
Bdes  docec  :  PfaU  z^*  Omnes  vtm  Damini  miftnct^rdia  , 


De  Fide » &  Symbolo^  ,fj^ 

tientiam  honi  operis ,  glor\am%  ^  bonorem  ,  &  incor^ 
rnptionem  qndrnnti  vitam  dtelrnam:  iis  antem  9  ^ni 
fnnt  ex  eontentione  i  &  qni  non  acifniefennt  Veritati  |  eln^ 
inne  antem  ini^uitati  >  ira^  &  indignatio^  Jacobi  %. 
Jniitinm  fine  mifericoriia  iUi ,  qui  nonfecit  mifericor^, 
iiam. '  SnpereXaltat  autem  mifericoriiajndicinmm  QUaill-  ^  ' 
visaQtem  juftitiaejus  infinita  fit>  ficut&  mifericor*  '  [ 
dia ,  magis  tamen  mifericordiam  exercet  Tuam » quam   -  v 

juftitiam  ?(dU  144»  Snavis  Dominns  nniverfis .  &  mife^  Hmm  miilM 
rationes  ejus  fuper  omnia  opera  tjuu    ^     Nam  &  in  ricowiiam 
,1  damnatione reprobordm apparet  mifericordia:Noh  q^^^h^ 
^  quidem  totaliter  relalUns  >  led  aliqualiter  aUevians^  aiiam  ji& 
^  dum  punit  citra  condignum-^  inijuit  S*  Tb.  u  A  «nu 
^aji.  ii.  Articulo  4»  Ideft,  quaid?is  a^rnsefint, 
&  gravilEmae  damnatorum  poens^  minores  tameo 
fuQt,  quam  mereantut)  fpe£tatts  illorum  in.DeiMa* 
jeilatem  »  aC  bonitatem  infinitam  oflfenfis  ^  &  in* 
juriis, 

Juflitia  iti  Deo  ita  mifericordiae  con)ugata  eit ,  ut 
mUerendo  juftus,  puniendo  fit  mifericors>  ut  docet  Detii  xtAtk» 
S.  Hilarius  in  Pfal*  144^  ad  illum  Verfum  9  Memoriam  rendo  ju. 
abuniantidfuavitatis  tua  eruHabknt  y  &  jufiitia  tua  ex*  ^^  \^^ 
nltabnnt^  Sic  cnim  habet :  5,  ^  De  juftitia  juftitk  noft  fcSow. 
coxquatur  humans.  Neque  enim  naturas  legi  fubdita 
eft»  per  quam  lex  eft  ftatuta  naturs :  Ut  neceflitateai 
non  iiabeat  bonanon  eflfe  >  cum  jufta  fit  Habet  Dei 
juilitia  miferendi  volutitatem^  Neque  tamen  per  mi- 
ferendi  voluntatfm  ita  erit  a  fe  demutata » ife  juftitia 
fit.««HocinDeo  pra^cipuumj  hoc  in  Potentelau*^ 
dandam ,  non  coelum  fecifie ,  quia  potens  eft :  Nofi 
terram  fuQdaflfe»  quia  virtus  eft:NoQ  adnum  aftria 
tcmperafie ,  quia  fapienseft :  Non  hominem  animafle^ 
qDta  vita  eft :  Non  mattf  in  acceflusi  ac  deceflfus  moH- 
Vifie,  qoia  fpiritiis  eft:  Sed  mifericordem  efte,  quil 
jdftus  eft  .'  Sed  miferadtem  eife,  qui  Rex  eft  a  SiNl 
Affifcniilantgpi  eflfet  quiDeuseft  n«* 


$•  XV- 


.|o         Theol.  Dog.  &  Moral.  Db.  I.  ; 

■'    •  §.   XV. 

i 

DiMS  mmnm  ieferh  i  reproh^if  &  damnat  fint  malis  ! 
meritiu 

iifcrinieii       ^'  ^^  ^^^^  ^'^^^^  divinsE  fnirericordiE ,  &  |ii(litiae 

^tcr  mifc- opera  Jnter  gratiarum  protufiones,  &  irrogatiooea 
jrdix,  (St  poenaniin  difcriminis  interelti  quod  nulh  (it  divin* 

aconomii-'^ '^^^  mifericordise  ratio  prseter  ejus  voluntatcini 
'ac  infinitam  bonitatem  f  juttitrse  aucem  in  nos  exer- 
cend^e  occaQonem ,  ac  materiani  femper  illi  praebea* 
mus.  Qpo  titi  nultum  mifericofdi^  ejuSi  gratisequtf 
merkum  quaerendum  fit ,  nam  fi  elFet  ex  meritis,  nort 
cflet  gratia :  Sed  obdurationiSf  reprobationis^  dann 
nationjs  mcritum  femper  exKUt  in  iis  ^  qui  obda*< 
rantur,  deferuntur*  reprobantur  a  Deo-  Fides  eniirtl 
catholica  doceCi  ^^  Deum  d^  fuo   optitiium  ,  d^  < 

^lb*  dc  tc-  ^^  nortro  jurtum  ,  (  nt  loquitur  TcrfMltianits  )  Nifi  enitn 

girws.  ^  hQnio  deliquiffet  *  optlmum  folummodo   Deum 

„  noffet,  ex  naturad  proprietate:  At  nunc  etiam  ju* 

^y  ilum  eiim  patitur  tx  caufse  nece0itate«  .^  Hinc  S^ 

Ai^gM  Libro  3.  contra  f^utianum  ,  Cap.  1 8-   ^  „  Bonuii , 


De  Fide,  &  Symbolo#  St 

^yy  QuaBrinius  meritum  obdurationft  t  &  ia« 
s.  Alerito  namque  peccati  umvetia  maiTa  dam« 
;  i|ec  obdurat  Oeus  impertiendo  malitiam ,  fed 
pertiendo  mifertcordiam  Quibus  enim  non  im« 
:  t  nec  digni  lunt » nec  merentur  :  At  potius ,  ut    St  ea  fl 
pertiatur ,  hoc  digni  fmt,  hoc  merentur.  Qfix-  nullos  libe* 
autem  meritum  mifericordiaB ,  ncc  invenimus ,  ^Q^p^JJ^JJJl 
iUum  eft  I  ne  gratia  evacuetur » fi  non  gratis  do^  ^  Dei  ju* 
fed  meritis  reddatur  ^  „.  In  eadem  maflpi  damna*  ftidam  ium 
imnes  homincs  erant  inyoluti  propter  originale  timptraroi 
jm  >quod  ex  Adam  contraxerunt:  &  etiamfi 
ndeliberaretur^nemo  reAe  pbflTet  Oeivitupe* 
fijtiam :  Sed  aliquos  liberavit  mifericors  Deus » 
18  non  liberatis » atque  in  damnatione  juftiflima 
Hs »  ut  odenderetur  ,  quid  meruiflet  univerfft 
rfioi  &quo  etiam  iitos  debitum  Deijudidum 
t»  nifi  ejus  indebita  mifericordia  fubveniret; 
igitur  obmurmuras  ,  &  quereris?  0  homo,  ti$  |^^  ^ 
^  qui  rejpondeas  Deo  ?  Numqnid  dicit  figmen* 
)  qui  fefinxit  t  ^id  me  fecifii  fie  ?  An  non  habet 
^em  figklus  luti^  ex  eadem  maffafacere  aliadquim 
s  in  honorem^  alind  i^epo  in  contumeliami (^iat(\lit 
lius  )  £ijiod  ft  Deus  volens  ofiendere  iram  »  ^ 
facerc  potentiam  fuam » fu/tinuit  in  mnlt4  patitn^ 
i  ird^  dpta  in  interitum^  mt  ofienderet  ditfitias  gloriM 
vdfa  mifericordi4t^qud  prdparatfit  in  gloriam^  ?o^ 
eus  abfque  injuftitiae  labe  ^  eX  eadem  mafla ,  txti^ 
erito  »  redteque  damnata ,  facere  aliud  vas  itt 
em  indebitum  propter  mifericordi*  gratiam« 
in  contumeliam  debitam  propter  irae  juftidam  $ 
notas  faceret  divitias  gloria?  fuae  in  vafa  mifert* 
i  s  fic  oftendens ,  quid  eis  largiatur ,  cum  id  fup^ 
n  recipient  vaia  irae  ,  quod  pariter  oixinibu!! 
itur«  ))!,  MirereturergoDeusmagnabonitate< 
at  nulla  iniquitate  ;  ut   nec  liberatus  de  fuifli 
s  glorietur ,  nec  damnatus  nifi  de  fuis  meritii 
leratur.  Sola  enim  gratia  redemptos  difcernit  t 
is ,  quos  in  unam  perditionis  concreverat  maC* 
b  origine  du^   cauia  communis  i  (  ifff «Mf 


82        TheoU  Dog.  &  Moral.  I  ib.  I. 


I 


Ctif  hmc  -S"'  Augufl.  Enchiridii  cap*  99*  )„  Satisfitigitur  Chrj* 
potins  qui  ftianoexfide  adhucvtventi*  nofle  vet  crederc*  quod 
Iibcr«  iii!  "^"^inem  Deus  liberet  nifi  gratuita  mifericordia  pcr  j 
ftiutabilc.  Dominum  noftrum  Jefum  Chriftum  ;  &  nemineiit 
damnet  nili  sequiftima  veritate  per  eumdem  Uumi- 
num  noftrum  Jefum  Cbriftum*  Cur  autem  Lllum  po* 
tius  i  quam  illum  Hberet  i  aut  non  hberet ,  fcrutetur  p 
qui  poteft  judiciorum  ejus  tam  magnum  Profun* 
dum  :  verumtamen  caveat  pr^cipitium-    Numquid 
entm  eft  iniquitas  apud  Deum  \  Abdt^   Sed  mlcni- 
tabitia  runt  judicia  ejus  *  &  inveltigabites  viae  ejus  „« 
Verba  funt  S.  ^ug,  in  Epiftob  ad  sixtMm, 
Impia  Cal*      Impia  certe  ,  ac  feraHs  Cdvmi  fententia  eft » qni 
vini  dc  rc-  Deum  fola  fua  valuntate,  fme  ulU  pr^vifione  pcccati » 
RI^}*«J^"^  certos  homines  ad  aeternam  damnationem  ordinaffet 
&  ad  pt- ccatum  mcitare  i  immo  nccenitate  compel* 
lere  aflerit  UuamHaerefim  &  S*  i^ofper  in  Relpoa- 
Nemo  t  ^^^"^  ^^  objedionem  tertiam  Vincentianam  ita  rc- 
Dcocrcatusfc"**-  jj»  Ommumquidem  hominum  Deus  Creator 
eft,utperi.cft»fed  nemo  ab  eo  ideo  creatus  eft  ,  ut  periret  : 
^  Quia  alia  eft  caufa  nafcendi ,  alia  pereundi.  Ut  enim 

nafcantur  homines  ,  Cocylitoris  eft  beneficium  :  Ut 
autem  pereant,  praevaricationis  eft  meritum  „  ^ 
YrcdeQina-     Eadem  Haereus  praedamnata  eft  a  ConciUo  Aran* ' 
tioeieao-  fitano  IL&  Valentino  III.  ex  tribusGalUae  Provin* 
^^'Lg^-dis,  Logdunenfi,  Vicnnenfi  .  &  Arelatenfi  congrc 
tuita:pr«l  gato   anno  Chrifti    odingeotefimo  quinquagefimo 
dcftjfiado   quinro  Can.  3»  „„  Fidenter,  inquir^  fatemur,pra> 
SKem  deftinationem  Eledorumad  vitam,  &  praedeftinatio- 
ex  malis    ^em  impiorum  ad  mortem  :  In  eledtione  tamen  faU 
mencii.      vandorum  mifericgrdiam   Dei  prxcedere  merituoai 
bohum  :  fn  damnatione  autem  periturorum,  meri« 
tum  malum  prascedere  juftum  Dci  judicium.   Frae- 
deftinatione  autem  Deum  ea  taotum  ftatuiflfe  t  quae 
ipfe  vel  gratuita  mifericordia  ,  vel  jufto  judicio  fa- 
duirus  erat...  In  n^Us  vero  ipforum  malitiamprs* 
fciviflTe »  quia  ex  ipfis  eft  ;  non  praedeftinaflfe  ,  quia  ^ 
ex  iUo  non  eft.  Poeoaim  (ane  malum  meritum  eorum 
fequentem 9 ut  Deum, qui  omnia  profpidt,  pi^d* 

YiOfe, 


DeFide^&SymboIo»  81 

ifflfe  p  ft  pnedcftioafle  >  quia  juftus  eft » apod  qQeoi 
(«r  j;  Aag^fi.  mt )  de  omnibas  omnino  rebus  tam 
iza  lententia » qnam  certa  pnrfcientia.^ .  Verum  ali* 
qoos  ad  malum  praedeftinatos  efle  divina  poteftate  • 
fiddicct,  ut  quafi  aliud  efle  non  poffint ,  non  folun 
Qoii  crecfimus :  Sed  etiam » fi  Ibnt ,  qui  tantum  mali 
credere  tdint»  cum  omni  deteftatione ,  ficut  Araufi^ 
cana  S]rnodus « illis  Anathema  dicimus  ^  „• 

Valeotiiii  Concilii  renfui  confonat  Oirifiacenre  ca* 
I.  cajos  baec  funt  verba:  ^  ^  Deus  bonus»  &  juftus  ' 
degit  ez  eadem  mafla  perditioois  >  fecundum  pras* 
fcki^tiam  fuam»  quos  per  gratiam  pr«deftina?it  ad 
vitam^  &  vitam  iilis  pracddtinavit  aeternam*  Ceterot 
aotem  >quos  jufticia^  judido  in  maflfa  perditionis  reli» 
ouit,  perituros  pnefdvit ,  fed  non  ut  perirent  pmde» 
ftinairic:  Poenam  autem  iliis  #  quia  juftus  eft  i  pr» 
deftinaTit  atternam  ^* 

$•    XVI. 
Ex  dhnms  PtrfeSionibns  notmmUa  ^Mgmaat  iocminm 
ia  ad  monm  infomationem. 

!•  Bx  his  >  qos  dedivinis  perfediooibos  dida  fttot »  Od  pefflL 
ttidta  colHgi  poflunt  ad  morum  informationem.  Deus  ^^™^ 
perfediffimus  cft  i  Nos  fummopere  imperfedi :  Igi-  ^'^ 
tor  eoiti  debemus  ad  perfedionum  imitatiooem  di- 
vioarom,  &  ad  Dd  ooftri  fimilltudinem  •  qoantum 
quidcm  creaturae  com  ejus  gratia  &s  eft,  in  nobia 
cirprimeodam ,  quemadmodum  jubec  Chrifttts  Dom 
mious  (  Matth*  f «  )  Efiose  ergo  vos  perftSi ,  ficns  & 
Panr  vefier  cMefiit  perfeSns  efi.  Nam  in^  Religionli  fii  atWfti- 
fummaeft,imitariquem  coUs^.Cinqait  S.  Ang^VSt^  ram  iHHrfc* 
8.  ie  Civ.  Dei  ,  cap.  17-  )  Hinc  illud  Plotini  PhU  j*!?l™*_ 
lofophi  Platooida  S.  Aug^fiino  laudatum  Lib.  9«  it  t!S!e^^t. 
Gvitnte  Dei^  cap.  17. «, ,,  Fugieodttm  eft  ad  charir»  fidtadiim, 
i,fimam  Patrjam,  &  ibi  Pater,  &  ibi  omnia«  Qu« 
I,  igitor  daffis ,  aot  fnga ?  Sioiilem  Deo  fieri*  nn^ 
ergo  {inqnit  S.  Amgnfiin.)  quaoto  fimilior,  taoto  fic 
quifqoe  propinquior;  ooUa  eft  ab  illodia  longinqui« 
tas,  qoam  ejos  diffioiilitodo.  locorpordi  vero  illl 
aetemo,  ft  mGommutabili  taitto  dl  antilHi  homioil 

r«  diC 


k^<  > 


H 


g4        TheoL  Dog*  &  I\IoraI.  Lib.  L 

diOimLlior » quanto  rerum  temporalium ,  mutsbilium- 

,qae  cupidior  ^^  „^  Atque  Jn  ilia  divinarum  perfedio* 

num  imitatione  iemper  prortciendum  ell  ?  An^elo'* 

If^     rum  intUr»  qui  per  fcalammydicam  Jacob  d^icende* 

bant  7  &  afcendebant ,  nullus  llabat,  &  quiefcebat ;  qui:! 

in  via  chriftianae  perfedionis  non  progrcdi ,  regredi  eil* 

Unde  Apottolus  ad  Fhilippenfes  3*  Umm  qntitm  ( in« 

{\\X\t)^H€  quidem  retra  (um  vUivJfcens ,  ad  ca  vero  ,  qu^ 

•  jMfU  prhra ,  exnndtns  mcipfum  9  ad  dtfiimtHm  ferftquor  ^ 

ad  bravium  fap^rn^  vocananis  Dei  in  Cbrijio  ^ef«  ;  Non. 

^uod  j^rn  acccperim ,  aut  perfftifas  ftm,  Et  tamen  paulo 

poft  ait :  ^m^Hnque  ergo  perfi  8t  ftimn< ,  boc  fetittamuu 

Alitcr  „  „  ergo  hic  non  potes  e0e  perfedus ,  nifi  fcias/ 

hic  te  non  effe  poflTe  perfe(Suni.  Haec  ergoerit  perfeflio 

tua,  (ic  te  qusdam  tranfili^Fej  ut  ad  qua^dam  prope« 

res ;  fic  quxdam  te  tranniitfc ,  ut  reftet  altud ,  ad  quod 

omnibus  tranfadis  tranfiliendum  eft<  Haec  tuta  Bdes 

elt  Nam  quifquis  fe  jam  pervenilTe  putat  ,  in  alta 

fe  ponit )  ut  cadat  „„•  Verba  funt  S.  Auguflini^ 

^        «.  Enarratione  in  Pfalmum  38« 

Sd  fimpll-     II*  Deus  incorporeus  eft  sac  fimpliciflimus  rlpfum 

dtatein       /n  Spiritu  adoremus,  &  veritatt.  A  terrenis,  &cor-« 

?minS^  por^is  rcbus  abftrahamur ,  fecundum  carnem  ne  am* 

beam«8«      bulemu^ ,  fed  fecundum  Spiritum  >  &  interiorem  ha« 

minem ,  qui  de  die  in  diem  renovatur  ad  imaginern 

ejus ,  qui  fecit  illum.  Spiritu  ambulate  (  inquit  Apa« 

ftoius  t  (  ^  defideriacarnis  nonperficietis.  Si  Spiritu  vi^ 

Galat»  <^     vimus^  Spiritu  &  ambulemns.  Etgo  (  inquit  S*  Ambrm 

*      Serm.  4«  in  Pfal.  117.  )  fecundum  voluntatem  Dei 

u  Cor«  6.  ambulemusjut  Deo  inhaerere  dicamur,  cui  fi  adhse^ 

reamus ,  unus  cum  ipfofpiritus  efficimur.  Nam  £lui 

adbaret  Domino ,  unus  fpiritus  efl  ,  ut  ait  ApoftoIus« 

At  vtvo  t  inquk  S.  Ambrofius  ^  „  Qui  fegundum  cor* 

^  poris  appet^ntiam  vivit  ,^  caro  eft  :  (^ui  fecundumi 

^praecepta  Dei  ^  fpiritus  eft  „«  Uni ,  fimpliciffimoque 

DeQ  fervientes ,  fimplicitatein  fedemur  ,  ob  quam 

Job.  !•       (findps  Job  meruit  commendari :  Erat  vir  fimpUx.  In 

mente,corde,  ore,opere  boftro  fimpGdtas  eluceat* 

In  mente  per  vecitaUm  ^  in  corde  per  charitatem ,  ia 

ore 


De  Fide ,  &  Symbolo*  gf 

ore  per  (erinonis  ingenRitatem ,  in  opere  per  Teram  » 

&  minime  fucatam  juftitiam»  Cbrifti  verbi$  parea- 

mus :  Efiote  pruientes  licut  ferpentes ,  &  fmpUces  ficm  jviattli.  lo* 

eolamba  :  £c ,  Si  ocalus  tuks  fsterit  fimplex ,  tottm  tOT-^  Matth*  4. 

fns  tuum  lucidum  erit.  Cordis  duplicitatem  fpgiamus^ 

y^^  enim  duplici  corde ,  &  peccatori  terram  ingredienti  Eccl,  i* 

iuabus  viis.  Sit  fermo  nofter :  Eflyefi,  Non^  non.  Ab  jJJ^^^^  ^' 

hypocrifi  longe  abhorreamui ,  quod  vitium  in  Phari-    ^^    *'' 

fa^is  toties,  &  tam  acriter  infed^atus eft  Chri();us  ,  V^ 

illis  f^pips  ingeminans :  V^  v^obis  !  Scriba  ^  &  PharU 

j£i  hypocrit£ ,  quia  mundatis ,  quod  deforis  efi  calicis  j  f!r 

paropfidis ,  intus  autem  pleni  efiis  rapina  {^  immundiiia^ 

Fbarifdc  C£ce  ^mundaprius  %  quod  intus  efi  caticis  &  pa^ 

fopfidis ;  ut  fiat  id ,  quod  defuris  efl  ,  mundum*  V£   va~^ 

his}  Scribd  &  Pbarijai  hypocrit^  i  quia  fimiles  efiisfe^ 

pulchris  dcalbatis ,  qux  aforis  parent  hominibus  fpeciofa , 

intus  vero  plena  fufit  ojftbus  monuorum^&'  omnifpurci^ 

tia,  Sic&vos  aforii  quidempatetis  hominibusjufli:  In^ 

tus  autem  pleni  eftis  hypocrifi,  &  iniquitate^  Nos  fimj- 

plices  eflfe  Chriftus  jubet*  ,,  Quomodo  autem  eris 

„  fimplex  ?  fi  te  non  mundo  implicaveris  ,  fed  ex 

^  mundo  explicaveris#  Exphcando  enim  te,  fimplex 

eris:  (inquit  S.  j^uguft.  Tradatu  23,  in  Joannem* ) 

lil.  Deus  immutabilis  eft :  Ejus  immutabihtatem  Immutabi. 
honoremus  boni  propofiti  firmitate  ,  conftantia  vo-  Hcatem ,  m 
luntatis  in  ejus  mandatorum  obfervantia,  &  in  ejus  3cbcm^ 
amore*  Ne  mutemur ,  nifi  in  melius  ;  peccatores  ne 
imitemur , quorum  charader  eft  levitas,inftabilitas, 
inconftantia*  Nam  Homo  fandus  in  fapientia  manet  fi^  FccL  17* 
€ut  SoliStultus  ftcut  Luna  mutatur.  %t  Pracordia  fatui  ^^^*  Jl* 
quafi  rota  carri :  Et  quafi  axis  verfatilis  cogitatio  iU^us^ 
Ne  fimiles  'fimus  nubibus,  quas  ab  omni  vento  cir- 
cuiiiferuntur,autarun4inivento  agitatae*  Cum  Pro- 
pheta  dicamus :  Nonne  Deo  fubjeHa  erit  anima  mea  ?  ^^  ^^- 
A^nt  &ipfe  Deus  meus^  &  falutaris  meus  ;  Sufceptor 
mems  ,  non  movebor  amptiuSf  In  Dei  contemplatione^ 
&amoredefixi,beatarum  mentium  immutabilitatem 
lam  ia  bac  mortali  vitaasmulemur ,  de  qua  S.  Augufl.  ^ 

Libfo  12.  C6nfe$onum :  M  QUioniani  tu  Deus  dili- 
>  F3  >^Sca- 


[ijngendfi 
for  noftru 

eternttati 


m  T«* 


,M        Theol  Dog.  &  Moral  tib.  L 

^  genti  te>qoantum  praecipis  i  oftendes  ei  te,  &  fufficis 
^  ei :  £c  ideo  non  declinat  a  te,  nec  ad  fe» 

iV.  Deus  {Eternus  eft,  Jungamus  cor  noftrunt 
leterniCati  Dei*  teniporaliai  &  pericura  bona  parvU 
peadanius  »ad  ^cerna,  &  inviQbitia  rufpiremus ,  &  cen* 
damus.  ,>  Animus  enim  nullo  modo  fanus  exiftiman- 
^  dus  eft  7  qui  non  temporalibus  a^rerna  prE^ponit  ,^* 
( inquit  S,  4ugu(f^  in  Epift»  ad  Probm. )  Curramus 
^lacriterin  via  mandatQrqm  Dei  *  nuUis  tribulacioni- 
but  ab  eo  feparemur ,  aut  ab  incoepto  cqrfu  retarde^ 
w  Oiur  j  aut  deficiamus :  /d  mm ,  ^kt^d  m  pr^fenti  rfi  mo^ 
piiTtt^neHm^^  kve  inbuhnonis  nojird  ^  fitpra  mo4um 
in  fitUimitat€  ^tirn^m  glori^  pon4ui  opcratiir  in  nobtsx 
/^Qn  ^ont^mplantihf*i  noki$^  ^H^  viicniHf^  fed  ^aa  nvm 
pidcntur  ;  tfug  emm  vid^ntur .  tempQrdia  funt ;  ^ji^  ^a* 
tem  non  vidcntnr ,  attrnafiint ;  (inqviit  ApQftolus  a.  ad 
Cortntb*  4^  )  Afcendant  cogitationes  noftras  fupri 
^  tempus  :  ^terna  meditt mur ,  ut  dtcere  polfimus  cum 
*  ^tophtt^lCogie^vt  dies  anti^kos  ^  0"  annoi  mernos  m 
fv^nf^  b^imi^  ^t  meditatus  fum  no&e  €(im  €orde  meo ,  Cr 


De  Fide ,  &  Symboio*  87 

Nt  avertas  bominem  in  hnmilitatem  :  Id  tft  »  ne  a 
tuis  aeternis ,  atque  rubtimibus  homo  averfhs  temoo^ 
ralia  concupifcat »  fapiatque  terrena*  £t  hoca  Deo 
pofcit»  quod  Deus  ipfe  praecepit  ^^. 

V«  Ktgi  fMculornm  immortali ,  &  invifibili » foli  Deo  i.  TioL  u 
bomorem^&XioridmdMtes,  vitemusCauod  in  noftra  ^^tSSSd* 
fx>teftate  cum  ejus  gratia  pofitum  eft)  mortem  pec*  i„^Qiri  dcb 
cati :  „  ,y  Sicut  inim  vica  corporis  anima  »  fic  vita  bemiiit  vU 
aniiiiae  Deus-  Quomodo  fi  anima  deferat  ,  moritur  ^ZJ^^ 
corpus  ;Sic  anima  moritur ,  fi  deferat  Deus  „.(  imjiiit  ^  ?«»•• 
S,  /i^gkfi^  Euar ratione  m  Pfalm.  70* )  Anima  ^  andpee^  g^j^  ^l^ 
cMwnt  yipfi  mviieiur ,  ( inquitper  Prophetam.)Quod  Matth.  «9. 
fi  a  Deo  per  mortale  peccatum  feparemur ,  nos  ma-  2lt* 
net  S€€knd4  mars  >  &  aeterna  ,  de  qua  Chriftus  ait : 
Ttmne  eum  ^  ^n/  poitfi ,  &  animam  &  corpus  per^ere 
ingibennam^  De  qua  X  Angufl.  Lfb.  6*  de  Civicate  Dei , 
cap.  ult,  /miif  :  „  „  Si  anima  in  poenis  vivit  acter- 
nis  ,  qutbus  &  ipti  Ipiritus  cruciabuntur  immundit 
mors  illa  potiuE  aecerna  dicenda  eft  >  quam  vita.  Nul- 
la  quippe  major ,  &pejor  eft  mors>  quam  ubi  non 
moritur  mors.  Sed  quod  animae  natura ,  per  id ,  quod 
immortalis  creata  eft  ,  fine  qualicunque  vita  efie  noa 
poteft ;  fumma  mors  ejus  eft  alienatio  a  vita  Dei  ia 
nernitate  fupplicii  „„. 

VI.  Deus  ubique  eft,  &  omnia  novit :  Debemus  g^  J^ 
igitar  omnia  opera  noftra  agere  >  cogitationes  om-  p^"  imu^ 
nes  •  &  intentiones  dirigere  quafi  fub  oculis  Dei  fu-t  ri ,  &  velut 
premi  ludids .  ac  teftis ,  cujus  oculis  nihil  eftabfcon-  ^^^  ^"'^ 
ditum  n)ui  falli ,  aut  drcumveniri  non  poteft :  Oi».  0^,°  „0!* 
ma  enim  mtda  fant  ^  &  aperta  oculis  ejns.  Deum  praB*  ftra  facere 
fentem  femper  cogitemus ,  ut  peccatum  vitemus ,  ut  debemui. 
in  virtute  confirmemur,  fecundum  illud  Pr6phetas  ..„ .   ^ 
oracuIumPfal.  15.  Proviiebam  Dominam  in  conJpeSu  ""»'-4* 
meofenfper^qnoniamadextrisefimibit  ne  commovear. 
£t  Pf.  104^  ^uarite  Dominum  ^  &  confirmamini ,  f  ir^- 
fUe  faeiem  ejus  femper.  Quas  eft  fiicies  Domini ,  nifi 
praefeatia  Dei  ?  ( iwtuit  S.  Auguflinus. )  ^^  Deus  (ine 
fine  quanrendus,  quia  fine  fine  amandus.  Dicimus 
etiam  pndfenti  alicui ;  Noo  te  qu«ro :  id  eft » 
F  4  non 


S8        Theol  Dog*  &  Moral-  Lib.  L 

non  te  diligo.  Ac  per  hoc  *  qui  diligitur,  etiani  pr%« 
fens  quafrimr,  dum  charitate  p^rpetua  ,  ne  fi^t  ab< 
fens ,  agitur-  Proiiide  quem  quifque  diligit  ,  etiam 
cum  vidst ,  finc  faftidio  lemper  vulc  efTe  pr^prentem , 
hoc  eft,  femper  qu^rit  effe  prsfentem-  Et  nimirum 
hoc  eft,  ^Hdnte  fjutm  e/Ui  fempcr  :  Ut  non  huic 
Inquifitioni  »  qua  JigniBcatur  amor  ,  finem  praefteC 
inventio  ;  fed  amore  crdcente  inquiQtio  crefcat  in* 
venti  3*  ,i.  Deum  praefentem  in  tueri  ,  &  velut  fub 
ejus  oculis  omniii  opera  fqa  facere  »  Angelicae  vitse 
^!illK  ij.  imitatio  el|*  Angdi  cjijm  f^ntpcr  videm  fdaem  Pjnii^ 
qm  incmUitfi,  Contra  verQ,  obtivio  Det  caufa  eft, 
^  cu^  hojT^inrs  in  omne  peccacorum  genus  prolaban-p 

tur.  tlndc  FfiU.  9t  dicitun  Non  efi  Dem  in  confpeSm 
cjus^  inqMn^Uiefiir  vit  iUfMs  in  omni  tempart^  Hinc 
inter  fcelera  Jerufalcm  oblivio  Dei  recenfetur  Ezc* 
chielis  i?-  Mtfqie  cblita  rr ,  ^i>  DominMS  Deku  Nec 
mirum  :  „  Memoria  enim  Dei  ejrcludic  canda  fla-^ 
^  gitia  t  inquii  S,  HieronymHs  in  hunc  locum.  Certe 
quando  peccamus,  G  cogitaremus  Deum  videre  ^  & 
efle  praftntemi  numguam»  quod  ei  difplicet ,  face- 


i,v»  N^  tam  fspe » /nf «/^  1  rpiritum  ducere  s  quam 
fy^  meininiire  debemu8,|.£t  S,  BaftUusin  Regulis  ia^ 
fyxs  difputatis.  interrogatione  i.  ^„  Omni.  in^Mtt^ 
cuftodia  cuttodiendum  cor  noftrum  ,  neque  patien-  i 

dom  9  Rt  aflidua  de£)eo  cogitatio  ez  aniziiis  nf»{lng 
dabatur.  Agendum  >  ut  ex  perpetua  >  ac  purtQima 
recordatione  impreljaii}  in  animis  noftri^  pidin  de 
Deo  cogitationem  f  ve]uti  indelebik  aliijuod  Ggillum 
Circuinf<^ainu8.  Siquidem  b^c  ell  racig  «  per  quam 
ergaOeum  acquiri  cbaritas  conluevit.  Qu£  litnulj 
cum  ad  faciendaOei  mandata  nos  excittt  ,  cum  vi* 
ciQtiB  (^uoque  ab  iifdem  ipia  ad  perpttuiutem  fUbi- 
Ijs  coniervetur  »«r 

Com  ubique  Gt  Peu8  ^  nqn  tamen  in  omnibus  ba-  Enid  debt* 
Mts^»  fed  in  iis  tantum  ,  qui  templum  illius  funt  2?i'Jl?* 
per  gratiam  ianiftiiicantem,&charitatem,  dequibus  pimn  oei, 
IMt  Chriftus  Dominus  :  Si  qnis  diligit  mc  ,  fermones  yxtva.  noUi 
$neos  ftrvabit :  £t  Pater  meus  diligtt  enm ,  &  ^d  eHm  b^itet. 
weniemus^&manfionemapkd  eumficiemus,  Et  Apofto*  ^^*"'  *^  * 
los :  Deus  charitas e/i ,&  qui  manet  in  charitate  >  tn.Deo  i,  Joan.  4. 
manetj  &  Deus  ineo.  Unde  fatendum  elt(  inquit  S^  Aug^ 
£pi(t  187.  alias57«  ad  Dardanum  )  ^,»  Ubiqueeflfe 
Deum per  Divinicatis  prserentian^ »  fed  non.ubique  ptr 
habitationis  gra tiam.  Fropter hanc  enim  habitationem» 
nbi  procul  dubjo  gratia  diledionis  ejus  agnofcitur  > 
non  dicimus ,  Pater  nofter ,  qui  es  ubique  ,cum  &  hoc 
Yerum  fit ,  fed ,  Pater  nofitr ,  qui  es  in  tctUs  :  Ut  tcm* 
plumejus  potius  in  oratione  commemoremus  quod  - 

&  nos  ipfi  eflfe  debemus ,  &  in  quantum  fumus ,  in 
tantum  ad  ejus  fodetatem  ,  &  adoptipnis  familianl 
pertineraus.  Si  enim  populus  Dei  nondum  fadus 
squalis  Angehs  ejus  adhuc  inifta  peregrinatione  dicb* 
tur  Templum  ejus ,  quanto  magis  cft  Templum  ejus  iq 
ccehs ,  ubi  eft  popdlus  Angelorum « quibus  aggrpgan- 
di,  &coacquandi  fumus,cum  finita  peregrinatione» 
quod  promiiFum  eft,  fumpferimus  ^^y^  Totia  ergo 
ftudiis,  ac  viribus  ejus  gratia  adjuti  enitamur»  utflk 
mus  Templum  Dei » in  quo  ipfe  habitet ;  Temphim 
iUttd  miiodemusiornenitts^  p€9%Ht  copfecratum  a^ 
F  5f '  omm 


fi       TheoL  Dog.  &  MoraL  Lib.  L 

da ;  Dominutn  fevera ;  Patrem ,  diligendum  pie ;  Do. 

minum,  timendum  necefTarie:  Diligendum,  quii  ma- 
JuftftiaDci  lit  mifericordiam,  quam  facrificium  ;  &  timendum, 
^^•^encu^     quia  nolit  peccatum:  Diligendum  ,  qoia  malit  po?ni- 

tentiam  pecgatoris  ,  quam  morcem  ;  &  timendum  p 

^uia  notit  peccatores  fui  jam  non  pmnitentes.  Ideo 
ex  Qtrumque  definit:  Diliges  Deum  >  &  Timebis 
Deum.  Aliud  obfecutori  propofuit  ,  alitid  exorbi^ 
tatori  „  „. 

§.    X  V  1  L 

'^*  Dium  unum  in  Effttttia ,  TrinMm  in  Perfanis  Fiiei 

caibolica  canfufHT^ 

Summac  Dei  unitati  ,  &  fimplicitati  Perfonarum 
Trimtas  non  officit*  Utrumque  credendum.noa 
fubtilius  exquirendum  eft,  Unitatem  in  effentia  ,  fub- 
flaiitia  ,  naturat  deitate  ;  diftindionem,  &  Trinita- 
tem  in  perfonis  Fides  catholica  tradit.  Tres  perfo- 
nas  fubfiilentes ,  fuisque  proprietatibus  diftindas ,  non 
tria  dumtaxat  nomina ,  aut  tres  energias ,  five  opera- 
ISfoui^  Fraxea*  &  SactUii  Haerefe 


'    De  Fide,  &  Symijofb*  ff 

a  Patre  difHnaa :  Nemo  cmm  apud  femetipfum  eflc 
congtue  dicitur»  ttycrbkmcaro  faSumeJi^  non  Pa* 
tcr-  Diftinda  igitur  eft  a  Patre  Perfona-  3^o*n*  14, 
Myrterium  Tnnitatis  dirertis  verbis  Chriftus  docet: 
Si  cognQViffitism€ y  &  Patrem  mcian  cognuvtffitis^^^ 
Phitippt  5  qai  videtmc ,  vidtt  &  Patrem^ .  *  Non  tredU  • « ' 

th  ,  qnia  £gQ  in  Patre »  &  Pater  in  me  rfi^ ,  ,*  Ego  rO'> 
gjho  Pdirtm^  &•  dium  Pdrudvtum  dabit  vohis^  Sea 
Patre  1  &  Paraclf to ,  id  ejt ,  Spiritu  fanfto ,  Perfon» 
diltindum  $  aliumque  OgniBcat :  fed  unum  eftentiai 
61  deitate  1  ex  qua  agnolci  poterat  Diftin£tionem  rea^» 
lem  Perfonarum  confirmant  verba  Chriftii  Joan.  g, 
SQiiiS  nonfim^  jtd  e^o  >  &  qui  miftt  mCf  Patcr^  Lt  in  Ligt  Dcofc  ttM, 
vefira  fcriptam  e/i :  ^nia  dnorum  imminum  teflimmium 
^erum  eji^  Egofum  >  qui  teflimonium  perhibeo  de  me  ipfoi 
Cjr  teflimoniHm  pcrbibet  de  me ,  qui  mifn  me  >  Pater^  Lc* 

?is  enim  fuffragium  dicentis ,  In  ore  ducrum  j  vel  trium 
jfi  omne  T^e  1  iiwin ,  inftituto  fuo  h^ud  reCle  accomo* 
daret ,  nifi  perfona  eflfet  a  Patre  diftindla«  Idem  pro* 
bat  miflio ;  Nemo  enim  mittit  feipfum  :  •Alius  igitut 
a  Patre  eft ,  quem  mifitpater«  Idem  Myfterium  docet 
forma  Baptifmatis  a  Chrifto  tradita ,  Matth^  ult«  Euntes 
docete  omnjs  Genres  ^  baftiK^antes  evs  in  nomine  Pairisi  * 
&  filii^  &Sfiritusfanai*  Pater ,  Filius ,  &  Spiritus 
fandusj  tres  Perfonae  funt:  In  eorum  veronomine^ 
non  in  nominibus  baptizari  jubentur  homines,  quo 
fignificatur  unitas  eflentis^.  Idem  docet  S.  Joannes 
Epiftolas  I.  cap«  5#  Tresfunt  ^  qui  teffimonium  dant  in 
cmlo ,  Pater »  Verbum  j  &  Spiritus  fanSus ,  &  hi  tres 
unum  (unt4  Tres  ,  qtii  teftimonium  dant  y  PeribnX 
funt  diftindse :  Unum  vero  funt,  quod  £flentiaB  fig« 
nificat  unitatem.  Unumfunt,  non  unus:  Tresfunt^ 
iion  tamen  triplcx,  fed  trinus  >  &  unus  Deus  ^Trinoi "" 
Ferfonisiunus  fiffentia^  Quas  quidem  eflentia,  St 
Natura  divina  non  minor  in  iinguiis  eft  Perfonis^ 

2uam  itk  omnibus»  nec  major  in  Omnibus,  quam  tii 
nguHs ;  Sed  tanta  in  folo  Patre  *  vel  in  folo  Fflio  i 
quanta  in  Patfe  fimul ,  &  Filio :  Et  tanta  in  folo  SpK» 
rita  lan^o  1  quanta  fimui  in  Patce ,  ft  Filio  &  Spinta 

fan* 


^ mmm 


Propneta- 
Jbus ,  faj 
ciatiuni- 
b>us  perfo- 
nalibus  St> 
rrintiads 
perfonK 


94         Theol  Dog.  &  Moral  Db.  L 

lando;  Una  rutnma  Res  eft,  qu7  veraciter  eft  Pater » & 
Filias ,  &  Spiritus  tan(ftus ,  tres  (jmul  Ferf on£ ,  ac  fm- 
gulatini  quaelibet  carumdem,  Cum  autem  io  hii 
adorandis  Ferlonis  non  fic  majus  ,  aut  minus  ^  noa 
prius  ,autpofterius,  fed  coaEternae  fibi  fint ,  &  co* 
aeqyaks «  fuis  tantummodo  proprietatibus  perlona* 
libus  diliinAa&  intelliguntur.  Pater  fiquidem  ingeni* 
tus  eft  f  Filius  a  Patre ante  omnia  faccuta  genitus, Spi* 
ritus  fandus  a  Patre?  &  Filio  procedit.  Pacer  t  Filius « 
&  Spiritus  relativa  funt  nominEi«  Kelativum  porra 
dicitur,quodad  aliud  eognofcendum  reterimus,  ut 
dum  unum  pominamus ,  aliuni  necelTario  intelliga* 
fbus  >  ac  demonftremus.  Subdantiae  vero  nomen 
unum  ell  >  fcilicet  Deus.  Kelacionis  ergo  nomina 
propria  Ongulae  perfonae  retinent  •  fubltantis  vero 
Qomen  unum  conimuniter  poflident,  Quod  a  Ss* 
Pachbus  frequenter  repetitum  principium » cum  de  Sn* 
crofanfta  Trinitate  fermonem  fccerunt*  Conc,  Toleta* 
cum  1 1-  his  verbis  dedaravit : «}  ^,  In  relati  vis  Perfona- 
rumnominibusPaterad  Filium^Filiusad  Patrem  iSpi' 
ritus  r^ndus  ad  utrofqiie  refertur;qu£  cum  relative 


De  Fidc ,  &  Symbolo*  ^f  - 

fonis  proprictas  *  &  in  Etrentia  unitas  t  &  in  Majeftate 
lequalitas  a  nobis  crcdatur  *  &  adoreCur« 

Id  aliqua  fiinilitudine  Populo  cfariftiano  explicari  s«.  Trimii^ 
utcumque  poteft*  Nam  ^  cum  de  fonte  interrogati  f  ^>  Myftck 
nonpoflimus  dicere,  quod  ipfe  (jt  fluvius ;  ncc  de  "^"^.P^^ 
fluviointerrogatitpoliimus  eum  lontem  vocare  ;  &  tishumatw 
rurfum  potionem  >  qusede  fonte^  vel  fluvio  eft ,  nec  cKpli^mr, 
fluvium  poflimus  appellarc»  neg  fontem  : ,,  Tamen  s.  Aug  Lih. 
„  ia  hac  TrinJtate  aquam  nomjnamus » &  cum  de  lin-  de  Pide,  ar 
^  eulis  quaeritur  ,   ungiHarim   aquam  refpondemus-  Symbolo  # 
,^  Nam  fl  quaero  t  utrum  aqua  in  fonte  Ht  »  rcfpon.  '  '* 
^  detur  aqua  ;  &  li  quseramus ,  utrum  aqua  flt  in  flu- 
„  viOf  nihil  aliud  reipondetur ;  &  in  illa  potione  non 
^  poterit  efle  alia  refponiio :  Nec  tamen  eas  tres  aquast 
^fed  unam  dicimus»  Cavendum  tamen  e(!,  ne  quii^ 
«^quamineflabilcm  divin^  Majcftatis  fubftantiam  fl- 
^  cut  fontem  iftum  vilibilem  >  atque  corporeuin ,  vel 
^fluvium,vel  potionem cogitet*  In  his  enim  aqua  ^ 

«  itla ,  quac  nunc  in  fonte  eft,  exit  in  fluvium  i  nec  ,  ^  | 
^  ih  fe  manet ;  &  cum  de  fluvio » vel  de  fonte  in  po- 
»  tionem  tranfit ,  non  ibi  permanet ,  unde  fumituN 
»  Itaque  fieri  poteft>  ut  eadem  aqua  nunc  ad  fonti» 
19  appelbtionem  pertineat ,  nunc  ad  fluvii  j  nunc^ad 
9  potionis  :  Cum  in  illa  Trinitate  non  poifit  iWri» 
»  ut  Pater  aliquando  fit  Filius » aliquando  Spiritus  fan* 
»  Stmt  Sicut  in  arbore  non  eft  radix  nifi  radix  >  nee 
I,  rdbur  eft  aliud  quam  robur ,  nec  ramos  nifi  ramot 
0  poflumus  digere  r  Non  enim ,  quod  dicitur  radix  »  ^ 
I,  id  poteft  dici  robur  9  &  rami ;  nec  lifi[num ,  quod 
^  pcrtinet  ad  radicem  9  poteft  aliquo  tranfitu  nunc  in 
„  radice  efle ,  nunc  in  robore ,  nunc  in  nimis ,  fed  tan«^ 
9  tummodoin  radice:Cum  illa  regola  nominis  ouk 
^  neat  •  ut  radix  lignum  fit « &  robur  lignum )  Sc  rami 
^  lignum »  ncc  tamen  tria  ligna  dicantur » (ed  unum* 
I».  Aut  fi  haec  habent  aliquam  difllimilitudinem  9  uc  pot- 
^  fint  non  abfurde  tria  ligna  dici,  p^opter  firmitatii 
pdiverfitatem;  illud  certe  omnes  cioiicedunt  9  fi  ex 
B  uno  ibnte  tria  pocula  impleantur ,  pofie  dici  tria  po« 
» cnia»  tres aiitem  a^oaa nonpofit  dici, fed  omnina  .., 

itunaaf 


^        Theol/  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

'^  unacfi  aquam » quamquam  de  fingulis  pocults « tnte r* 
i^  rogatus » iti  quohbcc  horum  aquam  elfe  refpoudc^a!¥« 
Ne  autem  cogitfs  FilJum  altenus  tSh  naturae  .  dU 
wrfaeque  fubflantise ,  quia  Pater  Deus  non  efl  dc  aU 
tero  Deo ,  Filiiis  autem  Deus  eft  de  Patre  Dro  t  His 
enioi  verbis  non  indicatur  fubfiitntia  >  led  urigo  ,  id 
elt  non  quid  flt  y  fed  unde  Gt  quifque ,  vel  nun  Qt. 
Neque  enim  Abel ,  &  Adam  ideo  nun  uniuf  natur^» 
atque  fubltantiae  ruerunt>quia  illefuit  homo  de  ha- 
mine  illo^iUe  de  nullo  ,>  Si  ergo  utriutquc  natura 
^  quxrttunbomo  Abel,  homo  Adam :  Si  autem  ongo« 
I)  prtus  homo » ex  quo  i^bel,nullas  homo,  ex  quo 
»  Adam>  Ita  in  Deo  Katre » &  Deo  Filiu ,  fi  utriu(.|ua 
I,  natura  quaeratur «  uterque  Deus » nec  niagts  alter  dU 
i,  tero  Deus  :  li  autem  origot  Patcr  ett  DrU^ ;  de  qua 
„  Fflius  Deus ;  de  quo  autem  Pater  i  nultus  ^HD  m  ,,« 
ExplicatioefttfjufdemSMuguitim  Epid.  170  AmsS, 
t%  Trinlfa*  Qpamvis  autem  nonnulb  fint  in  creacuris  corporeii 
fis  imago  Saetafandse  Triiiitittis  velligia » io  fulis  tamen  creatu^ 
Khominfc  ^^^  intcllJgencibus  .  Angelo  nimitum  1  &  homine,  ad 
imaginem  Dei  condftis*  ejus  tmago  eft  t  in  memoria 


inldljgifcift  diligitDeiim 

Cip*ia.«»HatCti»fiiir,Triflata9  nieocjf^^  iiOii.pra« 
pto»  Dd  dft  iiugo » qoia  Oii  memia 
^tacdiligitfe:Sedqiiia|x>tdketiammemitiiire  .A; 
intdligere»  &amare,ftqiiofiidae(L  QpodcmD&dt^ 
&(Mem  ipia  fit*  Siantem  0011  iadt ,  edam  cum  fiiime» 
minit »  lefeque  inteiligit ,  ac  dil(git  >  (failta  eft  ,;^ 

Vemm  CQm  in  onmibiii  #  qiue  profenintQr»  41 
proferri  pofliwt  ad  expUcandom  utcumque  Trinita^ 
tis  ad<M»DdaB  Myfterium.  infinita  fit  dSparitai»  ac 
diffimilitndo,  nec  ad  illiut  cognitiOQemiola  rationi| 
duMpenrenirepoffimusyoremtts  Deum  aifidue»  ac 
ferventer ,  ut,  qut  ipfo  refelante  id  credimus » aUquaii* 
do  inattema  tabernacula  recepti  videamui » qus  taa* 
ta  fit  OdAitris  fiecunditas,  ut  fetpfiim  intuens,  at^ 
que  idtelligens ,  pafem » &8tqualem  fibi  Filinm  gig« 
nat :  Quombdo  duorum  idem  plane »  &  par  charita* 
tis  Amor^quiSpiritus  fimduseft»  aPatre»  &  Filio  ' 
procedens  Genitorem » &  Genitum  aetemo  •  atque  io« 
aiflblubiii  yinculo  inter  fe  connedat :  Atque  ita  divi^* 
DS  Trinitatis  una  fit  Edfentia»  &  trium  Perfonarum 
perfeda  difijndio*  Mxifiimabamtidmf  ut  €ognof€crm  pg  j^  n^ 
bofiz  Lahor  </?  4ar#  me  »  ionu  imrcm  im  SimSmtriim 
Dci. 

%.    XVII  L 

Imago  SMffiJJimM  Trinitatis  in  nobis  reformandd  ^ 

Orenras  interim  »  &  operam  demus »  ut  fanda 
Trinitatisimago  in  nobis  per  peccatum ,  &  cupidita* 
tes  l£ecularc8  ddbrmata »  reformetur  per  Dei  gnitiam» 
a  quo  fi^rnlata  tft  Renovamini  ( inquit  Apoftolus)  BpUC  4^ 
fpiritm  menti^  veftr£^&  indnite  novnm  bominemi  qni 
ficMninm  Deum  creatus  eft  injnftitia » &  fanAitatc  ve^ 
ritaeiu  Peccando  juftidam »  &  fandicatem  veritatii 
bomo  amifit ;  propter  quod  h^  imago  deformis » At 
decolor  feda  eft :  Hanc  recipic »  cum  reformatnr ,  9t 
renoTatur.  ,>  „  Sane  ifta  renoyatio  non  momento  uno 
fit  ipfius  couferfionis  »  ficut  momento  uno  fit  iHa 
in  baptifmo  finoyatio  lemiifioBf  oitmium  peccato* 

Tmm.  M  0  ram: 


98         Theol  Dog.  &  Moral.  Lib.  I. 

cum  :  Neque  enim ,  vel  unutn  qu:intulumcunque 
remanet ,  quod  non  remtttatur*  Sed  quemadmoctuni 
aliud  efl  c^rere  febrjbus »  atiud  ab  infirmitate^  quas 
febribus  fada  eft ,  revalefcere:  itemque  aliud  inBxum 
telum  dccorpore  demere,  aliud  vulnus  ,  quod  eo 
&^um  eft ,  fecunda  curatione  lanare :  ita  prima  curatio 
dt,  caufam  removere  ianguoris ,  quod  per  omnium 
fit  reminianem  peccatorum;  fecunda,  jpfum  fanare 
languorem,  quod  fit  paullatim  proticiendo  in  rencT* 
vatione  hujiis  imaginis.  Qp£  duo  demondrantur  ifi 

P£  io«.  Plalmo,  ubi  legitur  :  ^i  prQpnius  fit  omntbus  inU 
^mnatibHs  tuis,  Quod  fit  in  baptifmo :  Detnde  fcqui- 
tur  i  ^Hi  f^n^t  Qmnes  Ungumts  tuos  :  Quod  fit  quo- 
tidianis  acceOibus^  cum  hsec  imago  renovatur.  Dm 
qua  re  Apottolus  apertiflime  locutu»  efl,  dicens  : 
KTSI  cxteriorhomo  nofter  corrumpitur:  fed  intc- 

i,  CoT^  4,  rior  renovatur  de  die  in  diem.  In  agnitione  igitur 
Dei,  juftitiaque»  &  fanditate  veritatis,  qui  dedieirt 
diem  proficiendo  renovatur  ^  transfert  amorem  a  tern* 
poralibus  ad  aetema,  a  vifibilibus  ad  intelligibilia,  u 
carnalibus  ad  fpiritualia ;  atque  ab  iftis  cupiditatem 


DeFide,  ftSymboId»    ^^         99   ' 

ftloneoit  delcftatiooem »  conremumt  ab  ilh  fattiilia; 
&  pulchra  Trinitate ,  fdlicet  potentia  j  (apientia  >  pii<*    . 
ritate>  in  quamdam  contrariam»  &  foedam  trinita* 
tem  9  fdlicet  inB«niitatem  j  caecitatem ,  immunditiam» 
Memoria  eoim  6da  eft  impotens ,  Sc  infirma ,  Ra- 
tio  improdens ,  &  tenebrofa » Voluntas  impura* .  Porro 
Memoriat  quar  fimplids  Diviriitatis  poteotiam  ftans    , 
Cogitabat»  ab  illa  cadens,  Sc  velut  fupra  (axa  Gor« 
raq;ia »  itt  tres  partes  confrada  diifiliit»  fdlicet  in  Crtiei  Trt« 
cogitationetafieduofas»  onerofas  >  otioias.  Afiedno-.^^  ^* 
fas  Tocoillas»  in  quibusipfa  afficitur,  ut  in  curisre-  ^j^g^  ^ 
ram  neceflariartim ,  edendi,  bibend^,  ceterarumque  voittnus  \ 
fimilium :  Onerofas,  ut  in  exterioribus  adminiifara-P^  ^ugge* 
tionibus  &  ocupationibus  duris :  Otiofas  >  quibus ,  nec  dele^ol 
affidtur  >  nec  onerarur ,  &  tamen  ab  aetemorum  coniii  ne^&  ' 
templatione  per  illa  diftenditur :  ut  fi  cogitet  >  ver.  gr*  a^nrenruiii 
tcfaum  currentem ,  aut  avem  volantem*  Rationisquo-  xJ^i^tg 
que  triplexcafus  e(l :  Siquidem  ejus  erat  difcernere  in*'  refonnatut 
ter  bonum ,  &  malum ,  verum,  &  falfum ,  commodtim  per  fideiii  ^ 
&  incommodum :  In  quibus  difcernendis  unta  modo  t^^J..^ 

«•    •  e-  9  •  ■  •        CIUuiulC9u| 

caligioe  coecacur »  ut  faepe  in  contrarium  ducat  jo. 
dicium  #  recipiens  malum  pro  bono  ,  fiilfum  pro 
vero,  noxium  pro  commodo  i  &e  converfo*  Nunu 
quam  vero  in  his  falleretur  >  fi  numquam  Luminei  a 
quo  creata  eft ,  privaretur^  Sed  quia  &  ip(a  inde  ce*' 
ddit,  proculdubio  nihil  aliud,  quam  tenebras  fual 
caecitatts  invenit « * «  Sequitur  voluntas ,  cujus  ruina 
iimiliter  tripartita  eft.  Qpae  enim  fummae  benignita» 
ti ,  &  puritati  inhaerere  >  8c  eam  folam  diligere  de* 
buit  9  per  propriam  iniquitatem  a  fupernis  in  hasc  in« 
fima  lapia ,  per  concupifcentiam  camis  ^  &  concupiP> 
centiam  oculorum  f  &  ambicionem  fascufi,  terrenft 
diiexit  Quid  hoc;infelicius  cafu  poteft  sftimari ,  ubl 
^eunte  Memoria,  Ratione»  Voluntate,  tota  Animaft 
uibihintia  perimitur  7 

Verumtamen  hunc  tam  grairenl«  taffl  tenebrofuM# 

tam  fordidum  lapfum  noftras  naturss  reparavit  illA 

beata  Trinitas,memor  mifericordias  fuas,  ifflmemor 

CDlpae  noftrs,  Venit  ergo  aPatrt  mifliisDei  Filiitf# 

Ga  fk. 


loo        Theol,  Dog.  &  Moral,  Ub*  h 

^  dedrt  Fidem :  Poft  ftltam  mtflus  td  Spiritut  fan* 
lu$  *  &  drdir  t  docuitque  charitatcin*  lcaque  per 
4aec  duo ,  id  e(t ,  Fidem  j  &  Charitacem ,  facb  efl  tpe$ 
^tdeundi  ad  Patrem.  £t  h£C  eit  triiUtast  lcilicet  Fi<* 
4es^  Spes,  Charitas»  per  quam  ^elut  per  tridentem 
reduxit  de  limo  profundt  ad  amiflam  beadtudinem  lila 
incommutabilisv  &  beata  Trinitas  mutabiiem .  iaplam  ^ 
&  mileram  trinitatem*  £t  Fides  quidem  illumtnavit 
rationem  ^  fpei  ere^it  memoriam ,  charitas  vero  purga* 
Tit  voluntatem.  Cuni  ergo  venit  Deus  FiJtus  »&  tadus 
cHhomo^qui  eratDeus;  tamquam  Medicus  bonui 
dedit  pnecepta  ,  quibus  obfervatts  reformaretur  falu» 
amiOa.  Ut  vero  prseceptis  faceret  fidem  ,  exhibuic 
figna.  Ut  eorumdem  praeceptorum  perfuaderet  utili* 
tatem  ,  promiQt  beaticudinem.  Elt  igitur  hdes  atia 
praeceptorum  >  alia  lignorum ,  alia  promilTorum  :  Id 
dt .  qua  credimos  in  Deum>  qoa  credimus  DeutJI, 
qua  credimas  Deo-  Per  fldcm  praeceptorum  credi* 
Dius  inDeum;  credere  autem  in  Deumi  eftio  eum 
fperare ,  &  eum  diltgere.  Per  lidem  Ggnorum  credi» 
^  '     '  ^      '^:  omnia  potcft    Per 


D^FideiftSymbolo;  •        toi 

vi^lanter  ohibenda  eft,  ut  nec  propteriKQaKimBOi» 
cui  nos  jdipendiiiius  cliaritateiiri  >  oQmdaoius  Deiim: 
nec  propter  f^nfcientiain  *  quam  per  poenitentiamt 
&  condoentiam  in  bumilitate  cuftodire  TolumnB» 
mious  e:iequamar  mandatorum  Dd  obedientiam : 
&  haDC  eft  fides  non  fida*  Non  fida  autem  ponitur 
ad  diflSBrentkim  mortt^  fidei ,  &  fifi^»  Mortua  fif 
des  dt  •  qnae  fine  operibus  e(t ,  Fides  fi^  >  qii|e  ad 
tenfpiis  creditj  &  in  tempore  teptationja  reoBditi»^ 

$•    3C  I  3j: 

P  A  T  SL  B  M. 
J^o  finfu  ncmn  Pafrh  bic  fnmamrf 

Nomen  P^ter  duplic^ter  acdpi  poteft  in  dfyfaiii  t  Deotvenia 
▼d  quatenos  convenit  Deo  rdpe^  creatura^  emdwn 
rum ,  vd  quatenus  convenit  uni  perfonar  refpeftu  d-  ^^wS». 
teriuSf  Primo  modo ,  commune  tribus  adorandae  Tn- 
nitatis  Perfonis  nomen  eft,  non  minus  quam  crea(o» 
ris,pro¥iforiS3atque  re^oris  reruni  ouinium  crea- 
tarum.  Qiiemadmodum  eninr  eum  ,  a  c^uo  familia 
propagata  eft » cojufque  confilio ,  &  impeno  resftur » 
patrem  locamus :  fic  dida  ex  humanis  rebos  uaifli- 
tudine,  Deum ,  quem  omnium  rerum  opificem  >  9s 
tedorem  agnofdmus  >  &  credimus ,  Patrem  appeHa- 
mns*  Qoo  etiam  nomine  facras  Litter^  ufo  funt  i  cum 
de  Deo  loquentes  ,  univerforum  creationem  ,  pote- 
fiatem,  admirabilem  providentiam  d  triboen^m  ii|- 
dicarent.  Deut  32.  NttmqHidnonipfe  efipater  tnns^ 
^ni  pojfedit  te  9  &  feeit  ,  &creavit  te  ?  Malach«  «. 
NnmqnH  nan  Pater  nnns  mninm  nojirnm  J  Nnmqnid  non 
Vens  nnns  creavit  nos  ?  Matth.  6*  Pater  tnns ,  qui  videt 
in  abfcondito «  reddes  tibi.  I^uc^  tf«  Eflote  miferieordes  ^ 
ftcnt  &  Patervefter  mifericors  eft.  Singulari  vero  rado*  Chriftiana- 
ne  Deus  Pater  Chriftianorum  dicitur ,  qui  non  acce-  rum  parer 
pcrunt  fpiricnm  ferviineis  in  timore.fed  Spiritnm  ad-  ^jJom 
o^onis  filiarnm ,  inqno  damamns^  Abba%  Pater.  Hanc  [tom.  g. 
enim  ebaritaeem  dedit  nobis  Pater .  ne  Pilii  Dei  nomne^  i.  joia.  %. 
r,&fmm.^So4fiiUti.&bmredes;mredesiini. 


Icbr*  s. 


titer  M^ 

|ifin  eft  pxU 

r»tir    Pcrib. 

?SS.TrU 


10»        Theol*  Dog*  &  Moralt  Lib*  1. 

Jcm  Oei » iuheredes  autem  Cbri(ii^q$ii  eji  primogfniiMS  im 
muitis  frambHs^  Propier  qnam  caufam  non  coufHndituf 
fratres  nos  voeare,  dicens  :  Nuntiaho  mmen  iuum  fr^^ 
tribus  meis  ^inmedio  Ecclefi^  laudabo  rc, 

Secundo  fenfu  i  Patcr  noitien  ell  primx  Perfonac 
rancliditiw  Trinitatis  ^  prout  ufurpatur  Pfalmo  88* 
Jpft  invocabii  me  >  Patir  meus  es  tu^  Matth*  16*  Caro  % 
&  fanguis  non  rtvelavit  iibi^  fid  Paeer  mfUf  ^  qui  in 
i0iis  tfi*  Matth*  2g,  BaptiK.anits  eos  in  nontine  Patris  ^ 
&  Filii  ^  &  Spiritus  jan^i^  &  piuribus  aljis  in  locis. 
Patrem  porro  primatn  perfonam  dicimus ,  non  quad 
inTrinitate  ficprius,  aut  pofterius»  majus,  aut  n^i* 
uus  4  fed  quod  Principium  fit  fine  PrincipiQ*  &  fom 
totius  Deitatis ,  quam  duabus  aliis  perfonis  communi* 
cat ,  a  nullo  vcro  aljo  acdpiL  Unde  ingemtus  ctiaai 
merito  Tocatur  a  Patribus, &  ab  Ecclefia  :  Quod  nq- 
men  eofenfu  ufurpatum  jcharafter  eft,  &  notapri' 
ni^  Ferfoaae,  ad  ejus  notitiaa^  conducens;  Unde& 
ejus  Notio  a  Theoiogis  vocatur.  Quamvis  autQHi 
omen  jih  tres  Perlonae  fint  unns  Deus;  interdum  t^men  Patri 
nguUrira,  pomen  Dci  fingulqri  ratjoiie   tribuitur,  proptcrea 


-ur 


Dei 


■    DeFidc&Symbotot  r^        lor 

wr4j  HH^illnmnu  amntmbominemvcmenim  in  bnne^ 
tnnndumy  ita  non  fequitur»  Filium  non  eflfe  yerum 
Deum,  licct  Pater  dicatur  folus  verus  Deus« 

Tertio ,  fic  intelligendam  Chrifti  fententiam  Patrcs  S.  Athtiu 
docent :  H^c  cfi  vua  aterna  ,  k$  cognofcant  te  ^  &  qnem  ^rUnoiL^s' 
wififii  Sfcfiim  Chrifimm  yfiftnm  effe  vernm  Demn^  Sicut  Greg.  Nil 
etiam  Apoftolus  non  excludit  Patrem  ab  appellatione  ^anz.  Ou 
unius  Domini»  quamvis  Fiiius  ab  ipfo  dicatur  UnHs  ^„^'^' 
Domtnns:  Ita  Filium  non  excludit  ab  appeliatione  ii,injo.& 
unius  Dei>  quamvis  Pater  dicatur  Unsis  Dens^  Nec  f.S.Amb.L 
Pater  igitur  a  dominationis  jure  •  nec  Filius  a  verae  ^•^c^|^* 
Deicatis  communione  > hoc  Apoftoli  loco  fecernitur.  i\  *oJ^ 
Eodem  fenlfu  Ecelefia  fanditatem »  dominatipnem  »  Maxuii.  A. 
magnitudinem  infinitam  foli  Filio  tribuit  in  Hymno  .^^".'  ^  '^^* 
i^ngeiico,  ad  exclufionem  fcilicet  rerum  omniumt^^*"^''^^ 
creatarum  >  non  ad  ejtclufionem  Patris ,  &  Spiritus 
fandli»  dicens  :  Tu  folus  fanSks.  Ta  folus  Dominus,i 
TMfolns  Mtiffimns^  3fefn  Clyrifie :  Unde  fubdit»  Cnm 
fjv.So  Spiritu ,  in  gloria  Dei  Patris. 

Vocabulum  Patris^  prims  in  Trinitate  Perfonae 
peculiarem  notionem,  &  proprietatem  perfonalem 
indicat.  Primario  autem  Deus  Pater  elt ,  qui  fine  ini- 
tio>&  fine  Pater  eft»  femper  habens  FUium  ex  fe 
genicum.  A  Deo  igitur  in  hominum  genqs  ufus  iftius. 
nominis ,  proprietalque  defcendic,  ut  docet  Apofto- 
lus  ad   £ph«  3.  tx  quo^  inquit,  omnis  paternitas  in 
calo  ,dr  in  ttrra  nominatnr,    Conyenit  etiam  primat  PrimacSS. 
Trinitads  Perfonae  peculiari  modo  Principti  qomen  t  TrmitatiE 
refpedu  Filii ,  &  Spiritus  fandi ,  quamvis  &  Filio  ff^^ 
tribuatur  refpedu  cerum  creatarum  9  quas  in   ipfo  nomen  ts* 
tamquam  in  Verbo ,  Sapientia»  idea,  &  arte  Patris.tioneringu; 
cx  asterno  continebantur ,  &  per  ipfum  in  tempore  ^*  convc- 
conditae  funt?  Pater  Principium  eft ,  non  de  Principio ; 
Filius  Principium  de  Principio :  fed  utrumque  fimul  non 
duo  >  fed  unum  Principium ,  ut  loquitur  S^  Aug.  Lib.  3* 
Conera  Maximinum^  Cap.   ij.  JDicitur  etiam  Pater 
cternus  audor  Filii>  ratione  originis  ,  qua  Filiusab 
ipfo  eft«  Hinc  S.Augufl.  Serm«7i.  alias  ii.  de  t^er^ 
iisDomim^  Cap.  1«.  ny^  Infinuadir  qqMs«  inqnit^ivk 
G  f  «Patrc 


^ 


iio4         TheQLDog.&MoralLib.  I. 

»  Pfetreaiidoritts»  io  FilioQativitas ,  in  Spiritu  (anAo 

^  Patris  Filiique  comiiiiinitas * in tribus sequalitas •... 

Sena.tii,  ^  Eft  crgo  Patcr  Filio  veritati  origo  verax,  &  Fiiius 

,,de  veraci  Patre  orta  vericas  :  &  Spiritus  fandush 

^  Patre  bono ,  &  Filio  bono  effufa  bonitas :  Ooinium 

„  eft  autem  non  impar  divinitas «  nec  reparabiiis 

*„  unitas. 

D        ut     ^^"™  ^^  rerum  omnium  creatarum  Pfttrem  dixi^ 

ferum*om-°^u^'  ratione  creationis«  confervationis ,  providen« 

niiiin  crea.  ti« ,  gubernationis«  Hoc  nomine  ipfi  honorem,  amo« 

tenim  Pa-fefn,  obfequium  debemus«  Mdhcbm  i.  FiliMs  bono* 

Sfrwmotj  ^^^  p^frem,  &  fervns  dominMm  fiutmi  Si  ergo  Paier 

'  egofkm^  kbi  efi  bonor  mensf  Etfi  DominMs  ego  fkm  t 

ubi  eft  timor  mens  {  iicit  Dominns  exercitnum^   Oeua 

eft  ,  &  Pater  eft  :  ^  Deus  poteftate,  Pater  boniute. 

^  Quam  felices  fumus ,  qui  DominumQoftrum  Patrem 

^  invenimus  ?  (  inqnit  S.  Angnft^ 

Singulari  ratione  Deum  eQe  Chriftianorum  Patrem 

diximus,  ratione  fpiritualis  adoptionis.   Unde  Chri- 

j4Mn«  u    ftus  natura  Dei  filius  co^eternusi  Dedit  eis  pote/iatem 

filios  Dei  fieri  >  bis  ,  qui  credunt  in  nomine  ejns ,  tfni 

nonexfangninibtts^  nequeex  voluntate  carnis ^  netiucex 

volnntate  viri  >  fed  ex  Deo  natifunt^  Per  gratiam  BaptiC. 

matis  regenerati  fumus ,  eodem  Spiritu  replente  fon^ 

AmtA  pri  tem  ,quireplevit  &  Virginem.  Si  ab  illa  prima  adop- 

^.  a^tionis  gratia  infeliciter  excidimus,  poteftin  nobisdi* 

^?!j^*^vinailla  adoptio  per  poenitentiam  repararl  Operan- 

fiicradam   te  Deo  t  cooperantibus  nobis  amiflfa  gratia  reftauratur 

lepfuranda,  per  Dominum  noftrum  Jefum  Chriftum ,  qua  rurlus 

efQcimur  Divin^  confortes  natura^  Ad  Patrem  igitur 

tttc-  «•     ired^mus,  cum  Filio  Prodigo  dicentes :  Surgam^  & 

ibo  ad  Patrem  meum  ,  &  dicam  ei:  Pater.^  pcccavi  in 

ccttnm^  &  coram  te^  Qua  fpe,  qua  fiducia,  qua  con* 

fidentia  ?  ( inquit  S.  Petms  Cbryfologns  Sermone  2.  ) 

„  Qua&e?  Ilfa ,  qua  Pater  eft.   £go  perdidi «  quod 

^^erat  fiiif :  ille  quod  patris  eft,   non  amifit.  Apud 

^  patrem  non  intercedit  extraneus ;  intus  eft  in  patris 

i^  peftore  ipfe ,  qui  intervenit»  &  exorat,  aSedlus» 

n  Urjjfcntur  patria  vtfcera  1  iterum  filium  genitura  per 

veniam. 


DeFiilet&SyiiibolA,  sof 

s^ireiiiaim  IboadPatrevpreDi;  ScdPa^vifofiltoocK 
»  operit  inox  reatam;  diffiiniuat  ludicecn »  qui  magit 
,9  vuU  implere  {[enitorem  »  ft  fententiam  cito  vertit 
„inY€niam»  qui  redire  copit  ^um>  non  perire  »• 
Qpam  felipet  nos  exilUmaremus  »  fi  Regis  amtd  eC^ 
ieiDos!  Sed  nunq  Dei  amid  erimus;  fi  velimus,  nec 
amid  tanttmiired  filii.  Sihanc  dignitatem»  ^ttdta- 
tem<|ae  non  aflfequamur  »  per  nos  (htbit :  Nsfi  bo^ 
wumi  plwKrit  t.Deus  nom  crit^  (Qnod  alio  fenfli  4 
T<rnJUM0  didtum  eft  io  Apologeticot  ^  Verum  uk 
filii  Dd  fimus ,  definamus  oeQeflle  eft  efie  fiUos  hujut 
foculi ;  qeflTemus  viver;  (ecandum  paifnem »  &  (a»> 
guinem»  recundumliominem:  vivamus  fegundum 
Spfritiim  f  fecundum  Deum.  Sed  heu  1  Chriftiani  ple^ 
fiqiK  fecondum  homiaem  vivere  maludt:  ut  de  ipfit 
merico  dicatur »  qaod  alia  occafione  de  Iniperatori* 
bm  Ethnicis  dii^it  Minsuius  telix  xa  Qdavio;  Oppam 
$M  bomine  perfiverare y  fieri  fi  Dtcs  metuimtf 

Disimus  Patris  nomen  propriion  efle  primas  Per*  Onmftpe- 
fonap  S&  Trinitatis»  Fledamits  igitur  geaua  ad  Patrem  ^  E^iel 
Domini  noftri  Jefu  Chrifti »  ipfum  adorantes,  ipiUmfiae  ad  Pa? 
glorificantes » ipfi  gratias  agentea.  Ad  ipfum  omnes  "^  ^^r 
peoe  orationes  fuas  dirigit  Ecdefia :  Sed  tamen  om-  ^^^ic^ 
nis  oratio  Fidei  noftras »  quamvis  ad  unam  ex  Trif» 
nitate  Perfonam  dirigi  videatur»  totius  inea  Trinii-  ' 

Catis  bonorificentia  continetur.  llle  enim »   qui  ait^i 
3m  me  odis^  &  Patrem  meum  odit.    £t  de  QUO  S^'^"^*^* 
Joannes  ait» »  JSni  ditigit  eum ,  quigenuit ,  diligit  &  i.  Jo«n.  «. 
„  etms^qui  natut  ejl  ex  eo  ;  ficut  communiter  cum  Pa^ 
^ter»  vd  odio  habetur »  vel  diligitur»  itacum  Pater  ^ 
^cxoratur»  fimul  cum  eo  cognofdtur  a  FideUbus  ^^^^^J^ 
^  exorari«^£t  qaoniam  unus  eft  Patris,  &  Fiiii  Spiri-  tm  ondoZ 
„  tua»  neceflfe  eft,  ut  dum  invocatur  Pater »  aiit  Fi-  "^   np^t 
«lius^  in  Patre,  &  Filio  ctiam  ille  »  qui  unus  eft^'*"»ffJ5 
9  otriufoue  Spiritus  » invoceur*   Uous  eft  autem  &  fidei  dhu 
^  Jcfiis  Chriftus  unigenitus  Dei  Patris  Filiiis  ,  cujusjeftw^ 
^nomine  concludimus  omaem  orationem  »  quaai 
^  ddtinamus  ad  Patrem*  Nec  tamea  fine  ifanfti  Spiri- 
^tua  oominCf  ut  oftendamus  totaai  nos  bumititir 
G  f  ^  pt- 


'\a$        Theol  Dog,  &  MotaL  lib.  L 

^  pofcerc  Trinitatetn.  Non  enitti  omm  Triniuri  dt- 
^  Cimus ,  Ptr  D^nmm  mfirmm  ^tfmm  Cbnfimm  Filimm 
^tnum,  fed  foli  Pttri ,  cu|us  cft  uni^enitus  Filiut 
j^Dominui  nofter  Jcfus  Chriftufi  :  Ad  hoc  apiem  00» 
„  men  Jcfa  Chrifli ,  &  Spiritus  fandi,  com  Patrcai 
„  oramus,  adjungimus  ,  ut  qaidquiipofcimus ,  a  to- 
^  ta  nos  Trinitate  poftulare  demonftrenius  „,  Et  oer- 
te  cum  uni  Gt  opeiatio  Patrist  &  Filii»  Sc  Sptritai 
fkndi  j  tres  ills  adorand^  Perfonae  funt  unus  oratio- 
Dis  finis ;  liquidem  funt  unum  operadonis  prindpiura, 
ib  iifque  fimol ,  &  indiriTe  cicpedatur  oratioats  ef- 
fectus.  ,j  „  Ccftum  eft  itaque  fecundum  vcrae  Fidci 
regu!am,in  qoa  &nclaeTrin!tatis  uoa  fubftantia  cre* 
dimr,  nultam  feparationem  PitriS)  &  Filii  ficris  Gfe 
Pater ,  fivc  Filius  a  Fidelibus  invocetun  Ab  iUis  autem 
nec  Patrem  invocari,  nec  Filium,  qui  io  invocatio« 
oe,  qu3C  offisrtur  Patri,  non  credunt  com  PatreFi- 
lium  naturaliter  invocari*  Hoc  enim  hibet  naturalif 
unitas  Tfimtads,  ut  infeparabilitec  cunda  illis  tribus 
Ferronis  exhibeantui-  fantfbe  Rdigtonts  obfequia ,  ta 
tuibus  nna  cft  infeparabilis ,  incommutabitifquc  na^ 


'    DcFidet&Syiiit)olQ^  —     '  IQ7 

S-  XX. 

OMNIPOTENTEMt 

Z><  OmifohmU  Dti. 

Cvm  nultis  nomiiiibus  Dei  fumijiam  vim  •  &  im* 
roenTam  Majeftatem  (aa^  Utter^  expiicent  t  u( 
oftendanty  t)uanta  reUgioae ,  &  pietate  colen^us  fit> 
illiOmnipotentiamfrequentilfimetribttuntf  Ipreemoi  ,  ^^ 
de^feait  Gtmfn  >'i7.  E^  Dominas  amnipotens^  £t  rurt  ' 
fus  cQm  Jacob  lilioa  aq  Jofepli  mltteret»  itaillis  pre^ 
Catus  eft  >  Cea«^3»  Dems  antem  meus  ommpotehs  faciat 
vabii  eam  plaeabiLem^  Deiqde  yero  in  Appoilypfi  fcrv 
ptom  eft :  DominMs  Deus%  aui  ^rat ,  &  qni  ventnr^s  efi 
amtUpoeens^  (tcCapt  \6^  Dtes  magniss  omnip9tentis  Dei 
iippellatiirf  Idemfignificat  Scriptura>  qim  nihil  Pep 
jmpoifibilei.vel  etiam  difiicile  efie  ait.  Qen.  i8«  Nnnr 
quid  Deo  quidifHam  efi^  diffifile  i  Job.  44»  Scio ,  qnia 
itmniapotcs^  Matthf  19.  Apud  bomines  4ioc  impojpbile 
efi ;  ApndDeum  antem  omnia  Pojpbilia  fynt.  Marci  I4# 
jibbaf  Pater  ^omnia  tibi  pojfihilia  fknt^  Lucas  (•  Non 
arit  impoffibile  apud  Deum  omne  verbum^ 

Omnipottntis  autem  nomine  intelligimus « Deum  ony  MmIui  Deos 
nia  pofie,  &  in  omnia  poteftatem,  ac  dominatum  e}(er-  P^^^  ^^ 
cerc :  Ita  ut  nihil  fit  ,  nibil  cogitatione  (jngi  poffit  >  SJjhif  vJii  ^ 
quod  Deus  efficere  nequeat,  aut  quod  illiu$  provj-  qqod  non* 
dentiae  >  poteft^ti ,  &  ipperio  non  fubdatun  Non  pol&t* 
folum  igiturh^p,  qu^stametfi  maxima  funt^  aliquo 
tamen  modo  in  cogitationem  noftram  caduht  i  eS^- 
ciendi  poteftatem  habet  Deus ;  nimirum ,  ut  omnia 
ad  nihilum  recidant,  atque  ut  plures  mundi  ex  nihilo 
repjente  exiftant » verum  etiam  multo  majora  in  illiUI 
poteftate  fita  iunt ,  qus  humangp  menti ,  &  intelligen- 
tia^  fufpicari  Mn  licet«  Multa  enim  Deum  pofle ,  qu« 
non  Tult ,  etfi  nihil  velit  ^  quod  non  pofiit ,  Scriptura 
iacra  docet.  Poteft  [)eus  De  lapidibus  .fufcitavt  filios  M^tth,  |. 
Abrahst.  Facere  poteft  ,  ut  Per  foramen  acus  camelqs  Mitih.  19. 
tranfeat.  Potuitpater  seternus  mittere  d^ode^im  Le- 
giones  A^gelorum  prQ  ^hrido  pti^nat^rai.  Potuit 

un# 


f 

^  i*S        Theol.  Dog*  &  Moral.  Lib,  L 

tino  tnomcnto  totam  pluviam  immtttere  »quam  qua* 
draginta  dtluvii  diebus  immifit»  Potait  fimul ,  &  fe« 
mcl  Gentes  externimare  a  terra  .  quim  dedtt  filiii 
Ifrael .  quod  tamen  pauUatim  fieri  voluit.  Potuit  Ver- 
bum  caro  non  fieri»  bominemque  non  libersre  >  & 
plus  euni  feveritas,  ac  iullitia;  quam  clementia  delc* 
daret :  Fotuit  alio  modo  tiberare ;  potuit  aliunde  car- 
nem  auam  ex  fcmina  alfmnere  j  potuit  fiifdtarefu» 
Ittth.  15*  dam ,  ucut  fufcitavit  Lazarum  :  &  alia  fexccnta  poffunf 
Occurrere ,  quae  facere  Deuspotuit »  &  poteft  »  qu3e 
^men  f^da  non  funt,  nec  fient.  Qjio  e^  principio  coW 
ligit  S*  Augtiff^  Lib-  de  SpiritH  ,  &  Liitera  *  cap*  I* 
fieri  polfe,  uthomofine  peccatofit»  quamvis  nullui 
homo  practer  Chridum  fuent  One  pegcato »  Adamum 
&  B,  Virginem  Deiparam  ,  de  qua  f  cum  de  peccadt 
agitur  ,  propter  honorem  Domini ,  nulbm  Sn  AugHfi^ 
iptevuk  fierimentiontm.  Poteft  iglturDeui  omney 
quod  pofTibile  eft  abfolute  i  live  quod  contradiSio* 
nem  non  habet,  Qua&  autem  contradidtonem  ha- 
bent  ,  ea  fieri  non  poffunt »  quamvis  Deus  omnia 


pe  Fidey  &Symbolo»  109 

.cibilifftcorporalia:  fifibilia,  &  ioTifihilia.  Ma^ 
^gMMsim  WMims  »  nec  farvMs  iu  minimis.  Poftremo 
ip  omoipotcns  eft  ad  fiideoda  oliitiia » qtn  fiicere  vq« 
n  hierit  •  •  Non  poteft  mori»  non  poteft  peccareV 
000 poteft fiilli*  s>3»  Tantanonpotdbqusfipoflet» 
noo  eflet  omnipotens  »« £t  Serm*  214*  ^  Ne  qois  mt 
temere  dixifle  arbitretnr ,  aliquid  Omnipotentem  ootl 
pofle,  hoc  &  B.  Apoftolos  dixit  a  Si  wn  ercdimus » ilk 
pddis  permanit  ^negarefcipfam  non  pote3.  Sed  ouod 
ooaftdt,  Qodpoteft,  qaia&  velle  non  pbteft.  Noit 
enim  poteft  jnltitia  velle  iacere  >  ouod  injuftum  eft} 
wan  fiipientia  velle ,  quod  ftultum  eft ;  aut  veritas  veUe^ 
qmxl  fidfiim  elt  IJnde  admonemnr ,  Deum  omnipo»  » 

tentem » non  hoc  fi>lum ,  quod  ait  Apoftolus  %  Negam 
feipfsmnonpQtifij  Sed  multanon  poITe*  Deus  omni* 
potni8Donpoteftmori,nonpoteftmutari,nonpoteflt       ' 
blli>non  poteft  mifer  fieri^  non  poteft  vinci«  Ac  per  lioe 
non  folnm  oftendit  veritas  >  omnipotentem  efle ,  quod 
iifai  non  poffit :  Sed  etiam  cogit  veritasiomnipotenteoi 
non  efle ,  qui  hsc  poffit*  Vdfens  enim  eft  Deus,  quid» 
Quid  eft :  i&ternus  ergo ,  &  incommutabilis ,  &  verat  > 
&  beatus,  &  infuperabilis  volem  eft  Si  ergo  poteft  eC^ 
fe»  qnod  non  vult  >  omnipotens  non  eft :  £ft  auteoi 
Mimipotens ;  ergo  quidquid  vulbpoteft»  £t  ideo,  quod 
non  viik ,  efle  non  poteft ;  qui  properea  didtur  omni- 
pofieQS9(|uoniam  quidquid  vult,poteft«  De  quo4^  Pfal-  K  114; 
miis  didt  :    Omniay  qHncnnqne  voluit  Dominus « fecit 
inemloy&in  terra » in  marit  &  in omnibus  ahyjps ^^. 
CMmim  nihil  ab  Omnipotente  poteft  non  fieri» 
etfaun  eorum » qus  a  communi  naturae  lege  abhorre* ' 
re  videfltun  „  Nec  enim  ifta  cum  fiunt ,  contra  na* 
^  turam  fiunt  niG  nobis ,  quibus  aliter  naturs  curfus 
i>  irinotuit  >  non  autem  Deo ,  cui  hoc  eft  natura ,  quod    Qp^dotii 
»;fcc»it  i  (  inquit  S.  Ang.  Lib*    ft  ie   Genefi  ^  *',  P*; S'* 
Utseram  sCap.  13-  )  £tLib.ai*  ieCivipate  Dei ,  cap.  nonfltprol 
8*Ponenta  contra  naturam  fieri  negat»qttla  fecun*  priecontm 
^m  volontatem  Dei  fiunt.  ^^  Ouomodo  eft  contra  n>^^ 
oatoram  ( inquit)  quod  Dei  fit  voTuntate ;  cum  volun- . 
t»  taoti  iiciqoe  Mmditorii  condiui  rei  w^ 


^^mm 

_ 

^l 

^^^^^^ 

iro        ThcoL  Dog*  &  Moral»  Lib.  L 

iit  ?  Portetttum  etgo  fit  non  contra  nataram ,  fed  cofi* 
tra  qudni  eft  nota  natgra  ,^.  In  eo  igicur  vis  ontnipo- 
tentisB  divinse  pofita  ell ,  quod  Umvctfa  iretrkru  piM 
Deus  umHr^  ut  dpiacrt ;  nt  loquitur  Idem  Pater  Lib. 
^6*C0ntra  Fau(itim  cap»  f,  Hinc S.  Ambroj\  Lib, 2-  Jn 
Hfxameren ,  cap-  3»  „  „  Sermo  Dei ,  inq4t  ^  virtus  na* 
tura  eft,-  Et  fi.  Pwi^J  Damiami^  Opufculo  36.  cap. 
XI-  „ n. Ipfa  quippe  rerum  natura » 1^1  ^^fr » habet  natu* 
ram  (uamDei  voluntatemt  ut  ficut  illius  leges  qu^^ 
libet  creata  conff^rvant^ficitla  «cum  jubctur  fui  ju* 
ris  obitta ,  divinx  voluntati  reverenter  obediat  ^^  ^j* 
Onmipo-  Cum  porro  Patrem  omnipotentcm  profitemur,  ne- 
itiaFiiio^  mo  ita  errare  debeti  ut  Filio  etiam,  &  Spiritui  lan- 
im  Patrr  ^^  communem  non  effe  omnipotentiara  arbitrecur. 
<mmmui.  ^que  eUJm  ipfis  auguftum  hoc  Nomen  convenit ;  neC 
tamen  funt  tres  omnipotentes  t  led  unus  omnipotens  i 
Neque  vero  fic  ifta  de  Patre  dicuntur  ,  ut  ab  illo 
aliena  fint ,  qui  dixit :  £go ,  &  Fattr  unum  lumut.  Ec 
dequoApoltolus  ait  ^^icuminforma  Dei  effet  ,non 
rapinam  arbitratus  efl  ,  ej/f  ft  mquaUm  Deo^  Quando 
itur   non  erit  omniDotgns  Filius »   Per  mem  fj£l4 


.  10. 

fhiiipp.  1. 

L  Cofi  j* 


,i  I)el%ie»&SymbQlo#.C;:       iit 

fd  iOi»  henq^Iadtam  froikrBrt :  Qaod  S.  littan 

fepe  difertifque  verbis  docent.  PC  Jt  x  3»  Omh «  f imk 

€saiqit€  v^mt  iftcit^  Ecde.  8«  JOmne^  qmoi  ifoUferit^fu 

€itt  I  &.ferm  iUiMs  pQt^dte  flenHi  eft :  K  li^Dmifmt 

exereitHtm  deerevit »  €^  qnis  peterit  infirmMre  ?  £^  mu  .  | 

gj»  ^'«ri  extenta^  & quis  nvertet  enm ?  £t  cap*  4^* Cm- 

fiHnm  menmfinbit  ^  <r  emms  vdnntns  men  fiet^  Efther« 

j  3.  Dnmine  ^  DonUne ,  Knx  mnipntens  ^  in  ditione  enim 

IM  ennSdfnntpofita  1  €^  nom  ^qni  poffu  tna  refi/lem 

vdmninti  f  fi  deereveris  fehf4re  Jfrnel.  Daa   4.  ^nxtn  . 

vobmtmemfnamfecittnm  in  yirtMiibns  ectlir  qnnm  in 

baUtmortlfns  terrn :  &non  efiy  qni  refifiae  mnnni  efns  % 

^  dieatei :  ^jsare  fuifiil kd  Rom.  9«  yolnntaii  ejns 

qnis  ref^it  ?  ^  ;  > 

Id  confirmat  S.  Angnfl.  in  Enehiriiio  cap.  94^  abt 
loquens  de  cognitioneSandoram  infita  aeterna,  ait: 
y^  Tuncin  clariflima  Sapienti»  luce  videbitori  quod 
^  nunc  piorum  fides  habet «  antequam  manifefta  co* 
^  gnicione  videatur ,  quam  certa,  immutabilis^effica-» 
^  ciflima  voluntas  Oei;  quam  multa  poflSti  &  noti 
»  velit  >  riihil  autem  velit ,  quod  non  pofiit :  quamque 
j»  Ct  verum  ^  quod  in  Pfalmo  canitar :  Dens  antem  no*  PC  ii]| 
fierin  cnlofkrfum»  incalo&in  terra  omnia^  quncknm 
qne  volnisy  fecit^  ^  „  Qpod  utique  non  eft  verum ,  G 
iliqua  voluit ,  &  non  teciti  &  quod  eft  indignius,  ideo 
non  fecit ,  quoniam  ne  fieret ,  quod  volebat  Omnipo* 
tens^voluntas  hominis  impedivit<  Non  ergo  fit  ali« 
quid  9  nifi  Omnipotera  fi^  velit  >  vei  finendo  ut  fiat  t 
vel  ipfe  faciendo*  Nec  dubitandumeft ,  Deum  facere 
beiie,etiam  finendo  fieri quascunque  fiuntmaie«  Non  NbhKtpiw 
entm  hoc  nifi  jufto  judicio  finit :  Et  profedo  bonum  J^jL^^J^ 
eft  omne»  quod  juflum  eft.  Quamvis  ergo  ea,  qus  mj^fi/ 
mala  funt ,  in  quantum  mala  funt  ^  non  fint  bona »  ta-  oontra  ejai 
men  ut  non  folum  bona  >  fed  etiam  fint  &  mala  ,bo*  tohttt%ii. 
mim  eft.  Nam  nifi  eflet  hoc  bonum ,  ut  eflent  &  ma^ 
la ,  nuUo  modo  efle  finerentur  ab  Omnipotente ,  bo* 
00:  Cui  procul  dubio  quam  facile  eft ,  quod  vult  fa^ 
cere,tamfacile,quodnonvultefle,nonfinere.  Hoc 
oifi  cxcdamusapericUtatur  iprum  noftraaC#nf(tffionift 


1 1  s       Theol*  Dog*  5c  Moral.  Lib*  t 

initium»  qoa  nos  in  Dcum  Patrem  omnipotenteni 
credete  confitemur.  Neque  etiim  ob  dliud  veraciter 
vocatur  Omnipotens .  nifi  quoniam»quidquid  vukjpo* 
tefl  ,  nec  voluntate  cujufpiam  creatur^  voluntatii 
omnipotentis  impeditur  cffedtus  ,,  „* 

«*,  Et  Capite  centefimo,  ait:  Miro  ,  &  ineffabill 
fliodo  non  tieri  praeter  ejus  voluntatemi  quod  etiani 
y  volim»  contraejus  fit  voluntatem  Qpia  non  fieret,fi  non  fine- 
t  "^"^'^^  ret ;  Necutiquc  nolcns  finit  >fed  volens ;  Nec  finerct 
JilisT  bonusfierimaic»  nifi  Omnipotens*  &  demalo  poffeC 
fecere  bene.  EtCap*  io2,  Sed  quantaelibct  fint  vo» 
^^  luntates  vel  Angelorum »  vel  hominum ,  vel  bonorum 
^el  nialorum ,  vel  illud  ^  quod  Deus ,  vel  aliud  vo- 
lentcs  I  quam  Deus  *  Omnipotentis  voluntas  rempet 
invi^a  eft  „^* 

rt  „  Et  Lib*23,  de  CMtafe  Dei^  Ctp*  2.  Multa  *  iw- 
ffiifffiunta  malis  quidciii  contra  voluntatem  Dei: 
Sed  tantse  eft  ille  {apientisg  t  tant^que  virtutis,  ut  in 
ftos  exitus ,  fivc  fines ,  quos  bonos,  &  juftos  ipfe  praf* 
dvit,  tendant  omniai  quse  voluntati  cjus  videntur 
advcrfa*  Ac  per  hoc  cum  Deus  mutarc  diciturvo^ 


DeFide^&Symbolo^  iip 

ere«  Vult  Deusi  $c  noti  facit,  ut  iprmii  dicaiiid$ 
elle  t  qui  ^  ut  velint  ifti ,  ftcit  ^  ».  Sed  haBC  nou  eft  Dei 
oluntas  proprie  dida,  fiveinterior  adio  Oei  volen« 
is  aliquid  fieri :  Signuni  eft  externum  dumtaxat  di- 
inas  voluntatis ,  non  ejus  beneplacitonu  Signa  illa  QdiiWMl^ 
^xterna  $  quaeDeum  aliquid  vellc  lignificant  9  quinque  g»^£^ 
rulgo  numerantur  aTbeologis :  t^stceftnm  ^  probibi^  vomaiwt» 
/0  9  eonfiliMm^  permijjio^  operutio^   Qpx  hoctoodo 
relle  didtur  Deos ,  non  lemper  fiunt  ^  (^uia  fiepe  aliud ' 
ieri  vult»  quam  quod  extrinfecus  indicat*  etu  ad  ik 
ud  ipfum  9  quod  prardpit  1   exequendnni  navare 
^peram  foam  hominem  velit »  aut  pro  foa  virili  ab* 
:iinereamaio»  qood  prohibeti  Sic  Abrahamd  filionl 
fuum  immolare  jofsit^  qood  reipfa  fieri  noleteti  Sed 
:um  intenOr  illa  Dei  voluntas  fandlo  Patriarchae  Igno* 
ta  eflfet  1  iolumque  noflet  externum  indidufti » quo  fil 
Deus  id  velle  fignificabat  *  qua^  fdarum  erant  partium 
prxftare  debuit  ^  quia  Deus  voluit,  ot  prasftaret ,  para^ 
:amque  ad  madandum  filium  voludtatem  exhiberet« 
itque  ad  cxequendum  Dei  mandatum  fe  acdngeret 
Pergit  S.  Anguft.  ^  ^  Secufldum  illam  Vero  volun-    QtiMtifla 
:atem  fuam  1  quas  cum  e jus  praefcienda  fempiterna  eft  i  que  Deus , 
profefto  in  coBlo  *  &  in  terra  omnia  ♦  qusecunque  vo-  f  ^?*  rlJJ^ 
luit,non  folum  prseterltai  vel  pr«fentiai  fed  etiam  S^^pnc^ 
btura  jam  fecit*   Verum  antequam  teniat  tempus  i  fcieittiaHi 
quo  voluit ,  ut  fiefet  >  quod  ante  tempora  bniverfa  Jj"?  ^"^ 
^nefci vit»  atque  difpofulti  didmu6 1  Fief ;  quatldo  DeoS  ^^  ^l\^ 
roluerit !  Si  autem  non  folum  tempus^  quo  futufum  iimca»  in 
^  I  verum  etiam  utrum  futurum  fit  i  ignoramus  #  di^   ^  ^ 
Dimus:Fieti  fi  Deos  Voluerit  \  Non  quia  Deus  00*  ^ 
iram  voluntatem  $  qoam  non  habuit  1  tunc  habebit } 
fed  qoia  id  ^  qnod  eX  seternitate  in  ejos  iamiutabUi 
praeparatom  eft  volootate » tonc  erit  „  ^% 

S^   XXIL 

tkr  mnei  hominet  non  faii^entitr  ^  atm  Oem  omiitm  fdm 
lutem  velit  ^  fi  volnntds  ejns  femper  impletnr» 

Obfecrationes  .  oradon^i  poftolatloaeSigradfti 
rum  adioncs  pro  omnibus  homiiiibiis  fieri  jobeC 


dtiim  ^u 


J14       TheoL  Dog.  &  xMoraL  Litx  I. 

Apofi:  i-TiiB.  x  qmi/<ir 
JMnMrr  a^«  Drt 

Tm  fllms  lod  ExpoitioHS  X  jg^^^im  «£»«« 
qaanam  ^.  ^9.  Ctmyf^wmmi  ,  ^**  Dmmsfimms^  €f 

ThomAM^  Friataiii  cxpoGttODem  S.  Jmgm^.  tndit  ia 
£m€btriijp ^ cap.  io>  tibi  lic :  ^  ^  Com  aodimiis,  & 
iii  (acns  Littois  kgimiK»  quod  fdic  omocs  bommet 
0Jvof  6cri ,  non  taxiieoidco  drbemas  omnipoccii0f&. 
ma!  Dd  Tolyntati  iHqirid  derogif c ,  fcd  ia  inoUigc^ 
f  C ,  qaod  Uxipaiin  cft  ,  ^^  ^mmti  immum^  ^t  fd^ 
vo$  pcrt :  Taiiqawi  diccrenir  1  naUum  boratocm  fieri 
ialvani .  nifi  qocm  &ri  tpTc  nilocric*  Non  quod  oul- 
Jus  fit  bomtnum,  oHi  qucm  ^Tum  ficri  Tdit  \  fed  quod 
piiUiiifial,  nin  qoem  Ti:liC;  &  ideo  fit  rogandus  dC 
TClic,  cmia  nccrtTc;  ed  fieri  ,  fi  ?olueric.  Dt  onuida 
quippe  Deo  agebat  ApoftoloSt  ut  hoc  (ticerct.  Su:  cQioi 
iOldliffmas  »  &  quod  m  ErangeUo^  rcriptum  etl, 
^      ^^9dtUmmdnM  i^mnrm  i^omiff fm  ;  NoQ  qoia  nuUus  tft 


De  Fide,  &  Symbolo;  iif 

tsrtzs  alienigenarum  otnnia  olera  dedmabant4  Sicufi 
etgo  hic  omne  otus ,  omne  olerum  genus  intelligero 
tx>flumus,  &  quocunque  alio  oiodo;  ita  &  illic  om* 
nes  homines  omne  hominum  genus  intelligi  poteft  ^ 
dum  famen  credere  non  cogamur  aliquid  omnipoten* 
tem  Deam  voluiflTe  iieri ,  fadumque  non  eflfe:  Qut 
fine  ulUsambiguitatibus»  fi  incaio&  in  terra^  ficuC 
Cum  veritas  cantat ,  omnia,  qustcumqu^  iroluit,  fecit  ^  pro- 
fefto  tacere  noluit  i  quodcumque  non  feeit  Eadem 
ixpofitio  habetur  Lib.  de  conepttone  ^  &  Gratia^ 
eapitul.  XIV* 

Tertiam  Exbofltionem  tradit  Libro  de  Correptio^  Jr^^t 
ne  t  &-  GratiJ  ^  cap.  i  ?.  „  „  Quia  ergo  flos  >  qui  falvi  s.  Aui» 
itituri  fint  nefdcntes  t  omnes  *   quibus  prasdicamus 
hanc  pacem  i  ialvos  fieri  velle  Dcus  jubet ,  &  ip(e  in 
flobis  hoc  operatur ;  diffundendo  illam  charitatem  in 
Cordibus  nofiris  per  Spiritum  fandum »  qui  datus  ell 
nobis  *  poteft  etiam  fic  intelligi  ^  quod  Omnes  homines  f .  ^\^  ^; 
Dems  vult  falvos  fieri ,  quoniam  nos  facit  velle  ;  ficut  GaU  4* 
MfitSpirititm  FiUifui  clamantem^  /ibba  ^  Pateriidti\ 
nos  clamare  faciehtem.   De  ipfo  quippe  Spiritu  alio 
loco  diciti  Jlccepimus  Spiritum  adopcionis  filiorum  y  in  R5ni<  li 
ifuo  chmama^  i  jtbba ,  Pateri  Nos  ergo  clamamus ,  fed 
ille  clamare  didus  e(t  j  qui  efficit^  ut  clamemus»   Si 
ergo  clamantem  Spiritum  rede  didt  Scriptura  i  a  qud 
emGitur  i  ut  clamemus ;  redte  etiam  volentem  Deum  1 
a  quo  efficitur  i  ut  velimus*  ^' 

kx  tribus  his  Expofitionibus  coltlgituf « tdlutita-  6<His  ftift 
tem  i  qua  Deus  vult  homines  (iilvos  fieri ,  &  ad  agni-  <>t^ni9  jjo^ 
tionem  vcritatis  venire ,  ablblucani  non  effe  }  quia  ia-  ^"^jft  4 
hitis  efiedum  fulpendi  vult  in  adulcis  hominibus  ex  Telinc»  leA 
eorum  voluntate ,  id  eft  ,  vult  eos  lalutem  confequi ,  fi  pr*pafatur 
velint  mandatis  fuis  parere ,  &  bene  operari ;  quam-  jjjJ^^^J  * 
vis  eorum ,  qui  volunt ,  ^  Fraeparetur  voluntas  a  Do-  * 

^  mino  &  tantum  adjuvetUr  munere  charitati^  ut  pof- 
^  fint ,  ea  poifibilitate^  quae  Sandis  cum  etfectu  pror*' 
venit.  Hic  S.  /ii^g^  tnchiridii  capi  ^f/^aic  ^  Nce  utiqud 
Deus  injufte  noluit  lalvos  tieri ,  cum  poflfent  lalvi  etiV^ 
fi  vellent:  ^*  Hinc  Dominus  in  Evangeiio  codtpeUani    . 

H  i  \^       ^ 


Tatth.  2|' 


inoni 


li6        Theol  Dog*  &  Moral  LiU  I. 

impiam  Civttatem  ,  ait :  ^mes  volki  congngdrejilhs 

tMos  ^  ftcMt  gaiUni  congregit  ffuUos  fudi  fub  alds  %  c^ 

noluifii?  Qtiodnon  ita  intelligendum  ell,  quafi  Dei 

ieivoJon-  voluntas  fuperata  fit  hominum  voluntate ,  &  infirmif-. 

homi- fimis  nolendo   impedientibus,  non  potuerit  facere 

'nonol-  ^otentiflimus ,  quod  vokbat;  Sed  potius  „  „  Jeiu- 

lalem  iilios  fuos  ab  ipfo  colligi  noluit^  Ted  ea  quo- 

que  nolente  filios  ejus  coUcgit  iple,  quos  voiuit  : 

Quia  in  coelo,  &  in  terra  oon  qu^dam  noluit,  & 

fecit,  quaedam  vero  voluit?  &  noa  feciti  fed  omni» 

qu2ecumque  voluit,  fecit-  Quis  porro  tam  impic  de- 

fipiat ,  ut  dicat »  Deum  matas  hominum  voluntates» 

quas  voluerit,  quando  voluerit ,  ubi  voluerit ,  in  bo-p 

nura  non  potTe  convertere?  Sed  cum  fecit,  per  mi- 

fencordiam  facit  ;  cum  autem  non  facit,per  judi- 

cium  non  facit  ,  quoniam  cujns  vuit  mifintMry  & 

foii  eodcm  qutm  vult  indurat  „.  Voluntate  igitur  abfoluta  folos 

jt^do  ¥ult  praedeftinatos  Deus  vult  falvos  fieri:  Omnes  homine» 

"^^boin]*  I^I^'^^  fi*^''*  "*^^  ^^'t  eodpm  modo:  Unde  mirum  noii 

IklToicft,  quod  b:ec  ejus  voluntas  non  impleatur,  quia 

^^  non  eft  voluntasabfoluta  rerpedudmnium*  Idco  au^ 


toin*  9, 


De  Fide,  &  STHiboIo;  117 

autetn  its    quoquc  ,  qni  peccant  ,  pcenam  inferri  ^^P""^ 
nihilominus  velle.  Ac  prins  illud  antecedens  volun-  p^ceAei^^ 
tas ,  feu  beneplacitum  dicitur  ,  ex  ipfo  manans :  fe*-  non  (bcanl 
cundum  autem  confeque^s  voluntas ,  atque  permif*^>*<^* 
fio,  a  noftro  vitio  ortum  ducens,,,,.  Scilicet  JD«s*^"*°*^' 
df  jMOOptimtis  9  de  nofiro  jkfius^  ut  TertkUi^nus  ditl 
Quatenus  de  fuo  bonus » vult  omnes  Ijomines  falvare» 
Quatenus  de  noftro  juftus ,  vult  iniquos  in  peccatii 
permanentes  damnare.    Hoc  eft  quod  Theologi  de 
Schola  dicunt»  S.  ^otm.  Damafcenum  fecuti,   velle 
Deum  omnium  bominum  -falutem  voluntate  primtt 
&  antccedente,  non  voluntate  fecunda,  &  conCsr 

auente.  Voluntas  prima  eft »  qua  Deus  ex  fefe  vult  Qjiid  ro^ 
iquid  fine  ulla  conGderatione  circumftantium  re*  luntas  Dd 
rum.  Secunda ,  qua  ex  certis  circumftantiis  vuk  aH-  JJIS^Swl 
quid ,  quod  alioqui  nollet*  Haec  autem  diftindio  vo*  &  voluntat 
luntatis  divin^  ex  ipfa  interna  Dei  volentis  operatio^  Tecunda  , 
ne  non  petitur,  quae  fimpliciflima eft ,  nec  prius,&^*^^^ 
pofterius  admittit ,   fed  ex  parte  rerum  volitarum.  * 
Quod  hunc  in  modum  explicat  perfpicue  S.  Thomas 
I.  P*  CL  19*  Art  6^  ^ ,,  Unumquodque  fecundum 
quod  bonum  eft ,  fic  eft  volitum  a  Deo.  Aliquid  au« 
tem  poteft  efie  in  prima  fui  confideratione ,  fecundum 
quod  abfolute  confideratur ,  bonum ,  vel  malum  s 
quod  tamen  prout  cum  aliquo  adjundo  confider»* 
tur  >  quae  eft  confequens  confideratio  ejus ,  e  con- 
trario  fe  habet.  Sicnt  hominem  vivere  eft  bonum: 
&  hominem  occidi  eft  malum ,  fecundum  abfolutam 
confiderationem«  Sed  fi  addatur  circa  aliquem  bomi« 
nem  >  quod  fit  homicida ,  vel  vivens  in  periculum 
multitudinis :  ficbonum  eft  eum  occidi,  &  malum 
efteum  vivere.  Unde  poteft  dici ,  quod  Judexjuttut 
antecedenter  vult  omnem  hominem  vivere ;  fed  con« 
fequenter  vult  homicailam  fuipendi.  Similiter  Deut 
antecedenter  vult  omnem  hominem  falvari^  fed  con* 
fequenter  vultquofdam  damnari,  fecundum  exigeh- 
tiam  fuac  iuftitiao*   Neque  tamen  id  *  ouod  antece« 
denter  volumus ,  fimpliciter  volumus ,  (ed  fecundum 
quidi  qoia  voluntas  comparatur  ad  res»  fecundum 

H  I  quod 


^■^■M 

llg       Tiieol  Dog*  5c  Moral  Lib*  h 

*  quod  in  feipfis  funr:  in  feipfis  autem  funt  \n  particu* 
lari,5„.  Iddt  quatenus  omnibus  circumilantiuni  re* 
runi,  &  adjuncbrum  conditioriibus  funt  circmnve- 
llitae.  ,5  „  Unde  flmpliciter  volumus  alicjuid  ,  iecun* 
dum  quod  volumu'^  illud»  connderatis  umnibu&ctr-. 
cumll^ntiis  purticularibas ;  quud  rtl  confequentet 
velle*  Unde  poted  dici ,  quod  Judex  juttus  (implici, 
ter  vult  homiciddm  lufpendi  ,  lcd  lecundum  qui4 
vellet  eum  vivere„  ^^  ;  ( id  eft,  fecundum  conlijera- 
tionem  aliqaam,  certumve  aliquem  intuitum  )  ,3  fci- 
„licet  in  quantum  ell  homo.  tfnde  magib  ppteit  dici 
^jVelleitas,  quam  abfoluta  voluntds-  £t  (ic  patet, 
^  quod  ,  quidquid  Deus  fimpHciter  vult ;  iit ;  licet  ih 
^lud,  quod  antecedenter  vuU»  non  fiat„,  VeUeita? 
tem  fan&us  T/ioiwjj  vocat,  fi  cum  voluntate  confe-f 

Smceracftquente,  &abfDluta  comparetur;  fed  tamen  vera  ell» 
Dco  vp*&  fincer^  vo^untas,  ac  BencpiaarHmiviiytQ  exiftens» 

kjrir*  om-^*^^"'*"  antecedentem  illam  voluntatem  vocant  S^ 

fitim    ho.  ChryfoJIomiis  lo(:o  fupra  citata  i  &  S,  Ttmm^s  in  Librp 

aitium.      Senttnnarum, 

Voluntatem  illam  divinam  falqtis  omntum  homir 


P^Fide ,  &  S)mibolot  1 19 

ifiiquitatcr,  non  vult  iiDpunitqm  relinquere*  Si  ergo 
hoc  t  quod  de  uno  homine  diximus  ,  de  univerfo  ge- 
nere  hominum  pereuntium  fimiliter  intelligatur ,  po*' 
teit  torntan  non  ablurde  dici ,  quod  Deus  omnes  no«> 
mincs  lalvos  fjeri  velit  bonitateCreatoris;  &  tarnen 
eos,  quos  indignos  falute  judic^verit  9  jufta  Judir 
cis  feveritate  non  falvet  j,,,.        '  ^  .- 

Id  unum  cavendum  ,  ne  dicamus ,  aut  fentiamus    ScmJpc^a. 
Deum  expeftare  eorum ,  quos  vult  falvos  fteri ,  vo-  fr^aeKe  1 
luntatem,  ut  ipfi  libero  arbitrio  fuo  incipiant  vellerusctrcadi- 
laivari,  &  tuncdivina  bonitate  falventur;  |it  initium  vinam  fair:^ 
falutis  corum  fit  ex  ipfis ,  perfedio  autem  ejufdem  j!olumatc!'! 
falutis  tx  Deo.  Hic  enim  error  Semipeiagianorum  excludun^ ' 
cft^  ab  Apoftolo  damnatus»  ad  Rom.  11.  fcrib^ntei  tgr. 
^iii  prior  dedic  Uii ,  &  retribuetHr  ei  :  A   Conc» 
ArauGc.  11,  Can  iv  confixus  his  verbis ;  „  „  Si  quis , 
ut  ii  peccato  purgemur ,  voluntatem  noftram  Deuni  ' 

expedare  contendit :  non  autem ,  ut  etiam  purgari 
vdimus,  per  fandi  fpiritus  infufionem,  &  operatio- 
ntni  in  nobis  fieri  contitetur ,  refiftit  ipfi  Spiritui 
fanclo ,  per  Salomonem  dicenti :  Prxparatur  voluntas 
a  Dominu';  &  Apottolo  falubriter  praedicanti;  DEUS 
eft ,  qui  operatur  in  nobis  &  velle  ,  &  perficere  pro 
bona  voluntate  ,,  „.  Hunc  fenfum  merito  rejicit  Ec*  ' 
defia  Lugdunenlls  >  quod  PeiagiandB  pravitatifaveat» 
qua^lalutemhominisnon  exDeidono,  fed  ex  iibero 
ipfius  hominis  arbitrio  efife  aflerit«  ,,  Quod  autem 
,,  in£j/4it ,  ibi  fimpliciter  intelligitur ,  Deum  omnet 
,y  homines  velle  falvos  fieri ,  bonitate  iciliget  Creatorist 
99  ita  (  ut  pqtamus  )  fideiiter  potett  rccipi ,  fi  hanc 
^  voluntatem  bonitatis  fus  erga  faiutem  non  creda^ 
^  tur  liumana  obiiltente  voluntate  implere  non  pofte » 
^  fed  obfittente  humana  iniquitate  implere  nolle  ,,• 

Cavendum  etiam  ne  generali  tantum  >  &  indifcreta 
voluntate  Deum  velle  omnium  hominum  falutem 
aifcramus ,  ita  ut  falus  Praedettinatorum  nullo  modo 
in  peculiarem  Dei  voluntatem ,  feu  asternum  vocatio- 
nis  propofitum ,  q^o  difcreti  funt  a  reprobis,  fed  in 
humanae  nacurae »  liberique  arbitrii  initialqs  quofdam 

H  4  con- 


XZ2        Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  T, 

volmitatem  carde  magno^  &  animo  vdemi,  Adaperiat 
cor  vcjlrnm  in  Ugefitd,  &  inpr^ceptis  fiiis^  Et  kCh  \6* 
de  Lydia  purpuraria  dicitur :  Ctijns  Dominns  apcrukcor 
intenderc  his  ^  qtm  dicebinmr  a  Pauh,  Joann-  6f  IVcma 
potcfi  venirt  ad  me  ,  (  inquit  Chriftus  )  nifi  Pater^  qui 
ptifit  me  ^  traxerit  eum.  Et  Joann.  15-  Sine  mc  nibtl  po^ 
tcfiis  facertr  Ad  Rom-  9*  JVon  v6iemis%  neque  cur^ 
rentis ^  fed  miferentis  eff  D«\.^  0  bomo^  tu  quises  ^ 
qui  rtfpQndeas  Deo  ? ,  -  •  ^j^id  adhuc  qu^ritur  f  VolHntati 
enim  ejns  quii  reftflit  ?  r,  Ad  Cor.  4*  ^t^is  te  difcernnl 
3iiid  autem  habes ,  quod  non  accepifli  ?  Si  autem  acc^^ 
pifli  )  quid  gloriaris  ,  qUiMft  non  acceperis  f  Ad  Philipp, 
2t  Dttfi  efl^  qui  operatur  in  vohis  VcUt  ^  &  ptrficcfc 
pro  bant  votuntate, 

Idem  confirmat  Ecclefia »  cui  Legem  credendi ,  lex 
fiatuit  fitppiitmdi ,  ut  C^leflinus  k  loquitur  ,  cum 
Peuni  orat*  Ut  Nofl^ai  etiam  rebelles  ad  fe  comi^tUat 
propnius  voluntatcs,  Ut  targiatur  nobis  Spiritum  cu^i^ 
fandi  ^  qmreBafnntj  propitius  &  agtndi :  Ut  inferu 
cordibus  nofiris  fui  amoris  affeSum  ,  Ut  faciat  amarit 
"  ^racipit*  Ut  dirinat  corda  noftra  fm  miferationis 


De  Fide ,  &  SymbolQ*  JZi 

Chrifti  non  poflfet  efle  inanis  orado.  Quando  roga*  InyiftiiBnui 

yit  ergo,  ne  fides  ejus  deficeret,  quid  aliud  rogavit,.^^.'»  ^p**- 

nifi  ut  haberet  in  fide  liberrimam  ,  fortiflimaqi  ,  in-  tr1"in  \da 

vidi(fiaiam,.perreverantiflimam  vQluntatem}>,,?  Tum  volimtas. 

colligit )  vim  illam  eificacifliimam  divinae  gratias  noi) 

ufficere  hominis  libertati :  „  ^cce  quemadmodum  fe- 

^  cunduu)  gratiam  Dei ,  non  contra  eam  ,  liberta* 

y^  dttepditur  voluntatis.     Voiuntas  quippe  humaifii 

,,  non  Ubertate  confequitur  gratiam ,  Ted  gratia  p(h 

,3  tius  libertacem ,  &  ut  perfeveret  deledabileqi  peff- 

^  petuitatem,&  infuperabilem  fortitudinemf  ' 

EtCap»j2,  de  dono  perfcverantiae  eL-clprum  fic  j^J^^^^ 
}oquitur :  ,3 ,3   Tantum   quippe  accenditur  Spiritti  iimt ,  quU 
landp  yoliintas  eorum ,  ut  ideo  poflint  i  quia  fic  vo-%  0<;ut  ope- 
lunt ;  ideo ,  fic  velint ,  quia  Deus  operatur ,  ut  velintf  ^?L»  "' 
Nam  fi  in  tant^  infirniitate  vitae  hujus  iplis  reUnquc-   ^^ 
retur.voluntas  fua ,  ut  in  adjutorio  Dei ,  fine  qvio  per^ 
1'everare  non  poflent  ,  manerent  »   fi   vellent ,  ncp 
pcus  in  eis  operaretur ,  ut  veilent :  inter  tot ,  &  tanta$ 
tentationes  infirmitate  fua  voluntas  ipfa  iuccumbc- 
ret,  &  ideo  perfeverare  non  poflTent  >  quia  deficien- 
tes  infirmitatenec  vellent,  aut  non  ita  vellent  infir- 
niitatc  voluntatis,  utpoflTeijt.    Subventum  cft  igitur     Huitiani 
infirmitati  voluntatis  humana ,  ut    divina  gratia  iur  i)c"gj^tia 
dccltnabiliter  j  &  infuperabiliter  ageretur ;  &  ideq  inruperabU 
quamvis  infirma»  non  tamen  deficereti  nequc  ad^  Uteragitur. 
verfitate  aliqua  yinceretur- 

£t  Cap.  14.  ajjerit  y  ,,  Deum  haberc  humanoruni 
cordium,  quo  placet  inclinandqrum  1  omnipqtentiflli- 
uiam  poteltatem  „f 

£t  pauio  poft  ait,  Ifraciitas  cx  animo ,  &  bona  ▼Or 
luntate  conftituifle  Regcm  David  :  „,.  Et  tamen>  /»-  Dcpsintat 
^uit ,  boc  in  his  egit » qui  in  qordibus  hominum ,  quocj  ^^^  ^^^^ 
voloerit»  operatur*»*  Acper  hoc  Dominus  omnipor  vec,  l>onat 
tens » qui  erat  cum  fllo ,  adduxit  iftos  >  ut  eum  Regeip  yoluntates 
conftituerent.  Et  quomodo  adduxit  ?  Numquid  cor-  ^^^^^^  ^P^ 
poraUbus  uflis  vincuUs  aUigavit  ?  intus  egit ,  corda.  * 

tenuit ,  corda  movit ,  eofque   voluntatibus  eorum , 
quas  ip(e  w  ilii^  opcrat^s  ^^  » tr^(,  §4  ergo  cuq» 


leci  volen- 

acere^  nul- 
lura  homiT 

liis    rcfiftit 
rbitriiioi. 


liominum  a 

)£0    non 

fgutitur. 


124        Thool  Dog*  &  Moral.  Lib.  L 

voUierit  Reges  in  terra  Deus  conftituere  ?  tnagis  ha- 
bet  in  potet&te  voluntates  hominum »  quam  ipU  fuaSi 
qais  alius  facit ,  tit  fatubris  Gt  correptio  v  &  tiat,  ia 
correpti  corde  corre^io ,  qt  c^Ielb  coniticuatut  in 
Rcgno? 

Et  paulo  ante  eodem  Capite*  ^,^  Cum  auteni  ho- 
mines  per  correptionem  in  viam  juftitiae  feu  vcniunt, 
feu  revertuntur  >  quis  operntur  in  cordibus  eorurn 
falutem»  nifi  ille,  qui  quohhet  plantante,  atque  ri- 
gante,  &  quolibet  in  agris  ?  vel  arbufculis  operaote  , 
dat  incrementum  Deus  ,  cui  volenti  falvum  facere 
nuttum  honiinum  refiftit  arbitrium  ?  Sic  enim  velle» 
feu  nolle  in  volentis ,  aut  nolentis  eft  poteftate »  ut 
divinam  voluntatem  non  impediat  ^  nec  fuperet  pu* 
teftatem  „. 

EtLibro  de  geitis  Pelagii  t  Cap.  4.  ,>  Proculdubio, 
inquit ,  plus  ell  agi .  quam  regi :  Qui  enim  regitur, 
aliquid  agit ,  &  a  Deo  regitur  1  ut  retle  agat ;  qui 
autemagitur,  agerc  aliquid  vin  ipfeintetiigitur.  Et 
tamen  tantum  prseftat  voluntatibus  noftris  gratia  SaU 
vatoris»  ut  non  dubitet  Apoftolusdicere,^'»*^?"^' 


DejFide^&^ymbolQf^  Uf 

intdligannis  praecedere  voliintateiii^  Qjus  teifciturs    Dcosk 
ii  iam  volebat  ?  t*  t  tamen  nemo  venit  >  nifl  velit  Tra^  S!!!^^ 
httur  ergo  miris  modis  %  ut  velit » ab  illo,  qui  novit  in-  ^^^ 
tus  in  ipiis  hominum  cordibus  operari »  non  ut  ho-  ^t^im 
mines ,  quod  fieri  non  poteft»  nolentes  aedant»  fed  ez  rakpti* 
ut  volentes  ex  nolentibus  fiant»  ^  ™** 

Lib.  de  Graiia  »  &  Ubcro  jtrbitrio  %  Cap*  l&  Seouidiim 
1, 9  Certum  eft ,  nos  velle  >  cum  volumus :  Sed  iUe  fii»  ^ 
citf  ut  velimus  bonum>de  quo  didum  eft^  A^^^ 
ratnr  votuntas  a  Domino :  Oe  quo  di<3um  eft  t  A  Dmm^  PliiKpp.  %. 
nogreffiis  bontinis  dirig€ntHr^&  viam  ejus  volee:  Dc  ^^  **• 
quo  didum  eft » ,3  Dtns  efi^  qui  operatnr  in  vobis  &  Deut  ftck 
velle:  Certum  eft  nos  fiicere»  cum  fadmus:  Sed  ilie  J^^^* 
facit  »ut  fiiciamus  »  praebendo  vires  efficaciflimas  vo-  ^^^^^''^ 
luntati  ^.  Et  Cap.  ao«  5,  ^  Scriptura  divina  9  fi  diU- 
genter  infpiciatur  •  oftendit  non  folum  bonas  homi« 
num  voluntates   quas  ipfe  facit  ex  maHs  ^  &  a  fe  fadtaa 
bonas « in  a(flus  bonos  >  &  in  sternam  dirigit  vitam  ; 
verum  etiam  illas  ,  quas  confervant  faeculi  creatu-» 
ram ,  ita  eflfe  in  Dei  poteftate  ^  ut  eos »  quo  voluerit « 
quando  voluerit  $  6ciat  inclinari  ^«  tx  Cap«  21« 
jyjy  Agit  enim  Omnipotcns  in  cordibus  hominum 
etiam  motum  voiuntatis  eorum  «  ut  per  eos  agat  • 

auod  per  eos  agere  ipfe  voluerit^  quiomnino  inju- 
e  aliquid  velle  non  novit  ^  gi  ^  ^m:. 

Lib.  de  Pradefiinatione  SanSonm ,  Cap.  8.  ^  ^  Hacc  ^J*  jj 
itaque  graria «  qua  occulte  humanis  cordibus  divina  lo  dm 
largitate  tribuitur^  a  nuUo  dura  corde  refpuitur«  Ideo  mrde  rsl^ 
quippe  tribuitur  »  ut  cordis  diiritia  primitus  aufe-  v^^^ 
ratur  ^ 

In  tnchiridioad  LaHrentinm.  Cap.  32.  ^^  Si  redtt 
didlum  eft ,  JS/^n  volentis  bominis ,  fed  miferentis  efi  Dei^ 
quia  id  voluntas  hominis  fola  non  implet :  cur  non  &  e  ^         . 
cbntrario  rcde  dicitur ,  Non  miferentis  eft  Dei ,  fed  j^i^gl 
volentis  eft  hominis  ,  quia  id  mifericordia  Dei  fola  secononmi 
non  implet  ?  Porro  fi  nullus  Chriftianus  dicere  au-  gtacifle  co« 
dcbit ,  Non  miferentis  eft  Dei ,  fed  volentis  eft  ho-  ^x^ 
minis  ,  ne  Apoftolo  apertiflime  contradicat  f  reftat        ***' 
ut  propterca  rcde  di^miotelligatur  >  JVon  volentis^ 


126       Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

ne^ue  tufttntif  i  ftd  miffrentis  eji  Dei ,  gt  totum  Deo 
decur ,  quf  hominis  Tolantatetn  bouam  &  pra^parat 
adjuvandams  &adjuvat  prs^paratam  ^,* 

Et  in  Pfal.  34,  SLTmone  k  fic  Deum  compellat  5 
j5  ,j  Apprehendis  animam  meam ,  &  debdlas  inimicos 
meos.  Et  qaid  eft  anima  notlra  jquamvis  fplendida^ 
quamvis  producla  ,  quamvis  acuta,  quamvis  unci^ ; 
quamvis  luce  fapienEide,  &  coruicationis  vjbrata ,  quid 
til  animanoftra,  aut  quid  poteft  >  nifi  Dcus  illam  te^ 
neat »  auc  pugnet  de  itla  ?  Nam  quselibet  optime  fii-' 
Sa  tramea,  niii  habeat  bellatores,  jacet ,  *  ^  Ergo,  quid^* 
quid  vult,  facit  de  anima  noltra,  Cum  in  manu  ejust 
Clt*  utitur  ea,  quemadmodum  ttilt  ,i,^^ 

Ex  his  omntbus  perfpjcuum  ett « divinx^atiae  Vint 
efhcacitlimam  cx  omnipotentia  divina  derivari  t  itl 
uacdio  dc  camque  refundioportere,  Id  agnofGinms  jcum  Deurri 
ada*cit°  ^^nii^ip^tentem  in  S^fmboloFidci  noftrse  profitemurj 
fficax  ,  In  quo  vero  pofita  lit  efficacia  gratiari  five  quomodd 
cholaftU  fit  efficax  i  in  Seminariis  difceptandum  non  putamus  # 
hnrrjnnt  ^^^  Schoiafticorum  contentiontbus  quseltionem  iftam 
relinquendam.  De  gratia  eflScaci  $  qu:3^  neeelTaria  eft  i 


Ipucationi 
lin 


reli! 


De  Fide ,  &  Symbo|Qf  . ,  l»7 

$.  X  X  1  V. 

Ve  gtatU  qmi   ncdenJttm*   Gr^tia  im^iaikf 
feeMndum  merita* 

\.  Crcdeodiiiii  eft  impriiius^  GratU  Dei  feeimdam  $•  Aug.  ^p; 
merita  naflra  non  dari.  Qiiod  de  gratia  prorfiis  omni  217*  al^at 
babttuali .  five  fenaifiGante»  &  aduali ;  fuffieicntc.  &  ^^^  ^^ ' 
tBoKi ;  praevenicntc «  at(}ue  excitante ;  adjuicame » &  . 
fubfequente ;  operante»  &  cooperan^e^  iotdilipendiiai  Rom^  12^ 
cft  Si  tnimgratia  ^jam  wm  ex  operibus ,  aliaqHm  gr^ria 
Jam  non  tfigraiia.  £c  EpheC  9»  S«  Gratia  efiis  falvatiper 
fidem&boe  nonex  vobiss  Dei  enim  doanm  efl.i  non  eM 
operibns  ^  nt  ne  qnis  gtorietnr^  Attamen   Ipfa   Gratia 
meretnr  angeri,  nt  anSa  mereatnr  perfici  {inquit  fmi^ 
&m  Augiiilinus  Epiftoto  i86<  aUaa  iq6.  ) 

5.    XXV. 

Oratia  ad  fingnlos  aSns  datnr^ 

U.  Credendum  cfft  ,  Gtatifm  Dei  ad  fingnlos  aSui  J. .  i^tffilk 
dari ;  fivc  ad  fingulos  aflus  cffe  neGeflariam ,  pro*   *^^'  *^' 
indeqbe  Deum  femper  6randuni»  ut  deducat  nos^ 
in  firaiitam  mandatorum  fuorum ,  ut  perficiat  gref*  „ 
Ais  noftros  in  femitis  fuis  j  ut  non  moveantur  vefti-^ 
gia  noftra ,  ut  iri  adjutorium  uoftrum  intcndat»  ut^  « 
aptet  nos  in  omni  bono  >  ut  faciamus  ejus  volunta-  ^ 
tem  ;  ui  dirigat  corda  noftra  in  cbaritate ;  m  fua^ 
nos  gratia  (emper  &  prsv^niat,  &  fequatur;  ut^ 
adiories  nofttas  afpirando  prseveniat »  &  ad|uvan-  ^  > 
do  profequatur ,  ut  cunda  noftra  oratio  ab  ipfo  in-  ^ 
cipiat,  &  per  iUum  coepta  finiatur;  ut  ejus  auxi-,^ 
Ins  abftrahamura  nobis/&  ad  falutaria  dirtgamur«^ 
Divini  enim  muneris  eft^  cum  &  rede  cogitamusi^ 
fiquidem  A/onfnmnsfnjfidcntcs  cogitarc  aUqMid  ex  nor  ^tcet.  y; 
Us ,  qnafi  ex  nobis  ^  fcd  omnis  fufficientia  nofira  ex  Deo  ^^^  ^ 
efi  i  ot  ait  Apofiolas^  Et  ^oiics  bona  agimns  f  Dens  ^2^^^ 
im  nobis  ^  atqne  nobijcnm  >  ut  operemnr  /  operatnr^  Quam- 
tk  enim  multa  fint  in  homine  bona ,  quae  facit  homo, 
sitNuUun  taoiea  boniH»  eft>  qfxod  non  prasftei^ 


Deutf 


I 


1 28        Theol,  Dog*  &  MonJ.  Lib.  L 

Deus ,  ut  feciat  homo-  Qpaaiobfem  nobis  Deo  ad- 
juvante  flt  ftudium  *  femper  a  Deo  petere,  ut  in  om- 
nibus  voluntatibus  ,  in  omnibus  fermonibu»  ,  atque 
adionibus  noftnsipfe  teneat  primatum  ,  qui  dixit  fe 

f>Tinctpium  t  quoniam  ex  ipfo  y  per  tpfum »  &  in  ipfa 
iint  omnia ;  ^  „  ( inquit  S.  Profp.  Lib»  CoHtra  CtjUno^ 
ftm^  Cap,  lo.  ) ,,  „  Hujusgratiaeadjutorium  femper  eft 
nobisaDeo  pofcendum ;  fed  m  ipfum  >  quod  pofct. 
mus»  noftris  viribusaffignemus ;  Neqoe  enim  haberi 
poteft  ipfe  faltem  orationis  afteclus  *  nili  divinitus  fueriC 
attributus.  Ut  ergo  defideremus  adjutorium  gratiac  ^ 
hoc  ipliim  qu«que  opus  eft  grati£.  QuidquJd  jgituf 
habes  bonai  voluntatis  *  vet  bonae  operatioiiis »  Ded 
affl^na ,  qui  dedit  i  &  ipfum  humiliter  roga  ,  ut  couler* 
vet .  &  augeat ,  quod  donavit-  Nihil  tibi  bonj  tam* 
quam  tuum  aflignes  i  ut  non  accipias ,  quod  reclpere 
poteras ,  &  quod  accepetas  i  perdas  ^,  ^^i  Monttum  eft 
falutare  S>  Fulgentii  Epift.  o.  cap<  7.  &  $. 

Gratia  ai  eonvcrfionem  peudtertt  fiei^ffnrm 


DeFide,&Syinbolo«#  129 

A  te  deficere  potes ,  infeliz  homo  •  tu  te  ipfum  refi« 
ccrc  non  potet;  JUcrtfidr^  qui  $e  fscit;  (inqoit  -S. 
Augkfl. )  £c ,  Nemo  defuo  babet ,  nifi  meniacium » &f€€m 
€utim  j  ( inquit  Arauficana  Synodus  II. ) 

—  — —  Deus  ergo  fepultos 

Safcitat »  &  folvit  peccati  compede  vinSos. 

JUa  ohfcuratis  dat  Cordibus  imeUeSam. 

Jltf  ex  injnfiis  jnfios  facit  >  indit  amorem  j 

^ifo  redametnr  amans;  &  amor ,  ijkem  conferit,  ipfeefi.  S.  Pr ofp*  f  ii 

JJnnc  itaaue  affeSum  ,  quo  fn^.unt  mortua  vitam^   ^™'  ^* 

^Q  tenebra  finnt  Inmen ,  i/ko  immnnda  nitefckwt ,     ^^  ^  *** 

^ko  fikltifapere  incipinnt » ^tgriqne  valefcnnt » 

JVemo  alii  dat^  nemo  fibiy  non  littera  Legis^ 

Nec  natnralis  fapientia  ^  qkdfemel  aSa 

Jn  prsceps  labi  novit^  confnrgere  nefcit^ 

S.    XX  VIL 
Gratia  neceffaria  ad  vfn^ndas  tentationesm 

IV.  Credendum  e(t>  ad  vincendas  tentationes»  & 
peccata  vitanda  necefsariam  efle  Chrifti  gratiam ,  per 
quam  Deus  dat  nobis  viSoriam  >  qui  contcrit  Satanam  t.  Cor.  rr; 
\kb  pedibks  nofiris;  qui  rogavitpro  Petro^  ut  non  defi^  *^  ^^"** 
teret  fides  ejus;  qui  dixit,  l^igilate  ^  &  oratCy  nein^i^^^  „^ 
tretis  in  tentationem:  Ut  proinde^  gravibus  prsefertim 
tentationibuspulfati»  orare  debeamus  cum  Frophetai 
^oniam  in  te  eripiar  a  tentatione  •  ^ .   Adjktor  mtks  pfgjm^ ,. 
tfio  9  ne  derelinqkas  me.   Orare  debemus  ^  ut  fiiciat  Pralm!  20! 
Cum  tentatione  proventkm  i  kt  pojfimks  fk/iinere.  Gratia   x«  Cor* 
igitur  Chrifti  non  folum  valet  ad  remiflionem  pec^  ^^*  H» 
catorum»  quae  jam  commifla  funtj  Sedetiam  ad  ad^ 
fktorikm ,  kt  no^  commitantkr.    Pelagianos  fecus  fen- 
dentes  Ahathemate  confixit  Synodus  Carthaginenfis 
Canone  tertio.  Atque  iftud  dilcrimen  eft  interMedi- 
cum  hominem ,  &  csleftem  fupremumque  animarum 
Medicum  Deum ,  ut  fanSns  jiugufiinks  explicat  Li*  Dircrimen 
bro  de  Natkra ,  &  Gratia.  Capite  26^  „  ^  Medlcus  JjJJ,^^^ 
bomo»  cum  Tanaverit  hominem ;  jam  de  castero  fuften-  minem , « 
tandum  elementiSt  &alimentis  corporalibnSf  utea«  JMLcdicuia 

Tom.  J.  i  'dem      ^««- 


i|b        Theol.  Dog.  &  MoraL  Lib*  L 

dem  famtas  apto  fubOdio  convalefcat ,  atque  pei^  I 
Hllat^  Deo  diniittit;  qul  prxbet  ifla  in  carnc  viventH  , 
btis,  cujuK  cciam  erant  iUa  >  qux  i  dum  curaret  j  adhi^ 
bcbat  Ipfe  autem  Dcus  ^  cum  per  Mcdiatorem  Dei » 
&  hominum  hominem  Jefum  Chriftumi  fpirituali* 
ter  fanat  xgrum,  veWivificat  monuum ,  id  eft ,  jutti* 
ficat  impium,  &  cum  ad  perfedam  faniiatem,  hoc 
eft  ,  ad  ptrfeflam  vitam  ,  juftitiamquc  perduJterit  t 
tion  deferit,  niii  deferatur,  ut  pie  fempcr,  jufteque 
vivatur*  Sicut  enim  ocuJus  corporis  ctiam  plenilGme 
fanus  I  nifj  candorclucis  adjutus  non  potcft  cernefe; 
fic  &homo  etiam  perfedilfimejuftiiicatust  nifiaeter- 
na  luce  juftitiae  divjnitus  adjuvetur ,  rede  tloo  poteft 
vivere.  Sanat  ergo  Dcus ,  non  folum  ut  dclcat,  quod 
peccavimus ,  fed  ut  praeftet  etiam,  nc  pcccemus  ,^,^« 
Aliqua  quidem  vitant  peccata »  &  aliquibus  tcacatio- 
nibus  refiftunt  peccatores  ipO,  imo  ctiam  Ethnici; 
^g  fcd  ea  non  vitant  i  nec  iis  reCftunt ,  ut  par  eft ,  amcN 
re  fciliccc  Dei ,  fed  amore  laudis ,  &  gloria^ ,  vel  alia 
Cupiditatc  j  &  vitiis  acculns :  nec  omnia  vitant ,  tiec 
^"^  de  fii^^^il^i^s  tentationibus»  diuque  rcfiftunt ;  fed  „  ,^  ali-^ 


Aug.  lib, 
(i-dc  Civ. 

:>tincn 

C.      4 


DeFide^&SymboK  i?i 

Dnde  placeremus;  ^mobrm  Secundom  Sandanim 
Scripturaram  fententias » antiquorum  Patmm  definU 
tiones  praedicare  debcmus»  &  credere,quod  perpec» 
catum  primi  hominis  ita  inclinatum » &  attenuatum 
fuerit  liberum  arbitrium,  ut  nuUus  poftea  t  aut  dili* 
gere  Deum^  ficut  onortet^  aut  credere  in  Deum» 
But  operari  propter  Deum,  quod  bonum  eft  >  poffit; 
nifi  uratia  eum »  aut  Mifericordia  divina  pnevene* 
rit  ^^  Arauficani  Concih  1 1«  verba  fimt*  Idemque 
confirntat  Conc.  Trtdentinum  Sefll  6.  Canone  3. 
Hinc  Ecdefia  publicis  in  precibus  Deo  fiipplicat»  ut 
amorem  fiii  Fidelibus  infpiret :  ,,  y^  Da  popuUs  tuia 
id  amare  >  quod  praecipis « * «  Sandi  nominis  tui  timo» 
rem  pariter »  &  amorem  fac  nos  habere  perpetuttm««« 
Infiinde  cordibus  noftris  tui  amoris  affedumi  nt  te 
in  omnibusi  &  fuper  omnia  diligentes»  promiffio^ 
nestuas^quse  omi^e  defiderium  fuperant^  confequa^ 
muu  Deus  virtutum ,  cujus  eft  totum^  quod  eft  op« 
timum » infere  pedoribus  noftris  amorem  tui  nomi<« 
nis  • « •  Da  nobis  fidei  1  fpei  ^  &  charitatis  augmen*» 
tum,  dc  utmereamur  aflequi»  quod  promittis  >  fac 
nosamare^  quod  praecipis  ,3  53*  Amor  Dei  fupplicitef 
a  Deo  poftulatur,  quia  ,^,,  Nifi  detur  inde  nobis^ 
non  eftunde  poffit  eife  in  nobis«  Ac  perhoc  volun^ 
tas  bona ,  qua  diligitur  Deus ,  in  homine  non  poteft 
efle ,  nifi  in  quo  Deus  operatur  Sc  velle  „«  ( inquit  S« 
Auguft.  Iib«  de  Patientia  s  cap.  2f < )  Liberum  enini 
arbitrium  ad  diligendum  Deum  primi  peccati  gran^ 
ditate  perdidimus^  (ait  idem  Pater  £pift.  %i7*  aliad 
107. )  Qp^eigitnr  unde  homini  diligere  Deum  9  ned 
invenies  omnino  j  nifi  quia  prior  ille  dilexit  nos«  Noil 
poflumus  diligere  Deum ,  nifi  per  Spiritum  fandum 
amemus  Deum  dc  Deo  ^  „•  (  Serm.  34»  aliaa  a<  de 
Diverfis* ) 

§•    XXIX- 

Gr4ii4  neceffaria  ad  fervanda  Dei  mOHddia^ 

VI.  Credendum  eft »  Chrifti  gfatlam  ad  (erfafftda 
Legb  divins  mandata  cfle  omnino  neMifariam  i  J^etf 

I  a  p« 


1 32       TheoU  Dog*  &  Moral-  Lib.  I.  ( 

per  illam  folum  nobis  rcvelari ,  &  aperiri  intdligen- 
tiatn  mandatorum ,  ut  rciamus ,  quid  appetere  i  quid 
Titare  debeainus;  ied  pcr  iUamnubiipraJiari  ^  ut  qmd 
facundum  cognov^rimks  y  ctiam  facfre  diligamus ,  ai^ue 
vaUamHs.  Credcndum  eft  ,  necetTariam  tSet  ut  diTi^ 
na  Mandata  f]mpliciter  imptere  poOimus  >  ac  vitauft  ' 
seternam  proniereri  j  non  autem  Ut  qmd  facerc  per 
liberum  jubemur  artitrium  $  fncitius  pojfmm  implere  per 
grdtiam ;  tamqham  y  etiamft  gratia  mn  darttur^tion  qui^ 
dem  facile ,  fcd  tamen  pcffmus  etiam  ftne  illa  implere 
divina  mandata.  Qui  fecus  fentiebatit  Pelagiani  Ha&^ 
retici  idamnati  funti&  anathemate  percutllj  Cano* 
tiibus  4«  &  5.  Concilii  Africanit  qui  Milevitani  nomi- 
ne  viilgo  proferunturj  quos  Trident.  Concil  reno- 
Difcfinicn  vavit  Self'  6,  Can*  fecundo.  Lex  igitur  data  eft  ,  ufi 
cgis ,  &  Gratia  qusEreretur ,  Gratia  data  eft  ,  ut  leX  implere* 
jrauK*  tQ|r,  L^3£  d^t^  gj[t  j  yt  oionftraret  homini  intirmita* 
tem ,  &  quaereret  demonftrata  infirrtiitas  Sahatorem* 
jld  hoc  paiius  vaiet  Ugis  agnitio  ,  //  gratii£  deftt  opituta^ 
lom,  %  *'^  i  'tt  fi^^  mandm  pr^varicaiio^  Ubi  emm  n^n  ed 
Kom,  4.      Ux  ^  ait  Apoftolus  >  nec  prmforicatio*    Et  i  Concupi^ 


DeFide,&Symbol(>:  f|f 

legata  t^  gratia » fed  per  gratiam  reparata  qtr 

:  ut  explicat  S.  AngHfl.  Lib»  de  Spir.  &  iJnera^ 

&  27«  Vel  fi  de  Gentibus  a  Chrifti  fide  alier 

n  exponatur»  intelligendum  eft,  illas  abfaue 

^brifii  omnia  Legis  prarcepta  non  implere,  M 

umtaxat  faciliora,  qualia  funt ,  hooorare  parfmp 

ere  amicitiam  ,  juftam  ferre  feiitentiam :  Et 

dem  quoad  fubftantiam  operis  dumtaxat » noi| 

nodum »  fcilicet  e^  charitate,  &  (  ut  uqo  ver*t 

1R  compledtar  )  Sicut  oportet  ^  ad  juftificatiQr 

:  vitam  aeternam  confequendani ,  utioquuntur 

Arauficanum  JL  &  Tridentinuim :  ,9  Neceflkr 

;ratia  adjuvantis ,  ut  impleatur  pneceptum  juv 

;  inquit  S*  Auguft*  aliq  loca^  Et.  „  Mandi^ 

redis»  &  arduis  humana  non  cootempera* 

mitas  y  nifi  prdeveniens  ejus  adjuvet  charitas  ^t 

nobrem  gratiam  ad  impleqda  Dei  mandata  ab 

im  Ecclefia  ferventifiiniis  precibus  poftulemifs» 

igere ,  &  fandlifjcare  digneris  hodie  corda ,  Si 

qftra  in  Lege  tua  i  &  in  operibus  mandato-* 

Druii). .  •  Praefi^a ,  ut  quas  tibj  funt  placita  >  8f 

iceqqamur ,  &  fadis. . .  Mentes  noftras  beoi* 

uftra ,  ut  videre  poflimus  >  quaB  agenda  funt » 

reda  funt  >  agere  valeamus«,. .  Perfice,i}t  ^uas 

Dre  facienda  cognovimus  »  te  operante  im* 

>.    Oremus  ,  &  cum  S.  Augnfi^  diceotes :  ^  !'•  ^p-  CpK. 

s  >  da }  quod  jubes ,  &  jube ,  quod  vis  „,  *?^-  ^-  *'• 

a  neceffaria  ad  iuitium  boni  operis ,  &  fidei. 

Credendum  eft ,  Gratiam  non  fp|ium  ad  coa« 
iqnem,fed  etiam  ad  initium  boni  operis,  Sc 
ninitiumfidei  efieomninq  neceflariam;  quia 
nus  fufficientes  cogitare  aliquid  ex  nobis ,  quaji  ex  2.  Cor.  j. 
i  fufficientia  nofira  ex  Deo  efi:  Cujus  fumus 
:  Creati  in  Chrilio  ^efu  in  operibus  bonis^  qua  BphcC  2. 
/itDeus%kt  in  iUis  atnbulemus.  £t  Ncmo  ^d  Joan.  <• 
n  venire  potefi  ^nifi  Pater  trojfeiit  eum^  &nifi 
I  3  fi$erit 


154 

Ffcfl^fw  U  fwtfm  O 

^t^  Fkiem 


Thfiri.Dog.&MonI.lib.  I. 


aaBHitt  dl>  fffi  dcitium  Oei 
fjnifiBi  faA«is ;  GrmM  enim 


kiiet » fW  mm mttpifti ?  fiidei| 


,    Apoftoioi 
iifcmiilX'^ 


_  UucGiB  CboCi  Amificwiffi 

n.  coafixic  CaooQc  ^  cs|q$  hjcc  iam  ?niM :  ^  Si 
qab  ad  InTocaciofictfi  hoBnni  gcitiHD  Dci  didl 
potTe  conkiTt «  min  aotM  ^3601  ginam  ticcre ,  ut 
ira  i^.  itivoccmra  nobts  ,  coQtndicit  Ilase  Propbetz »  tel 
^«a-  »6^  Apoftulo  idcm  dkciiti  :  /««wa  /m  4  flim  fMt 
wtmtibms  me  i  fdsm  mffmrm  his  ^  fmi  wm  W9  imtm 

£c  CaQoocf.^^  Si  qnfs  Gcat  aagnmtDm ,  ttiedt 
itn  mitiom  fidd,  ipTutiKiuc  crtdulic^cis  iffcdiim  t  qua 
in  cDm  acdimos »  oiii  juttificac  impfum . . «  ooa  p^ 
fflte  donum ,  id  elt ,  pcr  tnfpjmioiiem  ^ifitw  »Ck 
llttoorngentem  voluncacem  aoftiam  ib  «ddcKtilff 
ad  tidem « ab  innrictAte  ad  Dtecatcm  .  fcd  naCDrstiier 


.  DeFida,&Syifibol0;  '  I3f 

ffsc ,  Mt  iifjufyne  flk4io ,  affiSMqMe  petouf  $  ^  In  Caf m.  d» 

Jpfa  4git9  &  ctmSis  4mx  efi  venientibm  ad  fe^        ^8'«-  >•«• 
Perque  ipfm  nifi  cMrratar  9  non  itur  ad  ipfam^  „ 

£fec  fhifira  nos  ^dbortatur  Scriptura  faaa  >lit  Peum  po^^^s^ 
quaeramus ,  |ic  ad  januam  mifericordidB  iilius  pu)ficmus  >  mipela^i^r 
nt  ad  eum  convisrtamiir » &  redeamus*  Det)emus  enim  na  eft     -v 
quaerere,  pulfare ,  ad  D«um  converji ,  &  redirc ,  icj-  qu^^fe 
que  cum  Dei  gratia  poflTumus ;  ^^  nf  non  adjuvfnt  eft ,  per  na. 
tmr  homines « in  ipfis  qaufa  efi .  non  in  Deo  :  ut  fanSus  turs  vires , 
jiHgullinHs  docet  Ad  peocandum  namque  non  adju-  ^l^lg^^ 
▼amqraDeo;  Jufta  autem  agere  >  yel  jpftitiff:  prae-  gr^n^ 
feptum  Qnmi  ex  parte  implere  non  polTumus,  niG   Lib-2.  fie 
adjuvemur  a  Dep.  „  ^  Sicut  enim  corporis  bculus  ^^-  ^^' 
noi)  adjuvatur  9  luce  »  ut  ab  eadem  luce  claufus»  mlfl:  c.  17* 
arerfnfque  difcedat ;  ut  autem  videat  >  adjuvatur  ab  Ibid«  9.  s/ 
ea  «neque  hoc  omnino.nifi  illa  adjuverit »  poteftt 
Ita  Deus  >  qui  Lux  eit  hominis  interioris ,  adjuyat  no« 
firx  mentii  obtutum  j  ut  non  fecundum  noftram  » 
fed  fecundum  ejus  juftitiam  boni  aliqqid  operemur.  Si 
iiutem  ab  illo  avertimur ,  noftrum  eft.  •  Converfos  ergo 
Deus  adjuvat ,  averibs  deferit ,  fed  edam ,  ut  con verta*' 
niur-)  ipfe  adjuvat :  quod  certe  oculis  corporis  lux  i(ta 
aonprdeftatf  Cum  ergo  nobis  jubet  dicens  :  Conver^  Ztclu   t. 
umini    ad  me  f  &  convtrtar  ad  vos ;  Nofque  illi  di* 
Cimus»  Deus  l^irfirrirm ,  cowwrfe  »oj  ;  Quid  aliud  di- PfiJn;,  f%. 
Cimus,  xjfxm  Da ,  quod  jubes:  Cum  jubet  dicendo 
JnecUigite  inftpientes  tn  popalo^  3c  nos  illi  dicimus,  Pfalm.  91» 
Va  mihi  intedeSitm  ,  ut  difcam   mandata  tua  :  Qui4^^*  <^^7i* 
aliud  dicimus,  quam  Da,quod  jubes  ?  Cum  jubet 
dicendo»  I^ofl  concupifcentias  tuas  non  eas  ;  Nofque  Epcl,  ifb^ 
dicimus,  Scimusp  quia  nemo  potefi  effe  contincns  ^  nifi  Sap-^  ^  ^ 
Veus  det.  Quid  aliud  dicimus ,  quam  Da » quod  ju- 
bes  ?  Cum  jubet  dicendo,  Facite  fufliti^m :  Nofque  iraise  {6; 
didmns,  Doce  me  jufiificationes  tuas :  Quidaliud  di^  ^^  "9.*  ^^ 
ciaius,  ()uam  Da,  quod  jubes,^,,  ?  ^arentes  itaque 
Dminum ,  dum  inveniri  potefi ,  firmilfime  credamus , 
qood  j^n  Numquam  redii-e  poteft  ovis  errans  ,  nifi 
fuerit  boni  Paftoris  inquifitione  prsventa ,  &  hume-  ^ 

ris  reportata.  Propterea  Eaftor  bonus  venit  quasrer&^ 

l  ^  & 


U6         TheolDog.&Moral.UK  L 

&  falvam  faccre  ovcm  perditam ,  quae  Paftorem  tmm 

quserere  non  poteft,  priufquam  ab  eo  quaeraCur ;  fed 

a  qu^erente  praevenitur  i    ut  quaerat*    Paltor  autcm 

Ful  Lib.  truitra  cani  qusereret ,  fi  qu3c(ka  Padorera  ipla  qusere* 

:  incar,  &  ^^^  jjQn  poUet  :  Sed  hoQ   ei  quaerenti  Faftoris  bo- 

i^uc^zz.  j^i^g  donat»  ut  etiam  ipfa  quaerendi  Paftoris  habeat 

voluntatera.    Quaeriturautem  ,  ut  quaerati  quando 

illuminatur «  ut  crcdat;  (  jnquit  S.  fal^entmt^ ) 

f    X  X  X  I* 

Singidaris  Gratia  ad  perfeverandum  nectffaria^ 

VIIL  Credendum  eft,  (Ingularis  gratis^  donum  ad 

perreverandum  neceHarium  efte.    £os  enim  dunica-* 

xat  in  juftitia  lUres  quos  Deus  omnipotenti  volun^ 

tatcfua  ftdtuit,  Apoftolus  HgniBcat  Dicens;  Tu  qmi$ 

€s ,  ifiti  jadicas  alienum  ftrvnm  ?  Domino  fuo  fiat  >  ani 

loni.  14-     f 4j|> ;  Stahit  aufem  :  Potens  efi  enim  Deus  fiatucre  il^ 

Ittm*  Idem  perfedionem  boni  operiSj  ideft,perfeve*- 

^hilipp*  I,  rantiam  in  juftitia>  ufyue  in  ditm  Chrifii  ^efu  ^  gratise 

l^ctr.  %.    tribuiti  Cui  confentiens  S.  Petrus  fcribit ;  Dens  autem 


De  Fide,  ^  SymboK  137 

etiam  renati^ ,  ac  fan^is  femper  e0e  implorandttni , 
ut  ad  finem  bonum  pervenire  >  vel  in  bono  po{^ot 
opere  perdurare  „•  Concilium  denique  Tridenti- 
\m  Seffione  6.C9n.  29.  Anathemate  percellit  eos» 
ui  dixerint :  «>  Hominem  judificatum  1  vel  fine  fpe- 
ciali  auvilio  Dei  in  accepta  juftitia  perfeverare  poue, 
vel  cum  eo  non  poIFe ,,,  Igitur  Magnum  illud  ufqut 
I  finem  perjcvcran$t£  donum  ,  quod  nemo  fe  certo 
abitqruo^  abfoluta  &  infaUibili  certitudine  noQe  po^ 
:ft  9  abique  fpeciali  revelatione  j  ut  eadem  facra  Syno- 
us  docet  Canone  \6f  a  Deo  continuis,  ferventiC* 
miscjue  precibus  poftqiemus  ;  quia  ^tff  illud  noQ 
oi&mus  abfolute  promereri ,  poflTumus  tamen  fuppli* 
ter  emereri ,  boc  eft ,  poflfumps  impetrar(t.  Peuqi 
remus  9  ut  Det  nobi^  perftverantem  fn  Jua  voluntate 
imulatumi  Utfaciat  nos  fuis  femper  obedirc  mandatis  t 
k  nunquam  nos  afe  fipfirari  permittat^  Cum  mctu>  philipp.2. 
:  tremore  falutem  noftram  operemur^  Qui  fe  exi-  i.  Cor.  le. 
imat  ftare ,  videat ,  ne  cadat.  „  Maneamus  in  CJiri- 1>  j[°^""  *^- 
o ,  ut  maneat  Chriftus  in  nobis.  Fidejes  fimus  uf-  „/  ^*  ^ 
ue  ad  mortem ,  &  dabit  nobis  coronam  vitae.  ^ 
fuUa  erit  excufatio  noftra ,  fi  noq  perfeveremus  t 
uia  nobis  vere ,  dicitur ,  Ferfeverarts ,  ji  velles ,  quam« 
is  bona  voluntas  ex  Dei  munereiit,  aquo  praepa* 
itur.  Ratum  denique  (it>  Donum  pcrfeverantias  nOQ 
egari  niG  ob  peccatum.  ,,  Quibus  deeft  tale  adjutQr 
ium  y  poena  peccati  eft,  ,,  (  inquit  S.  Augufiinus 
.ib*  de  Correptione^  &  Gratia^  Cap.  II,)  ,,»Deus 
Mw  fua  gratia  femcl  juftiiicatos  non  delerit,  nifiS.Aug.L1b, 
rius  ab  eis  deferatur ,  ut  S*  Apguftinus  paflSm  docet;  4  Gr^c?' 
t  Concil.  Tridentinum  Seflf.  6.  Cap.  i  x.  „  £t  Deus ,  '"^ 

ifi  illius  gratiae  defucrimus,  iicut  cocpit  opus  bo* 
um  •  ita  perficiet  operans  velle ,  &  periicere  ,>  „•  ( in- 
uit  idcnr  Concilium ,  Cap.  13.),»  Verunttamcn ,  qui 
i  exiftimant  ftare»  videant,  ne  cadant »  Sc  cum  ti- 
lore  9  ac  tremore  lalutem  fuam  operentur  in  Iabo« 
bus ,  in  vigiliis ,  in  elecmoiynis ,  in  orationibus ,  ^ 
blationibus  ,  in  jejuojiis ,  &  caftitate :  Formidarc 
oim  debcnt »  fcicntcs » quod  in  fpcm  glori^ »  &  noui- 
1  J  4um 


' —    -  n 


f  ?S         Theol  Dog.  &  Moral .  Lib.  I,  ' 

dum  in  glorjam  renati  funt,  de  pugna ,  quse  fupercft 
pumcarne,  cutn  piundo,  cum  diabojoi  in  qua  vi^ 
ftores  efle  non  poiTiint ,  nifi  cupi  Dei  gratia ,  Apoftolp 
|Rom.  tr  pbtemperent  dipepti  :  Dcbitorei  fumm  »939  €arni ,  Hf 
fecundun^  carnem  vivamus  i  fi  enim  fecitndum  carnem 
vixenm  t  mmemini ;  Si  amepi  fpiripu  f^Sa  ^4fni$ 
poriific4vprifis ,  viveiis  „  ^^ 

yis  omnis  merendi  honis  Qperibujf  e^  Gfsiia  Cbri/li  (Jt, 

IX-  Gredendnm  efl:,  vim  omnemmerendi  opertbus 
Juftorum  ex  Clirilti  gratia  ineire  »  „  Chriftus  enini 
y,  Jcfus  tatnquam  caput  in  membra  ,  &  tamqtiam 
„  vitis  in  palmites  in  juftificatos  jugiter  virtuterii  in- 
,s  fluit;  quae  virtus  boaa  eorum  opera  femper  antfr 
^cedit,  &  comitatur,  &  fubfequitur  ^  &  {jne  qut 
,,  nullo  pafto  Deo  grata ,  &  meritoria  cfle  poftent,  ,^ 
Nemo  igitur  in  fcipfo  glorietur  ,  fcd  in  Domino, 
„  Cujus  tanta  eft  erga  omnes  homine^  bonicas  *  ut 
y,  eoruni  velic  efle  mertta ,  quae  funt  ipfius  dona  „. 


]3eFidef&Syitibola«  fsf 

efii  Chrifti  meritufn  >  fl  bepe  agendo »  &  diyint 
tiandata  citftodiendo  ufque  in  finem  perfeverave?  ^  ^  .  « 
int»  »  Sed  quamvis  debeatur  merces  bonis  ope-  ^  t.^cap.  ik. 
us»  fi  fiant;  Gratia  tamen,  quae  non  debetur»  „  S*  Aug.Lib. 
ecediCf  ut&int  HincCmw  Dcivtta  Mtetnadhn  f^u^Tf^iJ? 
oftoio  dicitur » nonquod  meritis  non  detnr,  fed  ^  ^^^^  ^^^ 
ia  data  fiint  &  ipfii  merita,  quibus  datur.  Non«>  iIm.  aliaii 
mnobis  parata  fupt  per  noftraiQ  fiifllicientiam  9 »  los.a^SK- 
l  in  nobis  tafta  per  gratiamf  Cni  crgo  rcdderet  co*  „  ^^  '^ 

um  JHfi^t  S^Mde^  y  fi  non  dqnaffet  gratim  miferi- ^ 
s  Pater  ^Qpomodo  eflct  jfta  cqroqa  joftitijs,^ 
i  praecefliflet  gratia^ouae  juftificat  impium»  ^ 
lomodo  ifta  debita  Fedderetur  •  nifi  prius  illa  gra-  ^ 
ta  donaretur?DeniaueCqm  Deus  coronathier,» 
I  noftra  ,  non  aliud  coronat  t  quam  qiunera^ 
i  f  de  quo  fi:riptura  e(t  1  ^ni  fmnat  t^  in  POiIiii.  iq:. 
fericordi^ »  ^  miferationibHSf 

$,    XXXIII, 

Ubernm  arkitriHm  Qrafi^  cooperaturf 

X*  Credendum  nihilomiuus  jpft  ,  liberum  arbi« 
um  a  Deo  motum » &  excitatiim  ad  opera  bona » 
mDei  gratia»  &  e^  ipfa  gratia  agere ,  non  autcm 
ere  pajfive  fe  babere  ,  aut  mOYeri  t/^/«r  inanime  qnod^ 
m ,  quae  haerefis  eft  damnata  a  ConciL  Tridt  Seflll 
Canone  4,  ^i  enim  Spiritn  Dei  agnntur ,  ita  ^^^'  *♦ 
:untur ,  ut  agant ,  &  cum  egerint  illi,  a  quo  agun- 
r  •  gratias  figant.  Spititus  Dei ,  qui  (e  agit  %  agcnti 
jutor  eft  tibi.  Ipfum  nomen  adjutoris  praefcribit 
Ui  quia  &  tu  ipfealiquid  agis.  Agnofce,  qi|id  po- 
is,  agpofce  quid  confitepris,  quandodicis,  yldjk*  praloutc 
r  me^s  efto ,  ne  derelinquas  mff  „  Adjptorem  utique 

invoeas  Depra.  Nemo  adjuvatur,fi  ab  1*^^  "^^^0  s  "JluRiift. 
agatur.  Scimu^  (inquit  idem  Apoftolus)  qnia  diVu  ^^^  y^ir^ 
lentibus  Deum  omnia  cooperantur  in  bonum.  Si  pon  alias  i^  de 
jflcs  operator ,  illc  non  effet  cooperator.  Cum  igi-  !^jj  *• 
tur  auditis  >  JQuotquot  Spiritu  Dei  aguniur.hi  funt^^^j^  g^ 

^lii  Dii .  nolitc  vos  dimittercf  Wevj»?  cpipi  Temp- 


Epyt  217' 

lias  107. 


14«         TheoL  Dog-  &  JVIoral  Lib*  L 

^  luim  fuum  fic  de  ?obrs  aedificat  Oeus ,  quaO  de  Ia« 
„  pidtbus,  qui  non  habenr  motuin  fuuoi ;  Ie?anttir  , 
^  abs  (Irudore  ponuntur.  Non  fic  fiint  lapides  vi?i  i 
^  Et  vos  tanquam  bpide^  vivicoaedilicamim  m  Temp» 
pt  luni  Dei,  Qudmini » fed  currite  &  vos :  DQCunim» 
^,  fed  fequimini ;  quia  cum  fecuti  fueritis ,  vemm  cri? 
H  ^lud  :  Quia  fine  ilJo  nibil  facere  poteilis* 

§,    XXXIV, 

Craiia  effieax,  &  fanBificans  mn  iatur  w^mJms^ 

XI-  Credendum  cft,  gratiam  efficacem,  &Gram 
tiam ,  qu^  juftificat  impium ,  Gratiam  fi  Jei ,  Gratiatii 
regenerationis ,  Gratiam  ,  feu  donum  perfeverantise , 
Uique  in  finem ,  ,t  »,  Non  omnibus  hominibus  dari ; 
£is  .  quibus  datur » mifericordia  Dei  gratuita  dari  : 
Eis ,  quibus  non  datur  \  jufto  Dei  judicio  noo  dari  ,^ 
ut  toquitur  S.  Auguft#  Quare  autem^Uos  potiusi 
quam  illos  liberet,  Iterum  .  atque  iterum  dicimus, 
oec  dicere  nos  piget :  O  HOMO,  tu  quis  es ,  qui 
refpondcas  Deo  ?  Nec  ulla  eft  acceptio  perfonarum  , 


De  Fide,  &  Symbob^  I4t 

iullatenus  officere  ;  cum  homo  excitanti,  mo« 
,  atque  adjuvanti  gratias  libere  cooperetur ,  iU 
le  Abficercx  &  ci  difftntire  pojfit  ^  ft  velit  ^  uta 
.  Trl  Sefl!  6.  Cap.  6.  &  Can.  4«  definitum  eft 
untas  ergo  libera  tanto  erit  liberior ,  quanto  ^ 

or:  tanto  autem  fanior,  quanto  divinse  mife- 
^rdiae,  gratiaeque  fubjedior  :  Libertas  enimfine 
tiai  non  eil  iibercas,  fed  contumacia»  ^^  (in- 
;  jlug.  £p*  1^7«  alias  89.)  Omnipotentiflimar 
^oluntatisi  ^atiaeque  efficacis  vim  ex  illa  info- 
•ilem  habentis  concordiam  cum  hominis  liber^ 
«  Anfdmus  confirmat  »  Lib*  de  Concordia  Prd^ 
i£f  &  PradejHnationis  y  Cap*  3*  itQuoniam^ 
uty  quodDeusvult^non  poteftnonefle;  cum 
t  hominis  voluntatem  nulia  cogi  ^  vei  prohiberi 
;effitate  ad  volendum »  tunc  necefle  eft  >  volun*  ^ 
im  efle  liberam^  &  eflfef  quod  vult  i».  Sane 
ie  omnipotentiaSf  &voluntatis  visefficaciffima^ 
gens  a  finc  ufque  ad  fincmfortiter ,  &  difponens  om-  Sap^  |; 
taviter ,  non  felum  omnia  opera  noftra  in  no* 
peratur  >  fed  etiam  modum  eorum  $  ut  quae  ex 
a  praeveniente  funt  a  voluntate  libera  9  tam  libere  ^ 

f  quam  fi  eflent  a  fola  voluntate  j  fiquidem  Dens 
habet  in  poteflate  fua  bominum  voluntates  9  quam 
uis ;  ut  S«  Auguftinus  docet.  Proptefea  Deus  s.  Aogitfli 
itatem  excitans  $  in  eaque  operans »  ut  ipfa  co« 
^tur^  trahit  ipfam  Amore  Sc  voluntate  ,  facitque» 
tgis  dtleSet  ,  quod  pracipit  >  quam  deUSat »  quod 
lit€  Dominus  dat    benignitatem  ^  five  fuavitatem 
z  fuse  9  &  terra  cordis  noftri  dat  fruSnm  fuum : 
,  ut  fpiritualis  boni  deleSatione  agaiiius-  Quis  vero     AUas  d# 
:atem  laedi  putet ,  cum  voluntas  agit  amando>  &c  dWcrC  is« 
do  deledtatur  ,  cum  ^  Sub  gratia  fanante  j  ju- 
ite^  deledante  implet  legem  >  quae  non  eft  ei  pon^ 
;  >  fed  decus ,  nec  timenti  tornlentum ,  fed  amanti 
lamentum ,, ?  (  ut  loquitur  S^  Aug^  Sermone  33* ) 
fi  vero  A^o'!  volentis y  neque  currentisyfed  miferen-^  Rom.  %iii 
r  Dei ,  ut  ait  Apoftolus ;  etfi  Gratia  ,5  c 

^  fuum  confnmmet  opus  ^  cui  tempus  agendi 
nper  adefl.  •  •    Nec  moribus  ilU  Fit 


142        TheoL  Dog.  &  Motul  Lib,  L  \ 

fit  mara ,  nec  caufis  anceps  fufpenditur  uViif  ^ 
Nec  quod  fola  potcji » ^nrtf  i  offidow  minifiri 
Exequit^r^famulifve  vicem  commitm  agendu 
Vt  ait  Si  Fritfper  ia  Caroiine  de  Jngratif^ 
Deas  taaien  Gratiam  fuam  ita  contemperat  illis»  qUof 
cfEcsidter  vocat^  mov^t  ^  excitat  ad  bonijm »  ut  illiv 
^^^^^1^°^  congrua  fit*    Unde  quamvis  Deus   multos    foceti 
nutJ,quac  s^  j5  Eorum  tamen  mileretur ,  quos  ita  Tocat  ,  quo 
Dco  tTa-  modo  eis  vocari  aptum  eft  $  ut  Jequantur*  Falfum  eft 
mo'  autem » ii  quis  dicit :  Igitur  non  mifcrentis  Dei  >  fed  vo* 
tentis,  atque  currentis  ell  hominis :  Quia  nullius  Detid 
fruftra  miferetur  5  &  noo  potelt  effectus  mtfericordiatf 
Dej  elTe  in  hominis  poteftate,  ut  fruftra  tile  mifere^ 
tur  j  fi  homo  nolit  Cujus  autem  miferetur ,  fic  eum 
vocat ,  quomodo  fcit  congruere  i  ut  vocanterh  noit 
reipuat  ,>  ^^ ;  non  quidem  explorandoj  aut  expedarM 
do  confenfum  voluntatis  ^  fed  efiiciendo ,  &  contem« 
perando  Graciam  ^  quomodo  illis » quos  vocat ,  aptunl 
eft  9  ut  moveantur  ,  &  intelligant  $  fequantun  Ilti  ergo 
fequuntur  vocationem  i  ^i  ei  capiends  reptriantstf 
idonti ;  Non  quia  fe  ipfos  idoneos  teddunt,  quibud 


^ratia  pcT 

eifficax 


ACUr 
lctur. 


DeFide^&Symfoolo^    /        242 

firatur  hoc  3  &  prebetur  gr^tia  Dei,  non  nuta  no« 
o»&  induftria ,  aut  operum  meritis  comparatur: 
uia  ut  lit  nutus  voluntati  ,  ut  fit  induftria  ftudii^ 
iint  opera  charitate  ferventia ,  ille  tribuit  >  ille  lar- 
:ur  19  >,•  Verba  funt  S.  Augnfi^  loco  mox  indicato^ 
9,  u  Auxilio  Uaque ,  Sl  munere  Dei  non  aufertur  11-     Uber&di 
rum  arbitrium ,  fed  liberatur  }  ut  dc  tencbrofo  lu-  JJS'53: 
ium f  de pravo redum ^ de languido (anum  1  de im-  kdsJS^ 
udente  fit  providum :,«,•(  inquit CaltftinHs /«  fl]re  non  aufi» 
us  Audlor  Colleaionis  Sententianim  dc  Gratia  >  &  £jlj?'*^ 
icro  Arbitrio  ad  Gallos  £pifcopos  adjundarumT^  ^ 

utait  S*  Profp.  in  Refponlionc  ad  Capitula  Gallo- 
m»  Cap*  15«  <,„  Arbitrium  hominis  gratia  Dei  nort 
olet»  led  adokt  ;  &  ab  errorc  in  viam  revocati 
redticit;  ut^  quod  fua  libertatc  erat  pravum  i 
^irittt  Dei  agente  fit  tedum  j»  „« 

S-    XXX  VL 

Totum  Deo  tribHendum. 

XlIL  Denique  quamvis  liberum  arbitriuitl  pef  gra«^ 
m  a  Deo  excitatum ,  motum  ,  adjutum ,  jpfi  co' 
leretur  ;  totuni  tamen  Deo  tribuendum  eft  :  non 
:o  ex  parte ,  &  homini  ex  partc  i  fcd  Humilisfn ,  ^  ♦  ^  ##^ 
ma  sonfeffio^  &  detnr  totum  i>ro  ;Ut  f*pe  repetit  hrfJ^^J^ 
Augufl.  Cumenim  Nemo  habeat  defuo^nifi  menda-  En«hirid. 
m ,  &  peccatum ,  (  ut  docct  Arauficana  Synodus  II.  )  cap.  jt. 
nuUo  gloriandum  e/i ,  quando  nofirum  nibUfit^  Quam  tb^^^^T^ 
Cypriani  Sententiam  S^  Augufl^  contra  Gratiae  bofti^  ftim/'ad 
Dtulit  Quidquid  fumus ,  Dei  mifericordia  fumus  >  Qfviiriniuii* 
idquid  ex  nobis  fumus ,  mali  fumu8«   Q^idquid 
ni  habet  homo  >  non  habet  nifi  ab    illo  ,  qui 
mc  Bonum  noftrum  eft.  y^n  ^on  partlm  gratia  1 
rdm  liberum  arbitriutti  ,  fed  totum  (ingula  opc!* 
individuo  peragunt ,  (  inquit  S.  Bernardus.  )  To-  S.  Bcr.L.d^ 
n  ouidem  hoc ,  &  totum  lUa  :  Sed  ut  totum  m  Crat.  ft  iife 
>,  fictotum  eX  illa.  Igitur  ,  qui  tede   fapiunt ,  ^'^' ^  *♦• 
plicem  confitentur  opfitationem   i  non  quidcm    ^'"Pl^s^ 
eri  arbitrii  ,  fed  divinae  Gratiae  in  ipfo  >  (Jvc  de  SFvin»  fn^ 
b»  Prima  creatio  ^  fecuada  reformatio  ;  tertia  eft  iwb, 

€00« 


iDeus   vei- 
llumatem 

ipplioit 

lcxplicat 
1  volyntatL 


Frimum 

Igracis  bc* 
Ineficiyni , 
lrcd(gerc 
Inos  ad  con^ 
IfeiUonem 


144        TheoL  Dog.  &  MoraL  Lib*  L 

conQimniatio.  Pdmo  namque  ia  Chrido  creati  ittlJ- 
bertat^m  volantatis;  fecundo  reformamur  perChrh 
ftum  in  Spiritumlibertatis;cum  Chrilto  deinde  con- 
fummandi  inftatum  a^ternitatis  • .  •  Cum  igitur  con- 
fummatio  ficri  habeat  de  nobis ,  five  etiam  in  notHS , 
Don  autem  a  nobis ;  creatio  vero  tada  lit ,  &  Hne  no- 
bis  ;  lbla,qu:£  nobircum  quodammodo  6t  propter 
confenfum  voluotarium  noltrum  ^  in  merita  nobis  re- 
putabitur  reformatio*  Sed  Deus  aus^or  elt  meritJi 
qui  &  voluntatem  applicat  operi ;  &  opus  explicat 
voiuntati  „^^.  Agnotcamus  igjtur  infirmitatem  ,  & 
impotentiam  noltrani  :  Qiiidquid  boni  cogitarausi 
dicimust  operamur,  ad  Dcfum  audorem  reteramuSf 
a  quQ  e^  omne  bonum ,  &  datum  optimum.  ,)  ^  Ipfi 
ctt  eninigratia  beneficiiDeiprima,  redigere  nos  ad 
conttllionem  infirmitatis  >  ut  quidquid  boni  poITu-^ 
mus*  quidquid  potentes  rumusjiniUo  fimus,  utqui 
gloriatur,in  Domino  glorietur,  (inquit  S,  AHguflm^ 
Enarracione  in  Pralmum  38.  )  Cum  enim  Deus  ope* 
retur  in  nobisvelle^  &  operari  pro  bona  voluntatet 
^ ,,  Hdsc  fandis  caufa  ell  tremendi  ,  atque  metuen- 
di ,  ne  ipfifl  operibus  pietatis  elati  ,  delerantur  ope 


IkFidey&SyiiiNof  I4r 

FrsMnnffi  boni  aKqaid  apeaandiiin  ^inQm^    FUa  fe 
lam  aniaiiis  rei  niagaitudine^quaai  cicoptat»frtn-^?»l^^ 
:dr ;fed  erigit  kk »  atque  confirmat » (ane  illud  "^jgg^ 
gitaos*  nihireflc*  qood  abomniporente  Jjeo  effid  sinmt  4 
»0  polfit*  Hac  jgitur  fide  praeeipue  muftitoa  nos  efle  iipte  eAt 
K)rtrt ,  vel cum  admiranda  aliqu^  opera  ad  proxi-  ^i^Jju* 
9rom  lifiim  >  &  utilitatem  edenda  runt ;  ?el  cum  a  ^  dmof^ 
ro  predbus  fnipetrare  ali^fuid  Tolumus.  Altcrum  Ddi  ad 
le  Dorainus  docoit ,  Mattb.  i^.  Si  bsiimritts  fdm  1P^^^^ 
ut  grmum  finapis  |  diicfis  motfti  bmit  i  Tra^  ^nc  IL  ^^^IH^ 
:  $  &  nas^hit  I  €^  niifit  impoffibiU  eru  9obiu  De  tU  oiil,         ^ 
-0  A  $4e0k  icribit  BpKbl*  catbolic*  cap.  t.  Si^nis 
(hnmim^get  ftfitnM  1  pofinlot  a  Deo  i  f #1  dai  mhA 
r  t^jl^ntnr\  &  nonimfrofttat  t&  iabitnr  m  Aijfs» 

antem  tnfde  nibil  hmfitMs  t  qni  enim  bMfitat « fimiUi 
fimBni  marit » ^ni  a  ^ento  wsowetnr  ^  &  tirtttmfertmr^ 
on  erfjt  Mfiimet  bomo  iUe^^nod  accipiat  aliqnid  a  Doa 
10,  Fidesigiturinlpetrat^quodleJtimperdt  ni»  St 
les  defidt,ratioperJt  Quiseninl  orat^quod  noil 
edit  ?  Unde  &  Apoftolus « cum  ad  orandum  eXhorA 
*etUrf  aiti  Omnis  >  qnicunqtte  invocaverit  nemen  Do*  ft^iii  tt^ 
ni ,  falvHs  eriti  £t  ut  ofteiideret  fideiH  fobtem  efle 
ationisi  nec  pofle  ire  rivum  ,Ubi  caput  aqnas  fic« 
tur « adjunxic  2  ^omodo  antcm  initocabnnt » in  qnem 
«  creaidernm  ?  Ergo  uf  otemus  i  cfedatfitis  j  &  tit  ^^^ 
fa  noO  deficiat  fides^qua  orafnuiiOtemus'»  FideSij^^/J^ 
ndit  orationem  i  fufa  oratio  fidei  impetrat  firmita-  Verbis  biu 
M  ii  »»*  Sed  prsefertim  fpcm  In  fliifericordiam  Dei  tt?nlS.Aur* 
^t  fides  ,  qua  ipfum  omnipotentem  ctediinuS.  ^^^  ^'^^* 
»•  Crcdamus  ergo  in  eum  i  &  omnia  nobis  deipfius  tem^.  t  i|i 
ifericordia   promittamus  ^  quia   omnipotens  elt : 
eo  in  Deum  Patrem  omnipotentcm  ercdimuft.  Ne« 
o  dicat :  Non  mibi  poteft  dimittere  peccata.  Quo» 
odo  non  poteft  omnipotens  ?  Sed  dids  i  Ego  mul- 
m  peccavi«  bc  ego  dico :  Sed  ille  oatnipotens  tit 

ta:  Egotaliapeccata  commifi^  tinde  libefari  <  A 
andari  non  poflfum.  RdpOTdeo  :  Sed  illc  odini^ 
iteos  cft.  Videte,  quid  d  cantetis  id  FbHttdi  tcne-  fUiiiMi 
r  mtima  mea^Domino g  €St  noU  obUvifni  omnet  retri* 
Im^  L  K  biUionei 


j   14«       Theoi,  Dog.  &  Moral  Lib.  I. 

huticmt  eJHs ;  ^ui  propitiatMr  omtiibm  imquitatibuf  tki$ , 
f  qui  [anat  ommy  infirmitincs  tuuu  Ad  hoc  QObis  cft 
I      cjus  omnipotentia  iiecelfLtria   ^, , .  (inquit  S^  vl^O 

Frseterea^haec  tides  ad  oaintm  animi  Diodettiain  § 
&  humilitatem  nos  inftituit»   Unde  Frinceps  Apolto* 
lorum  EpiftolK  r.  Cap*  S*  ///mWi^iw/ii/,  inquit /«A 
patenri  marm  pd ,  qui  fjimirum  fuperbis  refiftit ,  humi^  i 
libus  autem  dat  gratiami 

Monet  infuper  ^  non  etTe  trepidandum ,  ubi  nullii  eft 
timendi  ratio ;  fcd  unum  Deum  timendum  effc  »  Re*; 
gemRegum,  &  Dominum  dominantium,  in  cufus 
potcltate  nos  ipfj ,  &  omnia  noftra  poOta  func :  Undc 
Salvacor  nolter  Lucie  i^*  Odendamvobii  tinquit,9tfrttt 
rimeatis  ;  Ttmete  eum  ^  qui  poflqnam  occidcrtt  f  bsyt$ 
poteflatem  mittere  in  gthennam^  Ita  dica  v&Ihs  |  btm^' 
timete* 

Ucimur  deniquehacHdead  immenfa  erga  nosDel 

beneficiacognofcenda»ceIebranda.  Nam  qui  Deunt 

omnipotencem  cogicat^tam  ingjato  animo  efle  non 

Lucv  I.      poteit  y  quin  fxpius  exclamec:  i^f^/^  miW  magn^^^iA 

potem  eji* 


D«  Fide ,  &  Symbolo^  147 

I,  ttts  eft  Filius,  &  cum  duo  illt  communls eil  idem 

„  Spiritus«  CtimigituraitOominus:  Si  opera  mii  /r.  Jow»  if» 

^  cijJimf^M  nemo  aliMsfrdfi  non  ad  Filiumi  &  Spi« 

^  Htum  (andum  retulit ;  quafi  non  fint  Ulis  operi- 

M  bus  cooperati ;  led  ad  homines  >  a  quibus  legun* 

b  tur  multa  &da  miracuia,  &  tamen  a  nullo,   quae 

»i  Filius  fecit.  Et  quod  ait  Apoftoliis  de  Spiritu  S^ 

I»  Omnia  ^kttm  hsc  opcratnr  nnus ,  atijHe  idem  SpiritHS  >  i,  (^.  a^^ 

M  non  ideo  didum  eft  ^  quafi  non  ei  coopefetur 

b  Patefi  &  FUius ,  fed  quia  in  his  operationibus  non  v . 

b  funt  multi  ,*  fed  unus  Spiritus ,  &  in  diverfis  fuia 

II  operationibus  non  eft  a  fe  ipfo  diverfus.  Sic  Patrent 

diXiflfe  tf  edidius :  Th  es  FiliHs  mens  dileSkSi  in  te  eonu 

^atmtmibii  Et  tam^n  huic  miraculo  tods  de  caelo  jj^  ^u 

ronantis  «Joperatos  efle  Patrem,  &  Filium  agnofci-  £„««,; 

tnih.  Eodebl  modo  cum  rediffime  dicamus ,  non  Pa-^ 

trem  )  fed  ^piricum  S.    ftipet    mare   ambulafle  i 

illudtatiietl  o^us  tanti  miraculi  >  Patfem ,  &Spiritual 

S^cooperatos  efle^quis  abnuat?Sic  &  folum  Filiunl 

irere  dicinius  fufcepifle  carnem  >  non   Patrem  i  auC 

Spiritum  fandum ;  &  tamen  haric  Incarnationem  ad 

folum  Fiiium  pertinentettij  quifauis  negat  coopera'' 

tum  Patfem  $  aut  Spiritum  fandum  i  non  recre  fa- 

f)it.  Item  diciiiius  i  nec  Pattem  j  nec  Filium  ^  ibd  fo^ 

lum  Spi^itum  fatidumi  k  in  columbae  fpecie  1  &  itl  . 

linguis  velut  igneis  appartiifle  ^  &  dedifle  pronuntiard 

[Uis  i  in  quos  vederat »  multis ,  &  variis  linguis  mag<s 

tiaHa  Dei :  A  quo  tamefl  miraculp  ad  Spiritum  fan* 

^m  pertinente  f  cooperationem  Patris  >  &  Verbi 

iinigeniti  feparare  non  poffumus«  ^  Ita  fingulorunl 

,  quoque  in  Trinitate  opera  Trinitas  operatur ,  uni« 

^cuique  operanti  cooperantibus  duobus^  conve^ 

,  niente  in  tribus  agendi  concordia ,  non  in  tino  de- 

» ficiente  efficacia  peragendi^  ^  ( inquit  Si  AHgnft^ 

Serm*  71.  aiias  1 1.  de  yerbis  Domini^  Gafpi  16. ) 

z.Creatortm  caeli,  &  terrsBf  profitemut  Dedtff  ^  £ieai£tnN' 
^uia  mondum,  caeli  ^terraequecompages,  ex  nihilohilo  mun^* 
condiditt  non  ex  materia  aliqua  fibi  coatterna,  quattt  dui«comik 
fpfe  non  fecerit ;  idque  nulla  vi ,  aut  neceflitate  coae^ 

K  a  &m 


148        TheoL  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

3us ,  fed  fua  fponre »  &  voluntate*  Neque  vero  qIIh 
alia  fuit  caufa  ^  qus  Deum  ad  opus  creatioais  ttti^ 
pelleret,  nill  ut  bonitatem  {uam  cum  rebus,  quaeab 
ipfo  effent  effccla^ ,  communicaret*  Nuiliut  enim  rei 
ffalm,  i^,   indiget  j  qui  per  fe  beatiffimus  eft,  Dixi  DQmino ,  Dens 
mcui  estUf  qhQniam  bQnvritm  meorum  n&n  ^g^s*   (in* 
Omnium  quit  Propheta.)  Quemadmodum  autem  fota  iux  bo* 
crum  ex*  nitatis  proptnfionc  mundum  condiditt  ita  non  ex-* 
krte    ac     tmplum  aliquod ,  aut  formam  extra  fe  potitam  imi^ 
intntt  DeL  tatus  eft  in  creatione  rerum  ;    fed  retum  omnium 
creandarum  rationesinteiligibiles^  viva^t  xternasyin- 
commutabiles ,  feu  prxformatas ,  &  delcrjptas  in  nien-- 
te  fua>  in  arte  fua;  in  Verbo  fuo  tmagines)  atque, 
exemplaria »  qux  in  ipfa  arte  divina  unum  funt ,  in* 
tuitus,  ac  vetuti  imitatus,  fumma  lapientia»  &  infi^ 
nitavirtute,  qum  ipOus  propriacllt  rerum  univerfi* 
pfalm«)3«    tatem  in  principio  procreavit*   /pfe  enim  dixity  dr 
fj£la  fknt  j  ipfe  mandavit  &  atata  fnnt^  De  IdeiS  lU 
lis ,  feu  exemplaribus  rerum  in  mente  fupremi  Ar« 
tificis  Dei ,  feu  in  Verbo  divino  exiftentibus ,   iUud 
Smyaannis  oraculum :  ^uod  fnBum  eji^in  ipfo  vit^ 


De  FWe ,  &  Symbolo*  14^ 

)on  continuo  ^ita  fqnt ;  fecl  quidquid  fiiftain  eft » 
11  illo  eft.  Terram  vides ,  eft  in  arte  terra ;  Coe- 
/ides  9  eft  in  arte  coelum :  Solem ,  Sc  Lqnam  ri- 
funt  &  ifta  in  arte  :  led  foris  corpora  funt,  in  - 
vita^  funt  „  „. 

aamvis  porro  Deus  creatqras  plurimas  ejc  aiiis  peut  o^n. 
iderit ,  atque  etiamnum  producat  ,  illarum  ni-  "0"  dt'^^ 
ninus  Creator  proprie  t  vereque  appellatur ;  tum  quamvis 
materiam « qua  conftant  >  ex  nibilo  produxit  in  creatqras 
a  rerum  molitione  ;  tum  quia »  quod  homines  ^]^"aS!j* 
at>  illorum  Animas  e  nihilo  quotidie  creat  ,  &produc9t 
ido  corporibus  infundit ;  tum    quia  in  rerum 
idiana  produdione  per  caufas  fecundas ,  quibuf- 
efficiendi  vim ,  cauiasque  dignitatem  communi- 
materia  non  indiget,  circa  quam  agit ,  &  ex  qua 
as  educit  ,  nec  ab  ea  ullo  modo  depepdet  ejuc 
atio.  Hinc  eamdem  adionem  >  qua  bomo  gigni- 
.  AugHfi,  crentionem  vocat ,  quatemusa  Deo  ert, 
rationem    vero  quatenus  ab  homine  eft.    Sic 
L.  4.  Cont.  ^uL  C.  8.  „„  Qui  nonAum  ^inquit , 
parvuli  utuntur  voluntatis  arbitrio,eo  volente 
lerantur  ,  quo  creante  generantur  „«  Et  L  1« 
uptiis ,  &  Concupifcentiis ,  C.  U  n*  £^  maribus , 
minis  Deus  homines  creat.  Tum  iibro  11.  De 
a ,  &  ejus  origine  >  Cap,  3«  „  Creatura  omnis  , 
^ ,  ex  Deo  ,  (ed  creante  vel  ex  nihilo ,  vel  cx 
0 ,  non  autem  gignente ,  vel  producente  de  fe- 
£t  alibi : ,,  Nafcuntur  homines  homine  gener- 
Deo  creante,  peccato  inficiente  ,  diabolo  pof^ 
te  „. 

/1  ,  &  Terra    Creatorem  crederc  nos  profi*  Cali ,  k 
r  Deum  >   his  npminibus  intelligentes  ,  &  fh  ^^^  "f^ 
:antes ,  quidquid  coelum ,  &  terra  compleftun-  inteUigen- 
lam  praeter  coelos ,  quos  opera  digitorum  ejus  Pro-  dum  in  pri. 
i    appellavit  ,  lucem  etiam   ,    fplendoremque  ^°^y'"^^'* 
,  LunaEque,  &  caeterorum  Syderum  ornatum  pfalm!  t 
it  *  ut  diem  ,  ac  nodlem  dividerent  1  eflrentque  Gexi«  $. 
na ,  &  tempora ,  &  dies  ,  &  annos.  In  coelo 
fpiritualeo)  naturam  ,  fcilicet   Angelos  innu- 
K  3  n^era- 

V 


jcru  3. 


lyo        THdoK  Dog.  &Moral*  lib*  I* 

merabiles  ex  nihilo  creavit  Deus  ^  qui  ipd  miiti. 
ftrarent  ,  &  aiillerent-  Hinc  de  Filio  Dei  Apo- 
flolus  ad  ColotTenfei*  icribens  >  Cap,  i. ait :  ^Qniam  i> 
ipfQ  condit^  fun^  univerfa  in  c^lis  >  dr  fn  terra  » vifibiti^  ^ 
dr  invifibilia ,  five  Tbron\  five  Pomitttzaoncs ,  five  Prin^ 
^ipatuufive  Po^efiaici :  oAm/i  per  ipfam^  &  in  ipfo  creatM 
fitnt.  Terram  porrofuperAabilitacemruam  fundaiaiti 
Deus  verbo  fuo  jaffit  in  medio  M^indi  confiftere ,  eflfe-  i 
citquei  ut  afcendcrentmontes  ^  &  defcenderent  campj 
in  locum^quem  fundaviceis:  ac  neaquarum  vis  i!« 
lam  inundaret»  terminum  pofuit»quem  non  tratif? 
gredientur  ,  nequc  convercentur ,  operire  terram* 
Deinde  non  (blum  arboribus »  omniquearborum  >  & 
florum  Tarietatc  cQnveftivit,  atque  ornavit,  ied  in- 
fiumeris  etiam  animantium  gentribus  *  quemadnio- 
dum  antea  aquas »  &  aerem  >  ita  etiam  terras  comple- 
jiU  PollreaTo  cx  limo  terrae  condidit  hQminem, 
Dtiin  manu  pro  matricc  ufffm  ,  ut  BafiliMS  SeicM€ienfis 
Joquitur ;  & /rj/iy?'m>  i^facicm  cjus  fpiraculitm  vita^ 
&  fjQus  iflin  animam  vivcntem^  Hdsc  omnia  coeli ,  & 
terr<E  verbis  intelligenda   funt  ,  qu^  Propheca  hac 


De  Fide,  &  Symbolo»  ir i 

ivifibilium ,  fpiritualium ,  &  corporaliam  ;  quia  fua 
(mnipotenti  virtute  fimul  ab  initio  temporis  utram- 
|ue  de  nihilo  condidit  creaturam  »  fpiritualem »  & 
orporalem^  Angelicam  videlicet,  &  mundanam ;  ac 
leinde  humanam  quafi  Qommunem  9X  fpirity  »  & 
orporp  Qonilitutam  »„^ 

Sluid  de  An^elis  fentiendunu 

.  A  flgelos  Spiritui  eflfe ,  fides  docet  Pfalm*  enim  hng^  Spi. 
^^  103.  fcriptum  eft :  ^ui  facis  Angeloi  tuos  Spiri^  ritus  func 
ns.  Et  ab  Apoftolo  >   Adminifiratorii  SpiritHs  appel?  Hebr.  i, 
intur.    Incorpor^i  funt  ,  immortaies  «  invifibiles ; 
»inguntur  tamen ,  &  fculptis  imaginibus »  ut  homi- 
les  reprasfentantur ,  ()uia  in  humana  forma  ad  t^- 
us  aflumpta  hominibus  apparuerunt  1  cum  ad  eos 
[iifli  funt  a  Deo.  Magno  illos  efle  numero  certum      Magnus 
11,  i4  enim  facr»  Utterae  nos  docent ,  Danielis  7,  Angclorum 
^illia  niiUikm  mintftrabant  ei ,  &  decies  millies  centena  ^^^^'^ 
tiUia  ajfijiebant  tif  Et  Apoc«  S*  Eterat  numerns  earum 
uUia  A^iUium,  Qpanta  fit  eorum  mqltitudo  ,  pro 
erto  non  habetur  :  Infinitam  non  eflfe  certum  eit 
cientia  eminenti  praeditos  e(fe  S«  Script  tellatur  4.  Angeloram 
lcg»  14.  TW ,  Dmine ,  mi  Rex ,  fapiens  es ,  ficut  babet  r^ientia 
2ptentiam  /ingtlus  Dei ,  ut  inteUigas  omnia  fuper  ttr^  ^^^^^^^ 
m^    Cogitationes  tamen  hominum  minime  nove-    cogitado. 
unt ,  quia  hujuimodi  cognitio  Dei  propria  ed ,  qui  nes  cordiu 
crutatur  renes  ,  &  corda  :  Qui  Finxit  fingiUatim  corda  non  cogno. 
^rum  >  &  imeUigit  omnia  optra  eorkm  i  &  Novit  «^  pSun.  7. 
orsdita  cordis,  De  quo ,  &  3,  Ktgum  ,  Cap*  8,  Salo-  pfalm!  52. 
lon  ait  9  Tu  nofit  foUs  cor  omnium  filiorum  bominum.  Pialoi,  41« 
)c  quo  ,  &  Apoftolus  ad  Hebrasos  4.  yivus  efl  fcrmo 
Ui^&  ejficax ^  &  penetrabilior  omni  gladio  amipiti: 
V  pertiffgens  ufqne  ad  divifiojneij^  anim£  ,  ac  Jpiritus , 
mpagum  quoque ,  ac  meduUarum ,  &  iifcretor  ^ogita^ 
lonum ,  &  intentionum  cordis^  Et  non  c(i  uUa  creatura 
ivifibilis  in  confpellu  ejus  :  omnia  auttm  nuda  ,  &  aper^- 
tfitnt  ocitUs  ejusi  Hinc  Apoftoli  or^ntes  dixerunt;: 


If »        Theol  Dog.  &  Moral.  Lib,  L 

lAor*  I.  T«  »  Domine^  qni  a>rda  noJJi  omninm^  &r,  Potentes 
funt » magnaque  vi  pollent  i  ut  S*  RtK  David  CgniBcat 
his  verbis  :  totentes  vtrtHte  ,  fjaefUes  vtrbum  iUiut^ 
Angclarum  Qupmobrem  faepe  in  facris  Litteris  Virthtez.SL  Exir^ 
permcitas,  iitHs  D^mini  appeliantur.  PernicitaCis  funt  incredibb 
Iis»&niinimo  tenipori^fpatio  ad  qusElibet  locDrutt> 
intervalla  raptim  feruntur  ,  Sc  eo  quidein  modo  ^ 
quem  nc  aduoibrare  quidem  cagitandu  pofruiims  ^ 
liedutn  oratione ,  aut  argunientis  affi^quu  Hinc  Te *t 
tuUianus  Apologetiti  Cap.22.  de  Angelis^it :  „Qmni$ 
3^  Spiritus  ales ,  hoc  elt ,  A ngeti ,  &  O^mones*  Igitur 
y  momcnto  ubiquefunt-  Totus  orbis  illisloc^^  unus^ 
^  Q.uid  ubi  gcratur  tam  facile  lciunt  ,  quam  cnun- 
^  tiajtt ,,.  Hinc  ^lis  inRrudi  pinguutur  Angcli ,  qqi* 
bus  4  fandorum  Spirituum  fervor  ,  &  velocitas  ad 
JDti  mandata  exequenda  adumbratur  :  maxii^eque 
ad  orationes  noltras  ^mbaiofo  f^mutjiH  j  ^c  mim/ieri^ 
Han^imiin  ad  Ueuin  pervthendas  ,  ut  Joquitur  S^  Hiiariiis  ;neQ 
'Itflmnt^^  preces  tantum»fed  &  cactera  pietatis  opera,  Quo  fpectat 
illa  fcalip  Jacob  coelitus  repraefentata^r  expafitio,  &  per 
^am  afcendentium  ^nfatigabili  alrernatione  Angelo* 


Ji^  F|4e ,  &  SymboK  <  f  ? 

jlngeli  in  Qratia  (onditin 

II.  Cum  Gratia  condttos  Aogelos  omnes  colliglii 
tur  cx  eo,  quod  lacra^  Uttei;ap  de  Diabolo  teltantur » 
quod  in  vtritare  non  fietit  >  &  ex  iis  >  quae  ab  £^^-  Jm.  g. 
cbiile  de  diaboio  figurate  dida  fub  perfqna  Regis 
Tyri  ,  Patres  plerique  ,  ^  univerla  TheolQgoruoi 
iichola  interprecantur.    T^  figmci^in  fimilimdinif  ^ 
ftenns  fapieatia  ,  cr  perfeSas  decore  ,  in  ^iciis  Para*  E^ech.  zg. 
difi  Dei  fnifii :  omnis  lapis  prctiofus  operimlffhm  tMUW^  •  % 
AHrum  opHs  decQris  tni^.^  Tu  Cberubt extentits ,  & pron 
legens,  &  pofui  te  in  Monte  fanSo  Deiy  in  medio  la^ 
fiinm  ignitorunk  amlmlafii.   FerftHus  in  viis  tuis  a  die 
^ondiiionis  tu£^  donec  inv^nta  efi  iniquitas  in  te^  peus  igh 
|ur  Angelos  „  „  cum  bona  voluntate ,  id  ei^  *  cum  amo- 
re  cafto ,  quo  illi  adhsrerent ,  creavit  9  iimul  eis  c^ii*- 
densnaturam,  &  largieni^  gratiani  ;  ut  loqpitur  ^f. 
jikguft^  Lib- 12,  de  Civitate  Dei^  Cap,  9t  „53  Si  enim 
boni  Angeli  fuerunt  prius  fine  boua  voluntate ,  eam-  Angelinm 
que  in  fe  ipfis  >  D?Q  non  operante » fecerunt ;  ergo  me-  pocuerunt 
liorcs  a  fe  ipfis/quam  ab  illo  fadi  funt  ?  Abfit.  Quid  ^  ^f^^^' 
enimi  eranc  fine  bona  voluntat^ »  nifi  mali  ?  Aut  fi  ^^  ^ 
proptera  noa  mali,  quia  nec  maU  voluntas  eis  inerat  > 
certenondum  tales,  nondum  t^m  boni»  quam  efle 
cum  bona  voluntate  coeperqnt.    Aut  fi  non  potue- 
runtfeiplos  facere  meliores,  auam  eos  ille  fecerad^ 
quo  nemo  melius  quidquam  tacit ;  profedlo  &  bo- 
nam  voluntatem ,  qua  meliores  eflfenty  nifi  operanto 
adjutorio  Creatoris  haberenon  poflent.  ^.  Confiten- 
dum  i^iturell  ,cum  debita  laude  Creatoris,  non  ad 
folos  landoshominespertinere»  Verumetiam  defanh 
dlis  Angelis  pofle  dici :  Quod  Charitas  diifuia  fit  in 
eis  per  Spiritumfandum»  qui  datus  eft  eis;  nectan* 
tum  hominum  ,  fed  primitus  pr^ccipueque  Angelo-p 
rum  bonum  eife ,  quod  fcriptum  oi^:  Mihi^adhare^  Pfalai.  ?c. 
re  Deo  >  Itonutn  ^  »  m* 


Dan-  10. 
l|.iia|r   t. 


lAnfell  fan 
l^i  Lucife- 


K 4        Theol  Dog.  Sc  Moral,  Lib.  I. 

SmScrMm  An^thrMfm  pitgns  €um  m4is*  ^u^nam 
iJiQrum  ptccaiirm, 

<  IIL  Tria  dumtaxat  &r!dorum  Angeloram  oomi- 
naexScrJptura  facra  mvimus^Mi^hxdis^RiipbiatUtt 
'  Gibrirtiu  Prxlium  magnQrain  ccelo  fk^um  S^^Qsn^ 
^  nts  Apocalypfis  i?.  comtpeoioriL  MiihMct  ,  &  An^ 
gdi  e/ns  prmiUbmmr  cum  Dwa^mt  { jd  elt ,  cum  An» 
gelorum  perduellium  principe ,  cui  Lntiftro » <fe  Bitl* 
Kfh^b  nomw  3  )  &  drdcc  fngmtbai  y  &  An^U  cf^f  ^ 
&  mn  valmwum  ^  ncquc  ta^us  ifipenims  efi  ternm  mnfitus 
in  cah*  EtprojtBus  cfi  dracaiSem^gnus^ffrptm  anii^ 
qnus^  quivocmur  iiab^tui  ^&  fatoM^s  ^  ^fui  fcdmcit  jkiii- 
^erfnm  orbem  i  &prajt3us  efi  in  serram^&  Angeli  eju$ 
€um  iUo  mijfi  /iwf ,  Et  audivi  v&cem  ma^uam  in  cdlo  di* 
eentem  :  NuncfdSa  efifttus ,  &  virius^  CT  regnitm  Def 
no0r$ ,  &potefia$  Cbrifii  tJHi ;  qutd  prajtiims  tfi  Accmfa^ 
torfr^nnm  nofirorum^  qui  accufibM  iUos  dnit  comfptiium 
Dti  nofiri  dit ,  ac  noSe^  Michae! ,  cujus  nomen  Ggni* 
ficafe  ,  ^is  tii  J}eus  ?  ejulque  fandi  Commihtones 
"      '    ^  "  donts  diyjnae 


Pe  Fide ,  &  Syinbolp,  if  f 

lUad  fup^rbias  diabolic^e  crimen  dilucide  S.  Crr^^  Pvmiim 
rius  magnas  cxplicat  tib.  34t  Moralium  ,  Cap.  -17.  ?*'^"™ 
t>»  ^i^inqm,  a  quocQnditqs  fucrat ,  fubeffe  defpe^  IjStuS" 
xit.  Ita  enim  Deus  luper  opinia  eft ,  ut  ipfe  fuh  nullp  ippeibiai  V 
iit :  Lcyi9(haii  vero  ide  ejus  celfitudinis  culmen  ^fpi- 
dens ,  ]u$  perverfap  jibertatis  appetiit  1  ut  <Sp  prapeffet 
caeteri^,  &  nulli  fqbeffet  ,  (JiQens  :  Afcendam  fuper  JfimM^ 
aUitndinem  nnbikm^  &fiViili$  troAltiJfmo^  Cujlls  tQ 
ipfo  finyljtudineni  perdidit,  quo  eflfe  ei  fuperbe  Omi- 
lis  in  celficudine  cQncqpivitf  Qui  enim  cliarit^tem  eju$ 
in^itari  debuit  lubditus ,  ambiit  ejus  celfitudinerq ,  &; 
hoc,  quod imiuri  poterat,  amiiit ela(us,  Qelfus. nimi- 
rum  e(fet  1  fi  ei ,  qi}i  vqraciter  celfus  ell  1  iniia^rere  vo- 
)uiffet  Celiuseffet  7  G  participatioqe  verjs  ceifititdinis 
concentus  fuiffet.  Sed  dpm  privatam  cellitudinein 
Ibperbe  ^ppetiit ,  jure  perdidjt  participatam*  Heli<^ 
enimeoi  cqi  debuit  inhderere  ,  principio  ,  li;um  fibi 
appettit  quodammodo  effe  pringipium.  Relidto  eo , 
qui  vere  illi  fufficere  poterat ,  fe  fibi  fufficere  poITe 
judicavit ;  &  tanto  magis  intra  le  ceciciit ,  quanto  ma- 
gis  fe  contra  gloriam  fui  Conditoris  erexit  ,3 ,,.  Su- 
perbiam  proprium  primumqqe  diaholi  peccatum  tiiifle 
perfpicue  fignificat  Apoftolus  i.Timotheum  3*  cum 
ncopbytum  ad  fipifcopatqm  prQ vehi  vetat ,  A^^  in  fuper- 
biam  clatus  y  in  judicium  incidat  Di^bUi^  Superbiam , 
cafumque  Diaboli ,  inyidi»  felicitatis  l}un^ands  fecut^ 
cft:  Qua  Invidia  mors  intravit  in  mundum.  ^^*  *• 

§i    X  H  I. 

Mali  Angcli  in  infcrnum  dctruft^ 

IV.  Superbiae  igitur  merito ,  ex  altifltmi  coeli  fedt-i 
bus  deturbati  daemones  ,  in  infernum  detrufi  funt, 
seternas  defedlionis  fuae  poenas  luituri.  Ue  quibvs 
S.  Pcnus^2.  Epiflol*  fuse  Cap.  2.  fcribit :  Si  enim  Dcus 
Angtlis  pcccantibus  non  pcpercit ;  fed  rudcntibus  infcrni 
detraOos  in  tartarum  tradidit  cruciandos  ^  in  judicium 
refcrvari\  £t  S.  ^udas  Apoflolus  in  Epiftola  fua  CanoT 
nica :  Angclos  vcro » inquit  9  ^tii  n^u  fcrffa^i^trunt  fuun^ 

pmcin 


,  f  lyfes  m 
erc     dz- 
;>Eies    ad 
homitium 
pxercita- 
liorieni  & 
IfifeflatiQ- 
em 
Ephcf.  2^ 

Sua  fenipcr 
"emnt  toi^ 


\^6        TheoL  Dag.  &  Moral  IJb,  I, 

frineipdtum  ^fed  denliqueriint  ftmm  damicitiHm  ,  in  jtu 
dicium  m^gni  diei  ^  vincHlis  dternis  fub  eaiigiue  ^rfcrv^^ 
vit*  Daemones  igitur  omncs  in  tartara  funt  praecipi- 
tati,  ibidem  igne  ^terno  cruciandi ,  qut  pararas  ejl  D*a* 
hlo ,  &  Angein  ejm*  Non  tamen  inferis  fic  addidi  funti 
&affixi  dafmones,  utindetamquam  e  carcere  num- 
quam  exeaiit  ante  uUimum  judicii  ^iem.  Nam  con- 
ftat,  plurinios  permittente  Deo  per  aer^  dircurrere, 
ibique  fedem  luam  conftituerc  ad  hominum  exercita* 
tionem,&  infeftationemp  Unde  a  S*  Fauio  diabolus 
\ocatur  Primeps  patrfi^tis  aeris  bujus :  cui  fciUcet  fub- 
jefti  funt*  &  obfequuntur  daemones,quiin  aere  de- 
gunt.  Et  apud  S,  Lucam  iidem  illi ,  cum  fe  ejc  obfefiis 
corporibus  exturbaqdot  viderent  a  Chrifto  ,  Rfg^ve, 
runt  iUum ,  ne  imptr^ret  illis ,  ut  in  Abyffum  irtnt*  Quo 
nomine  tartara  >  interofque  dcfignant*  Qui  vero  in 
aere  ifto  catiginofo  verlantur ,  quamvis  adlu  non  alli* 
gentur  igne  tartareo,  tamen  cx  hoc  ipfo ,  quod  fciunt  i 
illam  alligationem  fibi  deberi ,  feque  fempicernis  i^ni^ 
bus  deftinatas ,  non  minuitur  illorum  poena  ,  ftcut 
beatorum  AnEeiorum,qui  e  ccelo  ad  nos 


DeFide,&  Symbolo*  if7 

Xt  Ser4pbim  $  Chembim »  Tbrcnos ,  DminMiiimes  wVir^    Hteratcltf 
utcs,  Potefiases»  Principatus  ^  Arebangelos^  &  Angt^  Gre9.Hoin. 
05«  Strafbtm  ^higneo  charitatis  ardore  appcUantun  j^ll^^^^'' 
Zberkbimz  multitudine  fcientide^  Throni,  ob  celGtu*  Orig<Berm 
linem ,  &  quod  in  eis  Deus  fedeat ,  fingularique  mo*  lib,  \.  da 
io  requietcat.  OomiifjriWjiquodmirapotentiaprse*  fe,!J;f  .^ 
^minent ,  eifque  cseteri  Ordines  inferiores  ad  obedien^  Unt.  ^* 
iumfubjedi  fint«  yirtntts,  ob  firmitatem»  &  vigo^ 
-cm ;  &  quod  per  eos  figna ,  &  miracula  frequentius 
iant.  Poitfiates » quia  hoc  potentius  caeteris  in  fuo  Or-» 
line  perceperunt ,  ut  eorum  ditioni  daemones  fubje^ 
}i  fint  9  eorumque  potellate  comprimantur ,  ne  ho- 
ninibus  tantum  noceanttquantumyolunt»  Prineif^u        ^  ^ 
us^  quodinferioribusOrdinibus  ad  explenda  divina 
ninifteria  praefint  ArchnngcU^  qui  IVIyfteriorum  di« 
rinorum  conibii ,  nonnifi  maxima  nuntiant ,  &  Ange« 
is  prxiunc-  ^Mgeii  ,  qui  minima<  Angeli  cpmmune 
lomen  eft ,  non  naturab ,  fed  ofEcii*  Singulos  vero  bea* 
:orum  Spirituum  Ordines  Deum ,  Cbriftumque  pro* 
}rio  fibi  amore  diligere  >  S*  Bernardns  oftendit  9  ^oT* 
none  i^.in  Cantica^ 

%.    X  L  I  V. 

Angelus  Cuftos  cuique  homini  a  Deo  frdpo{$enU 

VL  Omnes  fnnt  adminifiratorii  Spiritns^  in  minifie»  Animacs^ 
tinm  mijfi  tfropter  eos^  qui  hareditatem  capiuntjalutis  ,  Orijg^  Hoirt. 
jttradit  Apoftolus  adHebr^osfcribens,  Cap.i  -Suurt  ^^omiLjTirt 
:uique  hominia  Deo  praepofitum  Angelum  Cufto- jo£H()iti.u 
Jem  >  maxlme  vero  Fidclibus ,  Patres  fummo  confen-  i^  Pfal.  ^t* 
Tu  docent ,  Chriftianumaue  iftud  Dogma  certo  colli-  ^°  p^L^* 
gitur  eX  verbis  Chrifti,  Matth.  i9.yidete,ne  contem^  E?an.  017! 
Mtis  unum  ex  hispufiUis^  Dico  enim .  vobis^  quia  Angeli  S.  AiriL  iii 
rerum  in  tmlisfemper  vident  faciem  Patris  mei$  qui  in  ?'**•  -»*•  * 
;oslis  eft.  Et  eX  Adorum  12.  ubi  fcriptuijn  eft  2  S.  Petrof  Etfnom  "  sl 


poftquam  ex  carcere  liberatus  eft»  oftium  pulfante ,  dl*  Greg.  Nyd: 
tiflfe ,  qui  domi  tunc  erant,  Avgelus  ejus  eli^  Magna  j|h^^  5 
jignitas  animarum ,  ut  unaqusequehabeat  ab  ortu  na*'  ^i^^r.  ia ' 


(ivitatis  ad  fui  cuftodiam  Angelum  deputatum*  Anr  p(klf  is,  Ar 

gelis 


t6o         Theol.  Dog.  &  Moral.  Lib    I* 

to  neceflitas  videretar :  Hon  tam  multtplex  nubis  gu< 
fy  {todia  >  niii  ob  niultiplices  iatldias ,  paneretun 

§.    X  L  V. 

Pr  ff4mimt  Cnatimt^    Ham9  crc4tm$  immortithi 


t 


•1 

ttai 


Hominem  propter  Tc,  utcaet^ra  hominis  gruiai 
Deus  ex  limo  terr^   poltremum  omntum  upe- 
tum  luorum  condidit.   Hujus  excellentimd^moa-^ 
(Irat  ipla  procreandi  ratio  ahter  atque  in  aliis  iiifll-  ^ 
tuta*  Nam  ad  aliorum  ptoduclionem  fola  ufus  im^ 
pralou  %t*  perio»  Dixit ,  &  fa^a  junt  >  mund.vk  j  cr  ataat  fmr*  , 
Ubi  ad  creationem  hominis  verttum  elt  i  Gonfultdtio'  | 
nem  adhibet ,  ac  de  eo  creando  veluti  deliberat  Quod  ] 
TeriNiliantis  hihto  3»   contrd  MAniomm    Cap»  4.  ele-^    ' 
ganter  expreffit :  ^^  ^^  Qpis  di^fitis,/«?*t/#  incolefe  operit 
Dei » quam  iplius  tmago  i  &  timilitudo  ?  Eam  quoqu^ 
bonitas ,  &  quidem  operantiot  o  pera ta  e It ,  non  im-'^ 
periali  verbo,  fed  tamiliari  manu,  etiam  verbo  b)an< 
dientc  praemilTo  t  F^ciamMs  bQmincm  ^d  imdghtem ,  €5*  t 
ftmditHdtntm  nQflrM  ^  fioititas  dUit »  bonitas  finxit  ho- 


V 


De  Fide ,  &  Symbolo^;       ^       i6i 

mors  .pertranfiit  ^  inquo  omnespeccawunt.  Etpoftea :  Rom.  %i 
Corpus  mortuum  efi  propter  peccatum  ;  fpiritus  vero  w- 
vU  propter  juliificationem.  Hinc  in  Africana  Syhodo   Errot  Pc« 
jurc  optimo  damnatuscftPelagianorum  error,  aflc-  ^^ 
rentium:„3,  Adam  primum  hominem  mortalem  fe-  iis^^^d&b 
&um ,  ita  ut  >  fi ve  peccaret  \  five  non  peccaret ,  more-  Milevita- 
retur  in  corpore ,  hoc  eft ,  de  corpore  exiret, non  pcc*  "«  Synodi 
catimerito>fed  neceflitate  naturae^  ,,•  Eumdcmque  fuat^tL 
errorem  damnavitConciiiumTridentinum  Seflionc  s^ 
Can.  !•„  Corpus  igitur  Adami  antc  peccatum  f  &  mor« 
,3  tale  fecundum  aliam  >  &  immortale  fecundum  aliam 
^  cauiam  dici  poterat ;  id  eft  j  mortale  quia  poterat  ij^ 
95  ri :  Immortale  >  qum  poterat  non  mori.  AHudeft  cnini 
^nonipoffe  mori:  ficutquafdam  naturas  immortaleg 
,3  creavit  Deus :  aliud  eft  autem  poffenon  mori.  Secun* 
^  dum  quem  modum  primus  creatus  eft  homo  immor* 
^  talis  >  quod  ei  praeftabatur  de  ligno  vitae  i  non  de  con- 
,»ltitutione  naturas.^.  Mortalis  ergo  erat  conditione 
n  corporis  animalis ,  immortalis  autem  beneficio  Con« 
^  ditoris  ,>.  (  Verba  funt  S,  Augufl.  Lib.  4«  de  Genefi  ad 
Litteram ,  C^p^  25,  ) 

.  §.    X  L  V  I. 

Homo  ad  imaginem  Dei  conditus.  In  quofitafit  divinM 
imaginis  ratio. 

IL  Quod  autem  ad  Animam  pertinet  natura  fua 
fpiritualemiac  proinde  immortaiem  ^  ad  imaginem» 
&  fimilitudinem  fuam  Deus  hominem  creavit :  Faciam 
fuus ,  inquit  ^  hominem  ad  imagincm »  &  fimilitudinem 
noftram^  Cujus  imaginis  ratio  in  mentc  potiffimum  ' 
pofita  eft  y  qua  Deum  ipfum  poteft  cognofcere  ,  nto 
oon  in  voluntate ,  &  libero  arbitrio,  quo  ipfum  por 
teft  amare »  &  ad  iliius  fimilitudinem  >  virtutum  co- 
loribus  infefe  exprimendam,  tendere,&  eniti.  Da*     Llbcfum 
tum  eft  homini  liberum  arbitrium ,  quo  mereri  poflet »  ^|^u'nu 
vel  demereri;  ficque  beatitudinis  capax  eflet>  vel  mi- 
ktix*  Quod  enim  fui  liberum  non  eft  >  que  pado  ei 
bonum ,  vel  maium  imputatur  ?  3,  Excufiit  nempe  ut- 

Tom^  JU  ^         L  7}  rum- 


libcr- 


15S  Theol  Dog,  &  Moral  Lib.  I. 

UW  neccf^  j,  rumque  neceffitas.  Porro  ubi  neceffitas  eft,  libems 
^tas ,  noa  ^j  110 n  eft :  ubi  libertas  non  e(t  3  nec  aientum ,  ac  per 
„  hoc  nec  judicium  „*  (inquit  S^  Bernardus  Lib,  d^^ 
Cratia  j  ^  liUro  ^rbitriu,  {^Bp*  II-)  „  Hinc  eil,^ 
^,  quod  infanis,  infanCibusT  itcmque  dormientibuSf 
f,  nihjK  quudfaciunt>  vel  bonum ,  vel  malum  imputa* 
»•  tur.  Quia  nimirum  ficut  fuas  non  lunt  compotes 
^,  rationis,  fic  nec  ufum  retinent  propriae  voluntatis  ^ 
„  ac  ptr  hoc  nec  judicium  Hbertiitis»  Cum  igicur  vo- 
M  luntas  nibil  libcrum  habeat  nifi  fe,  merito  non  ju* 
„  dicatur  ni(j  ex  fc.  Siquidem  ,  nec  tardum  inge* 
*jnium,nec  labilis  memoria »  nec  tnquietus  appeti* 
*i  tus  3  nec  fenfus  obtufus  ,  nec  vita  languens  9 
,,  reum  per  fe  (tatuunt  honiinem  ,  ficut  nec  coi* 
H  traria  innocencem  ;  quia  h^c  neceffario ,  ac  pra> 
„  ter  voluntatem  pofreprovenireproblntur-  „„  So» 
Is.  Ber.  Lib.la  ergo  voluntas  s  quoniam  pro  fui  ingenita  libcr* 
lf^k*^T*k^  tate,autdilTentirefibi,  aut  praeter  fe  in  aliquo  con- 
fentire  >  nulla  vi ,  nuUa  cogitur  ncceflitate ;  non  imme- 
rito  jurtam  j  vel  injuftam ,  beatitudine ,  ieu  miferia  di* 
gnam  ,accapacem  creaturam  conltituit  ;  prout  icilt* 


llib 


Axb. 


DcFidc,  &SymbQlQ;  m 

miiia  ferif^re  >  conferi/abiint  te*  * «  appofuJt  tit^i  ai/nam^ 
ignem  \  ad  tjuod  ifolueris  ^  porrtge  manum  tuam*  Cuoi  T 
tur  triplex  Ot  nobis  propoflta  libertas ,  a  peccato , 
niferia  i  a  neceilicate :  ^3  „  Hanc  ultiuio  loco  pofl^ 
n  Contulit  nobis  in  tonditione  natura ;  ( imjuit  S^ 
rnardus , )  in  primani  reltauramur  a  gratia » media 
>bis  refervatur  in  patria  ,j.  Prima  Libertas  natura » 
:unda  libertas  grjti^e ,  tertia  v/r^ ,  velglorid  dlci  pa> 
\ :  ,,„  Primo  nempe  in  liberam  voluntatemiac  volun<* 
iam  lib)srtatem  conditifumus  nobilisDeocreatura} 
:undo  reformamur  in  innocentiam ,  nova  in  Chrifto 
^atura  t  tertio  fublimamur  in  gioriam ,  perfeda  in 
ritu  creatnra^  Prima  efgo  libertas  habet  multunl 
inoris »  fecunda  piurimum  etiam  virtutis :  noviffima 
muluni  jucunditatis*  Ex  prima  quippe  prasda* 
11$  cseteris  animantibus ;  in  fccunda  carnem  ;  ptf 
rtiam  mortem  fubjigimus  ^  ^* 

§.    X  L  V  I  t 
^imut  ffomo  tn  Gratia  ^  &  ^uflitia  driginaU  creatuss 

IIL  Accidentia  quaedam  ornamenta^»  &  comple^ 
snta  divinas  fimilitudinis  in  honiine  erant  Gratia ,  & 
ilitia  origlnalis ,  in  qua  Deus  hominem  condidit  ^ 
nnes  motus  animi  >  atque  appetitiones  ita  in  eO 
mperans ,  ut  rationis  imperio  numquam  non  pare* 
nt  I  necnon  dominium  in  caetera  omnia  animantia  i 
cit  Deus  hominem  reSuWi  Et  ye/livis  illumvirtute;  g^j  ^" 
ijue  In  fanSit^te  ,  &  juflicia  conftituit  ,  Ut  docet  Ecdi*  if# 
Synodus   Tridentina  Seffione  s*  Can.  i.  Quin , 
praBter  Gratiam  fandiBcantem  *  pra^veniente  i 
adjuvante  aduaii  Gratia  donatus  eft  ,  iine  qusi 
eo  bono^quo  fadlus  fuerat  redus  >   perfeverartf 
^n  poifet^  Verum  Gratia  medicinali  integra  na^ 
ra  opus  non  habuit ,  qua  in  ifto  naturas  lapfae  fta^        ^  ^ 
indigcmus.  Gratiam  habuit,&  quidem  ^  ^  Magnam  #  ^^^ 
i  difparem^  ( inquit  S*  Auguftinus )  IUe  in  boni»  erat ,  ^^^  i^^* 
las  de  bonitate  fui  Conditoris  acceperat« .  ^Sandi  noeentiit. 
roin  hac  vita,  ad  quos  pertinet  haec  liberationis  ^f^rS^*^^ 
atia « in  malis  funt ,  ex  quibus  clamaot  ad  Denm  i  Qfi^\% 


iMattlL  6, 


iRom,  7^ 


154         Theol  Dog.&MoralXib*  L 

Libera  no$  a  malo^  Ilie  in  illis  bonis  Chrifti  morte 
non  eguit :  iftos  a  reatu  &  hxrcditano »  &  proprio 
illius  Agni  Sanguis  abfolviL  llte  non  opus  habebat 
eo  adjutorio  >  quod  implorant  illi  ,  cum  dicunt  l 
Vid€Q  aliam  legan  in  membris  meis  repugnantem  lcgi 
mtmii  mciZ  &  captivamcm  me  in  le^e  peccati ,  ^u£  t^Ji 
in  mtmbrit  meis*  Infelix  ego  homo ,  ^/«/f  fne  liberabit 
de  corpore  morns  httjus  ?  Gratia  Dei  ptr  ^ffitm  Chri* 
Jium  Domimtm  nojlram^  Quoniam  iti  eis  caro  corv 
cupifcit  advcrfus  fpintum,  &  fpiritus  adverfus  car* 
nem,  atque  in  tali  certamine  Uborantes ,  ac  pericU* 
tantes  >  dari  iibi  pugnandi ,  vincendique  virtutem  per 
Chriili  Gratiam  pofcunt-  Ille  vero  nulla  tali  rixa  de 
fe  iplb  adverfus  le  ipfum  tentttus ,  atque  turbatus ,  id 
illo  beatitudinislocofuafecum  pace  fruebatur*  Pro* 
inde  etfi  non  interim  laetiore  nunc,  verumtamen  po* 
tentiore  gratip  indigent  ifti- .  -„  Iftam  Gratiam  non  ha-- 
j5  buit  homo  primus>quanumquam  vellet  effc  nialus: 
^y  fed  fane  habuit  5  in  quafi  permanere  vellet,  num* 
^y  quam  malus  effet,  &  fine  qua  etiam  cum  libero  ar- 
3,  bitrio  bonus  efte  non  pofict ,  fed  eam  tamen  per 


DeFide,  &SyinboK  W 

Primaevi  fl^tos  illius  felicitaitem  dUcribie  idem  S^     PrinuBvi 
'Jugufi.  lib.  14.  y^  CiViV.  Df / ,  cap.  26?  „  ^ « Vivebat,  J«"«    &- 
infirir ,  homo  in  Paradifo ,  ficut  volebat»  quamdia  hoc  ^*^*^ 
volebat^  quod  Deus  juflTerat ;  vivebat  fruensDeo  >  tgi 
quo  bono  erat  bonus  ;  vivebat  fine  uUa  egeftate  ; 
ita  vivece  femper  habens  in  poteftate»  Qbus  aderatt 
ne  dbriret ;  ligpum  vit^ ,  ne  illum  feneda  diflblver 
ret  :  nibil  corruptionis  in  corpore^  vel  tx  corpor^ 
ullas  moleftias  ullis  ejus  fenfibus  ingerebat.  NuUus  iiir 
trinfecus  morbus ,  nuUus  idus  mecuebatur  extrinfor 
cus.  Summa  in  carne  fanitas ;  in  anima  tota  tran- 

guiliitas^  Sicut  inParadifo  nullus  2(his>aut  frigus: 
C  in  ejus  babitatore  nulte  ex  cupiditate ,  vel  timore 
accedebat  bonas  voluntatis  oSenfio.  Nihii  omnino  . 
trifl:e ,  nihii  inaniter  iaetum ;  gaudium  verum  perpe? 
ituabatur  ex  Deo ,  in  quem  flagrabat  pharitas  ex  cor- 
de  puro »  confcientia  bona ,  &  iide  non  fida :  atque 
inter  fe  conjugum  fida  ex  honefto  amore  focietas ; 
concors  mentis,  corporifque  vigilia ,  &  mandati  fine 
labore  cuitodia.  Non  lafiitudo  fatigabat  otiofum « non 
fomnus  premebat  invitura.  Eraf  in  illo  fiatu  Devita-  C^  ??• 
tiQ  tranquilia  peccati ,  qua  manente  nuUutp  omniqo 
maltim ,  quod  contriflaret ,  irruebat  „  ^f 

5.    X  L  V  11  I. 

Primi  Hominis  lapfus. 

IV*  Ab  hoc  felici  ftatu  ceqidit  homo ,  violandq 
prasceptum  ,  quo  illi  prohibuerat  Deus  >  ne  de  frudlil 
arboris  boni ,  &  maii  comederet.  Malus  non  erat  fe- 
cundum  fe  frudus  ille  ,  non  arbormala,  quamDeus 
creaverat  ;  „  „  Sed  obcdientia  commendata  ^ft  in   Pp^P»  .^^' 
praecepto  ,  quae  virtus  in  creatura  rationali  mater  bedientra^" 
quodamraodo    eft  omnium  ,  cuftofque  virtutum ;  divino  pr^- 
x}uandoquidem  ita  fada  eft ,  ut  ei  fubditum  efle  fit  utL-  ^^P^^- 
le  ;  perniciofum  autem ,  fuam ,  non  ejus ,  a  qqo  crea? 
ta  eft ,  facere  voluntatem.   Hoc  itaque  de  uno  cibi 
genere  edendo^  ubi  aliorum  tanta  copia  fubjacebat| 
tam  leve  prasceptpm  ad  obferyandum  »  tam  breve 

L  3  ad 


Apertam 
itiQ' 
Jientiim 

uperbia 


tfc|,  lo^ 


^ap,  i|, 


In  uno  A- 
|(}ami  pec- 
l|c:^tQ  muU 
lt;:e  peccatj 


f64        Theol  Dog-  &Moral  LibJ/ 

ad  memotia  retinendum  >  ubi  prsefertim  nondiim  vo^ 
luntatj  cupiditas  refittebat  •  quod  de  poena  tranfgrefV 
fionis  poftea  fubfecutum  efti  tanto  majore  rnjuttitia 
vioiatum  eft  ,  qtianto  faciliore  potret  oblervantia  cu- 
itodiri  „„.  (/«f«i>S^  Auguftinus-)  Vitium  porroi 
quo  homo  interius  depravatus  eft  ,  ut  in  apertam 
iiiobedientjam  laberetur » fuperbia  fuit,  ,,  ^^  Non  enim 
ad  malum  opus  perveuitur  ^  djO  pr^ceOit  mala  vo^ 
luntas*  Porro  malae  voluntatis  initium «  quod  potuit 
elle,nifi  iuperbia ?. /w/«m  enim  omnis  peccaii  juper^ 
bi^*  Quid  eft  autem  fuperbia  i  niii  perverfae  celQtUT 
dinis  appetitus?  Perverfa  enim  cetBtudo  eft»  dtferta 
co  .  cui  animus  debet  inhaerere  principio»  fihi  quo- 
dammodo  lien  ,atque  efteprincipium*  Hoclit,cuni 
fibi  nimis  placer  Sibi  vero  ita  pbcet ,  cum  ab  illo 
bnno  incommurabiti  deficit,  quod  ei  magis  placere 
dcbujt  ^quamiple  fibi  „^,.  Quamvis  &in  itlo  peccif 
53  to  unoplures  peccati  fpecies  poftint  intelligi-  Nam 
^  &luperbia  eltilliC]  quia  homo  in  fua  poeius  elTe 
j5  quaniin  Deipoteftate  dilexit;  Sc  facrilegium,  quia 
,)  Dco  non  credidit ;  &  homicidium ,  quia  le  prxcipita. 


DcFidCj&Symbolo;  4^7 

§.    XLIX- 

Deus  himifiem  extra  ftatum  Gratia  ,  &  fuftitid 
originalis  creare  potuitf 

Vr  Eo  porro  ma jorcs  gratias  Deo  habere  debuithot     ?offibiUt 
mo,  curn  illa  integritate,  juftitia,  fiin(5itate,  fapietir  *^^*  "** 
tia ,  fummaque  boni  agendi,  &  p?ccati  vitandi  tacilir  ^ '^^*"^ 
tate  conditus  ^  quod  in  aiio  ftatq  *  &  fine  eximiis  illi$ 
dotibus ,  ac  donis  Deqs  illum  creare  potuit  ^  Quamr 
^vis  enim  ignoraiuia  ,  &  difficultas  elTi^nt  hominig 
yy  primordia  naturalia ;  nec  (ic  culpandus  D^tis  >  fed 
„  iaudandus  eflet,  itnquitS.  Auguft^  lib.  i.  retraSor 
tionum^  cap.  9.  )  Hing  fqmrpi  Pontificc?  S.  Pius  V^ 
Cregorf  XJJA  Urbanus  yiJJ.  &  Jnnocentius  .X  haj^ 
JJichaelis  Baji  Propofitiones  Samnarqnt. 

%2.  Humanm  natur^  fublin^atio ,  &  exaltatio  in  confor^    MtcfaaeUt 
tium  divina  nafurs  dcbita  fuit  integritati  prim^  condi"  B^|? .  P^^- 

^'^''''^^  5i!SaS 

J7.  Integritas  conditianis  non  fuit  indebita  natun^ 

bumina  ex^tltatiot  fed  naturalis  cjus  condilio^ 

3  3.  D(us  non  potuit  ab  initio  taUm  creare  hominem  t 

quidis  nunc  nafcitur^ 

Rejicienda  igitur   &  ^anfenii   Yprenfis  Epifcopl  ^  Janfcnii 

doclrina ,  qui  prsedaqinatas  Baji  propofitiones  temerp  ^^^^^  ' ' 

propugnavitiftatum  Natura^purae  impoflibilem  efl^ 

conteiklens,  id  eft,ftatqm,  in  quohomo  fineGra^ 

tia  &  juftitia  originali  conditus  eflet  >  ignorantias » 

niiferiis  hujus  niortalisvita?,ipfique  niorti  obnoxius- 

Gratis  a  Deo  collata  fuifle  primo  homini  ilia  dona, 

•quis  verc  Catholicus  negare  poflit  ?  Eraqt  igitur  in^ 

dcbita  i  alioqui  Gratia  jum  non  effet  gratia^    5i  inde» 

bita ,  creari  fine  illis  potuit ,  fi  Deo  ita  placuifletf 

Quamvis  autem  in  praefcnti  natqras  lapfae  ftatu  ,  ex     Ignoran. 

cqjus  hypothefi»^,  /^ii?«//.  contra  Pclagianospugnat,  ^^*  ^*^* 

ignorantia » concupifcentia ,  &  mors  fint  filiap ,  &  poe-  t^a^^/n^p^. 

nae  peccati ,  caraderem  tamen  illum  deformitati^  non  fenti  itam 

habuiOTent  in  illo  ftatu  ,  quem  >  fecqndum  Ecclefiap  ^'^»  ,    * 

dodlrinam ,  poflSbilem  aflerimus;fed  naturales  defe-  catn^fir 

(3us  fuiflfent  1  ex  hominis  qonditionc  confecuti ,  eo  ftatu  natu- 

L  4  quod 


Buplex 
^mor  Dei 

iiiUngucn- 


168        Theol  Dog,  &  Morai  Lib>  I. 

quod  cx  nihilo  condituseflct,  corporeconftansani'» 
msli,  fendente,  &ex  contrariisquatitatibus  compo* 
fito«  Quamvis  porro  concupifcentia  perduellis,  quae 
efl  effedus  peccati »  Sc  cum  ei  ad  illicita  confentitur » 
peccatorum  mater  multorum  >  malum  fit  quatenus  le- 
gi  mentis  repugnat ,  quatenus  vulnus  eftexoriginali 
peccato  relidum  ;  &  fub  ea  ratione  a  Deo  eflTe  noa 
poffit:  malum  tamen  non  eft,  quatenus  naturae  fen* 
tientis  appetitus  eft>  &propenfio  ad  privatum  bonum 
fenfibile.quod  rationi,&  iegi  meutis  necelTario ,  & 
|)er  fe  contrarium  non  efle.nemo  cordatus  non  vi- 
oet.  Itaque  in  illo  Ndturs  pur£j{  ut  vocant)  pofli- 
bili  ftatu  a  fuiffct  homo  cum  concupifcentia ,  id  eft  , 
cum  appetitu  fentiente  conditus;  fed  perduellis  illa  * 
&  refradaria  legi  mentis  non  fuiflet,  facileque  cum 
auxilio  Creatorisi  tunc  homini  fecundum  natur^lc- 
gem  viventi  non  defuturo  t  potuiflet  intra  fines  ra* 
tionis  moderatricis  imperio  praefcripEos  contineri» 

Potuiflet  etiam  homo  *  in  iHo  ftatu  ad  beatitudi- 
nem  pervenire ,  non  quidem  fupernaturalcra  ,  quse 
Dei  viflo  eft;  (  propterhanc  quippe  conditus  in  illa 


De  Fide ,  &  Symbfilo;  i5f 

dupltds  Aaioris,  naturalis  nempe,  quo  Deus  anui- 
tur  ut  Audor  naturae;  &  gratuiti  >  quo  Deus  aoiatuc 
ut  fieatificator ,  vana  eft ,  &  comnientitia ,  &  ad  il«     « 
ludendum  facris  Litteris »  &  plurimis  V eterum  tellU 
moniis  excogitata  d  »•  ^ 

FruBHs  ex  Hominis  creatione  eoUigendif 

\I.  ]Ex  his»  quas  hucufque  de  hominis  creatione      Ctren. 
didafunt,nonnulla  coliigenda  funt  ad  morum  in«  ^J^^^ 
formationem.  Primo Deo  nos  ob  creationis  benefi*  no&^fi. 
cium  gratias  immortales  agere  debere,  cum  nos  bo-  mus  iii. 
nitate  fua  omnipotenti  produxerit  e  nihilo ,  infinitis  patL 
creaturts  poffibiUbus  in  eo  relidis^  Secundo ,  ouod 
nos  ad  imaginem ,  &  {imilitudinem  fuam  cohdide-       . 
rit.  Cavere  proinde  debemus ,  ne  Creatori  nof^ro  Q- 
mus  ingrati ,  exiftentia  9  vita  >  ratione ,  libertate « cor« 
pore ,  animaeque  ,  &  corporis  facultatibus ,  in  ejus  of« 
fenfam  >  &  injuriam  abutamur ,  cui  totum  debemus , 
quod  fumus.  Omnia  propter  nos  condidif:,nos  propter 
jpfum,  ut  eum  colamus,  ipfique  ferviamus/ Cseteris 
itaque  rebus  creatis  uti  debemus ,  ex  ejus  munere , 
^elut  adminiculis,  ut  in  ipfum  tendamus ;  ilio  vero  utiQ 
firui ,  qui  finis  ultimu^  noiter  eft ,  fummumque  bonum 
noftrum  >  hoc  nomine  pra;  omnibus ,  &  fuper  omnia 
diligendum.  „„  Quid  amas  ,  ut  Deum  non  ames?  non    pnel 
Ama ,  fi  potes ,  aliquid ,  quod  ille  non  fecit.  Circum-  ponenda 
fpice  univerfam  creaturam,  vide  utrum  alicubi  cu-  vreatprk 
piditatis  vifco  tenearis  ,  &  a  diligendo  Creatore  im- 
pediaris ,  nifi  ea  re ,  quam  creavit  ipfe ,  quem  negligis* 
Quare  autem  amas  ifta  >  nifi  quia  pulchra  funt  ?  Pof- 
funt  eflfe  tam  pulchra,  quam  ille ,  a  quo  fada  funt? 
Miraris  hcec ,  quia  illum  non  vides :  fcd  per  ea ,  quas 
miraris,  ama ,  quem  non  vides«  Interroga  ct:eaturam ; 
fi  a  fe  ipfa  e(l « remane  in  illa  •'  fi  autem  ab  illo  e(l , 
non  ob  aliud  perniciofa  eft  amatori^  nifi  quia  pracpo- 
nitur  Creatori  „  „.  (  Verba  funt  S.  Aug.  in  Pl:tjm.  ^^.  ) 
Sed  ne  feiplumnimiumamethomo,ne  in  lehxreat| 
"       L  s  n« 


lUni  Dea, 

Ivis     cupu 

Idkitibiis 

Ifervieop 

lilluiV 


17«         Tli«ol  Dog.  &  Moral  tib*  L 

ne  (ibi  nlmium  placcat ,  ne  ruperbia  elatus  a  Crtatore 
ftio  deficiat ,  ut  defecit  Adatnus*  j^,^  Relido  enim 
Deo  effe  in  femetipfo ,  hoc  eft ,  fibi  placer e ,  uon  jaai 
nihil  efTe  eCl ,  fed  niliilo  propinquare.  fionum  e(t  emm 
furfuai  habere  cor  :  non  tamen  ad  fe  ipfum,  quod  elt 
fuperbiae;  fed  ad  Dominumjquod  eit  obedientisEg 
qu^  nili  humilium  non  potctt  clfe.  ( /uf <«iV  <J,  AnguiK 
lib,  14  deCiv^Dti^  cap.  13.)  1 

Cavendum,  ne^  qut  fumus  conditi ,  at  dominemur  1 
omnibus  animantibu^,praviscupiditacibusferviamus«  ■ 
,,  „    Arbitrium  voluntatis  tunc  vere  liberum  ett ,  culu 
viriis ,  peccatifque  non  fervit.  ( inqnh  $.  ^ngufi^  Jih^ 
14.  d€ CiVii*  Dei^ cap,  ii>) Superior  Anima  quam  cor*» 
pus ;  rupetior,  quam  Anima  >  Deus.  Praellat  aliquid  iq*  j 
leriori,  praeftatur  illi  a  Saptriore.-.  Serviat  Dominp  | 
fuo,ne  conculcetur  a  fervo  fuo*  Participatione  Doi 
Bt  beata  ;  non  participatione  fandas  Ammas  At  bcats 
infirma  Anima  »  nec  particrpatione  Angeli  Bt  beati 
fanda  Anima  :  fed  fi  quseric  beata  e(fe  iufirma  Ani^ 
ma,  quderat  unde  beata  fit  fandla  Anima*  Nouenim 
beatus  cfficefisex  Angelo  tu;  fed  unde  Angelus»  iude 


De  Pide ,  &  Symbolo#  I7< 

rotn  cenfervatione  invocemiis ,  ad  ipfvitii  dtvoth  con* 
fugi^mus  1  cuii)  Serpentis  antiqui  tentationibus  puU 
faniur.  Primgs  enim  honip  laplus  eft ,  quia  hasc  offi^» 
cia  non  implevit ;  ut  docet  Gelafms  7.  rontifex  ma^ 
yimus  libro  contra  pelqgianaq)  Hsrefim*  »»  IU9 
prim?^  conditionis  integritas  ( /n^ «/>  )  dum  ita  de  l^ 
fidit ,  tamquam  eo »  qui  conJiderat »  non  egeret»  neO 
de  pergepti^  agit  gratias>quod  nQfquam  fecilTe  me-* 
moratur ;  nec  de  conlervandis  >  quem  lumpfecdC  *  por 
icit  auxilium ;  neq  ad  eum  etiam  pulfato  tentatocw 
acceflfu  devota  concurrit  ,  &  confugit  •  fu^que  fp 
credit  inter  profpera  vplpntati  >  tacile  iine  praefidiQ 
Creatoris  patuit  deceptoris  inildiis  „  ^  N?  vero  de- 

.fpondeamus  animum»  quamvis  afeiici  illo  i^atu  exr 
ciderimus  in  Adamo » in  qup  ille  coqditus  fuerat ,  ia- 
firmique  fimus ,  &  difficultqtem  boni  9g9Qc|i  patiiM» 
j)iur  ;  Quia  Ubi  abundavn  dcliSum ,  fuperabundavit  ^  ^ 
gr*itia,  Tale  quippe  erat  Adjutiirium  primi  hominis,    m^%.%u 
»  „  c^uod  delereret » cum  vellet ,  &  in  quo  permane* 
rettli  vellet>iionquo  fieret*ut  vellet.   Ha;c  prima 
eil  gratia ,  quae  data  eft  prinio  Adam ;  fed  hac  poteur      ^^^ 
tior  e(t  in  iecgndo  Adam.  Prim^  cft  euim ,  qua  fit ,  ^  g^val 
ut  habeat  homo  jultitiam  >  ii  velit ;  f(?cunda  ergo  plu$  toHs    fml 
potell,qua  etiam  fit,  ut  velit,  &  taqtum  velit,  taa-  plorand^ 
toque  ardore  diligat,qt  carpis  voluntatem contrarja 
concupircentem  voluntate  fpiritus  vincat.  Haec  prae- 
Itdt  >  ut  cuni  omnibus  amoribus»  terroribus,  erroribus« 
que  fuis  vincatur  hic  mundus  „ ,,.  (  Vcrba  func^S^i  dih 
gufiini  lib.  de  Corfvptiont ,  &  Gratia ,  cap.  1 1.  &  12.  ) 
Hanc  Gratiam  a  Deo  cuni  humilitate  ,  &  fervore 
podulemus ;  Poenitentianx  agamus  pro  peccatis  >  quje 
propria  commifimus  volun^ate  %  licut  egit  Adamus 

^  pro  delicto  fuo ,  qyo  fe  ipfum,  poiterofqu?  (uos om* 
lies  miferosfecerat.  l^enice ^adotemuSy&  protidmus ,  f&ijauf^ 
plorcnfu^  ame  Dominut^^qui  fcit  nos ;  quia  ipfc  t/l  Da- 
minus  Deus  nofltr :  &  no^  popalus  pafcu£  ejus ,  &  oves 
fuams  ejus.  ,,  Adoremus  Creatorem  uplUum  >  &  antp 
ipfiim  procidnriius;  A'ow  inittifecit  ,{^  dcfcrit  :  Xori 
enim  cur^vit  faufe ,  ^  npn  f KW  ^Hp^4irc^  »  \%^^ 

u  nnis 


!      lya        Theol.  Dog.  &  MoraU  Lib.  h 

^  mm  ante  Dominum ,  qui  nos  fecit :  quia  non  p!o- 
3,rivimus  »  quando  nos  fecit,  &  tamen  fecit  Non 
j,  enim  homo »  qui  non  crat ,  promeruit ,  ut  effet  Qui 
p  crgo  fecit>  antequam  rogaretur,  non  deferit ,  cum 
^rogatur-  Utique  exaudit  ^quos  fecit :  utiquc  non 
5,  poreft  non  curare  ,  quos  fecit  (  wtftiit  S,  AugHji, 
f™"  P^'  Serm*2tf*alias^eKfr6ij  ApofioU  ii,)  Ipfaprimi  pec* 
^d^M^  cati  poena  crudiamur ,  eamque  convertamus  iri  Poem- 
tentiae  iacrificium.  Quamquam  enim  jufta  vindida  Gt 
peccati,  quod  corpus  hominis  imbecilium  fatlum  fit , 
&  morti  deftinatum.  ,^  5^  Plus  tamen  clementiae  Do- 
mini  quan^  rcveritatis  oftendit.  Ita  enim  nobis  fua^ 
detur  a  corporis  voluptatibus  ad  aeternani  elfen^ 
tiam  veritatis  amore  noftrum  oportere  converti.  Elfe- 
feft  juftitias  pulchrituda »  cum  benignitatis  gratia  con* 
cordans  >  ut  quoniam  bonorum  inferiorum  dulcedine 
decepti  fumue  j  amaritudine  poenarum  erudiamur* 
Nam  ita  etiam  noftra  fupplici^ivina  Providentia  mo- 
derata  eft*  ut  &  in  hoc  corpOTc^tam  corruptibili  ad 
|uftitiam  tendere  liceret  ,  &  depofita  omni  fuperbia 
uni  Deo  vero  collum  fubdere ,  nihil  dc  le  ipfo  fidcre. 


De  Fide  ^  &  Symboloi  173 

r/JMfi  ecrHm  >  &  dtficient^  &  in  pulveremjMwm  rever* 
tntHu  Et  fapientise  ii^^amodo  oMfem  pojfet  idiquid 
ermanere^  nifi tu  volkiffcst aut  qnod a  te  vccatnm nom 
(fit  j  confervaretur  ?  Hinc  Scriptura  lacta  jugi  Dei 
^perationi  omnia  tribuit  Quare  ab  Apoftolo  didum 
II ,  cum  Athenienfibus  Deum  annuntiaret  » quem 
gnorabant ,  Adhium  17,  Hic  cali ,  &  ternt  cnm  fit  D^ 
^inns^  nofi  in  manyfaSis  templis  babitat^  nec  matubus 
mmanis  colitur  indtgens  aliquo  ^  cnm  ipfe  det  «m« 
ibus  vitam  >  &  injpirationem  ^  &  omma  i  feciiqne  ex 
no  amne  genus  hominum  inhabitare  fuper  univerfam 
aciem  temt  \  dtfiniens  JiatHtaMfffora  ,&  terminos  bam 
itationis  corum ,  quarere  Demj^fiforte  attreSent  emmf 
ut  inveniant^  quamvisnonfit  longe  ab  unoquoque  nOm 
\rum.  In  ipfo  inim  vivimus  ^  &  movemur^  &  fumus* 
^tad  Heb.  i.  Portans  omnia  vetbo  virtutis  fua.  Item 
d  Colofrenfes  i.  Omniaper  \pfum  ;  &  in  ipfo  creatd 
unt  :  &  ipfe  efi  ante  omnes  >  &  omnia  in  ipfo  confiantm 
^uod  Chriftus  ipfe  in  Evangelio  difertis  verbis  docet» 
l^latth.  6.  J\ie  foliciti  fitis  anim^  vefira^quid  manduce» 
is  yneque  corpoii  vefiro  9  quid  induaminu.*  Kefpicite 
^olatiiia  cetli ,  quoniam  non  ferunt ,  neque  metunt  i  nequ€ 
ongrrgant  in  horrea ,  &  Pater  vefler  cetlefiis  pafcit  iUa^ 
Voune  vosmigispluris  efiis  iUisl...  ConfiJerate  iili4 
gfi^  quomodo  crejcunti  nonlaborant^  nequeneni.  Dicm 
utem  vobis  ^  quoniam  nec  Salomon  in  omni  glwria  fma 
oopertus  efi  ficut  unum  ex  iftis.  Si  autem  fctnum  agri^ 
mod  hodie  efl  >  &  cras  in  clibanum  mittitur  y  Dems  ficvcm 
Ut ,  quanto  magis  vos  ^  modica  fidei  i  Nolite  ergo  foliciti 
ffe ,  dicentes  ^  quid  manducabimus »  aut  quid  bibtmus  ^ 
Mt  quo  optriemur  i  Hac  enim  omnia  Gentes  1»* 
'uirunt^  Scit  enim  Pater  vefier^  quia  his  omnibug 
ndigetis.  Quae  probant ,  Deum  generali  providentim 
es  omnes  a  fe  conditas>  ac  praecipue  homines  >  &  in* 
er  illos  maxime  fideles  confervare ,  fovere ,  ac  regerc« 
it  Matth«  lo*  Nonne  duo  pafferes  affe  veneunti  &  unus 
X  iUis  non  cadetfuper  terramfine  Patrt  vefiro  ?  I^efiriatt^ 
em  capiUi  capitis  omnes  numerati  funt^  Nolite  ergo  time^ 
e;  mtUtis  pajferibus  meliores  eftisvgs.YQtbum  ergo» 

quodl     . 


174        Thtol.  Dog.  &  Moral,  Ub.  L 

i€it.  f»      quod  dixit  Dcu$lGcrminer  ttrra  herbdm  virenum^&  fs^ 

•         iutncmjemcfi^&  iignkm  pannfcrMm  fati^ns  fruQMm/MXtM 

gems  ft*Hm  yCtijtis  fvmen  in  femcripfo  fi£  ff^pir  ttrmm  ^ 

lion  definit  operati  ^  Sc  ^d  finenl  ufque  faEcuIi  opera- 

^oaa,  f*  bitur*  tJnde  Chdltus  ait :  ^itt^r  mcus  Mf^ue  modo  opci. 
raitir^  &  f?o  opcror*  Providentiffimam  illain  Dei  de 
rebus  omnibua  a  fe  conditis  curam  David  mirifiee  in^ 

Pralm,  jo j*  culc^t ;  Omnia  ,  inquit ,  ^  ^ e  txpeSmt ,  nt  ia  itiii'  tfiitm 

Pfalm,  99.  in  tcmporc^  Djinte  le  iilis ,  coWgent  4 ,  Octiii  omnikm  m 
ie  fpcrant  ^  Oomine ,  &  tu  d^t  tllis  cfc^m  in  icmpore  op^ 

pralnu  144.  poriiino*  Et  alibi :  ^^i  oprrit  cwtum  nnbibus  ,  &  parui 
ierra  pt/ivi-tm*  ^j^r  proibti^it  in  montihus  fanum  ,  &  i^er* 
hamf  rvitkti  hotninur/i*  ^M  dat  JMmcnui  tfc^m  ipfvrum  | 

pfajjti,  i4tf,  & puUts  corvornm  invocantihHS  eum*  Et  rurfus  ■'  Scitute^ 
^Moniam  Dominm  ipfe  ejl  Deas ;  ipfc  f  ai  rtos  ^  &  mn  ipfi 
nos :  pQpiilfis  ejus ,  &  ovis  pafcU£  tjus  1  Qiise  amfiia  eti* 
'       denter  oftenduntf  nos  notl  tinkl  »  virere,  ali « auf 
opcrari  cafu  ,  aut  nollris  tantum  viribus ,  feu  prpvU 
.dentia;  fed  Deo  dante,  vivificante,  confervante  /  pro* 
i?idente  ,  regente. 
eustea      ^d  contirmat  S,  Augfifli  lib*  4*  de  Gmeft  ad  Litte* 


i 


\ 


I 


DeFide,  &SyiiiboK  I7r 

bns  eoiii  prsbere  ruatlter  dflponendi ,  qno  uti(|ne 
fubn^o ,  R  ab  hac  operadone  ceflaverit ,  eas  conti^ 
nuo  perituras  jy^y  Tum  exiliis  verbis  Apoftoli«  Jn  iUo  Aft».i7«a|L 
vivimms^inavtmur  ,  &  fnmHs^  colligit,  »,>  Ne  uno 
quidem  die  ceflafle  Deum  ab  opere  regendi ,  qQ«    ' 
creavit ,  ne  motus  fuos  naturales ,  quibus  aguntur ,  at- 
que  vegerantur ,  ut  omnino  naturae  fint,  &  in  eo  quod    ' 
funt  s  pro  fuo  quaeque  genere  maneant  i  illico  amiu 
terent  $  &  efle  aliquod  omnino  definerent ,  fi  eis  fub« 
traberetur  motus  ille  Sapientias  Dei,  quo  difponiC 
omnia  fuaviter  ,5^. 

Idem  confirmat  S.  Joannes  Damafcenus  lib*  a.  Or« 
Chodoxas  Fidei*  cap«  a^.  ^^  Providentia ,  inquit ,  eft 
rrrum  procuratio ,  qua  iJeus  fungitur.  Providentii 
«ft  Toluntas  Dei ,  per  quam  res  omnes  apte  >  congrue* 
quc  gubernantur.  Quod  fi  providshtia  nibil  aliud  eft 
quam  Dei  voluntas ,  omnia  procul  dubio  ^  quae  pro- 
videntia  fiunti  redta  ratione5pulcherrim^que,acdi« 
Viniflim^  fieri  necefle  eft ,  atque  ita  denique ,  ut  meliOi> 
remodo  exiftereprorfus  nequeant;  eumdem  etenim^ 
&  rerum  procreatorem ,  &  adminiftratorem  eflfe  opor* 
tet.  Neque  enim  convenit ,  alterum  efle  rerum  archh» 
Cedlum ,  alterum ,  qui  his  confulat ,  atque  profpiciatii. 
Sic  quippe  in  imbecillitate  uterque  omnino  verfare» 
tur  j  ille  nimirum  efiiciendi ,  hic  procurandi.  Quo* 
circa  Deus  eft ,  qui  procreavit ,  &  qui  procurat«  At* 
que »  &  procreans ,  &  confervans ,  &  procurans  ipfiui 
potenda,  nihil  aliud  eft,  quam  bonaipfius  voluntas) 
omnia  enim ,  quscunque  voluit ,  Dominus  fecit ,  neti 
voluntati  ejus ,  qui  refiiftat ,  ullus  eft.  Fieri  omnia  vo« 
luit,  &  fadafunt.  Vult  mundum  confiltere  ^  atque  - 
confervari ,  &  confiilit  •  •  Solus  Deus  natura  boniis# 
ac  faptens  elt  Quatenus  igitur  bonus ,  providet  (  ne« 
que  enim  bonus  eft  $  qui  non  providet«  Nam  &  ho^ 
mines ,  &  bruta  proli  fux  naturali  quodam  affedu  pro* 
ipiciants&vituperatttry  qui  non  prolpicit  )  quafeeu 
oos  autem  fapiens^ea^quas  funt,  optime  procurali 
Ac  proinde  nobis  feciendumeft ,  ut  nsc  attento  ani« 
sno  confideniatcs  ^  omnia  proTideQtiis  opera  fufpicia$ 


Dem  a» 

Ejentia  om* 
iia  ad 
notum  at- 
adio- 
ncm  pr£* 
^eniendo 
apclljl:. 


I7fi         TheoL  Dog-  &  Moral  Lib.  h 

mus ,  omnia  laudemus ,  omma  citra  uUam  cenfuram 
comprobemus:  quamlibct  eaplerirqueiniqua  videan.- 
tur,  quod  videlicet ,  nec  Dei  providentia  co^nofci  * 
comprehendique  poflit*  &  noftrae  cositationes ,  & 
atftiones ,  &  futura  ipfi  foli  nota  ,  atque  comperta 
fint  5>»- 

„  Non  folumautem  Deus  univerfa ,  quas  funt  j  Fro- 
sj  videntia  lua  metur ,  atque  adminiftrat,  inquk  Ccn^ 
€ilii  Tndtntini  Catechifmm ,  „  „  Verum  etiam  *  quse 
moventur,  &  agunt  aliquid ,  tntima  virtute  ad  ma* 
tum^  atque  adionem  ita  impellit,  ut  quamvis  fecun- 
daruni  caufarum  efficientiam  non  impediat ,  praeve- 
niat  tanien  ,  cum  ejus  occuhiffima  visad  fingula  per- 
tineatj&quemadmodumSapiens  ell  teftatus»  Attin* 
gat  a  fin€  ufque  ad  finem  fonttvr  ,  c&*  difpuna$  omm4 
fudvitcr  „  „, 

Quae  Catechiftni  dodrina  S,  Augufi*  confonat  Li'* 
bro  ^f  Gratta ,  &  libero  Arbitrio ,  cap.  20-  „  „  Scri* 
ptura divina,  inquit^ii diligenter infpicietur ,  oftendit 
non  folum  bonas  hominum  voluntates,  quas  ipfe  fa- 
cit  ex  nialis^&a  fe  fadas  bonas  in  at^us  bonos,  & 


DeFide>&SytiibolQ.  177 

Pltoifidentid  Divind  drgmnenta^ 

.  %  Ditrinain  in  res  omnes  Providendaoi  demott*» 
ftrant  primo  coeteltium  orbium ,  ac  fiderum  in  con* 
ficiendis  moribus  varietas  admirabilicer  xquaiis )  diur« 
tiae ,  &  annuas  folis  converfiones;  dierum ,  ac  noftium » 
(&  anniverrariorum  tempeftatnm  coniiantes  viciOita* 
dines.  Secundo  rerum  contrariarum  >  &  mutabiiium 
in  mutua  conflidlione  confervatio*  Tertioftirpium* 
&  animantiumraca^  &  perpetua  propagatio.  Quarto» 
brutorum  animantium  inftindusi  iolertia»&  inda« 
ftria  in  vita  tuenda  ^  in  procurando  pabuio  1  in  quseren^^ 
dis  >  aut  febricaddis  latibulis  1  ac  nidis  »  in  evitandit 
periculis » in  perrequendis ,  &  captandis  aiiis»  Quinto  $ 
vita  >  &  gefta  fandorum  liominum » prserertim  Marty-> 
rum*  SextOiVaria  vitas  communis  exempla^  &  tx* 
perientise  quotidianorum  eventuum.  Nam  muita« 
quas  temere  primum  >  ac  fortuito  fada  Videbanturi  ^ 
tam  opportune  ad  aliarum  rerum  occafionem  inci^*  - 
dunt ,  quas  maxime  cupiebamus «  vei  qua^  publice  ^ 
aut  privatim  commodae  funt ;  ut  non  cafu  aecidiflTe^  , 
cum  evenerint ;  fed  luperiore  aliqua  fatione  mode^ 
rante  ordinatim  dlfpofitas  videantur.  De  liis  argumen^ 
tis  iegi  poflfunt  Theod,  Orafionibus  decem  de  Pro« 
Vid.  Ncmefius  chriftianus  PliJior  lib<  de  Natura  tio« 
tninis»  s/^oan^  Cbryfs  in  lib*  dc  Provid.  J«  Ambrof^ 
lib*  f  *  &  6.  Hexameron«  SalvianMs  ^  in  iib*  de  Gu^ 
bernatione  Dei;  &  Lud.  Granmnfis  eruditus  t  piuf^ 
que  Catechit  .  u^Uiu^ 

Nort  fumma  tantum ,  &  pragrtatitiffiifla  divlna  Pro*  tJfdivina 
videntia  curati  fed  etiaminfima  quasque^  &abje(3a  j  eorai  diti^ 
nonfolum  univerfum  j  fed  fingulatim ;  quamvis  pe«  ^»  <  ^ed 
culiarem  illam  curam  » paternamque  benevolentiam  1  ^^^^ 
quam  exhibet  hominii  brdtis  non  exhibeat  #  five^ 
tamdem  irrationabilium  ^  quam  rationabilinm  provi^  Tcff^  tHu 
dentiam  nonbabeat :  ut  ioquituif  S^  Hieronymus  id  cap'  ^^* 
U  HabacHc,  Homo  enim  praecipoa  ibViW  ingenii  cura^  ^ 


178        TbeoL  Dog*  &  Moral.  lib.  L 
-     S.    L  i  1 1* 

Mfida  iivlnm  PrwvidemU  mw  rtfufn^m  ^  ncfMe 
ipfa  prc€ata4 

ni,  Divjnac  vcro  ProTidcntisE  non  repogMtit ,  qn< 
in  tnuado  conrpiduncar ,  tmh*  Nani  quod  Ipedac  ea » 
qox  mturm  ,  vel  po^s  mala  dicootar  ,  qualia  rtint 
qaotidiana  bujusvttac incotnmoda,  &  qux  eorponbui 
cladejn.  ac  pernjcjem  aderunt >  aut  ad  peccacores  puni'^ 
endos  ordinantur»  ea  magnas  ucilitates  babtnt ,  &  dtvt* 
nam  Providentiam  tnirum  in  modum  commeodant.  Ut 
enim  praeclarefcribit  J» /*^«ir>-  Eptft*  38-  js»  OmniS 
Dei  faCla  pulcherrima  funt ;  &  non  eft  malum ,  quod 
bonum  habet  Audorem  :  qui  cunda  per  munduni 
lioftris  uQbus  praeparavit ,  &noftris  utilitatibus  agiti 
&  ita  iftius  univerGtatis  opus  condidit ,  utalia  ad  fcr* 
iriendum  >  alia  ad  exercendum ,  alia  ad  domtnanujiii 
creaverit*  Itaque  corporeis ,  animalibufque  naturis  ho^ 
mines  ratione  dominamur-  Sed  ne  ipfa  poteftatisno^ 
ftrae  licentia  refoivamur  *  utiliter  exercemur  adver*' 
lis>autrpintibus  doemonum  ^  aut  dilficultattbus  ne« 
gotiorum  ^  aut  ipforum  fxpe  elementorum  mocibus  ^ 


DeFide,&Symbt>K  179 

95  dicins»  NuHacaura  foitveniendiChriftoDottiiiio^ 

3,  nifi  peccatores  ialvoa  facere«  Non  vtni  >  inquitf 

^  vocarc  jiifios  ^fedpeecatorcst  Vtnit  FUius  hominis  f jv^e* 

^  reref&faivtm  facere^  quod  perieratt  Si  honto  noil 

3,  periiiTet » Filius  bominis  non  veniflfet*  Perierat  ho- 

^IDO,  venit  Deui  homo,  &  inventus  eft  homo.  Si 

^  homo  ad  imaginem ,  &  fimilitudinem  Dei  fadtus  ia 

I,  fuas  natoraehonore  manfiflet,  nec  diaboli  fraudede* 

5,  ceptQS^  alege  flbi  pofita  per  concupiicentiam  dti- 

^  viaflTet,  Creator  mundi  creatura  nonfieret^  £x  Ail« 

iy  gelorum  malorum  ruina « hominum  exaltatio  in  eo« 

I)  rum  locum  ordinante  Deo  provifa  ell  1  ut  S^  Angidlk 

explicat  £uchiridii  cap*  29* » 9,  Placuit  itaque  (  inquit)  1  Atjg.  ti% 

tmiverfitatis  Creatori  atque  Moderatori  Deo  i  ut  quo-  ^^  f?^f' 

Diam  non  tota  multitudo  Angelorum  Deum  deferen-  pcr£*5|l  ^T* 

doperierat,ea^  qusB  perierat.in  perpetua perditione 

remaneret :  quae  autem  cum  Deo.illa  deferente^perftite^ 

ratidefuacertiflime  cognita  femper  futura  felicitate 

gaudefet :  alia  vero  creatura  rationaiis  >  qux  in  homini« 

bus  erati  quoniam  peecatis  atqUe  fuppiiciisj&  drigina*» 

libus  &  propriis  tota  perierat » ex  ejus  parte  reparato  $ 

quod  Angeiies  Societati  ruina  illa  diabolica  minuerat  # 

luppleretur*     Hoc  enim  San^is   promiflum   tft  § 

quod  erunt  sequales  Angelis  Dd  ^  ,^*  tlMC  W 

Qpemadmodum  ergo  in  cantando  intefpofitiones 
filentii  certis^moderatifque  intervallis,  quamvis  vo^ 
cum  privationes  fint  i  bene  tamen  ordinantur  ab  iisi 
qui  cantare  fciunt ,  &  fuavitati  cantus  aliquid  confo 
runt ;  &  umbrae  in  piduris  eminentiora  quaeque  diftin» 
guunt }  ac  non  fpeciei  fed  ordine  placent :  fie  in  t6» 
rum  univerfitate  mala  bonis  permixta  i  a  Deoque  or^ 
dinata  ,  ipfius  mundi  palchritudinem »  fummamqutf 
Dei  Sapientianif  &  Providentiamcommendanti|>j5  Ne> 
que  enim  Deus  omnipotens  I  cum  fumme  borlus  fit^ 
lillomodo  fineref  mali  aliquid  elTe  in  operibus  fuis# 
nifi  ufque  adeo  eflet  omnipotens «  &  bonus^utbenol 
faceret&de  malo  ^^*  (inquit  J*«  Augki/linus  Enchiti^ 
dii  capi  I  !• )  ,,  Non  ideo  igitur  9  quia  videntur  per« 
li  f crn  res  humanae^  videatur  nobis  non  efle  gubtf^ 
M  a  «.natiGN 


id  mmlfi 
iamnatus  « 


<lgb         Theol  Dog,  &  MoraL  JLib.  L 

^  nationem  rerum  humanaruin.  Omnes  enint  hoiij- 
)j  nes  in  locis  iuis  ordinantur  j   fifd  unicuiqtie  vide* 
»tur,quia  ordinemnon  habent*  Tu  tanmin  TidCt 
,  j^quid  velis  eOe;  nam  quomodo  voluens  eire,  noric 
^y  Artitex » ubi  te  ponat*  Pi^orem  attende.    Ponuo- 
^9,  tur  ante  illum  varii  colores  ,  &  novit  ubi  pooit 
j^  quemquecolorem*  Certe  peccaEorniger  coloffffc 
,^  voluit:ideo  nefcit  ordo  ArtiHcisi  ubi  eum  pomtl 
3,  Quanca  ordinat  de  nigrocolore,  quanta  ornitnea* 
^  ta  facit  piL^or  ?  Tu  vide,  quid  velis  eilc :  non  curcSi 
^  ubi  te  ordinet »  qui  non  novit  errare»  IcjC  >  ubiie 
^  ponat*  Sicenimperlegestftasmundi  videmus  hoc 
s,  neri-  EfFraftor  efTe  voluit  nefcio  quis ;  novit  lex  ji^ 
i^  dicis,  ubi  illum  ponat  >  ordinat  illum  optime*   lUe 
„  quidem  male  vixit ,  fed  non  male  ordinavit  lex.  Ex 
effradlore  crit  *  metailicus:  deoperc  metallici  quan- 
ta  opera  conftruuntur  ?  JUius  poena  damnati ,  orna-* 
menta  funt  civitatis*  Sic  ergo  Oeus  novit,  ubt  co 


ai(^ 


i^anda  maf-  ^  ponat  Noli  putare,  quia  turbas  CQnfilium  Dd ,  11 
,j  perverfus  eHe  volueris-  Qui  creare  te  noverat ,  Of- 
^  dinare  te  non  novit  ?  fionum  e(t  tlbi ,  ut  illuc  co* 
g^  neris  f  ut  bono  loco  ponaiis*  Quid  didum  elt  dc 


DcFidc&Symbolo;  >8* 

imkiMt  ffdem  ptccatofnm  viddns ,  &c  Nam  ntioaea 
iuas  habet  divina  Providentia  »  grairiffiiqas  quidem» 
aequiflimai ,  ac  penitus  adorandas,  ob  quas  viros  bo- 
nos^acfandospleruoique  rebus  adverGs  jadari  pa- 
tftur :  vel  ut  eorum  variis  exercita  calibus»  ac  probab( 
virtqs  >  illuftrior  exiftat;ut  in  Job,  Tobia  i  aliifque 
lX)ntigit(yel  nt  ingens  aliquod  commodum  inde  oriar 
tor :  (juemadmodum  nefiu^ium  Judaeorum  facinus  ideo    Juftorum 
permiQc ,  ot  ex  eo  Chrifti  aiors ,  &  totius  humaoi  ge-  ^7r^3L 
neris  iaius  »  ac  vita  fequeretur  :  vei  utprivatim  iliis  tio  Dfsib^ 
jpfis»Quiadver(atolerant,falutaris  fit  perpeffio.  SiQ  nA^xm» 
eoim  Apoftolus  ,  ne  tot  bonorum  fucceffibus  infor 
lefceret ,  a  ftimuio  carnis » Angeio  Satana^  vexatus  ei^. 
Oeoique  variis  calamitatibus  boni  jadantur » ut  pecca*^ 
torum  maculas  quotidianas  eiuant ,  ut  a  mundi ,  qiii 
adeo  amarus  eft  >  pnefentifque  vitp^  amore  abftradi  t 
Dto  magis  adhaer^ant»  &  ad  sternam  patrjam  fer^ 
ventius  lufpirent ,  ut  momentaneum  hoc »  &  ieye  tri* 
buiationis.a^ternum  glori?^  pondus  in  eis  operetuft 
Improborumautempc£naeft,qux  felicitas  exiftima-  Pro(y)erftas 
tur.  Profperis  rebus  fuperbiunc  magis  t  Deique  ob-  inipionim 
liti ,  in  peccatls  obdurelbunt ,  propter  qua  fuppliciis  '«PP'*cium. 
apternis  deftinantur.  Ducunt  in  bonis  dies  fnos^  &  in  Job.  21. 
pttniJo  ad  inferna  defcendunt. ,,  ^iain  diem  petditio^ 
nisfervaturmalus  i&  ad  diem  fHroris  addiicetkr^  Con*  Jer*  ih 
gre^at  eof  Dtus  qnaft  gregem  ad  viSHmam  %  &  fanSificat 
eos  in  die  occiftonis^   Tandem  >  Oculi  Domini  fuppr  //•  Ffalm.  12* 
mentes  eum »  m  cruat  a  morte  animas  eorum  >  &  alat  eos 
in  fame^.^  Oculi Domini  fuper ^ujlos ^&  aures  ejus  in  Plalm.  )]• 
preces  eorum  7  vultus  autem  Domini  fuperfacientes  mala , 
mt  perdat  de  terramtmoriam  eorum^  ^.  ^uoniam  Domi^  i{^\m  )6« 
nus  amat  judicium  y  &  non  derelin^uet  fanSos  fuos  i  in 
dtcmum  confervabuntur  ;  injufli  punientur  ,  &  femen 
impiorum  peribit^  Jufii  autem  bereditabunt  terram » & 
itkbabitabunt  infaculumfaculifuper  eam^ « #  Dominus  au^ 
$em  non  derelinquet  eum  in  manibus  ijus  >  ncc  damnabit 
etm  a  eumjudicabitur  illi.  ^xfp0a  Dominum  »  &  cufiom 
di  vias  ejus  i  &  txaltabit  te  «  ut  hereditate  capias  ter^ 
ram  :  cum  perierint  feccatorec ,  vidcbis^  Vidi  impium 

M  I  /ttpcr-  '* 


fts       TbooL  Bo^P  &  MciiL  L&  h 


^  Fm^Sm  twrmm  mtrmfmttrwU. 

ntikmit0^f^wkt 

Argpwatwn  ilhid  practiietiiJjt  X  Amgmfl,  libro 
S«  i/c  Civitmte  Dtt ,  ap.  I.  ^  ^  PbctiiCi  t«fWf »  dif  lAS 
Prorjdcntix  pi  j|yiac iinpolri mn  liQin  Jullis,  qoU 
hm  oon  fhjrotarmjviftif  ftaiilj  npfii,  quibtii  ooa 
excmdaboiiftir  boni-  Ifli  tcto  mnfiofalta  bona ,  & 
mali  utrifqae  valaic  eSt  cQmmuati  :  tic  mc  bona  ai# 
pidias  appecantor  •  qim  Enali  qQOqoc  babere  cefHUil^ 
tur ;  nec  mala  rarfHtcr  evitentor .  quiboi  &  bom  plo- 
njaiqi:e  afficiQntur*  Intercfi  acttfo  plurmium,  qoilai 
£t  utus  rel  ejnim  renini ,  qaai  pnfpcr^ «  iret  onifn  • 
qu£  dicQQtui  adver&^  Nam  bonus  temporalibus  oec ' 
bonJs  eitolliturt  nec  malis  fnngitur:iiiihisaulemf 
ideo  hujofcemodi  inieiicitare  purutur  .quia  felidta^ 
te  conumpictir*  Oftemtit  camen  Oris ,  Cfpe  ettacQ 
in  his  tribuendii  nridentius  openiD0Deiii  ruim*  N^ 


DeFide,&  SymboK  i8i 

eodem  pradi  pondere  exprimuntar :  it»  qn«  eideiiiv 
que  vis  irruens  bonos  prujbat ,  purificat»  diquat ;  ma^ 
los  daiiinat>yaftat»etterminatf  Uncle  ineadem  a£^ 
dione  m^li  Deum  deteftantur  >  atque  blaf^iiemant} 
boi)i  auten|precantur)&  laudant  Tantum  intereft, 
non  qualia ,  fed  quaiis  anjrque  patiatnr.  Nam  parf 
motu  exagitatum  &  exhalat  horribmter  coenum ,  Sif 
fpaviter  fngrat  unguentum  „  ,,• 

£t  Op.  ^  Bonos  cum  malis  pari^er  flagellari  ait,  ut 
M  ipfis  valeat  ad  profedum.  Primo » quia  ipfa  peccatqi 
fx>iu]derantes ,  quibus  indignatus  Deus  publicas  cal^r 
initata  immittit, <(uamvis  longe abfint  a  fadnorofis  • 
Mag)tiolis  >  9t()ue  impiis ,  tameq  nqp  ufque  adeo  fe  ^ 
delicbi  reputant  alienos ,  ut  nec  temporaiia  pro  eit 
inala  perpeti  fe  judicent  dignos.  Secundo ,  quia  m9« 
los  docere ,  admQiiere ,  aliquando  etiam  objurgare» 
&  fx>rripere  negliguot :  vd  ^um  eos  timent  ofiende* 
re ,  velcum  inimicitias  devitant  >  ne  impediant  >  &  no« 
ceant  in  iftis  temporalibus  rebus ,  five  ouas  adipifci 
adbucappetit  cupiditas,  five  quas  amittere  formidat 
inQrmitas.  „ ,,  Jure  igitur  iftam  vitam  »  quando  divi- 
nitus  afAiguntur ,  cum  ei$  amaram  fentiunt  ,  cujui 
amando  dulcedinem  peccantibqs  eis  amari  efie  nor 
luerunt  „,3.  Tertio  habentaliam  caqfam  boni,  qua*r 
re  temporalibus  affligantiir  malis  ,  qualem  habui^ 
Job  •  Uiftbi  ipfe  hHmanus  animus  fit  probatus ,  &  cvgni^ 
iks^  qHantavirtutc  pietatis  gratis  Deumdiligat. 

Denique  res  adverffeDei  beneficia  funt*  ^,),  Quid 
ergo  non  mifericorditer  praefiatur  hominibus  a  Dq- 
mino  Peo  ,  a  quo  eciam  tribulatio  beneficium  eft» 
Nam  res  profpera  donum  elt  confolantis ,  res  autem 
a^verfa  donum  eft  admonentis  Dei  „  „f  C  i^H^^^  S^ 
Augufl^  Epift.  210.  alias  87. ) 

Legatur  ejufdem  fandi  Ooftoris  Enarratioin  Pfalm, 
36.  Sermone  3.1tem  Enarratioin  Pfalmum  136.  ad 
illuni  verfum  J  Supcr  flumina  Babylonis  iUicfidimus,& 
flevimus  ,  dum  recordaremur  tui  Sion.  Legatur  &  ^V. 
Ambrofius  UhxQ  i^de  offieiis^  cap.  12. 15  &  16.  Iteni 
S.  CrcgoriHs  Libfo  18;  Moralium  >  cap.  /3.  &  Libro  ai. 

M  4  cap. 


iS4        TheoL  Dog.  &  MoiaL  lA,  L 

cap^  4^  £x  qoibus  tocts  multa  ad  oionmi  infonmlio^ 
Bcm  coUIgi  polTuni ,  ot  d^CGotur  Cbifiiaiu  «  quo 
ammo  io  rchtis  prorpcris  ,  &  adTerfis  cflc  debeaot. 
Coc  tck  ^e  Jgimr  KlTerros  diTinam  protidennam  obcmirmii* 
res  t  ^Mt  ^iddsm  mMrmmrMPtwmm ,  CT  ftrieram  ^  ex* 
|C  tirmir^art,  Nc  immiiMris  Smprr  hM£tim$  armmiintMm 
gQnfr^Qum  f  iui  fi  imaxms  fmerir  bmma  j  imiribtt   in 

Jsx.  j7p  oi^jaia»  f/m  «  C^  perf^^rMi  etf».  Nam  mMiiSmsbmwMt^ 
qui  €^n^dii  iti  bmsiwt ,  €^  pmni  cjrmtm  ^acblmm  fmmm^ 
iT  J  Domtnc  rutiit  tar  cjms.  * .  BemtdiQms  mir  ^  qmi  conm 
fdit  in  Difmis^ ,  €>*  erii  D^mimms  ^^dmciM  tjms,  Qp^ 
mubrcm  ^-^3^  in  Dcmimmm  imrmm  tm^  ,  ^  ipje  it 
tnantt  :  non  dalmi  in  diermmm  fi^3mMii<mem  jttfi&^  A4 
Chrifti  mdtidatum  atraidc:  A-oirr  fiiimi  rjr ,  ditem^ 
tts  :  ^nid  m^ndmc^bimms^  mmt  qmii  iibtmms  ^  Ami  qmtl 
cptrianMr  i  H^c  tnim  0mni4  gentts  im^mirmmt*^ .  ^^4* 
rtit  tfgo  primmm  Rtgmm  Dti  ^  tiT  ^mfiiti^mi  t/ms :  ty 
FHocia  in  hmc  cmnia  adjicitniMr  vobis^    Summa  in  Patris  noftrt 

|djvina  pro-  coeleflis  providcntia  ammatus  fiducia ,  omncs  vitac  tu» 

eventus ,  tcquc  ipfum  illius  dilpoOtioni  comittas ,  di- 

jo.  Cens:  £go^MteminitJpiraviDemint.dixi^DeMs  mtmM 


^  14- 


Ividentuu 


Pe  FI4e ,  &  Sytnbola;  i|| 

efMltanfis^  Si  efprQkrdmini  fn  nmine  Cbri/H .  Udti  eri^ 
tis  :  quoniam ,  quod  efl  bonofis ,  ^orig ,  (jr  virtutis  Dei  ^ 
^  tfm^fi  ej$t$  Spiritns^fitper  vos  requiefcit^  Nepto  antent 
^efirnm  pntit^tur  Ht  homicida^ant  fnr  ,  aut  mdiedicns^ 
4iut  aUenorum  appetitor^  Si  autcm ,  ut  Chrifiianus  ,  nion 
fritbefcat  \  glorificet  antem  Deufn  in  ifto  nomine. , ,  Ita^ 
qu€  &  bi  ^  qui  patiiintur  fecuudum  voluntatem  Dei  ^fideli 
i>€atori  commcndent  attimas  fuas  in  benefaQis.  ^ro^ttn''     Jfto  1% 
fnurdeniqpe  nQS9  clivina  Providcntia  pen^ere  '^^5C^S|2^ 
|n  omnibus  evencibus ,  vulgari  etiam  loquendi  modo ;  ^^  ^  ^ 
Chlifti^nus  illeiittfati»  fortunapqqe  profanqm  no«iiosa  divi. 
pieij  longe  fit  ab  ore  qoitrot  Sf^cohi  ApoftoU  falnbr?  Snrf'^'^^*' 
moqituqi  fe^mur }  £cce  nunc ,  qui  dicitis ;  fjodie ,  aut  ^  LJSH 
frAftinct  ibimus  in  iilam  civifatcm  ^  &  faciemus  ibi  quidtm  re. 
a^nuns » &  merfabimnrf  &  lucrum  faciemus  \  qut  i^no-  |atoK  4- 
raiis  f  quid  erit  in  craRino^  ^^  efi  enim  yita  veftra  f 
yapor  eft  a4  modicum  patens ,  ^  deinceps  exterminabim 
fur^  Pro  eo  ut  dicatis  {  Si  DominusyolHcrit  ,  &  fi  W« 
^erimus ,  faficmus  boc ,  aut  iUud^  ^ 

Jgdta  in  Domino  curam  tuam  9  &  fpera  in  eum  »  & 
ipjc  faciet,  Quid  tibi  curatqrus  es  ?  quid  tibi  provifur 
jijs?  „„  Habc^t  tui  curami  qui  fecit  te.*<^ui  ha* 
Igfuitcyrcim  tuiantequam  e(fes>  quomodo  non  habe-^ 
\n%  (Uiram ,  cum  jam  hoc  es ,  quod  voluit  •  ut  efles  } 
jam  enim  fidehs  es » jam  ambulas  iq  via  juititiae*  Cu- 
xm^  tui  non  habebit ,  qui  facit  Solem  fuum  oriri  fuper 
)>onos,&  piatos,  &pluit  fuper  juftos  ,  &  injuftos? 
tc  J9ai  juttum  ex  fideviventem  negliget,  deferet,diT 
mittet  ?  immo  vero  &  hic  fovet ,  &  hic  adju vat  >  &  hic 
jipcpflari^  fubminillrat  *  &  noxia  reiecati  Dando  con* 
foiatur,  ut  permapeas, auferendo  corripit ,  nepereas , 
Pominus  curam  habet  tui ,  fecurus  e(to«  llle  portati 
qui  te  fecit ;  ab  artificis  tui  manu  noli  cadcrre;  fi  ceci^ 
deris  a  manu  artificis  ,  fran^eris.  Ut  autem  perma;- 
neas  in  manu  artificis ,  bona  voluntas  f^cit.  Dic , 
Deus  meus.,  volui ;  &  portabit  ipie ,  &  teqebit  ipfe^ 
Jada  te  in  illum ,  noli  putare  inane  eife ,  ut  quaii  prat- 
cipiteris*  Nufquam  tibi  deell :  tu  iili  noii  deelfe,  tu  tibi 
noli  deefle.  Dominus  foiicitns  eft  mei  „  ^^  (  Vcrbafunt 
S.  Aug.  Enarratione  i«  V\\  sst^ «.  «7-. )      ^\  S      $•. 


TheoL  Dog,  &  MoraL  liiu  t 

^4  ^  P^MitBimMihm  ftmmUmm^ 


Ad. 


8. 


iL«MpS. 


PrzddB. 


L^  OW  Pf^deftinitionttfe  PrMfiiam^  ,  ^tfrji^s^ 
V^  f  i#  bnrfiamnm  0et « f^Aw  cmifmtlibtmzmr^ 
^miuam^mt  Utermmtmr  ^  uf  fsi^mj  ^mg&Mmms  ddtnit  Ll- 
bro  if  l>tw  ^Tfiwtr^mriM^  ctp  14«  reriem  ilLam  ben^ 
fidonitQ»  in  qmbtis  &  nta  ztmu  » iive  glora .  nl 
otDoiatn  pr^antiffiiiiom  ,  aetierotufoque  finis  con^ 
tiaemr ,  certjfEinc  coQlert  Deiis  &  t  Jiju  f  cMndmmi  pn^ 
poftimmt  %fO€Mii  fmmi  SmmBi  ,  &  PrMmiimMti  font  ^i  "^imm 
Mttrmamt ,  proot  ofdf nirit  lote  mundi  conllitudonemi 
^etomni  seterniiate.  Nam  ^^mt  prmjfivii  ^  ctfrm^ 
itBimMVit  twf&rmes  fitri  imB^imi  FitiifMi ,  mrfit  ifft  fri^ 
jMjf sfiiff  im  mdtn  frMtrihms,  ^mm%  Mmitm  prMdr^iH^nit , 
t ffi  C?  vocMVit :  & ^mos  v^svit ^b§t& f  itJIifitMit  i qmmt 
Mmttm$  jmfiificmvit  ^  tUms&^rifitMvit*  Hiiommim  cii«|»f- 
rmmtmr  im  hemmm  i  ordinjnte  r  ac  r^tnte  Dep,  Illis  roli 


.    De  Fide ,  fc  Symbolo«  189 

ppliciumnon  incurritifed  dedivtnsp  gratiae  larv 
itate :  fola  enim  gratia  redemptos  difcernit  a  per* 
tisiquos  in  unam  perdjtionis  maflam  concreverat  ab 
rigihe  dudta  caufa  comunis.  ( inquit  S.Aug.  in  Encb.  S.  Am{.  \^ 
f  9?.  &  99. )  Ex  fiituris  yerp  bperibus  eledtos  aflferer  *tg^f  *^ 
Semipplagianus  error  eft,&  Apoftoio  repugnat,qui  Capf^  * 
adicere  poffet :  Non  ex  prasfentibus » fed  e%  fqtu*  IdemEpift. 
^peribus ;  id  tamen  non  ait  >  fed  abfolute :  Non  tx  «86.  aliai 
r$lms  ^M gratiam  CQmmendaret^  Hkc  eUUio  efi^  qM  ^^- 
invenit  cUgendof  i  ftd  facit.  De  qua  Apoftolus  ad 
iefio$  if  fcjTibit :  Benfdi&Hs  Deus ,  &  Pater  Dotmnl 
ri^efk  Chrilii ,  qni  btnedixit  nps  in  qmni  ktnediSiOf^ 
pit;itnali  ia  cctlefiibus  in  Cbrifio ,  ficHt  e^egit  nos  in  ipfii 
:  wutndi  confiitutionem  9  ut  efftmus  fanQi ,  0r  imnu^ 
tii  in  confpeSu  ejas  in  charitate^  ^jjfi  pr^defiitiavif 
in  adoptione  fiUqrum  ptr  ^efum  Cbridum  in  ipfum  t 
mditm  propofnum  voluntatis  fust  ,  in  laudem  glori^ 
ti^fud,  Non  ergo ,  quia  futuri  eramus  Sandi ,  fed  S.  Aug.  lih. 
sflferaus  J  Ideo  qutppe  tales  tramus  futuri ,  quia  elegit  ^Pjf  |f 
* ,  prddtfiinans ,  ut  tales  per  gratiam  ejus  ejjtmus.  Hw 
^oeftj  dequaChriftus  ait»  Joannis  15^  Non  vos 
elegifiis  yfea  ego  elegi  vos ,  ut  tatis ,  &  fruUum  affir 
is ,  &  fruSus  ve/ler  maneat.  Elegit  Fidcles ,  fcd  ut 
tf  non  quia  jam  eraqt.  Hinc  Apoftolqs  Jacobus  Jacob.f» 
;  Nontie  Dcustlegitpaupcres  in  hoc  mundo ,  divitcs  in 
r ,  &  beredes  Rtgni ,  quod  promifit  Deus  diligentibm 
' ,,  Eligendo  ergo  facit  divites  in  fide ,  ficut  her^ 
les  Regni*  Recle  quippeineis  hoc  eligeredicitur^ 
[uod  uc  in  cis  faqiat ,  eos  clcgit*  ( inquit  S.  AugHfi^ 
.  de  Prade/iinatione  fantiorfim ,  cap«  17. ) 
Gratuitae  Praedeftinationis  exemplum  iliuflreinfan«  *ow-  «•. 
►  fanaorum  Jefu  Chrifto  habcmus:  ^t  pr^defiina^  prrdSE 
efi  filius  Dci  in  virtutc  fccundum  Sptritum  JanSi^  tionis  tx*»* 
ttionis  ,  ut  ait  Apottolus.  Atque  ex  co  probat  S.  «mpJom  in 
'gu/l.  faniflorum  praedeflinationem  ,  &  eledionem  iJb^dc%wu 
undum  propolitum,  non  in  eorum  merita,  fed  in  deft.  nn£U 
amDei  mifericordiam  efie  rcfundendam.  „,,  Eft  eap«i$^ 
am  praeclarifTimum  lumen  Pr^edcftinationis  &  Gra* 
: ,  ipie  Salvator » ipfe  iVlediator  Qei  &  jaQminum  hur 


18S        Theol  Dog.  &  Moral  Lib* 


«10  Chriftus  JePus:  qui  ut  hoc  efTet,  quibus  tindeoi 
fuis ,  vel  operum ,  vfl  fidei  prsecedentibusmemiina- 
tura  humana  ,  quae  in  illo  eft ,  comparavit  ?  Refpon* 
deatur  quaefo :  Ilie  homo  ut  a  Verbo  Pacri  coaetemo 
in  uuitatem  Perfonpe  airumptus  >  FiUu$  Dei  unigenitut 
effet ,  unde  hoc  meruit ?quod  ejus  bonum  qualecom* 
que  pr£ce(Bt  ?  Qutd  egit  ante,  quid  credidit»  quid  pe li* 
vit.ut  ad  hanc  ineffabilem  excellcntiam  perveniret T  £t 
tnfrti :  Sicut  ergoprcfdeftinatus  eftille  Unus,utc:aptil 
noftrum  eftet :  ifa  muiti  prsedeftinati  fumiis,  ut  membrtt 
ejuf  eftemus-  Humana  hic  merita  conticefcant,  qus 
perierunt  pcr  Adam ;  &  regnet ,  qaae  regnat  Deigrati? 

fer  jefum  Chriftum  Dominum  noftrum  ,  unicuni  Dci 
ilium  junicum  Dominum,  Quifquis  in  Capite  noftro 
J>r3ecederniameritafingulari$  illiusgenerationis  invc- 
neritjipfein  nobis  membris  cjus praecedentia  Qierir^ 
muitiplicataB  regenerationis  inquirat.  Neque  cnim  rc- 
tributa  eft  Chrifto  illa  generatio,  fed  tributa ,  ut  aiienus 
ab  omni  obiigatione  peccati  de  Spiritu  &  Virgine 
pafceretur.  Sic  &  nobis ,  ut  eit  aqua  &  Spiritu  reni* 
fcercmur ,  non  retributum  eft  pro  aliquo  merito»  fed 


De  Fide^  &  S]rmbolo;  11^9 

bocpraerdvk»quod  futnrum  erat ,  noo  qood  futu* 
rum  non  erat ,  hoc  eft  >  quod  mor(em  jmoiaturaar 
erat  eipraeftiturusjuttentationum  fubtraherecur  in^ 
cendium ,  non quodpeccaturus  eOet,  qui  manfurut 
in  tentationenonefl[et;ut  loquitur  fanttus  Augufti* 
nns.  Neque  etiam  ob  parentum  merita  fecernuntufr 
|)arTuU  a  mafla  dSmniationis  3  cum  faepe  Dei  judicio 
occuko,  fed  tamen  jufto  >non  baptizentur  »  qui  es 
parentibus  juftis  nati  fuot;  &  baptifmi  gratiam  noit 
raroconfequantur,quiab  infidelibus,  &  impiis  g&> 
niti*  Jdem  probat  exemplum  adultorum  plurimoruiiti 
qoi  ut  S4  Profper  obfervat  carmine  de  Ingratis« 

Per  fiMprs  s  per  aedcs  vitam  dnxcrc  ncfaniam^ 

£c  iamcn  incimbcntc  •bitn  >  jam  liminc  in  iffn 

Extrcmi  fiatus ,  mifcrantcm  no9c  rcmota 

Cognovcrc  Dcum  9  fifrgatorifqnc  lavacri 

Mnncrc  perccpto  ^  mntarnnt  tartara  cmlo^ 

^na  mcrita  bic  numcras  ?  [i  prseccdcntia  ccrnaf^ 

Jmpia  i  fi  quaras  pofibabita  ^  nuUa  fucrunt. 

£x  dui^bus  igitur  parvulis  peccato  originah'  pari.^^ 
ter  obftridis ,  cur  ifte  aflumatur ,  ilie  relinquatur ,  &  ^ 
ex  duobus  astate  jam  grandibus  impiis ,  cur  ifte  ita^ 
vocetur ,  aut  non  ita  vocetur ,  infcrutabiha  funt  ju-  ,0 
dicia  Dei.  Ex  duobus  autem  piis  ,  cur  huic  donetur  j^ 
perfeverantia  ufque  in  finem ,  alteri  non  donetur  ,^ 
infcrutdbiliora  funt  Judicia  D«JUud  tamen  fidelibus  ^ 
debet  efle  certilSmum ,  hunc  elfe  ex  praedeftinatis , » 
ilium  non  efle*  Nam  ft  fuiffent  ex  nobis ,  ait  unus  praB- 
deftinatorum  >  qui  de  pedlore  Domini  biberat  hoc  fe-  ^ 
cretum  ,  pcfm^ftOcnt  utique  nobijcnnu  Dodrina  cft  J'  •?"* 
S.  Auguftini  lib»  de  Dono  perfcverantia ,  cap*  ^.  *     * 

PraBdeftinationis  itaque  myfterium  humili  fide  cfe^ 
damus ,  non  curiofa ,  &  fuperba  ratione  (crutemuf* 
Quid  abyflum  judiciorum  L)ei  penetrare  fi^uftra  niti^ 
mur  >  Apoftolo  exclamante :  0  altitudo  divitianm  fa^  llott,ii.|fl 
picntia^erfcicntia  Dci\  quam  incomprchenfibilia  funt 
judicia  cjus  ^  &  invcfiigabilcs  via  cjus^  S*  Auguftt  di-  tf.  194*  a^ 
cente :  Scrutctur  y  qui  potcfi  fjudiciorum  Dci  tam  mam  Satmn, 
ffiimprofundm^vcrmt0mmf!avtatfracipitium4 


190       Theel  Dog«  &  Motal»  Lib.  L 
R    LVL 

jtterM  tleSio  fine  merhis^  Salkt  ex  meritis^ 

11«  Verum ,  quT  Sandos  elegk  ab  sterno  flne  merU 

tis,  dat  illisunde  coronentur  ex  meritis»  Adultos  entin 

ablque  bonis  operibus  non  (alvari  ^&  hzc  vitam  aeter<* 

nammereri»dogma  Fideiell.  Qpamobrem  Chriftus 

^  in  fupremo  judicio  eleftos  fuos  in  Regni  aeterni  pofle& 

Maeth.  9({«  fionem  mittens  ait :  yemte^  BenediSi  Pairismei  i  fojfu 

dete  paratum  vobis  Regntim  a  eonfiitittione  Mnndi.  bfn^ 

rivi  enim » &  dedifli  mihi  mandneare  ^  &c«  Ett  Apoftoluf 

gloriam  asternam  rocat  coronam  jultitise « meritis  ro» 

t.  Tiou  4i  pofitam :  Bonmn  certamin  eertavi  |  eurfnm  confm$gmavt  g 

Vita  «tcr-  fidem  fervavis  in  reliqno  repofita  efi  mibi  eoronajnfiitid  4 

brav]o^"&  ftfiiiii  reddet  mibi  Domimti  iniBa  die  jnflas  ffndex^  Id 

tumdepo^  confirmatuf   ex   compafationibus  »  quas  inftituif 

fito  com.  Apo(toIus  vitae  asternas  cum  bravio  ,  &  cum  depofito* 

Softolo     ^^^^  ^"^*"  ^^  ftadio  currentibus  $   &  in   agond 

ioOidiia^     contendentibus  i    corona   corruptibilis  datur  ,  uE 

curfiis  f  vidoria^que  praenlium   i   ita    Cdrrentibus 

in  via  mandatorum  Dei ,  &  contra  falutis  hoftes  dimi- 

cantibus  incorrupta  corona  tribuitur  s  ut  praemiunl 

vidoriac  t  boc  tamed  cum  difcrimine  i  quod  Agono« 

-  thetes  homo  currendi  j  vincendiqde  vires  i  &  curfum 

ipfum  j  atque  vidoriam  currentibus ,  &  pugilibus  non 

donat ;  utrumque  vero  dat  eledis  (uis  Agonothetes 

ILtiti.  9«     JDeus  :  Quia  Non  votentis ,  ne^ue  cuttentis  i  Jed  mifercn" 

ti  Cor*  !(•  fis  efi  Dci:  Et^Dedit  nobis  vfSoriam  per  Dominum  no* 

ftrum  Sfefum  Chrifium^  Haec  autem  comparatio  habe^ 

tur  1«  ad  Corinthios  9»  Nefcitis » inquit  >  qf^od  ii,  qui 

infiadio  currunt^  omnes  quidem  turrunt ,  fed  unus  accipit 

hravium  ?  Sic  currite  ^  ut  comprehendatis.  Omnis  dutem » 

qui  in  agone  contendit ,  ab  omnibus  fe  abftinet  i  &  illi  qui^ 

dem ,  ut  corruptibilem  coronam  accipiant ,  nos  autem  in^ 

£orruptam.  Idem  probat  comparatio  depofiti  >  quod 

tx  juftitia  redditur  ei ,  qui  ipfiim  credidit  fidei  alterius. 

Scio ,  cui  credidi ,  ( inquit  Apoftoius  St,  Thimoth«  1  ) 

*•  certus  fum ,  quia  pctens  efi^epofitum  meum  fervare  in 

^^  iUum  diem^  Itaquc  bona  opera ,  &  pafliones ,  quas  pro 

^^         v^  Chri- 


De  Fide,  &  Symbolo^  ifi 

ifti  nomine^acgloria  pcrferimus»  apud  Deuin 
onuntur  ,'  qui  in  nof  il&aio  die  pro  hit  pras- 
m  aeternum  retribuet* 

pfii  tamen  merita  >  &  gratiae  i  quibus  comparantur  $ 
^tuita  Dei  prasdeftinatione  vclut  ex  fonte  deri* 
tur.  Unde  Apoftolus  ad  Romanot  Ccribens  ait{ 
cmdiMm  feccati  mors  efi ;  GrstiM  Mnicm  Dei  viu  ^eternM  Rta.  Si 
brifio  Sf^fu  Domino  nofiroi  Cum  dixiflet ,  Stipendinm     Cor  ?i£b 
ati  mors  ^  cur  non  addidit ,  ftipendium  juftitiae  vita  diSSr"" 
na ;  fiquidem  merito  juftitiae  tanquam  flipendium  flipeiidiiiii» 
litur ;  unde  etiam  merces  piurimis  iandarum  Scri-  i^^ » ^ 
rarum  locis  appellatur  ?  Refpondet  S^  Angi  £pift.  ^^tjj^^ 
..alias  104«  ad  •fmitm  •  Apoftolum  eo  loquendi  pcndiin 
io  ufum  non  eflfe  j  fed  vitam  aeternam  Dei  jgratiam  peccati^ 
aflbyiUt  elationem  reprimeret  ^,^  Audfto,  1«- 

9  quod  ftipendium  peccati  fit  mors »  quicl  te  di* 
lis  extollere  5  &  contrariam  morti  vttam  aeternam 
quam  debitum  ilipendium  flagitare  7  Cui  debetut 

aeterna  >  vera  juftitia  eft«  Si  autem  vera  juftitia  eft  # 
e  non  eft  ^  derurfum  eft  defcendens  a  Patre  lumi- 
1.  Ut  haberes  eam » (i  tamen  habes  eam ,  profedo 
rpiiti  :  Quid  enim  habes  ^  quod  nonaccepiftt?  x 
ipropter »  o  homo  <  fl  accepturus  es  Titam  dtitx^ 
1 1  juftitidB  quidem  ftipendium  eft ,  fed  tibi  gratii 
,  cui  gratia  eft  &  ipfa  juftitia*  'tibienim  tamquani 
ita  redderetur » fi  ex  le  tibi  eflet  juftitia ,  cui  debo- 

Nunc  vero  de  plenitudine  ejus  accepimus  non  fo-  ^'^  *** 
I  gratiam,qua  nunc  jufte  in  laboribus  ufque  in  finem  pro'mda» 
mus  f  fed  etiam  gratiam  pro  hac  gratia  ,  ut  id  re-  Aeticanotf 
z  poftea  fine  fine  vivamus.  Hoc  nihil  falubrins  fi-  ^^  ^^ 

credit  1  quia  nihil  verius  intelledtus  invenit^  Igitur  i^'^ 
il  Deus  coronat  merita  noltra  *  nihil  aliod  coronat 
un  munera  fua^,,^  Et»  ut  ait  Audor  libroram  i/r 
atione  Gentium ,  inter  Opera  A  Profp*  cap.  1 1.  Da- 

flnicdique  fine  merito ,  unde  tendat  ad  meritum^ 
iatur  ante  ullum  laborem »  unde  quifque  merco- 
1  accipiat  fecundum  laborem  ^  9.  Quamobrem 
pheta  ait,  Pro  nibilo  ,  Domine, /«/voi  facies illos  t  *fawi.  15; 
;ft ,  jr4//i  datagrMiiafnapiincv^it,  S«  Aug.)Qpid 

tiiiid 


jm,   Pfal. 


ll.  Cor,  ij* 


193        Theol.  Dog*  &MoraL  IJb.  Ir 

eaim  „1,  Ille  Latro  attulerat  ad  Crucem  ?  De  carcere 
in  judicjum,  dc  judjcioin  llgnumide  ligno  in  Para- 
difum,  Credidit,  proptcr  quod  locutus  cft-  Sed  Sc 
ipfam  fidem  quis  donafit ,  nifi  qui  juxta  pepetidit  ^  „  ? 
Hinc  etiam  Apoftokis  ait  :  Crtati  hi  ChnJlQ  ^tfn 
m  operihif  bmis^  qu^  pr^paranit  Deui  ^  ut  in  iUit 
ambtltmm^  Ut  flgnificet ,  Deum  bona  operatnno' 
bis  operari  nullis  noitris  meritis  prxcedentibus  >  0-^ 
cut  mundum  produ?£it  tx  nihilo  i  id  eft  ^  nulb  prx« 
cxiftente  materia*  Qusertt  i**  Augudi  cur  Apoltolua 
pxitm\itni  yNon  ex  optrtbuij  ut  nt  quiiglorietur^  Std  au* 
di,inquit,&  intellig^:  ,j,i  Nonex  operibus^-tf^iui 
tamquam  tuis  ex  teiptb  tibi  exiftenCibus  ,  fed  tan^ 
quam  tiiSiln  quibusteDeusfitlxitJd  eft  Formaviti 
&  creavit ;  tion  ea  creatione  ^  qua  homines  tdc^i  ftJ^ 
mus }  fed  ea ,  de  qua  itlc  dicebse  ^  qui  utique  jam  ticH 
mo  erat ;  Cor  mtindum  erea  in me  Dius  i  fit  de  qua  dl* 
cit  ApoftoltlS  f  Si  qua  igltar  in  Chrijio  novd  creatMra  « 
vetera  tranftermr  i  ecce  faitd  fnnt  omnia  rtov^  ,  omniM 
amemex  Dto.  Fingimur  crgOi  id  eftformamurf 
&  creamur  iri  operibus  bodis  ,  qti3e  non  praeparavi- 


DeFide,&SymboIo;  195 

» fed  qaas  praeparavit ,  has  praeparat  Sli^^fT^  ^ManTioiie» 
vit  pritdejiinando  ,  praparat  opcrando.    ^am  ergo  ^^  ^®^ 
in  pradeflinatione^  Unde  Chriftus  ait :  Si  qttomi^  Chriftoi 
Hxiffem  vobis ,  quia  vado  parare  vobis  locstm :  id  eft ,  ele(!ti8  fuit 
eftinabo.  Jaoi  cnim  ibi  funt  manfiones  illae»  &  non  ^'^g^J?/'^ 
pus  aliquam  fic  praeparare.  Sedquia  NondMmJunt  Sando    & 
eratione ,  fubdit :  ttfi  abjero ,  &  pntparavero  vobis  przpanit 
n  i  iterum  venio  >  &  accipiam  vos  ad  meipfitm*  •  •  eciamnuni' 
t  autera  quodammodo  manfiones ,  manfionibus  j^"^* 
ndo  manfores.  Haec  autem  praeparatio  fit  per  me« 
;  fed  merita  fine  meriti  prorfiis  uliius  intuitu  data 
i  &  prasdeftinata ;  cum  gratias  ,  mifericordueque 
lae  dona  fint :  atque  ita  per  merita  Deus  non  pras* 
t  ad  gloriam ;  fed  nulla  meritorum  habita  ratio« 
os  pr^edeftinavit  ad  gratiam;  non  tantum  ad  tem« 
ilem,  qua  efiemus  Sandi ,  fed  aeternam,  qua  efTe^ 
Bcati*  Gratia  cnim  Dei  vita  £terna ;  Quam  Deul 
ndens  meritis  ^  dat  Gratiam  pro  gratia.  Hinc  •?. 
vA  Traftatu^s^.iw^^^wne^iiijmox  proiaia  Chri* 
^omini  verba  explicare  pergens ,  ait :  „ ,,  Sed  quid 
quod  i  ut  praspararet  i  abiit ,  cum  profedo  nos  ip« 
Drdspararet ,  quod  non  faciet ,  fi  reliquerit  ?  Ag<« 
Qj  Domine.  ut  pofium  :  uimirum  illud  fignifi«' 
quia,  ut  parentur  iftaemanfiones,  vivcfredebce 
is  ex  fide.  Qui  enim  a  Domino  peregrinatur  # 
;  habet  eX  fide  vivere  ^  quia  per  hanc  ad  fpeciem   - 
emplandam  paratun     Beati  enim  mundo .  corde ,  Matdi^  fi 
tam  ipfi  Dtum  videbunt^  Et ,  Fide  mundat  corda  eo*  Adtoti  if» 
Fides  autem  >  qua  eorum ,  qui  Deum  vifuri  funt » 
a  mundantur,  quod  non  videt,  credit*  nam  ii 
\  >  non  efl  fides ;  crcdenti  colligitur  meritum ,  vi^ 
i  reddetur  praemium»  Eat  ergo  Dominus «  &  pa-> 
Dcum,  eat/ne  videatur  ,  lateat ,  ut^  crcdatur^ 
c  enim  locus  paratur ,  fi  ex  fide  viv^tur.  Credi* 
efideretur  >  ut  defideratus  habeatur :  dcfideriuol 
tionis ,  prasparatio  efl  manfionis.  Ita ,  Domine  i 
quod  paras :  nos  enim  tibi  paras  i  &  te  nobis  pa-* 
quoniam  locum  paras,  &  tibi  in  nobisi  &  in  td 
s.  Tu  autem  dixiiti  ,  Manett  in  me  1  &  ego  in  joaii  ifi ' 
m^  L  N  ifQbis^ 


f>4        'n^Da&&ilflciLIJkI. 


nbrtor  locm,  obi 

Ecddiz 
itim  pnEdcitmiinooe  < 

fipf  m Jaicordiae  t 
m  ££niiiCift  iDCOcnE 
ftnn  openun  Iboniai 

toium^m  opmnii  przpsnioar  wmqmm  uBpwwu 
d&s.  Pr^piraTk  crgo  joftificaDdis  boimjiibQS  mmta  j 
pneparavic  eifiaD  glonficiiidis  &  przrmj ;  aiaiis  rera 
non  przparavic  volaauces  mab&  ,  auc  operi  axib  j 
fed  pr^paraTit  e^  mfta » &  ztema  foppiida.  Hsec  eft  ^ 
^erni  praedeifanado  tutaronim  oprnmi  Dd,  quaoi 


l*io  EyiBuft 

pnpiraw  OrM 
,  &  ikDC  fiittirok 
fic  ia 


De  Fide  ^  &  Symbolo»  tpr 

tt  n%n  rapiet  eas  qHifqum  de  manu  mea « •  •  £r  nemo  pm^ 

,teji  rapere  de  mauu  Patris  mei^  ^  Quicunquc  enim  ab 

9,originali  damnatione)  feu  perdidonis  maflk>  auae 

^  £i(£ieft  per  primum  Adam,  iila  divins  gratias  lar^ 

^  gitace  difcreti  funt ,  non  eft  dubium »  qucnl  &  pro^ 

),curatur  eis  audiendum  Evangelium  ;  &  cum  aiif- 

i^diunt  >  credunt  ;  &  in  fide>  quas  per  diledionem 

^  operatur  ,  ufque  in  finem  perfeverant ;  &  fi  quanda 

I)  exorbitant ,  correpti  emendantur,  &  quids^m  eo« 

^  rum ,  etfi  ab  hominibus  non  corripiantur ,  in  viam» 

D  quam  reliquerant  >  redeunt ;  &  nonnulli  accepta 

I,  gratia ,  in  qualibet  a^tate  >  pericuUs  hujus  vitas  mor« 

1,  tis  celeritate  fubtrahuntur«  Haec  enim  omnia  opera* 

«^turin  eis»  qui  vafa  mifericordias  operatusefl;  eos»  ^ 

19  qui  &  elegit  eos  in  Filio  fuo  %  ante  conflJtuUonem 

^y  mundi  per  dedionem  gratiae»  Talibus  Deus  diligen* 

^  tibus  eum ,  omnia  cooperatur  in  bonum ;  ufque  aded 

^  prorfus  omnia»  ut«  etiam  fi  qui  eorum  deviant,  St 

5,  exorbitant  >  etiam  hoc  ipfum  eis  fiidac  proficere  iti 

D  bonum  ^  quia  humiliores  redeunt  >  atque  dodliores* 

HQrum  ft  quifquam  perit^  fallitur  Deus  t  fed  nemo  eorum 

perit  >  quia  nonfaUitur  Dcus^  Horumfi  iluiftfuam  perit^ 

vitio  bumano  vincitur  Deus:  fed  nemoeorumptrit  i  quid 

nutta  re  vincitur  Deus,  ( inquit  A  Aug,  lib*  de  Correp* 

tione^  ^  Gratia^  cap*  7*  &  9* ) 

Sed  quamviseorum»  qui  prasdeflinati  fudt  in  regnunl 
Dei,  ita  certus  fit  nun^rus>ut  nec  addatur  eis  quif- 
quam*  nec  minuatur  ex  eis  i  redle  tamen  &  ipfis  prae^ 
deltinatis  dicitur  t  Cum  metu  ^  &  tremore  vcfiram  falu-^  ^it  f * 
tem  operaminik  £t»  Tene  ^  qnod  babes ,  ut  nemO  accipiatk^^.  fi 
coronamtuam;  ,j  quafl  eos  perfeVeraturos  habeatur  irt* 
^  certum ;  nec  aliter  hagc  audire  debent,  quibus  expe* 
^  dit  non  altum  fapere ,  fed  tiniere^  Qpis  enim  ex  mul^ 
D  titudine  Fidelium ,  quamdiu  in  hac  mprtalitate  vivi* 
y^  tur )  in  numero  prasdeflinatorum  fe  efle  Draeiumat  ? 
^  Iftud  ergo  fecretum  efle  vult  Deus  >  ^5  m  Ne  forte  quii 
extollatur,  fedomnes  etiam^  qui  bene  currunti  ti<> 
meant  >  dum  occultum  efl ,  qui  perveniant«  Pra^fump* 
tio  enim  in  iito  tentationum  loco  noil  eitpedit  i  ubi 

N  a  tanU 


\z  .  .^:-..-    .  ^*-:       >  r±^  inafn  -icitur  omni- 

^'•^  s     .  "  i  -«     «s-     -"■       xle^-Tiim     j^quam) 

-_.  ;•;  ::r-:  .*  -'^"^  ^i^i -.=  11  iTiic^m  ptrnc^eni- 
'.^"Jl^is.:  '  "''  -  "-^  ^—  -«^— ^"•irancam  dare 
'."-^  1.  n    :      ~-  ' -Ci  -^in^m  ;    ncc  quidem 

^y/'  ^- :^      i-:-:r  .    :e-i  mcrak  -  qu* 

...^^  ir.w-ir.  :•  "::~iiiiE:iT:jni  •.bem  cum  dmocCi 
.rJ.^.  ^  -  :-i:.  '  -  :rL:s  aur^m  :iri  csrticudo 
:"-J  .  ^  _  -  >^..:t:  i-*::ir-:r  n»:»^  ^jicem  omnino 
r"  l^rr::^^:.— —  r^^^cibrruLicciiJ .  ^uaiLiruntJ 
*'  ..Z^'  -f.:^,.-  trii  -lei .  i*:  ii:in2C  •  nc  GfclVrve- 
"">*\r.  ^^.^~  — .  Harwecir;  ^*.  --t.-^j  .r  /.^^rsj  g','/ , 
*X. '"...-•  -.  M.:erc:*--a  u^ye  :c  picperibus 
'",-^  _:-^  ::  ^r..r:±ccis  .r  cris  :  £» -tr.  r»?«ai 
~   -^*  ,.;.^n    ■' i   "W.     •?*.»";.. 21»  zini'fJmen:'irm 

;  j   :-.  i  rer'i'^--  :  pr.:ccer  x:ic  cuni« 


De  Fide,  &SymboIo*  t97 

rperare  debetis » &  quotidianis  orationibns  pofcere» 
atque  hoc  faciendo  confidere.  Non  vos  eflfe  a  Pra> 
dettinatione  Populi  ejus  alienos,  qui  etiam  hoc,  ut 
iaciatis ,  ipfe  largitur.  Abfit  autem  a  vobis ,  ideo  d^ 
fperare  de  vobis ,  quoniam  fpem  veftram  in  ipfo  ha- 
bere  jubemini»  non  in  vobis.  MalediStus  enim  omnis^  Ter^  la 
qisi  Jpem  babet  in  homine.  Et ,  Bonum  eH  csnfidere  in  Pfalm.  117« 
Domino ,  quam  confidere  in  homtne ;  quia  Beati  omnes  >  P&Uiu  $« 
qni  confidnnt  in  eum.  Hanc  fpeni  tenentes  ,  Serpite 
Domino  in  timore ,  &  exultate  ei  cum  tremore.  QuO- 
niam  de  vita  (Cterna ,  quam  filiis  promiflionis  prov 
miiit  non  mendax  Deus  ante  tempora  p^terna ,  nemo 
potelt  efle  fecurus ,  nifl  confummata  fuerit  ifl:a  vita » 
us  Tentatio  ejtfaper  terram;kd  fiiciet  nos  perfeverate 
1  fe  ufque  in  ejus  vitae  flnem ,  cui  quotidie  dicimus  t 
/e  nos  inducas  in  tentationem.  Credamus  cum  Abra-  Mattb»  i. 
am  >  quia  ^^  promtfit  Deus ,  pottns  efi ,  &  facere^ 
^lirum ,  quod  homines  infirmitati  fuap  fe  committere  "^^^  ^ 
lalint  >  quam  firmitati  promiflionis  DeilSed  incerta 
fl  mihi  ( inquis  )de  nie  ipfo  voluntas  Dei.  Quid  ergo? 
'uane  tibi  voluntas  de  te  ipfo  certa  eft ;  nec  times  f^ni 
idetur  flare ,  videat  ne  cadat.  Cum  igitur  utraque  in-  '•  CoTf  !•• 
erta  Gt ,  „  „  Cur  non  homo  firmiori ,  quam  infirmio** 
i  fidem  fuam ,  &  fpem  ,  charitatemque  committit  ? 
tquit  S.  Augufi.  lib.  de  Pradefiinatione  fanSorum  ,  capt 
I.  &  idem  lib.  de  Dono  Perfver.  cap.  %2*  „„  An 
ero  timendum  eft ,  ne  tunc  de  fe  homo  defperet , 
uando  fpes  ejus  ponenda  demonftratur  in  Deo ,  non 
Litem  deiperaret  >  fi  eam  in  fe  iplb  fiiperbifllimus  & 
ifdiciflimus  poneret  „  „  ? 

Quoniam  vero  Multi  funt  vocati  ,  pauci  eleSi  ,  fine  Matth,  lo* 
itermiflione  oremus ,  vigilemus ,  bonum  operemur 
on  deficientes.  Deo  ferventer ,  humiliter  ,  perfeve- 
anter  fupplicemus  cum  Ecclefia ,  Ut  nos  ab  aterna 
mnatione  eripi ,  &  in  eltSorum  fuorum  jubeat  grege 
\tmerari.  Vigilemus ,  ne  intremus  in    tentationem. 
1  eum  fpem  noftram  conjiciamus ,  qui  Maxima ,  ^  %,  Pctr.  u 
^etiofa  nobis  promijfa  donavit ;  ut  per  hac  efficiamur  di^ 
Inx  confortes  natura ,  fugientes  eju$ ,  qua  in  mundo  eff  ^ 
N  3  con. 


198        TheoL  Dog-  &  Moral  Lib.  L 

$aH€upiJkentiM  corrMt^onem^  Curam  omnem  fubinfkren^ 

tesy  minifiremHsinpdeviriktem^  in  virtute  fcientiam^ 

$n    fcientia    abfiinentiam    ,    in     abffinentia     patien^ 

tiam  f  in  patientia  pietatem  i  in  pietate  amorem  fra^ 

ternitatis  9  in  amore  autem  fraternitatis  charitatem^ 

^  Quamvis  ergo  >  quod  ftatuit  Deus ,  nulla  poflit  ra^ 

jD  tipne  non  fieri ;  ftudia  tamen  nop  toUuntur  prandi , 

9>  nec  per  eledionis  propofitiim  liberi  arbitrii  devo- 

«» tio  relaxatUF»  „  „  Cum  implendae  voluntatis  Dei 

ita  fit  pr^ordinatuse^edus,utperlaboremoperum> 

per  inftantiam  fiippUcationum ,  pe r  exercitia  virtu^ 

tum,  fiant  incrementa  nteritorum  Dei  >  qui  bona  gfX^ 

ferint,non  folum  fecundum  propofitum  Dei  1  fed 

rtiam  fecundum  fua  merita  coronentur.  Ob  hoc  enim 

)n  remotiflimo  ab  human^  cognitione  fecreto  praefi* 

nitio  hujus  eledionis  abfcondita  eft.  £t  de  nullo  an« 

te  ipfius  finem  pronunfiari  potefl  ,  quod  in  eledo- 

rum  gloria  fit  fucurus ,  ut  perfeverantem  humilitatem 

Utilismetus  feryet  ;&  qui  fiat^  yideat  ,  ne  cadac  „  „• 

(  inquit  huStox  librorum  de  Vocatione  omnium  Gcn^ 

tium  y  lib»  2f  cap.  26. ) 

8.  ADg.  lib.      Contra  ifiam  Fntdefimationem  -,  quam  fecundum  Scri- 

dc    Dono    pturas  fanSas  defendimus  i  nemo  niff  errando  dtfputare 

Occupatw*  poteft.  Fruitra  ergo  quis  objiccret :  Aut  e  numero  fum 

Pl>j94ti9*     eledorum ,  aut  non  fum*  Si  ex  illo  fum  numero ,  fieri 

non  poteft ,  ut  a  falute  excidam ;  decretum  enim  iU 

lud  Dd  efficax  ,  &  immutabile  deficere  non  poteft* 

Si  non  fum ,  nullo  meo  conatu  falutem  adipi^ji  poterot 

Quidqqidagam  igitur^  ad  falutem  perveniam  ,  fi  a 

Deofim  ele£tus;in  damnationem  vero  prxceps  ru- 

am ,  fi  fim  reprobus.  ^ 

NollraB      Fruftra  ( inquam  )  haec  objiciuntun  PraBdeftinatio- 

pracdcilina-  nis  enim  ext*cutio  noftrae  pendet  ex  meritis ,  &  pieta- 

cntio  pct  *'5  officiis ,  per  quas ,  &  propter  quae  Deus  fempiter- 

det  ex  me.  nx  felicitatis  praemia  fe  nobis  coUaturum  ab  aetcrno 

fiti«.  decrevit ;  quamvis  ratio  primaria ,  qua  impulfus  elt  ad 

eam  nobis  deftinandam  felicitacem  ,  &  gloriam ,  non 

fint  nierita  noftra ,  fed  una  illius  niifericordia ,  &  bo- 

ijiws,  fiona  auteoi  illa  opera^quae  in  divma  Praedc- 

ftinatione> 


De  Fide,  &  Symboto.  199 

[nattone ,  ut  media  ac}  illius  conruQimationem  a  Dea 
aeordinata  ,  utque  gratiaeejus  munera  npbis  ad  h\inq 
aem  data  involvuntur  >  eledorum  liberrinia  coope* 
itione  [3onenda  funt  >  &  ipfa  etiam  perfeverantia-  Un- 
e  fiqit  fatfo ,  &  inepte  diceret  agricola  :  Quidcjuid 
^o) » nihilominus  terra  frudum  dabit ,  meflfemqpe 
feret  nberriniam ,  G  Deus  ita  decreverit ;  vel  noqi 
feret  >  fi  futuram  (lerilitatem  pr^nove|:it  1  atque  de^ 
reverit  Deus;quia  voluntas  ejus  deficere,  aut  pras^ 
lientia  falli  non  poteft :  quid  igitur  qeceflfe  eft ,  ut  la? 
oreni  •  Qt  terram  excolam .  ut  ieminem  ?  Et  ftulte  d^ 
tret  Arcbitedus :  Domus  haec  llabit  1  fi  Deus  ita  de- 
^verit;  fin  vero  certiffime  corruet  :  quid  ergp  re^ 
tt  >  fuper  qupd  fundamentum  sedificem ,  utrum  in 
ena ,  an  fuper  Hrman  petram  ?  An  ex  feledis ,  Si  af- 
bre  dolatis  iignis ,  fedifque ,  ac  poiitis  lapidibus ,  ve| 
c  fopno ,  &  (bpulis  extruam  ?  Ita  inepta  eft  vulgaris 
ia  humani  feniiis  >  &  animalis  hominis  ,  non  percU 
ientis  ea ,  q[U2  Dei  funt ,  objedlio ;  falfumque  elt  no9 
1  ^ternam  telicitatem  perventuros ,  quidquid  aga« 
lustfiexelc^t^orum  numero  fimus;aut  ab  ea  defe- 
luros ,  fi  ex  reproborum  numero»  Dei  agricultHra  i.  Cor.  t* 
^is :  Dei  adificano  t/iis.  (inquit  Apoftolus)  Deus  k^ 
linat  in  cordibus  noftris  verbum  fuum,gratiam  fuam  9 
i  per  Spiritus  S«  lubminiftrationem  dat  incremet^- 
iim  j  ut  frud:um  afferat ;  fed  nihilominus  feminare 
os  debemus  bona  opera ,  ut  tempore  melHs  manipu- 
>s  cum  exultatione  feramus,in  horreo  coeleftis  Pa- 
risfamilias  recondendos.  ^«^  enim  fcminjVLrit  /;o*GaIattf. 
10 ,  hac  &  metct^  Jhdoniam  qui  fi  minat  in  carne  fua  , 
f  carne  &  metct  corruptionem  :  qui  autcm  ftminat  in  \ 
uritu ,  defpiritu  metet  vitam  aternam^  Bonum  autfm 
iciente% » non  dcficiamus.  Tcmpore  enimfuo  metemus  non 
eficientes^  Meminerimus ,  quod  Terrafape  venientem  Heb.  fc 
tptrfe  bibens  imbrtm  ^&  generans  herbam  opportunam 
lis  >  a  quibus  colitur  ,  accipit  benediCtionem  a  Deo^  Pro* 
rrens  autcm  fpin^s ,  ac  tribulos  ,  reproba  eft ,  &  maledi^ 
fo  proxima ,  cujus  confummatio  in  combufiior^ent*  ^di* 
cemus  domum  fpiritualem ,  non  fuper  arenam ,  fed 
N  4  fu- 


soo       Theol  Dog.  &  Moral.  Lib.  l* 

fuperfirmampetrain,  fuper  fundameotum  folidum» 
&  InconcufTum ,  quod  eft  Chriftus  Jelus ;  fgpersedi^- 
cemus  MYHfnn  argemMm » lapides  pretiofos  >  id  eft  >  ope- 
rabona,  opera  virtutum  >  ex  charitate»  &  propter 

1*  Cqr,  j.    Deum»  Si  cujus  cnim  opus  manferit ,  mrrcedem  accipiet^ 

Vitam  ita  fande  inftituamus  ut  cor  noftrum  nos  non 

.  reprehendat ;  quia  &  bonas  confcientisp  teftimonium 

probabile  quoddam  praedeftinationis  fignum  eft,  Si 

'*J09i|«St  €or  noftrmn  reprebenderit  nos  ^  fiduciam  habemu^  ai 
J^enm ,  &  Ijmd^Mid  petierimHS  ,  accipiemHS  ab  eo ;  quo^ 
ninm  maniata  ejns  cnfiodimHS  ^  &  ea^  qn^  funt  placita 
ioram  eo ,  facimns.  • ,  Et  qnifervat  mandata  ejus  >  in  illo 
manet^&ipfeineo^&inBocfcimHS^  quoniam  manet  in 

Komt  8»  ^obis  de  Spiritu  ^  qnem  dedit  nobis^  Tunc  enim  Ipf^  Sfim 
ritHS  teftimoniHm  reddit  fpiritni  noflro  y  qnod  fnmHs  pHi 
J)ei :  fi  autemfilii  >  &  heredes ;  beredes  qnidem  Dei  ^  co^ 
beredes  antem  Chriftii  fi  tamen  compatimur ;  ut  &  con- 
gtorificemnr.  Operam  demus  ,  ne  excidamus  ab  he- 
reditate*  Faciamus ,  quod  in  nobis  eft ,  ut  Dei  manda- 
ta  impleamus  >  cum  ejus  gratia  >  qux  numquam  nobis 
nifi  culpa  noftra  deeft,  numquam  negatur,  nifi  in 
fetnam  pracedentis  peccati  iquonidittl  Dtus  non  dejerit^ 
mfi  deferatur,  Et  Nifi  fectrimns  cafum  ^  ipfe  a  nobis  non 
facit  occafum ,  (  ut  loquitut  S.  yiug.  )  £t  lib.  de  Nat.  & 
Gratia  cap*  26.  Si  ab  iUo  avertimur ,  noflrum  cfl ,  &  tunc 
fecundum  carnem  fapimus ,  &  conchpifcentia  carnis  ad  iL 
iicita  confentimus.  Converfos  ergo  deus  adjuvat ,  avtr^ 
fos  defcrit ;  fed  etiam  >  ut  convertamur  >  ipfe  adjuvat^ 

§.    L  V  I  I  I. 

Jn  nutlo  gloriandum. 

'  S.  Cyp.  L.  IV.  Certum  habeamus  1  In  nuUo  gloriandum  efle , 
j.adQuiri.  ^uando  nofirum  nihil  fit.  (  QuaB  S.  Cypriani  Sententia 
num  c.  4*  ^j^^  j  j^^^  ^jp,  ^^  poteftate  no/ira  cor  noftrum  >  C^  no/iras 
SAmb  \ih.  cogitationes^  (Quod  S,  Ambr.  didum  eft,  a  S\  Augu- 
S«culic"i?  ftino  laudatum.  )  Qvlx^  Non  fumus  fufficientes  cogitare 
RqOI.  ||!  aliquid  ex  nobis^ijuafi  ex  nobis  ,  fed  omnis  fufficieutia  no^ 
flra  ex  Peo  efl.  (  Quod  oraculum  cft  Apottoli.  )  Falli 

non 


DeFide,  &SymboIo;  joi 

on  pofle  Dei  praerdentiani ,  nec  mutari  praedeftioa- 

onetn ;  quia  Sine  pcenitentUJunt  dona ,  &  vocatio  Dti%  Jaoob.  U 

leo  tamen  obediamus,  qui  Volkntarie genuit  nosverbo 

^ritatis  >  ut  ftmus  initium  aliquod  creatur^  ejus.  Bo* 

am  operemur ,  in  bonis  operibus  perfeveremqSf  Ca* 

itatem  namque ,  charitatem ,  pietatem ,  perfeveran^ 

am  ufque  in  finem,  &  omnem  obedientiam.qua  obe-« 

itur  Deo,  Dei  dona  efle,  nen^o  Chrifl:ianus  difiiteri 

otefl;;  proindeque  ab  ipfo  praedeflinata :  prxfcivit  fd- 

cet ,  quas  fuerat  ipfe  fadurus-  In  fua  autem  prasfcien- 

a  operalua  tutura  difponere,  id  omnino,  necaliud 

uidquam  eft  praedeftinare.  „  ,>  Sicut  ^rgo  Ule «  quem 

iftum  futurum  efle  prasfcivit  Deus ,  quamvis  id  incer* 

im  habeat ,  non  ideo  non  agit ,  ut  caflus  fit :  ita  illet 

uem  caflum  tuturum  pra^deftinavit ,  quamvis  id  in- 

:rtum  habeat ,  non  ideo  non  agit ,  ut  caftus  fit ,  quo- 

iam  Deidono  fe  audit  futurum  eflbi  quod  eric;  im« 

lo  etiam  gaudet  ejus  charitas ,  nec  inflatur » tamquam 

i  non  acceperit.  Non  folum  ergo  praediceitione  prae- 

e  flinationis  ab  hoc  opere  non  impeditur  >  verum  & 

i  hoc  adjuvatur ,  ut  cum  gloriatur ,  in  Domino  glo' 

letur.  Quod  autem  dixi  de  caftitate,  hoc  de  fide, 

oc  de  pietate ,  hoc  de  charitate ,  de  perfeverantia ,  & 

e  pergam  per  fingula ,  hoc  de  omni  obedientia ,  qua 

beditur  Deo ,  veraciflime  dici  poteft  „  „.  (  Ita  S.  Aug^ 

b.  de  Dono  Pcrfeveranti^  yC2ip.  17.)  Praedeftinationis  Exitusprae- 

oftrac  exitum  Sandlorum   precibus  ,   ac  praecipue  dcftinatio. 

inaiflimae  V.  M.  Dei  Matris,  erga  quam  fincera  pie-  ^[^"1^^  * 

is,  &devotio,cum  vitae  chriftianas  integritate  con-  tanaorum^ 

jnrta,  Prxdeftinationis  etiam  fignumeft,  commen-  prafertim 

emus.  Quamvis  enim  obtineri  nequaquam  poflint ,  |?,^'P"?^' 

uae  praedeltmata  non  fuerunt;  tamen  „„  Ea,  quae  dandps. 

mdi  viri  orando  efficiunt ,  ita  praedeftinata  funt,  ut 

recibus   obtineantur.    Nani  ipfa  quoque  p^rennis 

[egni  Praedeftinatio  ita  eft  ab  omnipotente  Deo  difpo- 

ii ,  ut  ad  hoc  electi  pio  labore  perveniant ;  quatenus 

ofttilando  mereantur  actiptrre,  quod  eis  omnipo- 

*ns  Deus  ante  faecula  difpofuit  donare  „  ,5.  (  Verba  funt 

.  Gregorii  Alagni  lib.  i.  Dialogorum ,  cap-  8  ) 

N  s  §.  L  I  X. 


4 


p3^        TbeoL  Dos.&Manl.£J>.I, 
$.   LiX 


T.  Certom  habeaiDiis  ptxta^M  6dcm »  fofltthdi , 
0te  gracxain  facdrficamaii ,  &  diiritatmi  piailqoe 
rq^robb  a  Oeo  ci^icEi ;  df  quibos  iw  ^>^aaff  ajt ;  £jr 
M^M cxitrmttB  fti  mmcrsmr  rx  ««Afi.  Si  cmim  ^fftm 


€X  MAfi ,  perma^ffhmi  miifmc  m§ii/€mm  [d  eft  i  ^  Ncui 
«crant^,  etiam  qnaado  eraqtin  profellioae  ,  d| 
y  ooiiEiiie  nlioniai :  Doa  qua  juttt^aai  limaUrcraQC ; 
Ird  qxM  in  ea  oon  pennanlmHit  ^.  Neque  eaini  ast ; 
Kim  fi  foLffe-nt  e^t  nobts ,  renm,  oon  ^dttm  jdlitiaii) 
ieQaiirtnt  {idaue  nobiicam  i  It4  ^  3i  fmfftu  cjt  m*  ^ 
^if  t  fmw^MJ^fftmt  muqmc  moiiftmm§*  In  bono  illQSi^ 
Tolebat  procoldQbio  manere*  Erant  itaqae  in  bono* » 
^d  quia  m  eo  non  permanrenioc ,  id  ed  >  ufque  in  fi  ^ 
|tem  non  perfereraTerunt :  Non  erant ,  inquit  9  tx^ 
Dobis  t  &  quando  erant  nobjfcum,  hoc  eAi  nonu 
frant  cx  numero  fiiiorum,  &  auando  erant  in  lide  «i 


De  Fide ,  &  SymboK  f3| 

^men  Deo  „  „.  ( Ita  S.  Aug.  lib.  dt  Corrtptione ,  f^ 
Gratia ,  cap?  9« )  Qui  vel  unus  locus » ne  multa  alia  fe? 
ftimonia  congpram  *  demonftrat  fidem»  &  juftitiaai 
plerifque  reprobis  a  Oeo  tribui«  Quod  fidet  dqgnui 
contra  Catvim  haprefim  facra  Synodqs  Tpdentiqa  49? 

fides ,  0rjif/iitia  poffunt  mm$ti^ 

Nec  minus  certum  eft ,  fidem  t  &  juftitiam  femel 
pcceptam  in  hominum  cordibi^s  extingui  pofle  >  ac 
jfevera  extingui  in  iis,  qui  a  juftitia  liia  converfi» 
jfadunt  iniquitateu} ,  de  quibus  fcriptum  eft:  Anima^  Ezeclu  19. 
^ua  peccaverit  ,  ipfa  morietur^  £t,,  quod  prolapfi  ^  %%• 
^fnnt^  cum  femel  eflent  illuminati  1  guftaflent  etiam  ^^  * 
^^donum  coelefte,  &  participes  fadi  eflent  Sptritus 
^ ,,  landi ;  qui  denique  non  perfeverant  ufque  in  finenu 
Quod  fidei  cacholicas  dogma  S.  Augufi.  Librb  prae^ 
fertim  de  Dono  Ferfevtrantia ,  confirmat ,  c*  8*  &  9f^ 
aflerens  tam  eos^  qui  non  pedeverant,  quam  qui 
perfeverant  in  juftitia»  vopatos  fuifle ,  vocantem  fe^ 
cutos*  ex  impiisjuftiHcatos,&  per lavacrum  regene- 
lationis  sque  renovatos*  Idem  confirmant.  S^  Profper 
in  Refponfione  ad  Obje(3iones  Vincentianas »  Ct  12^ 
i^- 15*  &  in  Refponfione  ad  Capitula  Gallorum  caOf 
2.  3.  &  7,  &  S.  Hernardus  Ser.  54*  in  Cantica*  Unde 
Calvinianum  dogma  de  inamiflibili  juftitia ,  velut  ha^ 
reticum  a  ConciUo  Tnd«  merito  damnatum  eft  Sefll 
6.  Canone  26. 

Nec  vero  Calviniano  dogmati  patrocinjqm  quasri 
poteftex  illis  verbis  S.  Joannis :  Omnis  qai  efi  natus  ex  '•  J^*"- 1* 
Deo ,  peccatum  non  facit ;  quonidm  femen  ipfius  in  eo  nuu  J^^i!!!^ 
net:  er  non  potefi  peccarcj  qtivmam  ex  Deo  natus  eft*  necueccare 
His  enim  verbis  folum  fignificatur »  mortalium  pepca-  poflit ,  flui 
torum  perpetrationem  cuni  ftatu ,  ac  dignitate  lilio-  fl^l^  ^ 
rum  Dei  cohaerere  non  poflle :  non  autem ,  quod  cum 
perfona  filiorum  Dei  conjungi  non  pofliiit ,  iive  ab  iis, 
quifiliiDeifuntt  committi)  i(a  tameUi  ut  iila  com» 

n^itr 


pF  ^3^       ^^^^H 


Dog.&3IoRLLih.  I. 


Hjc  loqoettdt 
qcor  valgo  ia 


qoiCQr 


fai  fjcdot 

grada  noa 

id  ialbfices  oppri- 

^  Hs  Qamqiie  pro- 

iil>i|iiodhojiis* 

qQ3e  tp&s 

npQdtcajn 

coQ  pcSedfficert  a 

;  JadiOTii  uiEcgrm- 

dtmoTeri  pracflw  po» 

PkJBCiprni  opti- 

eo  ^bnpiaipidt- 

Sic  iciqQe  ofDais , 

ooo  &cit«ii€c  Eiccre 

■miirtatii  Spiritoai  fe- 

\t ,  111  QiQctate 


De  Fidc,  &  Symbolo;  2of 

§.   LXL 

Nmo  abfqke  (ingklari  Dei  revelatione  defua  Prddefli» 
natione  certus  effe  potefi^ 

VI.  JEque  certum  eft ,  neminem ,  citra  fingularem  Hsc  vetiM 
Dei  revelationem  de  fua  Prxdeilinatione  certum  effe  «dix  timo* 
poffe,  ut  facra  Synodus  Trid.  contra  Calvini  errorem  ^^^8/ 
definivit  Srff  6*  Can«  i6.  quapropter  trniere  debe*  ^ 

mus  j  quamdiu  in  hac  vita  fumus  >  quas  tentatio  eft  fu* 
perterram»  Cum  metu  igitury  &  tremure  vcflram  /^«philipp.  ^^ 
Iktem  operamini*    C inquit  Apoftolus)  Timeant  fibiS.  Aoguft,. 
Jufti:»^  Quidenim  funt  hodie  ,fciunt;  quid  cras f }^^   ^" 
futuri  fint,  nefciunt**  Qui  injuftus  eft,  converfus  ^  * 

poterit  juftus  effe ;  quomodo  &  juftus  averfus  poterit 
injuftuseffe»  Itaquenec  de  teprs^fumas;  nec  deillo 
defperes*  MaUi  junt  vocati ,  pauci  vero  eleSi^   Quia  «  ^      -|* . 
vocad  fumus,  novimus  ;  fi  fumus  elcdi  ,  ficfcimus.  ^^^J^' jg^ 
Tanto  ergo  neceffe  eft  >  ut  unulquifque  noftrum  in 
humilitate  fe  deprimat>  quanto,  fi  iit  eledtus ,  igno* 

§.    LXIL 
Perditio  Reproborum  ex  ipfis  e/t  ^  ndn  eX  Deo^ 

VIK  Certum  eft  denique « perditionem  reprobOi* 
rum  ex  ipfis  effe ,  Deum  ipfos  in  peccatum  non  im^ 
pellere  y  fed  permittere  tancum ,  ut  cadant ;  damnatio* 
nis  posnam  illis  non  decernere  nifi  propter  culpam ,  in 
quamlibera  fua  voluntate  cafuri  funt  Numquid(in^ 
quit )  voluntatis  mea  e/i  mors  impii  9  &  non  ut  conver^ 
tatur  a  viis  fuis  &  vivat  ^ « « 4  Slffi^  ^^^^  mortem  morienm 
tis^  dicit  Dominus  Deus:  rtvntiminis  &  vivite  •  (  Ezech^ 
18.  )  Perditio  tua  ,  Ifrael*^  tantummodo  in  me  auxilium 
tuum*  (  Ofee  t^i^^Sic  non  efi  voluntas  ante  Patrem  ve^ 
firumyqui  incalis  efi^  ut  pereat  unus  de  puftUis  ifiis 
(JMatth.  18.)  Ettameninilla  puerorum  turba>  quae 
tunc  oblata  eft  Chrifto  Domino ,  neminem  nifi  Praede- 
(tinatumfuiffe,minusverifimile  eft.  Deus  vult  omnes 
bomincs  falvosfieri^&  ad  agnitiontm  veritatis  venire^  1.  Tm^  $; 

(inquit  Apoftolus. )  Idipfum  SS*  Patres  confirmant. 


2otf       TheoL  Dog*  &  Moral.  Lib*  T* 

S.  fHeron.  inCBp.6^.  Ifaiae-  „„  Voluit  Deus  falra* 
t'ecupietltes»&  provacavitad  ialuteoi »  ut  volmitas 
baberet  pr^mium  i  fed  jtli  credere  noluerunt  «  &cft 
f  Nec  ftatim  iri  culpa  eft ,  0  plures  Credere  notuerunt: 
fed  votuntas  vcnientishxc  fuit ,  ut  otnne^  crederent , 
&  falvarentur  „ ,,,  £f  /«  cap*  i8.  t^etbidis ,  aJ  itlti 
Verba*  jV^n^Hid  voluntatii  mc£  efi  mon  immi  ,  ^ 
Mn  iit  cQnvenatMr  a  viis  fiiis  ?  ait :  ,j  ^  Ergo  Domini 
Voluntatis  eft ,  omnes  falvosfieri-  Ubi  autem  Dei  vi* 
detur  {evera  >  &  truculenta  lenteatk;  non  homineii 
fed  peccata  condemnat  5,1^* 

s^  pjttltnus ,  Epift-  %'  ,1  tt  Omrtetu  1  quarttum  in  ipro 
tft ,  hominem  lalvum  fieri  vult ,  qui  fecit  omaes  „  »1* 

S^  Ambrof  |ib*  2,  de  Cain  ^  &  4bd ,  cap*  3  „  ,,  Rc* 
demptor  ideo  omnibue  apetn  fanitatis  detulit  %  uC 
ijuicumque  p^riedti  mortis  fujg  caufas  /ibi  adfcnbat  i 
l]ui  curari  noluit  t  cum  remedium  haberet  >  quo  pof^ 
fet  evadere:  Chrifti  autem  manifelta  irt  omnes  prae- 
dicetur  mifericordia ;  eo  quod  ii,  qui  pereant ,  fua 
pereant  negllgentia ;  qui  autem  falvanturj  (ecundam.i 
Chrtfti  leatentjam  iiberentar  i  qui  omnes  vult  falvos 


De  Fidc ,  &  Symbolo#  207 

dicit :  V.  g.  Volo ,  ut  hi  dmnes  fervi  mei  operentur  iil 

vineH ,  &  poft  labofem  requiefcentes  epulentur ,  ita  ut 

qiiiiquis  eortim  boc  iiolueirit  i  in  priftino  femper  mo- 

lat :  videbitur  quidem ,  quicumque  contempferit ,  con* 

tra  voiuntatem  domini  iui  facere;  fed  tunc  eani  vin* 

Cet  fi  &  brifljnum  contemnens  eflfugerit  t  qiiod  nuU 

lo  modo  neri  pdteft  fub  Dei  pote(late«  Undcf  fcriptuni 

tft    Semel  locHtus  eji  Deus :  Duo  h£c  audivi  ^  quia  po^  tbittL  tii 

tejtds  Dei  efi  >  &  tibi  ^  Domiie  i  miftricordia ,  qHia  tk 

feddes  ttnituique  jnxta  opera  fna.  Ille  igitur  reus  erit 

ad  damnationem  fub  poteflate  ejus  ^  oui  contempfc- 

rit  dd  credendum  mifericordiam  ejus.  Quifquisautenl 

crediderit,eique(e  a  peccatis  omnibus  abfolvendum 

&  ab  omnibus  vitiis  fanandum  ^  &  calore « ac  lumintf 

ejus  accendendum  ^  iliuminandumque  commiferit ,  ha« 

bebft  ex  ejus  gratia  opera  bona  i  ex  quibus  etiam  fe« 

ctmdum  corpus  a  mortis  corruptione  f edimatur  >  co* 

ronetur  >  bonisque  fatietur,  nbn  teiiipofalibuSi  fed 

Kternis,fupraquam  petimus,  &  intelligimus  „„«       ^1.^^ 

Si  -^irg*  cotitinit  S^  Profper  in  tefpodfionibus  ad  ob*  Objiia  U 
jediones  Vineentianas  i ,, ,,  Sineeriflime  Cinquit )  cre- 
dendum  i  atque  profitendum  eft  ,  Deum  Velle ,  ut 
omnes  hoihines  falvi  fiant.  Siquidem  Apoiiolus» 
cnijus  ifta  fententia  eft  ,  folicitiflime  prsecipit  >  quod 
in  omnibus  Ecclefiis  piiflime  cuftoditur  >  ut  Deo  prd 
omnibus  hominibUs  fuppiicetur  ;  eX  quibus ,  quod 
iDulti  pereunt,  pereuntiumeftmeritum;  quod  multi 
(alvantur^fatvantiseftdonum.  Utenim  reus  damne« 
tuf  y  inculpabilis  Dei  juftitia  eft :  ut  autem  reiis  jufli* 
ficetur ,  ine£&bilis  Dei  gratia  eft ,,  ^*  ^ 

His  adde  egregium  S.  Jftdori  Peluftota  locum  lih. 
2.  Epiftola  270.  „  „  Et^nim  modis  omnibus  falvari 
vult  eos ,  qui  In  vitio  voluptantur ,  &  ad  eos  adlegati 
qai  remedium  adhibeant,  iion  ignofans  quidem  ford^ 
tit  illi  morbo  interearit :  fed  ut  omnem  eis  excufatio- 
tiem  eripiat  Nam  etfi  ab  iniania  nori  refipifcant  ifti  i 
hic  tamen  inde  frudus  confequitur  ^  quod  fuas  ipfit 
iKUtes  fit  executus  „  „• 

JPnBdeftinatio  igituc  luci  fimilis  eft«  qus  tx  csla  i 

oritur} 


l<mu  if. 


fio8        TheoL  Do^!  &  Moral.  Lib.I. 

oritur ,  &  in  aercm ,  terramquc  diffandittir ,  Dihil  (!• 
lis  id  iUuuunattoDem  fui  conferedubus :  reprubatio 
fioiilis  elt  (ulmiDii  quod  oHcur  e  lerra  materiam  fub* 
minillrance,  fcd  c  nubibus  jnipfaoi  reddit<  Prxdeitl* 
natio  ex  iblo  Oeo  ell,  rtihil  nobis  meiid  coQferenti* 
bus  :  reprobatio  ex  noftro  peccato  ortum  habet  i 
Dens  enim  de  fttg  ^ums  ,  d^  u#/ir«  /HjiasM  (  ait  Tef  tuU 
lianus^ )  ^ 

ARTICULUS    III 

^«0  Symhati  Ap^^ki  ArtifmlMS  ^iitr  exftiC^Mt^ 

ET  IN  jESUiM   CHRISTUM  .  FILfUM  EIUS 
UNlCOiM.  DOMINUM  NObTKUM. 

S.  L 

^m  mcfff^riM  fii ,  <?•  Miith  hmjm  AniiMli  Fiitu 

Quanta  0t  faujus  ArticuH  credendi  neceiHtas,  St 
qu3e  ex  illius  rineiidlitas  Jn  hominum  genus  dern 
Tctur,  iliud  Chrilti  Dommi  oraculum  dedArac:  Hm€ 


I 


De  Fide ,  &  Symbolo;  fiof 

tam  firtniflimum  eft  noftrae  falutis ,  ac  redemjitionis^ 
Hoc  certum ,  propriumque  Fidei  catholicae  funda- 
mentum;  utenim  ait  Apoftolus :  fundamentam  aUud^*^*V 
nemQ  potejl  ponere  ^  pratcr  id^  quod  pofitum  eftj  quod 
ed  Cbriftus  ^efus^  Hoc  fundamentum  fidei  noftrs :  i^  xim.  t. 
Vnus  Dcus ;  unus  &  Mediator  Dei  y  &  hominum^  homo 
CbriHus  ^tfus^  „  Nam  ncqueper  ipfum  liberaremur  S.  Aug.  vx 
unum  Mediatorem  Dei ,  &  hominum ,  hominem  Je-„  chriftus  ^ 
fum  Chriftum ,  nifi  eifet  &  Deus-  Sed  cum  fadus  eft,,  Mediacor» 
Adam,homo  fcilicet  redtus,  Mediatore  opus  non^» 
erat«  Cum  vero  genus  humanum  peccata  longe  fe-,^ 
paraverunt  a  Deo ,  per  Mediatorem ,  qui  folus  fine  ^ 
*  peccato  natuseft,  vixit,  occifus  eft,  recodciliari  nos,» 
oportebat  Deo ,  uique  ad  carnis  refurredionem  in ,» 
vitam  aeternam,  ut  numana  fuperbia  per  humilita-,» 
tem  Dei  argueretur ,  ac  fanaretur ,  &  demonftrare-  ^ 
tur  homini ,  ouam  longe  a  Deo  receflecat ,  cum  per  ^ 
incarnatum  Deum  revocare^r ,  &  exemplum  obe-,^ 
dientix  per  hominera  Deum  contumaci  homini  prae- ,, 
beretur ;  &  Unigenito  fufcipiente  formam  fervi ,  quae,» 
nibil  ante  meruerat ,  fons  gratise  panderetur ,  &  car- ,» 
nisctiam  refurredlio  redemptis  promifla  in  ipfo  Re-,^ 
deropcore  praemonftraretur;  &per  eamdem  natu-,» 
ram  ,  quam  fe  decepifle  laetabatur  diabolus,  vince-,» 
retur ;  nec  tamen  homo  gloriaretur ,  ne  iterum  fu- ,» 
perbia  nafceretur.  „ 

,j  „  In  caufa  igitur  duorum  hominum ,  quorum  per  ^j^^*  P^^rf* 
nnum  venumdati  fumus  fub  peccato ,  per  alterum  re-  duorum  ho- 
dimimur  a  peccatis ;  per  unum  prsecipitati  fumus  in  minu  cau- 
mortem  ,  per  alterum  Hberamur  ad  vitam  :  quorum  &   proprie 
ille  nos  in  fe  perdfdit  faciendo  voluntatem  fuam ,  non  ^""^^*^ 
ejus ,  a  quo  fadus  eit ;  ifte  nos  in  fe  falvos  fecit ,  non 
'faciendo  voluntatem  fuami  fedejus,  a  quo  miftus 
eft  ;  in  horum  ( in^uam )  duorum  hominum  caufa 
proprie  fides   ciriftiana  confillit*     Quoniam  Non^^i^  J«« 
'  eft  altud  nornen  fubcalo  datum  hominibus ,  tn  quo  oporteat 
'kos  falvos  fieri :  Et  in  illo  definivit  Deusfidem  ommbus ,  **•  «?• 
fitfcitans  illum  a  mortuis^    Itaque   fine  fide  Incarna^ 
tionis,  &  Mortis,  &  Refurredionis  Chriftii  nec  anti« 

lom^  L  O  quoft 


i^> 


210        Theol  Dog.  &  Moral.  LiK  L  , 

iFufH  mtu  quos  JuHoSt  tit  juflieflentt  a  peccatis  potuifie  muri-  ' 
qui  Chrifti  darijA  Dei  gratia  jultificari,  vcritas  chriftiaaa  noa  | 
de  *umfi!  dubitat ;  Gvt  iti  tis  Jullis  quos  quidcni  iila  non  com-  ' 
iU  funt-  memorat ;  fed  tamen  fuiffe  credendi  funt ,  vtl  ante  di- 
luvium,  vclinde  ufque  ad  Legem  datam,  vel  ipfiut 
Legis  tempore,  non  folum  in  fiiiis  lirael,  ticut  tue« 
runt  Prophec^E,  fed  etiam  excra  eumdempopulum» 
iicut  fuic  Job.  £t  ipforumenimcorda  eadem  miinda* 
bantur  Mediatori*!  fide »  &  ditfLindebatur  in  eis  chari- 
tasper  Spiritum  fandum ,  qui  ubi  vutt  fpirat  i  non  me«  i 
ritd  fequens ,  fed  etiam  ipfa  meriia  faciens  „  „•  (  ut 
docct  S*  AHgufi,  lib  d€  p€€€uo  QTipnaii .  cap-  26, )  Ju^ 
fti  illi  veteres  fub  Lege  non  erant ,  fed  fub  Gratia,  ea-^ 
demquippe  fide  &  ipfi  mundabantur  »  qua  &  nos* 
Unde  Apottolus  dicit ;  jt/uhemcs  enmdem  Spmmmfidei^ 
fsckndkm  quod  jcriptHm  efl ;  Ctedidi » propnr  qitod  hcHtui 
ftim ,  &  nos  credimus ,  propttr  quod  ^lot^mmHT,  Ex  ipfa 
fide  deipfodicebitur  :  £f  ipft^  tamqkam  fponjas  procc* 
dens  ie  tbalamo  fno ,  eXuhavit  ut  gig^i  ttd  currendiM 
vi^m  »  a  fnmmo ccelo egrcjfio ejuf  p&  occurfus  ijus  ufque 
ad  fkmmum  ejus  ,  ncc  efi ,  qui  fe  abfc^ndat  a  calore  e/us* 


,  Cor.  4* 


Ffalm,  i8. 


De  Fide  »&  Syfflboio^  2ii 

tifi  ^Mfiiiia  dHtem  Dei  per  Fidem  ^efn  Cbrifii  i  iu  mnesi       .    .  * 

tr  fsiper  omnes  ,  qki  crednnt  in  eum.  ,j  Si  crgo  nuoc  ma-  cj^^|ur 

^  nif eftata  eft>  Ibd  etiam  tunc  erat ,  led  occulta.  Cujus  erat  temp(^ 

^  occultationem  iigniHcabat  Templi  velum ,  quod  eft  re  legis  re- 

i,  ad  eju8  fignificandam  revelationem^  Chrifto  morien»  ^"^  ♦  (?* 

^  te  con(ciflum#  Et  tunc  ergo  iita  gratia  unius  Media-  Marc!^^. 

^  toris  Dei » &  hominum  hominis  Chrifti  Jefu  erat 

^  in  populo  Dei ;  fed tamquam  in  veilere pluvia, quam  Jud.  6« 

j)  non  debitam ,  fed  voluntariam  fegregat  Deus  here- 

^  ditad  fuse ,  inerat  latens ;  tunc  autem  velut  ficcato 

5)  illo  vdiere,  hoc  eft  t  Judaico  populo  reprobato ,  in 

I,  omnibus  gentibus  tamquam  in  afea  cernitur  patens« 

5)  Hinc  Apoftolusaiti  Per  hominem  mors  i  tr  per  bomim  «•  ^-  *♦* 

^y^em  rejmrredio  mortHorum :  &  ficnt  in  Adam  omnes 

^  moriHntnr » ita  &  Jn  Chrifio  omnes  vivificalfHntHr.  \\\i 

to  ergo  antiqui  Jufti  ideo  in  refurredionem  vttse  seter* 

5>  ns  venturi  funt  i  quia  \n  Chrifto  vivificabuntur  i 

V,  ideo  in  Chrifto  vivincabuntur  >  quia  ad  corpus  per« 

5^  tinent  Chrilti :  ideo  pertinent  ad  corpus  Chrifti  ^ 

^  ouia  &  ipfjs  caput  eft  Chriftus :  ideo  &  ipfis  caput  e(l 

^  Chriftus  j  qula  dnus  Mediator  eft  Dei  >  &  hominum  # 

^  homo  Chriftus  Jefus«  Mediator  autem  illis  non  fui& 

^  fet  >  nifi  in  ejus  reforredionem  per  ejus  gratiam  cre- 

^  didiflent«  £t  hoc  quomodo  fieret ,  fi  eum  in  carnd 

^  venturum  eife  nefciiflent,  neque  ex  hac  fide  jufte^ 

^  pieque  vixiflent  ?  Nam  fi  piropterea  illis  non  profuit 

^  Incarnatio  Chnfti  i  quia  nondum  fa<fta  erat  •  nec  no^i 

y,  bis  prodeft  Judicium  Chrifti  de  vivis ,  &  mortuis  i 

^  quia  nondum  fadtum  efti  Si  autem  nos  per  hujus 

^  nondum  fadi  >  fed  futuri  Judicii  fidem  ftabimus  ad 

^  dexteram  Chrifti :  profedo  illi  per  Incarnationis  ejus 

fi  tunc  nondumfactasi  fed  futurae  fidem  membra  funC 

^  Cbrifti*  Sic  ratiocinatur  S*  /iHgHfi*  iib«  dc  Peccato  orim 

^inati,  cap.  26/  «      * 

Spemfuturaeper  Chriftum  rfcdeiilpfioniSiCUJus  fi*.Sp«fe«if* 
^es  ad  falutem  confcquendam  neceflaria  eft^  femper*^^^"l 
que  fuit » Deus  ab  initio  mqndi  prsmoniiravit ,  cum  deui^tioni^ 
proprium  diabolo  damnum  t  quod  ex  libvatione  bo-  ^^   i^*"^ 
inioum  fadurus  erat ,  his  verbis  deoiintiavit  :  Inimi^  m^tl^^ 
O  ^       V  iiiidi 


icn.  1« 


jcm  zu 


Vbraliam 
ide  Incar- 
nationis 
lii   Dei 


STS         Theol  Dog*  Sc  flloraL  Lib.  L 

^u /jj  ponam  infer  te  3  &  mulierem  ,  &  jemen  tuum ,  & 
fcmtniiliks :  //j/i  tQnttrtt  capui  tuum^  &  tu  inftdtJitKfig 
catcanco  ejus,  EamdempromiQioiicni  deinceps  confir- 
niavit ,  iis  praelerriiii  hominibus,  quibus  lingularis  be-> 
nevuIentisE  ligna  praebere  voluit  ;  inter  caeteros  vero 
PatriarchxAbrahae*  eo  prjefertim  tempore,  quoUci 
niandato  obedienb  Hlium  luum  unigenitum  immoiars 
Voluit»  ,£^i^  >  inquit  *  fdci(ii  hanc  rcm ,  ^  non  ptpcrci^ 
fti  fjlio  luo  unigcnito  propter  me ,  l^enedicam  tibi  1  ^  muU 
tipiicabQ  fvmen  tuum  (tcut  fitU^s  aeli ,  &  vdut  arcnam , 
^UM  efi  in  iittore  maris  :  poffdtbit  ftmea  tuum  portas  ini* 
micorum  fuorum  ,  e^  binedicentnr  in  ftmine  tuo  Qmnts 
^entes  terrs ,  quia  cbedifii  voci  meat  Qiio  Deus  fiijni- 
ticavit  oraculo ,  ex  progenie  Abrahse  tuturum  »  qui 
omiiibus  ab  immani  Satanse  tyrannide  tiberatis  falu* 
temaiFerret-  liJum  autem  Dei  Filium  natum  ex  lemi- 
ne  Abrahaefecundumcarnemfore  necelleerat.  Nullis 
enim  An^elorum ,  auc  bominum  vidbus  a  laplu  luo 
fublevari » &  reparari  poterat  hominum  genus-  Qua- 
mobrem  opus  erat ,  ut  Dei  Filii  intinita  virtus  ,allum- 
pta    carriis   nolirae   imbecillitate  >  iniinitam  peccati 


De  Fide,  &  S^mabolo;  213 

hap  >&  fervum  faum  manafub  femore  fuo  pofita  ju-  Gen.  14; 
rare  voUiit  f  quod  uxorem  ex  muUeribus  Chananseis 
filiQ  fuo  Ifaac  non  eflet  accepturus ,  praenofcens  car- 
nem  >  in  qua  venturuserat  Deus  coeli ,  de  illo  femore  s.Aug*  l.de 
propagarif  Cujus  carnis ,  &  fanguinis ,  quando  ipfum  Pecc.  orig* 
Abraham  benedixit  ,  Melchifedech  etiam  teftimo*  ?•  ^J:  ^  ^^ 
nium  chriftianis  Fidelibus  notiflimum  protuht  ,  ut  J^  ^"'  j* 
tanto  poft  Chrilto  diceretur  in  Pfalmis ,  quod  non-  jpan, 
dum  fadum ,  fed  adhuc  futurum ,  eadem  tamen  ipfa , 
&  Patrum ,  quae  noftra  eft ,  fi^es  una  cantabat :  Tu  es  F&lmt  109« 
Sacerdos  in  aternum    fccundum   ordinem  MeUhifedech. 
Non  ita  mqlto  poft  Dominus  promifli  Abrahamo  fadi 
memoriam  renovavit » fancito  cum  Jacob  ejus  nepot;p 
facdere,  quando  in  fomnis  vidi);  fcalam  ftantem  fuper 
terram,cuju6  cacumen  coelos  tangebati  Angelos  quoque 
Dei  per  eam  afcendentes,  &  defcendentes,audivit  etiam 
Dominum  innixum  fcalaedicent^m  fibi :  Terram^  in  qua  Gcn.  aj* 
dormis ,  tibidabo  &  ftmini  tuo ,  erirquc  fcmen  tuurn  quafi 
pklvis  terra.  DiUtaberis  ad  Orientern ,  &  Occidentem ,  & 
fcptemtrionem  ,  &  Meridiem  ,  &  bvncdicenturin  te^&  in 
femine  tuo  cunSje  trihus  tcrr^.  Conftitqta  deniqueju- 
dxorum,qui  exgenere  Abrabami  erant.  Reppblica,  in-  InGgneg 
fignes  figuras  Chrifti   venturi  populo  Dei  exhibitas  ^l^pfti^^^n- 
funt,  &  multis ,  flpertiflimifque  Prophetiis  Filii  Dei  ^"propj^l 
Incarnatio,&  Nativitas  ex  Virgrjne  ,  miracula,  do- tlsc. 
ftrina ,  mores ,  confuetudo  ,  Paflio,  mbrs  ,  Refurre- 
ftio,  caeteraque  ejus  Myftcria  praenuntiata  funt :  fcihV 
cet  Pfalm.  2.  v.  6. 7  8.  Pf.  21.  v.  !?•  18.  19.  Pf.  44. 
V.7.  &  8.  Pf^  109.  toto.  /A/a'>  cap.  7.  v.  14.  cap.  o^ 
V.  2.  3.  & 4»  cap.  9»  V.  6.  cap.  1 1.  v.  i.  2,  3.  4.  &  y. 
&  toto  cap.  53.  ^cr.23,  V.  5.  &  cap.  30.  v.  8.  &  $• 
cap.  3 1.  v^22.  cap.  3  3.  v.  i^.  &    \6.  Danielis  7.  v.  13* 
&  14.  &  cap.  9.  v.  24.  25.  26.  &  27.  Practer  alia  phi- 
rima  Prophetarqm  oracula ,  quae  a  Viris  eruditis  ad^ 
notata  fuqt,  &  cum  novi  Teftamenti  locis  ,  quibus 
conini  exitus ,  &  confummatio  continetur ,  diligenter 
collata  ,  praefertim  a  dodiff'.  Abricenftnm   Epifcqpp 
Petro  Daniele  Huetio ^  m    dimonHranone  Evangtliia^ 
Propofitione  nona*  Quaequidem  itamanifefta  funt. 
O  3  ut  * 


Pv^fh. 


fti4       Thflol*Dos.«eMoraLLib,  t 

Qt  fi  fli^ifh  A  pvsUsi  Ui  tBoipQni  tottalBF  dBfCirfilv-9 
nihSniii  interlTOphetanimVatidoia»  ft  Apoftfdfc 
ni^PraediaMioiiciB;niiitl  mtcr  ^etmmi  htnarciuk 
rum  fidem ,  ft  noftnm  intmfle  videamw  >  or  ail 
Conc.  Trid  Candiifimis.  TjmtbaSmim  tm  ili^v 

ftrei ,  Validnia  tam  perTpiciutFilii  Dei  U^^ 
caBtemueMrfteria  prMtiTerQntiKl  ooodlamdamfi* 
dem*  Filii  Dd  Incamatio ,  Nativitas  ex  Yir^w 
99  Paraturamdefiderabat»Qtcredeictor(mf»ftrTcr* 
^«r/.  )  JbSacrameotQm  Mffionitejnlgaraii  «r  pr»« 
dicationibDS  oportuerat:  quakitoque  cndibile»  tanto 
magis  rcandalum  futumm  ,  fi  qude  prsilicmemr ; 
quantoque  magnificumytantomagis  obwnbramlimif 
Qt  difficultat  inteUednt  gratiam  Od  ^oaBnrrt  »  »» 
Quamobreml^uiiel  in  adventu  ipfiut  iwtfhnimmWi- 
p&nem^&  Pr^pheiimmprMitxit^  ^^  Quoniam  ipTeeft  figr 
liaculum  omnium  Propfaetarum ,  adimpleos  omniaf 
^ui^  retrq  de  co  Fropheta^  nuntisiveraiit  ^.^* 

§.    IIi 

IPTINJESUM- 

De  A^amiMe  Sfefm. 

I,  \JF  ediator  nofter  Deus  fimul ,  S^  homo ,  non  per 

i V 4.  hoc  MediatQr  cft ,  quod  cft  aeqaalis  Patri ;  pcr 

hoc  enim  quaqtum  Pater  >  tantum  &  ipfe  diftat  a  no- 

bis :  &  auomodo  erit  mediatio,  uti  eadem  diltanda  ctl  ? 

QooModo  nn  PcT  lioc  crgo  .Mcdiator ,  per  quod  homo ;  inferior 

^perqulci  r^tre,  perquod  not)ispropioquior;  ruperiornobis, » 

Mcdia^Slr    P^*^  ^^^^  ^^^"  propinquior.  Ouod  apertius  ita  di-  „ 

6t  citur  ;  inferior  Patre ,  quia  in  forma  fervi;  fuperior^ 

S.  Aug.l.de  nobis « quia  fine  labe  peccati ,,  ,>•  Per  humanam  igttur 

Pccc.  ovf  naturam  Chrillps  Mediatoris  exercuit  officia ,  tatis- 

fedrPacri,  ^acrificiuQ]  pbtulit,  rogavit,  paflbs  eft, 

ac  mortuus :  qqamvis  adionrs  illae ,  &  officia  ,quibus 

fun^us  eft ,  dignationem ,  8c  asftimationem  infinitam 

/pon  e^  humanas  conditionis  niodulo ,  kd  ex  adjunda 

(fiviniMteconrecutafint.   Verumtamen  ipfam  Media- 

|gris^(iaaamei;duahiis  Naturis  conflare  oportuic, 

Deum* 


fc«- 


DeFide,&Symbolo;  «if 

Dcamqne  fimul  efle ,  &  hominem ,  ut  haberet  ahquid 
liiHile  lJv*o\  tihquid  fimile  hominibus ;  ne  in  utroque 
limilis  hominibus  >  longe  eflfet  a  Deo .  aut  in  utroauo 
I)co  limilis  longe  eflfet  ab  hominibus ,  atque  ita  Media- 
tor  non  eflfet. ,,  Mediatorem  igifur  inter  nos  &  Deum  S.  Ang-  K^ 
^  &  mortalitatem  oportuit  babere  tranfeuntem ,  &  ^TaiT* 
39  beatitudinem  permanentem ;  ut  per  id ,  qnod  traa« 
^  fit ,  corigrueret  niorituris ,  &  ad  id ,  quod  perma» 
,»net,  transtcrrec  ex  mortuis,,.  Proprium  Mediato^ 
ris  Dei,  &  hominum,qui  Deus,  &  fiomo  eft,  No- 
men  elt  Jelus ,  quod  Saivatorem  fignificat ,  Qon  qmdem  NomenJer« 
fortuito ,  aut  hominum  judicio ,  ac  voluntate ,  fed  Dei  P^  confi* 
confiho ,  &  praecepto  iUi  impofitum.    Angelus  enim  ccptoShdi 
Mari4t  Matri ,  conceptionis  ejus  Myfterium  annun-  fto  impofi. 
tians,  ait :  ^cu  concipies  in  utero ,  &  parics  Filium^&  tum. 
vocabis  nomen  ejus  ^efum^  Ac  deinde  Jofeph  Virginis  *""*  '• 
fponfo  non  folum ,  ut  eo  nomine  Puerum  appellaret , 
praecepit;  ledetiam  rationem  Nominis  confiliumque 
Dei  illud  imponentis  declaravit  his.  verbis :  3^i^P^  fi^^  '* 

J>avidj  noU  timcre  accipere  A/ariam  conjugem   tuam: 
ijHod  enim  in  ea  natum  e[i ,  de  Spiritu  faniio  tfi,   Pariet 
auiem  Filium ,  &  vocabis  Nomen  ejus  ^jfejum :  ipfe  enim 
Jaivum  faciec  populum  fuum  a  pcccatis  eoraw*    De  adOr 
rando  illo  Nomine  H^^bac.  3.  praenuntiatum  efl::  Eg9 
uHumin  DomiHO gaudebo ,  &  exuit  jbo  in  Deo  fjfelu  mco^ 
Id  Nomen  Chrilto  impoGtum  elt  odavo  die ,  cum  Luc.  1. 
circumcifus  elt   „  ,3  Circumcifio  veritatem  fufccpt»  Chriftj  Clr., 
probat  humanitatis ,  &nomen,  quod  efl:fuperomne  cumcifio. 
nomen  ,  gloriam  indicat  Maieflatis  ;  circumciditur 
tamquam  verus  Abrahae  filius :  Jefus  vocatur  tamquam 
verus  Fihus  Dd.  Neque  enim  ad  indar  priorum  meus 
iite  Jefqs  Nomen  vacuum,   aut  inane  portat.  Non 
cit  in  eo  magni  Nominis  umbra ,  fed  veritas  „  „.  ( in- 
quit  S.  Bernur,  Sfer.  l.  in  circumc.  Domini.  )  S^tfus    Chriftut 
«ppellatus  elt  FiUus  Nave  ,  qui  Moyfi  fucceffit ,  &  aHorum  j^ 
populum  a  Moyfe  ex  ^gypto  hberatum ,  in  tetram  rusvocatur. 
promillionis ,  quod  ipfi  Moyfi  negatum  fuerat,  dedu-  ^^^^-  >^- 
Jtit*  Eodem  etiam  nomine  f}ofcitch  Sacerdotis  filius    ^**  *' 
appellatus  elt ;  eodem  &  filius  Sirach ,  fed  longe  po- 

O  4  tiori 


Theol  Dog.Sc  Moral  Lib.  L 

tiori  jure  hoc  nonieii  Salvatori  nodro  inipontum  efli 

qui  non  uni  alicai  populo ,  fed   univerlis  omntun 

aetatum  hominibufi  »  non  quidemtanie,  aut  jEgyp* 

tiaco ,  vei  Babilonico  dominatu  opprefll^ ,  feJ  in  um-i 

bra  mortis  fcdentibus ,  &  durillimis  peccatis  &  diaboU 

^'         ^incuUs  obftridis»  lucem,  libertatcm,  &fjlutcm  do^ 

deritt  qui  eose  mundi  erroribus  evocatos  ad  cxlttbi 

Regni  hereditatem  provexerit,  eilque  caelum  rdera^ 

IA.4, 11.  verit,  N€€  enim  diud  namen  tfi  fub  c£lo  datum  hQminii 

busy  in  quo  cporteat  nos  jdvo$  fieri,   Iti  illis  velut  typl^ 

adumbratus  eft  Chriftus  Dominus ,  qui  de  fe  ip{b  vcri 

Joan,  14,  tf.  dixit ;  tgo  (um  via  1  vtrii^i ,  cr  vita.   Ncmo  venii  Mm 

Joan,  10»  9.  Patrem  nifi  per  Wff^ , .  nEgofum  ufiium^  Pir  mefi  qmi  ium 

troieru  i  fdvabnur*^  &  ingndittur  ,  &"  cgredittar,  ^ 

mTJi^^p^^  invfi/i>f.  Jofm^  fiv^  ^rffii  filiui  NdVf  fucceffit 

infignls       defunifto  Moyfi :  Jefusabrogata  Moyfis  Lege  novaiii 

JefiiChrifti,  coudidit  l  Fints  enim  L^gis  QjrHiHS  ad  Jufiitiam  OJRM 

B^otn*  *Q.    credenti^  Moyfes  ad  Chanaanitidis  terrae  fines  HebnEwj 


\ 


l^litaf    9 


deduxityin  terram  ipfam  introducere  non  potuit  « 
quod  praeftitit  Joiue.  Lex  Moyfis  nonune  fignificat* 
juftiBcare,  &  raivarenonpotuithominesi  quod  prdg!) 


De  Fide ,  &  Symbolo.  »17 

Chriflios  recundum  populum  j  quod  fumus  nos>  Na- 

tiones  in  faeculi  deferto  commorantes  antea,  introduc* 

turus  ^tt  in  terram  repromiffionis ,  mellb,  &lade 

naQantem ,  id  eft,  in  Vitas  aeternas  pofleflionem,  qua 

nihil  dulcius  1  idque  non  per  Moyfen  >  id  elt,  "non  pec 

Legisdifciplinam»  fed  per  Jefum  ,  idefl:  >  per  novae 

Legis  gratiam  pervenire  debebat  circumcifls  nobis  pe» 

trina  acie ,  id  ett »  Chrifti  praeccptis  (  Petra  enim  Cbri- 

llus  multis  modis,  &  figuris  prasdicatus  eft)  ideois 

vir,  qpi  in  hujus  Sacramenti  imaginem  parabatur  ii 

etiam  nominis  Dominici  inauguratus  eft  figura ,  ut  Je- 

fus  nominaretur  „ ,,.  Jofue  bellatOr  fuit;  bellator  &  .^ 

Jefus»cujus  ex  ore  gladius  ancepsexibat;  de  quo  Apoc  1. 1(. 

didtumeit  :  Speciofus  forma  pr£  fiUis  bctninum  ^  diffu^^  Pralm.44« 

fa  cfigratia  in  labiis  tkis  ,  fropterea  benedixit  te  Deus      \ 

tn  aternnm,  Accingere  gladio  tuofuper  femur  tuum^  pOm 

tentjjfime . .  ♦  Sagitta  tu£  acutje ,  populi  fub  te  cadent ,  in 

corda  inimicorum  Regis*    Jofue  fuit  Magnus  fecundum  Ecd.  46. 

nomenfuumi  maximus  in  falutcm  EleElorum  Dei.expugna^ 

re  infurgemes  hofies ,  ut  conftcjueretur  hereditatem  Jfrael. 

De  Chrifto*Salvatore  noflro  ait  Angelus  virgini  Ala- 

riae :  Hic  erit  AJagnus ,  &  filius  Altijfmi  vocabitur.  Luc.  »♦ 

Nomen  ejusmagnum;  humiliationis   enim    ipflus, 

J|uaB  ma:dma  fuit ,  praBmium  eft.  Humiliavit  fcmetipfum  Phllipp*  i» 
u3us  obtdicns  ufque  ad  mortcm  ,  mortem  autem  Crucis. 
Proptcr  quod  &  Deus  exaltavit  illum ,  C^  donavit  illi  no^ 
men ,  quod  ejl  fnper  omne  nomcn ;  ut  in  nomine  ^efu  omne 
genu  fieSarur ,  ccelefiium ,  terrcjirium,  &  infernorum  ;  & 
emnis  lingua  confiteatur^  quia  Dominus  ^eftis  Chrifius  in 
gloria  efi  Dei  Fatris.  Ad  falutem  omnium  hominum 
venitChriftus,  eo  nomine  Maximus.  fidrlis  Jcrmo,  ,^Tim  i. 
&  omni  acceptione  dignus  ,•  quod  Chri/ius  ^cfus  venit  in 
hunc  mundum^  peccatorc s  falvos  f^cere^  quorumfrimusego 
furn.  Hinc  S.  Aug.  p^flim  ex  nomine  Jefu  argumen- 
tum  petit  contra  Pelagianos ,  peccatum  originale  nc* 
gantes,  quod  &  parvulis  Chriftusfit  Jefus,  ideft-^ 
Salvator*  Sic  in  fine  Hbri  2.  de  Nuptiis ,  &  Concupif* 
ccntia  :  „  „  Concedat ,  in^uit ,  Jefum  etiam  parvulis 
efle  Jeium*  £t  ut  per  eum  facta  omaia  fatecqr  per  id » 
O  5  quod 


Matth*  it 


CoIoC  2, 


llcb.2. 


fdbs  Filius 


?i8        Theol  Dog.  &Moral,  Lib.  I. 


quod  eft  Verbum  Deus ;  ita  etiam  parvulos  ab  eo  6U: 
yos  fieri  fateatar  pcr  id  *  quod  eft  Jefus  t  fi  vult  Catho*' 
Kcis  f  lle  Chrirtus.  Sic  enini  lcriptum  eft  in  Evangelio  t 
£t  vQc^bnnt  mmtn  ejm  ^cfion  ;  ipfe  enm  fdvum  facifi 
populHm  fktm  **  p€€€atif  e&rum,  In  quo  populo  funt  utl- 
c|ue  &  parvuli ;  funt  ergo  &  in  parvuHs  peccataorigina- 
lia,  propter  quae  Jefiis.id  eft,Salvatorpoflit  cflTe  &  ipfo- 
runi  „„.  Joiuecxpugn^rvitiafurgentes  hoftes  populi 
D^i-  Chrittus  Salvator  nofterKwV  mHndkm&  exf^ 
hans  FrintipMtiS  ^  &  pote/Ititcs  ^  traduxit  lon^dcnitf^ 
paUm  triufftphans  iilos  in  femetipfo ,  ,  •  -  ^  pf r  morttm  ' 
defiruxit  tum  »  qui  hai^hat  mortis  imperiam^  id  efi ,  />w» 
bolum*  Hinc  Jofue  adverfus  Atnalecitas  pugnaqte, 
Moyfes  tota  dieexpanfis  tnanibu^  orabat  ;  ^ia  iUie^ 
ubi  Nt^men  ^efudimicdku  ^  dimic^tMris  ^tt^ndo^iti  ai^ 
perfus  Dijhol/tm ,  Crucis  i^^bitksquo^uc  erat  ntceffkriHS^ 
per  quam  ^^fits  vidori*jm  effei  rtiatttrus^  Verba  furrt 
TertuStMti  Libro  ddvetfus  ^udmt^  cap»  IQ, 

^efm  Filium  Jofedech  Chrifti  Salvatoris  t3rpt}Di 


^Wech     etianifuiftc  nierito  diximus»  Pontifex  enim  uterque  j 
r  ?"hrift;*i^'^  fLiit'  Utriqueadverfatus  eft  Satanas-  Illc  Judaeorum  cj 


De  Fide»  &  Symbolo*  %i9 

defuo :  Chriftus  Salvator  noftw  Dei  Virtia ,  &  Dci  Ja.  pui  etjam 
pitntia  i  in  qno  funt  omnts  tbefauri  fdp$emia  &  fcientia  ]    Cor    i 
abfcouditi^  faHits  efi  nobis  fapientia  a  Jieo.   Pe  QUQ.sV  24!   i 
JiiFacides  ipfe  q.  i.  fcnpfit :  Fons  fapientia  yerbum  vci  jou  C(>loi;\ 
fn  excelfis ,  &  ingreffus  iUius  mandata  aterna^  &C^  E(  ^ 
Cap.  SlJ^  Sapientia  laudabit  animam  fuam ,  &  iti  Vfeo  bor 
norabiturf  &'in  medio  popuU  fui  glorialbitur ,  ^  in  t^c^ 
alefiis  AUiffimi  apeviet  os  fuum ,  &  in  canfpeSu  virtutis 
iUius  gloriabitur  j  &  iti  mcdio  popuU  fui  exaltabitur^  & 
in  plcnitudine  fanQa  admiramtnr  s  &  in  piultitudine  elec^ 
tprum  habebit  lauiem ,  &  inter  btnediBfos  benediccfur » 
diceusi  E^oex  ore  Altiffimi  prodivi^  pximogfnifa  antf 
omnem  creatutam  ^  ScQn 

Non  igitur  fola  magni  nominis  ombra ,  fed  verita^  Virtiii  no- 
inChrifto  Je(u  fuitfCujus  nomen  admirabiie,  ama- °wis  Jdu. 
bile>  fuave>  potens ,  malignis  fpiritibus  tremendum  eft* 
J^onien  Jem  tribuit  Sacramentis  virtutem  rcmlttendi 
peccata » conterendi  gratiam ,  falutem  operandi^  Nq- 
nien  Jefu  genus  omne  miraculorum  operatpr ,  daeniQ^ 
nesexpeliit,  vjncit ,  proiligac.    Serpentum  morfus  9 
&  baullus  veneni  nomine  Jefu  fanatos  fuifle ,  Juda;! 
ipfi  Xhalmudiilas  referunt.  In  nomine  Je(u  a  Deo  im* 
petn.t)iusj  quidquid  petimus  >  fi  >  ut  oportet  >  petamus* 
Sicorationes  luas  conciudit  Ecclefia  :  t^er  Domintim 
tiofirum  ffcfum  Chrifium  FiLium  tuum.    Nomen  Jefu 
Telut  Oleum  effufum  ( inquit  S^  Bern.  Ser.  i  ^.  in  Canti-     • ,.  ..  -, 
ca^  lucctj  pafiit ,  &  uhgi:.    Lucct  pradicaium^  pafcit  Sabb/  cap. 
rccogitatum  ^ifivocatum  lenit ^&  ungit.    Unde  in  tOtO  14. 
orbe  tanta  >  &  tam  fubita  fidei  lux ,  nifi  de  praedicatQ 
Jelu  ?  „  Nonne  in  hujus  noniinis  luce  Ueus  nos  voca-  ^ 
yit  in  admirabile  lumen  luum,  quibus  illuminatisvtf 
&  in  lumine  iito  videntibus  lumen  dicat  meiito  Pau-,, 
lus:  fuifiis  aliquando  tentbta  ,  nunc  aut  m  lux  in  Oo*^^^^^^  ^^ 
mino  ?  Hoc  nomen  coram  Gentibus,  &  Regibus ,  &  „  Aft.  «• 
filiis  Ifracl  portare  juifus  eft  idem  Apoftolus ;  &  por-»,  ^ 

tabac  nomen  tamquam  lumen  >  8c  illuminabat  pa-  r, 
triam,  &  ciamabat  ubiquc:  Nox  praccffit^  dies  au^^^  ^om.  m^ 
tem  appropinqujvit  :  abjiciamus  ergo  opcra  tenebra^  ^ 
r^m^  &  iuduMiurama  Lucis%  ficut  ifi  iie  boncfie  attf-  ^ 

bMic^ 


^^^^^^^^^^^1 

226        Theol  Dog.  5c  MoraL  T  Ib.  V. 

^  biilemitK  Nec  tantuni  lux  eft  nomert  Jefu ,  fed  &  ci- 
,,bus.  An  non  totiesconfortaris,  quoties  recardarisl 
^  Quicl  aEque  mentem  cogitantis  impinguat  ^  Quid  ita 
„  exercitatos  reparat  fenlqs ,  virtutes  roborat  *  vegetat 
,,  mores  bonos ,  atque  honeftos »  caftas  fovet  affeflio- 
^  nes?  Ariduseftomnisanimaecibusif)  non  oleo  ifto 
,.  infundjtur*  Infipiduseft,  fi  non  hoc  fale  conditur- 
i>  ^«'/''^  nidin  ore  ,  in  mre  melos ,  in  cordejubilHU  ScJ 
,,  eft  &  iiiedicina*  Triftatur  aliquis  veftrum  ?  Veniat  in 
„cor  Jeius,  &  inde  faliatinos,  &  ecce  ad  exortum 
,,  nominis  lumen  nubilum  omne  diftugit  j  redit  iere^ 
„num-  Labiturquis  in  crimen,  currit  infuperadla- 
„  queum  mortis  derperando  ?  Nonne  li  invocet  no- 
,.nien  vitac  ,  confeftim  refpirabitad  vitam?  Cui  ali- 
,,  quando  ftetit  ante  taciem  falutaris  Nominis  duritia 
,,  cordis.  ignavisE  torpor ,  rancor  ammi,  languorace* 
,*  dfae  ?  Cui  fons  forte  ficcatus  iacrymarum ,  invocato 
„  JlIu  ,  non  continuo  erupit  uberidr,  fluxit  fuavior? 
>,  Cui  in  pcncu)ispalpitanci,&  trepid^nri  invocatam 
3,  nomen  virtutis  non  ftatim  fiduciam  praEftititi  de- 
,,  puiit  metum?Cui  in  dubijs  seftuanti,  &  fluauanti 

De  Fide,  &  S^^bolo*  221 

fisiPofieme^iitfignaculumfiipereortHkm^fitperbrachiitm  Cant  8« 
tuum.  Habes  unde  &  brachio  medearis ,  &  cordi.  Habes 
in  Nomine  Jefu ,  unde  adus  tuos » vel  pravos  corrigas » 
vel  minus  perfedos  adimpleas :  itemque  urtde  tuos 
fenfus  aut  ferves^  ne  corrumpantur,aut  iicorrum- 
pantur ,  fanes  ,, ,,« 

OmniaprflBcereanomina,  quae  praBdifta  funt  Filicr-j....P»**"i? 
Dei  divinitus  imponenda ,  ad  unum  hoc  S^tju  nomen  noniina 
referuntun  Cumenimfalutem,  quam  nobis  daturusad  unum 
crat  y  aliqua  ex  parteattingerent  >  hoc  ipfum  univerfe  ponjc"  J^ 
falutis  humanae  vim,  rationemque  complexum  ell["jj^^* 
( inquit  ConciK  Tridentini  Cacecbifmus. )  Quod  antea 
S^  biruardus  pie , &  elegancer  expofuerat  Ser*  ii.  in 
Circumcifione  Domini.  ^>Exulcavit  Ifaias^  utvideret 
»,  diem  hunc  &  vidit  >  &  gavilus  e(l«  Et  loquebatur 
i,gratualabundus,  &laudans  Deum  :  Fuer  natus  eft  ^^  9« 
Hiiibis ,  &  faGus  efi  principatus  Juptr  hHmerum  cjus  :  vo- 
cabicur  Nomcn  ejus  ,  Admirabiiis  ,  Confiliarius  i   Dcus 
fortis^  Pacer  futuri  feculi  y  Princeps  pacis.  Magna  qui- 
j,  dem  nomina :  fed  ubi  eft  nomen ,  quod  eft  fupcr 
„  omne  nomen  ,  nomen  Jefu ,  tn  quo  omne  genufleSa^ 
u  ^^^1  Forcein  his  omnibus  unum  ilhid  invenies,  fed 
I,  exprelfum  quodammodo ,  &  effufum.  Nempe  ip- 
>>  funi  eft ,  de  quo  Sponfa  in  Canti«jo  amoris ,  OLtum , 
5,  inquit ,  ijf^^jum  nomen  tuum.  Habes  ergo  unum  in  ^aut  iV 
„his  omnibUs  appellationibus  Jefum.  Nec  omnino» 
„  aut  vocari  poUet  >  aut  elfe  Salvator ,  fi  forte  quip«* 
,,  piam  horum  defuilfet»  Numquid  non  vere  Admir^ 
y^btle  eum  finguli   fumus  experti,  in  mutacione  utl- 
9,  que  voluntacum  noftrarum  ?  Hoc  nempeeft  falva* 
„  tionis  noitrae  principium  >  cum  incipimus  refpucre  % 
„  quod  diligebamus ;  dolere ,  unde  Isecabamur ;  ample*^ 
,,  di ,  quod  Cimebamus  ;  (equi  ,  quod  fugiebamus  ; 
„  optare,  quod  contemnebamus.  Admirahiiis  phne^ 
j,  qui  haec  operatur  mirabilia.   Sed  nihilominus  Sc 
,,  ConfUiarium  fefe  exhibeat  neceffe  elt  in  eledione 
*,  Poenitentiae,  &  vitae  ordinatione  j  ne  forte  fit  nobis 
„  abfquefcienCiazelus,  &  voluntati  bonae  prudentia 
u  defit.  Sane  opus  eft  i  ut  Deum  quoque  probemus » 

siia 


IVeneratio 
]&  invoca- 
jti<j  numl 
Jefu. 


222        Thcol  Dog.  5t  Moral.  Lib.  L 

i,  in  rcmiflionc  videlicet  priorum  deliaorum  ,  quia 
p  nec  line  hac  falus  nobis  conftare  potefl:  &  nemo 
3,  potetl  diiiiittere  peccau ,  nifi  iblus  Deus*  Vetum 
4>  ns  id  qLiidem  fufficit  ad  fatutem ,  niQ  fonrm  qao* 
iM  que  e?iperiamur  in  expugn^ndoimpugnantes  nos# 
„  ne  :ib  eifJcm  rurfum  concupifcentiis  fuperemur ,  & 
pHint  novinima  noltra  pejora  prioribus*  Videturne 
j,  jam  aliquid  deeiic  l^aK  atori  ?  Flane  deelFetj  quod 
i,  maxiamm  eft  .  nili  &  P^nr  etTet  Af^r//ic7i//,  ut  per 
^,  eiim  fciiicet  in  immortalitatem  relurgeremus,  qui 
,1  per  prarfentis  faeculi  patrem  gcnerainur  ad  murteni* 
i,  Ncquehocfatis,  fi  noii  etiam  Mncepf  paas  Patri 
„  nosreconciliaretjCui  traditurus  eft  Regnum  ;  n« 
„  force  iicut  tiliiperditionis  utique,  non  falutis,  re^' 
j»  lurreduri  VLderemur  ad  posnam^  Multiplicabitui' 
ii  fane  ejus  imperium  f  ut  merito  Sal  vator  dicatur  etianl 
it  pro  muUitudine  fatvandorum  :&  pacis  non  erit  5' 
„  nifs  j  ut  vcram  noveris  eJe  falutem,quas  non  pof* 
,  j*  fit  timere  defeduro.  Haec  J-  Bemardm^  Summa  igi< 
rar  animi  devotione  veneremut  *  6k  invocemus 
Nomfn  novum  ,  ijuod  os    Oomini  nomindviii    Fid^m  i 


De  Fide^  &  Symbolo;  22) 

^niVMifM^Utpar  cft,  invocaverit ,  falvus  etit.  A>mo  Roni.  1%; 
poTf/?  JiVf re :  DtminHs  $efits ,  »1/1  /»  J]pimir  fanSo :  Sed  i.  Cor.  ii^ 
fi  duiefaSis ,  ffon  folis  verbis.  Poffbnt  enim  dicere :  Do- 
minus  Jefus  ,  Uaeretici ,  &  qui  in  peccatis  mortaUbus 
lacent,  de  quibus  tamen  ait  Chriftus  i  Non  omnis »  qui  MtttlL  7; 
iieit  mihif  Domine^  Domineiintrabit  in  Rignum  talornm : 
fedqHifacitvoluntatemPatrismeiyqni  efi  in  ccflis^ipfe 
intrabit  in  Regnum  cetloritm.  Dicit  &  de  quibufdam  ^^jl^  i^ 
Apoftolus  :  Confitentur  fe  noffe  Deum  ,fa£lis  autem  «^ 
gant.    (^uemadmodum  negatur  fadis  »  fic  dicitur 
faSis    ;     hoc     n^odo    dicendt     nemo    dicU  :   Domi* 
nus  Sf^fus !   nifi  in  Spiritu  fanSo  (^  inquit  ♦  J*  Augufi^ 
Serm.  270.  alias  2O.  elc  e^itis  a  A  Sirmondo* ) 

S.    I  I  L 

C  H  R  I  S  T  U  M. 

€«r   nomini   $efk  nomtn  addatur  ,  CHRlSTUS* 
Propheta ,  Sacerdos^  &  Rex. 

h  T  ESUS  nomini  CHRISTI  etiam  nomen  additum  < 

J  eft ,  quod  UnSum  (igniHcat ,  &  officii  nomen  eft « Lcv.  S» 
ac  honoris^  Ungebantur  enim  olim  Prophetae  ^  Sa«  ^-  ^«s*  j^ 
cerdotes ,  &  Reges*  Cum  porro  Jefus  Salvatbr  nofter  ^'  ^*^  ** 
in  mundum  venit » Prophetae » atque  Dodtoris  1  Sacer* 
dotis.ac  Regis  partes  ^  &  oiiicia  fufcepit,  ideoque 
Chrifius  didus  eft  i  undtus  fcilicet  ad  illorum  mune- 
rum  fundiones  >  non  quidem  alicujus  mortalis  opera  # 
fed  coeleftis  Patris  virtute  ;  non  terreno  unguento « 
fed  fpirituali  oieo  » fcilicet  Spiritus  fandi  plenitudi- 
nc  9  grattaeque ,  &  omnium  donorum  uberrima  in  fan-» 
diffimam  ejus  animam  eSunone«  Quod  praBclareDa- 
vid  oftendit ,  his  eum  verbis  compellans :  DHexitii  KalnL  4^ 
jufiitiam  »  &    odifii  iniquitatem  2  propttrea  unxit  te 
Deti%  1  Deus  tuus » oleo  latiti^t  pra  confortibus  tuis*  tdem 
etiam  demonftravit  Jfaias  t%  ipGus  Redemptoris  per^' 
fona  loquens:  Jp/r/>4rj(inquit;  £>i^i»iW  luper  me^eo  ifid.  41; 
f iraJ  unxerit  Dominus  me  ,  ad  annutiandum  manfuetis 
mifit  me  &c.  Quod  oraculura  in  fe  impletum  Chri- 
ftus  teftatur  Lucdi  4.  Ac  proinde  verus  eft  Meffias : 
Idcm  erum  Hebrasis  ho€  noniea  fignificat  ^  quod  ^^  4^ 

Gra». 


ISumina 


Z26         Theol^Dog.&MoralLib*  I. 

divinitatem  fuam  >  fed  nodram  mutabiUtatem  aiFu-» 
mendo ,  &  formam  tervi  accipiens  venit  ad  nos  in  hunc 
mundunit  quiin  boc  mundo  erat»  quia  mundus  per 
eum  Iradus  elt  ;  ut  exemplum  furlum  yidentibus 
Deuni  ,  exemplum  deorfum  mirantibus  homi- 
nem  ;  exemplum  fanis  ad  permaneodum ,  exemplum 
inBrmis  ad  convalefcendum ,  exemplum  morituris  ad 
nontimendum,  exemplum  mortim  ad  refurgendum 
c^Tet »  in  omnibus  ipfe  primatum  tenens*  Quia  enim 
homoad  beatitudinem  fequi  non  debebat  niHDeum» 
&  fentire  non  potcrat  Deum ;  fequendo  Deum  homi* 
nemfadum  fequeretur  Oniul,  &  quem  fentire  pote- 
rat,  &quem  iequidebebat„„,  Quod&alibi  brevio* 
ri  fententia  exprimit»  fl  tamen  iplius  eil  Serm,  37l> 
alias  d^  diverfis  ^a-  ,#  Homo  fequendus  non  erat, 
H  qui  videri  poterat '  Deus  fcquendus  non  crat ,  qut  vi* 
y,  deri  non  poterat*  Ut  ergo  exhiberetur  homini  t  Sc 
tt  quiabhomine  videretur  ,  &  quem  homo  fequerS' 
«» tur  p  Deus  fa^lus  cA  homo  ,1« 

Sunimam  Doi^lritiae  Chrifti  accurato  compendio 
S.  Akg,  explicat  hb  dc  vera  Rtiig,  cap,  16.  ,»*,  SateU 


De  Fide»  &SymboK  217 

a^  Secanda  dignicas  >  ad  cajos  exeroeodas  fimOio- 
nJefosSalvacornollerfpiritiialioIeo»  fcilicet  pleni« 
dine  Spiricas  (andi  andoa  fuic »  eft  Sacerdotium* 
iccrdoe  eoim  fiiit,  non  quidem  tx  ordine  Aaron» 
:  qno  in  veteri  Lege  Lefiticae  Tribus  Sacerdotes  ex- 
rerunti  Terumex  illoide  quo  Da?id  Propheta  ce- 
Dtt :  Tir  es  S4€trdos  in  mernim  fecmndnm  ardinem  9blstL  109« 
^Ubifedeeb  :  cujus  rd  argumeotma  Apoftolus  ad 
ebraBos  fcribens  cap«  7«  accuratc  profecutus  eft 
ipcasquidem  Sacerdotis  dignitas  ipfi  ab  aetemo  non 
>nvenit,  ut  Deo ;  fed  in  tempore ,  ut  homini ,  five 
cnndum  humanam  naturam ;  ab  ipfk  ftatim  Incama*  ^ 
3ne  Sacerdotio  fuo  fundus  eft ;  cum  /n  iiebt$s  emrms  '^  <* 
mfreees^  fttpptieationesqtie  4ut  eiMSf  qm  poffii  iSms 
tvnmfuere  amorte , eitm  eUmorevnlido^tf  Uerymis 
ferens^exoMditnsefiprofnMreverentia^  CuminQuce 
^lut  altari  Tradidit  femetipfnm  pro  nobis  obUtianem^  ^P^  f^ 
•  bofiiam  Deo  in  odorem  fnavitatis»  Ipfc  Sacerdos ,  Sc  „^  . 
dima;  &  fic  Ptr  proprism  fangninem  imroivitfemH  "^  •• 
I  SamSa ,  itterna  redemptione  inventa  $  fcilicet  in  ipfnm 
flmmfntappareatnnnc  vultui  Dei  ,  pro  nobis  femper     m.  «a 
iterpelians;  Chriftos  enim  Jefus  Orat  pro  nobis,  &  orTtpi?* 
*at  sn  nobis ,  C  oratttr  a  nobis*  Orat  pro  nobiSf  nt  Sa^  nobit .    St 
rdos  nofier ;  orat  in  nobis ,  nt  atpMt  nofirmm ;  oratmr  4  ^  Aobk  , 
}bis ,  Mt  Deus  nofier.  Jgnofcamus  ergo  in  iUo  voees  nom  f^l^^ 
ras ,  &  vocet  ejus  in  nobis.  ( inquit  S.  At^nfi.  Enar«  itt  Lib.    con. 
(alm.  85« )  Illum  TertuU^  appofite ,  &  eleganter  Ca-  m     BUc^ 
HilicMm  Patris  Sacerdotem  zp^tXht   id  eft ,  gcneralem;"^^^^  *  , 
A  qaia  folus  oblationum ,  donoruni ,  ac  (acrificiorum 
raera  omnia  Deo  Patri  offert :  vel  quia  ttnus  omni-> 
»  fuflicit ,  ut  &  pro  univerfis  hominibus  illa  ofierat, 
;  omu^  per  illum  offerant  facrificia ,  &  orationes 
las ,  cujus  unius  interventu ,  ac  merito  Deo  placent »  c  Aiic.  ll» 
:  probantur.  Oramus  fcilicet  ad  illum ,  per  ittum^  in  itto  ^  dc  S^. '  «k 
t  loquitur  S.  Aug.  Sacerdotii  denique  foi  officium  io  Ltct^a  ii* 
K  etiam  exequitnr ,  quod  per  vicarios  Sacerdotes  io 
itholica  £cclefia  ritu  iimili  cum  M  elchifedechif^m;]^ 
Mi»  dtfingulare  fcd  incruentumfacrificium  corporis,  8c 
oguiois  fui  atoto  orbe  terrarum  o^rre  000  defioit< 
P  a  3t  Un. 


228        TheoL  Dpg.  &  JSIoraL  lib.I. 

GmfhEs  1«  Undus  e^  inftipcr  Jefas^  ot  Rex  jiiftidi&»  &  pa- 
jnfti-  015  ^  ob  idquc  Cbriflos  eft  appellatus.  Regije  namque 
''  ^  Chnfti  dignitatis  Scriptura  lacra  paifim  Uiffragatiir- 
Plalm-  ^  £go  dMtcm  c^nilnmtms  fxm  Kex  ab  eojMptr  Swm 
mcmem  fanQnm  fjuu  Ittm >  PofiMU 4Wt€ ^^  iaba  tiid 
Centes  herediiatem  tm^m ,  &  pefjtjfiomm  tmam  tcrmimi 
itrra^  Vblnu  Jt*  Dems^  jmduimm  tmmm  rtgi  da,  ^r^ 
Jer*  23,  £^  regnabit  Rex^  &  f^iem  erit^  Zach,  9* 
ixulta  fatis  #  fiiia  Sim  j  jiAitm ,  filia  ^erMfaUm :  tcee  KeX 
fuus  veniet  tibi  S^f^^^  1  ^  Salvat^r  ;  ipftpamfer  j&  afm 
cendem  fmper  afmamy  &fMpcr  pmilum  Jilimm  afin£,  AO' 
gelusetiamejusIncarnaliQtttmi  Tirgim  Matri  annom 
tians,  Regem  declarat^  Rcgnabit ,  mquit  ^  in  domi» 
^acob  in  £icrnum  j  &■  Regni  ejms  non  erit  ^ms^  Rex  Ju- 
daeomm  j  &  Rex  Ifirae)  paiHm  appellatur ;  &  ubl  d« 
cxtremo  judicio  agit ,  ac  de  fententia  abs  fc  pronuu- 

lattiL  tf .  tjinda  j  fe  Regem  eife  Cgoificat :  Tmnc  dicct  Rex  bis^  ^mi 
a  dcxteris  ejus  erunt ,  &c.  Regnum  porro  Chrifti  fpi* 
rituale  eft  &  sEternum » non  terrenum » ae  temporale  j 
nec  hereditario,aut  humano  jureilli  obtigit,tametfi  ge- 

oan.  ij.     nus  a  clarifiirois  Regibus  duceret :  KegnMm  ine«fiw,inquiti 


Luc  u 


Uetide,S:Symb6lo*    '        gg^ 

fferet » feqae  ipfuni  fecanduin  natanni  aaiinip- 
cum  corpprp  fuo  myftico  illi  in  getemum 
um  prbfitebitur ,  ingentem  iilam ,  &  ine&bi*. 
oriam  Regni  >  cujus  oon  ept  finjs »  &  cujus  f^^ 
»  paxque  fempiterna  erjt »  non  jibi  tribaens » 
tri  accep(am  referens  r  Utfit  Deus  onmU  in  m^ 
id  eft » ut  innotefcat  >  Deum  apdorpm  efle  onw 
t>onorum  ,  tam  ipfius  Chrifti  hominis  •  quam 
Rsgnt  ejus  >  id  eft  >  omnium  eledo>um  >  ex  qui- 
Its  tunc  Regnum  ejust  conftabit:  acproptere» 
)eus  in  oipnibus  g^orificetur ,  &  laudetur  in  f«- 
^ulorum. 

num  igitur  Chrifti  in  tcrris  inchoaturv  in  calo  ^^Jz 
\\xu  Ac  Regis  quidem  ofticia  admirabili  prp?i-  in^em 
fuas  praeftat  Ecclciide.   Ipfeeam  regit»  ipfe  ab  inchoamr, 
n  impctu,  atque  infidiis  tuetur;  ipfeei  leges  ^^-^^^ 
ibit  obfervatione  facillimas ,  atque  luavifljmas :  P^™^^*^» 
enim  ejus  /«^w  eft ,  &  onus  lcvCf  Mandata  ejus 
It  Sarcina  oncrati ,  fed  ald  volaturif    Ipfe  non 
fanditatem  >  &  juftitiam  largitur ,  verum  etiam 
bTerandum  facultatem,  &  vires  praebet*  Rex 
ft ,  &  SacerdQS  ,  ad  utramque  fundtioneip  a 
idus  t  Rcx  pugnavit  pro  nobis  :  Sacerdos  obtulit 
fofoj.(  inauit  S.  Augufi,  Enar,  in  Pfalm.  149.  ) 
ris  autem  hujus  Regni  finibus  tam  boni ,  quam 
)ntineantur ,  atque  adeo  onines  homines  jui^e 
i  pertineant ;  ii  tamen  prae  C3eteris  regiam  e|u8 
;em ,  &  beneficentiam  experiuntur»  qui  ex  ejus 
ds  integram ,  atque  ipnocentem  vitam  agunt. 
ft  enim  tjus  Rcgnum ,  nift  crcdcntcs  in  eum  ?  (  inr 
Auguft.  Traft,  1 1 5.  in  ^oannem.  )  A  Chrifto  di-     ChriW 
chriftiani ,  id  eft ,  undli  ,  per  dodtrinam  iliius   ^^\  . 
lati ,  per  Sacerdotium  >  &  facrificium  a  peccatis   °^"^^ 
,  per  Regiani  poteftatem  contra  (entationes 
Quamvis  data  fit  i]ii  omnis  potcftas  in  ccelo  ,  &  Uattb.  sfr 
i ,  charitate  magis ,  quam  audoritate  nos  regit: 
(:onfulit  utilitatibus,  non  fuis ,  cum  bonorum 
um  non  egeat :  nobis  dominatur ,  ut  nos  a4   . 
n  felici(atem  perducat :  (otum  fe  nobis  impen«» 
P.3  ditt 


'4 

»30        Theol,  Dog.  &  Moral*  Lib.  L 

|ia,  Jc,  dit :  ^tTsmfu  bemefMUwd^ »  €^  fanando  cmmes ;  L^m 
immaculacam  t  coovertentefn  animas  tradjt ,  ad{utorit 
prxbet  ad  illam  implendam  efficacifHma^  lllim  im- 
plet  V  qui  cceldkiq  Ulum  Regem  amar^  Nullumaliud 
tnbucum  exigic ,  DtQ  amorts*  Rex  eft  rapiencifliaius , 
&  faciens  judicium  ^  &  judiciam  in  cer ra*  Vicam  fuam 
pro  fubdids  omnjbuSt  etiam  perdQeJlibasexpotiit,& 
propoilto  gaudio  pro  illis  cructm  ruftioet*  Iproruaa 
inimicos  profJtgac  j  &  Satanam  fub  eorum  pedtbus 

falm- 1!*  conterit»  H^^x  vmutHm%  Dominus  fana  ^&  pctcns  i^ 
pra:lio  ^  Ki^x  ghri^^  Incomparabili  maDfuetudine  ipTQfi 
regit ,  paftorem  illif;  potius  fe  exhibens ,  quam  Regem^ 
Facilem  omnibus  ad  le  praebet  adicum  i^omnes  invi- 
tac>omoes  abfqueperfonarum,  &  coQdicionum  dw 
fcriratne  compleclitur ,  fovet » tue(ur*  OmnikMs  m^u^^ 
lis^  omnibtti  Ktt^  (inquit  TertuL  )  Tocus  nobis  dai- 
tus ,  tociis  nodros  expenfus  iii  ufijs  >  nos  fi^atres  fuos 
voc3redignacur,admenfam  fuam  admittiCt  in  con« 
fortium  Regni  fui  nos  vocat  ^  immo  nos  Deo  Regrmm^ 
&-  Sj€t:rdot€s  {^cit.  Cbrifto  igitur  Deo,  ac  Regi  na- 
ftro  in  omnibus  obediamus ,  qui  &  Rex  nofter  eft  >urc 


Noftra 


e^a 


Chr 


DeTlde,  ftSyinbolo;  %$X 

Chrfftom  babere  nduemnt  EeimHlofiiiildGiriftfini  ^ 
Regem  ifa  co^o  fedeqteqi  9  &  abique  resnantem  habb» 
re  nolnnt  p^*  £x  illonim  nameroneiiiiiaSitilidiA 
eaonuiex  animo ;  Tm  et  ipfe  Kex  me^t  •  ^  D^ms  mms...  Mdttu  %t. 
£X4U4ho  ie ,  £>r«f  metuRex »  c^  bentium  neimini  fno  ^^^  <44« 
m  fdeidxmfdeulii  Diabolo  gion>  illips ,  noftraeque  ft* 
lotis  inimico  fortes  in  fide  refiftamus  i  in  hoc  enim 
flndi  romus  a  Cbrifto »  ut  contra  diabolum  lodeinurt 
n^  paoem  ciini  iilo  umquam  babeamus.  Ue^  nes  mu 
xit ,  f  «ff  4  IttSetens  sontrk  dialfolMm  feeit  ( inquit  S.  Ang^ 
Trad*  3).  in  ^^nnem^ )  Iminapulatam  vitam  agamua  t 
<|uia  Chriiti  cqrpus  fiimua ,  immo  Chriftus  if^e»  per 
nndionfQi  inhabitqntis  in  nobis  Spirttua  ejua.  hio 
dntem  dfpmret  ( inqpit  S^  Anfufin  £narratione  in  fMm^ 
jMif )  OnriJH  corpas  nos  ejfe ,  f  iri>  omoes  mi^imnr^  e^  om^ 
nes  in iHo&Chrifii , <lr  Cbrifins  fnmns ^  ^sUn  qnoimnm 
tnoJo  totns  Chriftns  eapMt^  &  corptts  efi. 

jDenique ,  ^,  ^  Si  Reges  (riumphorum  fuorum  titii* 
lis  nuncupantur  (  inqnit  S^  Petrms  Chryfologms ,  S^t 
f  7* )  &  fiibjedhirum  gentium  nomfnibqs  conquirunk 
numeroflffima  cognomenta  :  ita  Chriilus  bonorqm 
fuorum  titnlis  nnncupatur  i  a  Gbrifmate  enim  voca^ 
tus  eft  Chriftus ,  qui  Divinitatis  unguentum  aridis  jam 
mortalium  membris  pius  Mediator  infudit  £t  ut  a 
ehrifmate  Chriftus  >  fic  Tefus  vocatus  eft  a  falute  j  qui 
ad  hoc  nos  divino  inrudst  unguento ,  ut  aegriacertam 
iftetem ,  perditis  perpetuam  reddcret  fanitatem  i,  ^ 

S.    JV^ 
FILIUM  EJUS  UNICUM. 
,  ^HRISTUS  veros  Peys  >  Deique  FiUug  eii 
Z>M  in  Cbrifio  n^nr^i^ 

Hk  Terbis  profitf mur  Jefum  Chriftum  Filium  Def 
eflfe  I  &  verum  Deum ,  ficuti  Pate r  eft ,  qui  eunt 
ab  ^ernq  genuit ;  non  edmodo ,  quo  illi  dtdi  fiinfe 
Diif  ad  quQS  fermo  Dei  fiiftus  eft;&  qoQ  Moyfe« 
didus  eft  DensPharaoms^j  M  nainra  eadem ,  ft  eliea^ 
tia  ;  €^  Pttrii  eft  >  ft  SpifitQa  tandi*  lilum » inquam  f 


coofabftaDtiifcm^ft 

Pacres  ia  (dd  Sf  oibolo 
h^dim  Arii  Pr&bTtm 
al^quando  non  hiifle ,  &  ar 


aj4        TheoLDog.&3luoLIiliLL 

doa- 

NiC£Qi  Coaala 

Uqpi  FilinmDd 
I»  c{iaDOii  &uit»  nchiQi 
eHe ,  &c  altenrn  dlc idbfhmi^  ac  eScodx»  qoam  IV 
trcm ;  aeatntn  deoique ,  iniiii^  *  ac  pertii^iter  alTc* 
ret)3t«  Contn  hanc  igitm  HaeRfini  cmi^re  nm  pc ofi« 
t^ur ,  fecandtim  SymboltanNic^imm :  /i  «sm  I>0- 
mimMm  ^tfmm  Lbrifiiom  FUimm  D^i  ^  tx  Pm^  bmm^  Mtt 
^mmajsukia  ^  t^Mmdt  Dc^t  i^^mem  i€  Utmime  t  Demm 
vtram  de  D€B  vtri» ,  gaiitMm  nn  ftQmm  ^tmfmifimiiM^ 
Piltm  Dti    Um  Patri  >  per  ^Mom  &mxi^  fjS^^fMmi^  Ftlii  pOfrO  dtvt* 


f^^J^^nitas,  fivePatris,  &  Filii  conftibftaniialitas  *  omDi- 
^fain.  tnodaqae  >  &  perfeda  ^equalitas,  muIttE  ScriptQrs  fa- 
crae  oracotis  aperte  probatur  contra  mcrts  ,  &  no- 
vos  Arianos  ^  fivc  Sociniafios ;  tum  iftis  prerertim  No- 
vi  Tcftamenti*  Matth*  I6-  Msfp^mdns  SimM  Ptirus 
Jixu  :  Tu  es  Chrifiui  FUims  Dei  v$vi,  Rejpamdau  «imi 


De  Fide,  dp  Symbolo;  13» 

jiibus  nqn  eflet :  rola  eniin  divinitas  eft  $  qaa  nihil  eft  » 
autefle  potellmajus ,  vel  cogjtari ;  nec  ^ualis  om- 
ninq,  &eadeni  Patri$»  &Filii  poteftaa  eflet;  apod 
t^men  fignific^nt  hd^  Ctiriili  Domini  verba :  £/  non  Joant  !•> 
rapief  eas  qnifqiiam  de  numu  mea ;  &  nemo  potefi  rapero 
de  manu  Patris  nui.  Jam  verp poteftas,  &  eflentia  ii| 
Deo  npn  diftinguuntur ;  quidquid  enim  eft  iq  Deo  ^ 
peus  eft»  A^ue  hoc  fenfu  Cbrifti  verba  Juda^  inteU 
lexerunt  i  if^eque  (ic  intelligenda  conQriqa vi(»  Rfifpon-  IbideaL 
dtrnnf  ei  ^uddi  •  •  •  Th  bomo  enm  fis  »  facis  teipfnm 
Dem  •  •  •  Hefpondit  ei$  ^efus  f .  •  ^nem  Pater  fanSffin 
eavit  &  miftt  in  mundnm ,  yos  dicitis ;  ^ia  blafpbemas  ; 
ijkia  dixi^  FiliHS  Dei  fnm^  Si  non  facio  opera  Patris 
mei ^ nolite mihi  credere ;  fi autei^  facio 9&fi  mibi  nqn 
vnitis  credere ,  operibnscreditei  Ht  cognofcatit »  &  cre^ 
datis^  qnia  Pater  in  me  efi  ^  &ego  in  Patre^  Joail*  I4t 
Creditis in Demn ,  &  in  me  credite ^..  Si  cognoviffetic 
me  ^  &  Patrem  meHm  ntique  cognoviffetis ,  &  amodo  cog^ 
npfcetis  eum ,  &  vidiflis  eum^  Dicit  ei  PbilippHs ;  Domi^ 
ne  y  oftende  nobis  Patrem^  &  fufficit  nobis.  Dicit  ei  ^efus ; 
Tanto  tempQre  yobifcum  fum ,  &  non  cognovi/iis  me  7  Pbi^ 
iippey  qui  videt  me^videt  &  Patrem^  Joan.  l6.  Omnia 
quacumque  babet  Pater^  meafunt.  Joan.  2Q«  Deinde  dir 
cit  Xboma  ;  Infer  digitum  tuum  buc ,  &  vide  manus 
picas ,  &-  affer  manum  tuam  9  &  mitte  in  Utus  meumi 
&  noli  effe  incredulus ,  fed  fidelis.  Refpondit  Tbomas ,  & 
dixit  ei :  Dominus  meus  >  &  Deus  meus^  AQt.  2Q*  Attenm 
iite  vobis^&  univerfo  gregi  >  in  quo  vos  Spiritus  fanSus 
pofuit  Epifcopos  regere  Ecclefiam  Dei ,  quam  acquifivit 
janguinefuo.  Quibus  verbis  fignificatur  >  Jelum  Cfari- 
fium  >  qui  £cclefiam  in  fanguine  fuo  acQuiUvit,  e(Ie  ve« 
rum  Deum*  Ad  Rom.  9.  Ex  quibus  eft  Gimftus  fecuur^ 
dum  carnem ,  qui  efi  fuper  omnia  Deus  benediSus  infitf 
eula.  Ad  GaL  1«  Paulus  Apoflolus  non  abbominibus^  ne* 
queper  bominem^.  fedper  Sf^fum  Chriflum  &  Deum  PUm 
trem.  Non  eft  igitur  Chriftus  piirus  )iomo ,  f^rd  Deqs 
homo ;  denique  Filius :  £1^1  cum  in  forma  Dei  effet  , 
non  rapinam  arbitratus  eft  effe  fc  dqaalem  Deo ,  ut  ait 
idem  Apoftolus  ad  Philippenfes  fj^ribpASi  capf  ^.  ^t 


^14        Theol.  Dog*  &  Moral.  Lib.  I, 

ad  CoL  I,  ^i  ifi  ^^$^  D«  imvifikilis  ^  priwt$gadim 
4tmmi  crfdtMTM  !  qu&m^  in  ipfo  eomditafmti  rnnivtrf^ 
in  tmUh ,  &  in  tcrra  i  vifttnliM  p  ^  tifVifi^tia .  .  *  Omri^ 
per  /^/nin  » C^  in  ipfo  trtmiA  fMWi  i  ^  ipfc  cfi  anit  Qmnti  § 
&  mni4  i<  ipfo  €OufidMif  Ad  Heb»  l*  Nwipmt  dicbus 
ijiif  lQ€Htm  efi  Hobis  in  Fiiio ,  qnem  confiiiMii  htredcm  tmt^ 
perforfm  ,  pcr  tfitem  fetu  &  fjUMU ;  f  iri  CMm  fit  fplcndor 
giofit  r  &  figitra,  fMiflaniim  cjms  ^  portanf^MC  omnia  verk^ 
virtMtitfH^  y  pMrgatiOiicm  pctcaiorttm  fiticHS  ^  fcict  ad 
dexteram  A/ajrfiws  in  extelfis ;  tamo  mcUor  AMgclis  cf-* 
feffMt^  qHama  diffemtiMs  prm  iBis  nomcm  bmrtditavit^ 
Ctti  emm  iixit  di^fmtndo  Angeiornm  \  fiiiMs  mtCMS  et  iM^ 
cphoiicgeuMitc^  EtrttrfHmi  tgo  ero  ifU  in  Poirrm^ 
&  ipfe  erit  mihi  im  FiiiMm  ?  Bt  tMm  itcrHm  introdmii 
Primo^enitMm  in  orbcm  terrm^  dicit  :  ^t  adprent  cHt^ 
omnes  Angeii  Dci,  Et  ad  Angelos  ^nidcm  dieit :  ^nifa^ 
fii  Angeios  fuos  fpiritns;  ^  Minifiros  fnot  fiammam 
fgnis,  4d  FiltHm  aMtem  ;  Thronns  tMnt  y  Dcms  »  in  fm^ 
CHium  JjecMli^  ^^^Z^  mMitatis  >  virga  regni  tMt,  DHexifii 
juflitiam  >  &  odifli  innjHitaiem  ipropterca  Hnxittc  Dcms^ 
^  '  0  exMltatiOfiis  pr^  particip  '         *      "'  ^ 


DcFide,  &  Symbolflb  W 

inQrtale  de  iUiQS  geqcnitione  cogitandam  e(l  tnec  Fip  dflmiDei 
lium  minorem  P^cre  t  nec  Patrem  antiouiQrem  FiliQ » geneqttio, 
9ut  abfque  Filio  aliquando  fuilTe;  fed  rilium  co^terp 
pmq  Patri ;  gen^tionem  mutationis  omnis.  ^corF 
irupuonit  ei^perttrm :  non  fubftanti«  divinap  partem» 
cumdiyina  fDbltentia  Ompliciflima  fit,  tndiTiCbilis  • 
immutabilis ;  fed  tQtam  euentiam  divinam  «  %Q  per« 
ie^oqes  omnes  ^  ^uas  compleditur,  abfqqe  diviQop 
pe  Filio  (X)mmunica^  ^terna  illa  generatiQne  crcH 
(ipre  debpmus.  Cujus  quidem  divinjp  generattontp 
Myfteriura  ratione  percipere ,  atque  peife^  intelU» 
gere  nulto  modo  poiTumus }  ut  cqm  Propbeai  potius 
exdaqKmdqm  f\t :  Generatianem  ejus  f «i  ensrra^i  i  V^  9t% 
Nefas  e^  nefqirei quqd  natus  fitQei  Filius,fed  noo 
licet  difcutere  ,  quemadmodum  natps  iit :  credere 
convenit  >  non  perfCTUtarit  Ftrfe^  fcieniia  efitfi^ 
Pi^im  feire ,  nt  licet  inenarrabilem  i  tapten  non  ifnor^ 
(filemfcias  ( inqqit  $♦  Hilariqs^ )  CreieniHs  efi^  in$ellige$m  Ub.  «•  dt 
dnt  efl ,  adorandus  efi ,  &  his  officiis  eloqHcndus  efl.  £(  S,  Jm^ 
^ibanafms  orat*  3.  contr^  Arianos:„,>  Indecorumeft> 
4ut,  quaerere ,  quomodo  e}(  Oeo  Verbum  exi(tat:aqt 
quomodo  fit  Dei  fpl^ndoruiut  quomodo  generet  Deiis; 
ftquisQtmQdusgeqerationisDei.  Infanqs  eniiti  fi%% 
qui  taiia  aqdeat ;  cqm  inexplicabilem  rem  i  ac  divin^ 
naturaB  propriaq) « foliqqe  ipfl  &  ejqs  FillQ  (Ognitam 
pratioqe  fua  deQlarare  conetur  ^  ,^ 

£x  omnibus  aqtem ,  quas  ad  indicandum  modum» 
rationemoue  a^ernas  generationis  (imilitudines  afior 
runtur^  illa  propius  ad  rem  videtqr  accedere  »  quae 
ab  animi  noftri  cogitatione  fumitqr^  Quamobrem 
S^  Sfoannes  Fiiium  Dei  Vnkum  appellat.  U t  enim  mem 
po(lra  feiplam  quodammodo  intelligens  fqi  eSSngit 
imaginem  s  qqam  Theologi  ,  verbum  dixerunt  ;  ita 
peu& ,  (  quantum  tamen  divinis  hqmana  conferri 
poflunt )  leipfum  intelligeqs  ,  Verbum  a^ternum 
generat :  ^od  efi  t  dt  bis  omnibks ,  qn^funt  in  /e  ipfo ,  m>,  i^.  de 
ut  loquitur  S*  Auguft.  Verbum  illqd  non  eft  fonui  Trintotp 
traniiens, aut  exteripr  iQCutiQ ,  non  eft  verbuqi pro-  ^^  *^* 
latitium  I  fed  mteriori  iQcqtione ,  five  cognition^rr 

feailfr 


336        Theol  Dog»  &  Moral,  Lib»  I* 

feftiflinia»  &  perfeftiffime  aflimaatrice ,  hoc  eft,  dmni 
genitum ,  in  quo  nihil  minus ,  aut  amplius  eft  ,  quam 
in  ipibPatretejus  imago  fubnflens  t  in  eo  manens» 
cique  per  omnia  agiqualis.  „  „  Verbom  autem  Patris 
ideo  didum  eit^quia  peripruminnotefcit  Pater^  Si« 
cut  ergo  verbis  nouris  id  aginiusicum  verum  loqui<* 
mur ,  ut  nofter  animus  innatefcat  audjenti  i  &  quid* 

3uid  fecretum  in  corde  gerimus ,  per  Ogna  hujutmo* 
i  ad  alterius  cognitionem  proferatur ;  fic  illa  Sa* 
pientia ,  quam  Deus  Pater  genuit  t  quoniam  per  ipfam 
jnnotefcit  dignis  animis  fecretiflimusPater»  Verbum 
ejuscQnvenientiflimenomjnatur*  Interanimum  autem 
noflrum ,  &  verba  noflra  ,  quibus  eumdem  animum 
o^lendere  copamur»  plurimum  diflat*  Nos  quippe 
non  gignimus  fonantia  verba «  fed  factmus  :  quibus 
faciendis  materia  fubjacet  corpus*  Plurimum  autent 
intereflinter  animum  *&  corpus*  Deus  vero  >  cum 
Verbum  genuit ,  id ,  quod  eft  ipfe ,  genuit :  neque  de 
nihilo ,  neque  de  aliqua  jam  fa^a  ,  conditaque  mate* 
ria :  fed  de  fe  ipfo .  id  >  quod  eft  ipfe»  Hoc  enin  &  no6 


jm  Ic 


lid  enim 


DeFide,  &Symbolo;  as? 

qus  in  pneceptorefdentiaeft  natnn»  diftiiidt  dui»- 
taxat  .origine*  Scientia  enim  praceptoris  prindpinni 
cft » &  ciri^o  9  ex  qua  fdentia  difdpuli  derivatnr :  ^ 
nna  divinitas  eft»  una  mens»  nna  cpmtatio  >  ona  fi^ 
tie^tiafecundum  naturam  in  Patre^a  Fiiio  ;  fed  iii 
ntre  fine  prindpio ,  in  Filio  de  prindpio  i  quia  Dena 
de  Deo  eft ,  tx  ingenito  genitus  >  eiwnente ,  &  cordtf 
Pktris  telut  ex  utero  genitum  verbum.  Immo  ficut  ia 
nobifinetipfis  eadem  rationis  natura  eft  in  verbo» 
quod  cogitamus ,  &  in  verbo,  qnod  loquimur;  itii 
adem  eft  Divinitas  in  ntre  intelligentei  &  in  verbo  # 
quod  loqtiitur'»  quod  in  ipfo  eft ,  &  pariter  Ikm  eft « 
per  quem  omnia  fadafunt  »  »  Id  quo  fiicilius  intel« 
U^  f  tk te  ipTo  ante  recognofce,  ut  ez  ima^e,  St 
imulitudine  Dei  >  quam  habe8 ,  &  tu  in  temebpfo  nn 
tionem^  qui  es  animal  rationale,  a  rationali  fdiiceC 
artifice  non  tantum  hOus ;  fed  etiam  ex  fubftanUal 
ipfiuS  animatus*  Vide  cum  tadtus  tecum  ipfe  con^ 
grederiSirationehocipfumagiintra  te  i  occurrerittf 
ea  tibi  cum  fermone  ad  omnem  cogitatns  tui  nio^ 
tum  i  &  ad  omnem  fenfus  tui  pulfum^  Quodcumqu0 
cogitaveris,  fermo  eft  j  quodcumque  fenferis  >  ratio 
eft  Loquarisiiiud  in  animo  necefle  eft>  &  dum  lo» 
queris  >  coUocutorem  pateris  fermonem  i  in  qtio  i^dl 
hsc  infa  ratio » qua  cum  eo  cogitans  loqnaris ,  pef 
quemioquens  cogitas*  Ita  fecundns  quodammodo  iil 
te  eft  fermo  >  ncr  quem  ioqueris  cogitando  »  &  pef 
quem  cogitasioquendo*  Iple  fermo  2dius  eft^  QuaoA 
to  ergo  pledius  hoc  agitur  'm  Deo  9  cujus  tu  quoqutf 
imago  g  &  fimiiitudo  cenferS » quod  habeat  in  fe  etiani 
tacendo  rationem  i  &  in  ratiene  fermonem  „  ^)  ?  C  Ex^ 
plkatio  eft  Tertulliani  lib^  advcrfits  Praxeam ,  cap.  5* } 
Sicntetiam  GhriftusEuchariftiam  in  ultima  CceiM 
conftcfanS)  feipfum  fnb  Sacramento  produxit  e  ft 
idem  erat  fecundum  naturam  Chrifti  Corjpusi  ideid 
iecundum  fubftantiam  Sanguis  in  ipfo  Chrifto » &  fnb 
Sacramento,  atque  tta  Manibut  fuisferekafMr  ^  ut  aiC 
S.  Auguft*  fed  tamen  ftatn  i  licet  non  fubftantlaldida 
ccak  Cfariftus  fttb  Sactaiqento  tf  &in  fiupib  j  ^mVCli^ 

ftua 


a38        Theol.  Dog.  &  Moral*  Lib*  L 

ftus  in  feipfo  fpe^tus  producens  erat  fe  ipfum  fub  Sa  ^ 
cramento ,  coDfecrattone  Panis:  Chritlus  vero  fub  Sa* 
cramento  produftus  erat  iplis  verbis  Conrecrationis 
ab  ipfomec  prolatis  :  ita  Pater  ■  &  Filius  funt  unus 
Deus  I  unus  ( inquam  )  naturac »  &  fubltantjse  unitate , 
quam vis  Filius  fit  alius  a  Patre  ratione  originis,quia  Pa- 
ter  principium  el^  &  ingenitus ;  Filius  ex  Patre  velut 
ex  principio  genitus ;  quia  Omnis  erigo  parens  tfi ,  & 
omnr  j  qnifd  €X  ortgine  profcftnr  ^  progentes  efi  t  mmlto 
ms^ii  firmo  Dci  ^  tfmi  eaam  proprie  tilii  mmen  arcepirg 
(  inquit  TertuU  Hb*  adverfus  Praxeam.)  Alius  cft  igi- 
tur  a  Patre  *  Ferfon^ ,  non  fnbfianti^  nomine  f  difiinSio^^ 
ne  y  non  divifion^t 
tWm  Dei  Coa^ternum  Patti  Filium  credimus  >  eamque  coaeter^ 
atrico-  tiitatem  iimilitudinibus  quibusdam  explicamus»  qui- 
bus  tamen  iides  noilrft  non  njtitur*  Prima  petitur  cx 
igne ,  &  luce » appofitc  quidem ,  quia  Filius  Uci  Cattm 
dor  tfl  lucis  £t€rns.  Ignis  lucem  iundit,  iux  ab  igne 
funditur*  Splendor  dc  igne,  noo  ignis  de  fplendore  cxi- 
ftit*Splendor  igni  co^vus  eil*  Da  fempiternum  ig* 
nem ,  &  do  fempiternum  fplendorem«  Candor  de  tuce 


Eternus- 


DeFide^&Symbbl(u   -         239 

coeperatit»  ErgoGo»vafunt  Si  femper  firgultuiii^ 
femper  &  tmago  de  virgulto*  Poteft  ergo  femper  eflo 

grnerans ,  &  lemper  cum  ilio ,  quod  de  illo  natum  eft« 
inc  inteUige  costemum  Filium  nati^m  aeterno  PktrH 
Veram  cum  in  Gmilitudinibus  aliatis  (it  insequalitas » dt 
fplendor  minus  luceat,  quam  ignisi  &  immago  vic« 
gulti  minus  fit  exiftens » quam  virgultum  ipfum ,  jun* 
gamus  duo  fimilitudinum  genera » ut  Patris»  &  Filii 
acqualitatem  fimui,  &  coxternitatem  exponamut# 
Homo  hominem  generat  >  equus  equum  $  &  pecus  pe- 
cudem*  Ad  eamdem  (ubftantiam  venerant  ifta»  fed 
Donad  idem  tempus*  Diverfa  funt  tempore »  fed  non 
funt  diverfa  natura.  Quid  ergo  laudamus  in  i(h  nati<» 
vitate  ?  Certe  sequaiitatem  naturaB«  Quid  autem  deeft  ^ 
JEqualitas  temporis.  Teneamus  bic  unum  >  quod  lau* 
datur  >  id  eft  j  squalitatem  naturse.  In  illo  autem  gene^- 
re  fimilitudinum,  quod  dedimus»  de  fplendore  ignis,  8q 
de  imagine  virgulti » aequalita tem  natune  non  invenis  ^ 
jnveniscoaevitatem*  Conjunge  9  quae  laudas*  Increa* 
turis  enim  de«ft  aliquid ,  quod  liiudas ,  in  Creatore  dt^ 
tSt  nihil  poteft  r  quia  ,  quod  invenis  in  creatura  9  a 
Creatore  artifice  ptoceffit*  Quid  ergo  in  coaevis  ? 
Nonne  hoc  Deo  dandum ,  quod  ibi  laudas  ?  Qpod  au* 
tem  deeft  « non  tribuendum  Majeftati  >  in  qua  nulius 
defedus  eft.  Tribue  ergo  illi  tx  ifto  genere  fimilitudi* 
num  pro  cosvitate  coaeternitatem,  ut  costernus  fic 
natttscumeoi  aquonatusfit.  Oealio  autem  fimiii* 
tudinum  genere  quid  ibi  laudas  ?  JEqualitatem  natu* 
rae.  Jam  propter  illam  dtftindionem  dederas  Filio 
Dei  coaef ernita^em ;  da  propter  iftam  %  aequalitatem  $ 
&  perfeda  eft  nativitas  ejuldem  fubftantl».  Haec  S. 
AHg4  expofitio  eft  Ser«  1 1 7.  alias  J8«  ^^  Verbis  Domini  ^ 
Serm«  113«  alia$  1 3«  ct  editis  a  /"<  Sirmondo. 

Quhi  porfo  Jefum  Chriftum  non  folum  verum  P^^^ 
Deum »  (ed  &  verum  hominem  i  genitum  quidem  »  ^^Mm« 
nt  Deum  ante  omnium  faeculorum  s&tates  ejc  Patre ;  ut  Quaedant 
hominem  autem  natum  in  tempore  ex  Matre  Maria  ^^  9^*^|p 
Virgplne » credendum  fides  propontt :  Bumdtm  confiilH  j^^Jr" 
fioMiaUm  Pu$ri  JcfMndm  divimaumf  tmdm  tomfuU  fe^KBdtttl 


Drmam 

pcundum 
>rmam 


loan.  lo, 
loan,  14, 


le  Trini  7, 
I1.  il* 


240        Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  I. 

JlMntiulem  nohisfecunium  humanitatem  >  ex  duabut ,  c^  in 
dUiibus  naturi$inconfufeJmmutabUit€r,indiviff^  infepara* 
biliter^ [ubfifientem^ntConQ,  Chalccd,  contra  Eutychia- 
nam  Haerefjm  credendum  definivit*  Hinc  fequitur^  uc 
corum ,  qusE  de  Chrirto  Jefu  in  Scripturis  facris  dicun- 
tur^qui^damaddivinam,  atta  ad  humanam  naturam 
fint  referenda^  Namde  lefecundum  formam  Dei  dU 
xit:  £^0.  ^  P^w  unum  famus*  Idemque  defe  ipfo 
di*"t  fecundum  formam  fervi :  Pater  mtjor  me  efi*  Se- 
cundum  quem  niodum  etiam  feipfominor  cftFiliuSi 
qui  (emetipfura  exinanivit  formam  ferTi  accipienSt 
Weque  enim  fic  accepit  formatn  fervi  j  u£  amitterct  for-i 
mam  Dei  ■  in  qua  erat  aequalis  Patri.  Non  itaque  im* 
merito  Scriptura  utrumque  dicit,  &  sequalem  Patri 
Filium  1  &  Patrem  majorem  Filio.  lilud  enim  propter 
formam  Dei ,  hoc  autem  propter  tbrmam  fervi  fine 
Ulla  confufione  intelligitur.  Et  hanc  nobis  regulaEn 
peromnes  facras  Scripturas  ditfolvendas  hujus  Qpae« 
iRonis  Apoftolustradit  jad  PhiUppenfes  ^  cap*  2.  ubi 
niauifeflius  iftani  diilindioneiti  cotnmendat  Ait  entm  t 
^uicnminforma  Dei  tffhti  non  rapinam  arbitratus  eft 


De  Fide  5  &  Sjrmbolo*'  «41 

iem  Cruds.  Secondum  fortnain  Dei  >  omtiia  qn£  luii^ 
bet  Pater  >  ipfius  funt :  E(  omnia  wua  tua  /irnr ,  inauit »  J<^  >T- 
&  tM  mea  t  fecundum  formain  ferviait:  Mea  dourina  Joan.  ?. 
nw  efi  mea  %  fed  ejns  ^  qni  mifn  me^  £t^  De  die  iUo  t  vel  Marci^  i{« 
horanemofcitfneqne  Angelniint^lo^ntqne  FiliHS^  nifi 
Paterk  Hoc  enioi  nefcit  •quod  nefde^tes  fadt,  id  eftt 
^  quod  non  ita  fciebat  t  ut  tunc  difcipulis  indicaret : 
^  ucut  didum  eft  ad  Abraham  «  Nune  cognovi^  qnod  QeA.tu 
^  timeas  Denm^  id  ell,  Nunc  fed  $  ut  cdgnofceres; 
^  qiiia  &  ipfe  fibi  in  illa  tentatione  probatusinnotuit; 
I,  Nam  &  illud  ptique  didurus  erat  difdpulis  tempo^ 
f^  re  opportuqo »  de  quo  futuro  tamquam  prasterito 
^  loquens « ait :  .^^ai  non  dicam  vos  fervos  ^  fed  asnicos. .  # 
15  ^'*^  omnia  qnacnfnqne  andivi  a  Patre  meo  ^  nota  Jdait  ifi 
to  fech .  •  £0  fcilicet  genete  locutionis  nefcire  quifque 
j^didturi  quod  occultat^  quo  dicitur  fofla  caeca^ 
),  quae  occulta  eft.  ^,,3  Neque  enimaliqtiogenere  \o^ 
fy  quuntur  Scripturae  *  quod  in  confuetudine  humana 
^  non  inveniaturjquia  utique  hominibus  loquuntur  „^4 
9,  Secundum  formam  Del  didum  eft  :  Antc  omnescoUes 
grnnit  iM ,  id  eft  9  ante  omnes  altitudines  creaturarum } 
Sc  i  Ante  LHciferum  gcnni  te^  id  e(t,  aute  omnia  tem-  P&liHi  109« 
pora  i  &  temporalia  i  fecundum  formam  autem  fervi 
didum  eft :  Dominns  poffedit  mr ,  vel  (  ut  habet  alia  Vtof.  » 
Verflo  )  Creavit  me  in  pfincipio  viarum  fuarum  t  quia 
fecundum  formam  Dei  dixltJ  Bgo  fum  Veritas ;  &  fc-  J<«ii.  14^ 
cundum  tbrmam  fervi :  Ego  fnm  via.  ^  Quia  enim  ipfe 
,,  primogenitus  a  mortuis  iter  fecit  Ecclefis  fuae  ad 
,3  kegnum  Deii  ad  vitam  siBternam ,  cui  caput  eft  ad 
M  immortalitatem  etiam  corporls » ideo  creatus  eft  iit 
„  principio  viarum  Dei  in  opera  e)us«  Secundum  for^ 
mamDei.  Principium  eH^  quod&  loqnitur  nobis  i  k* 
cundum  autem  formam  fervi ;  Sponfns  procedens  dc  thd^  Pfaimi  ti. 
lamo  fuoi  Secundum  formamDel»  Primogenitus  omnis  Goh  td 
creaturd ...&  ipfe  ante  omnes  e/i ^  &  omnia  in  iUo  con» 
ftant  r  fccundum  formam  fervi,  Ipfeefi  caput  corporis 
pcclefia.  Secundum  formam  Dei ,  Dominus  ejl gloris  i  t^  Cflf^  <> 
fecundum  formam  fervi  ,  fatagentibus  dlfcipulis  de  Matdi^  zA 
glorificatiq^e  fua  refpondit:  Sedere  ad  dexteram  medmg 
Tom.  J.  (^  ^H 


144        TheoL  Dog*  &  MoraL  Lib,  f* 

^  Pitrem  *  m  quo  ram  Tidet ,  faoc  ipTe  fk  FSiii!.  Koit 
^  cniin  aliod  illi  tft  eflc  dt  Patre,  id  dt ,  aala  de  Patre « 
p  quam  ?idrre  Fatreni ;  aot  alnid  ¥ldere  operanccni » 
^  qttam  paritcr  openri.  Sed  ideo  non  a  fe ,  quia  non 
^  dl  a  te.  £t  idco,  quse  Tiderit  Patrem  f^cientem ,  harc 
^  eademfacit  &  Filius  fimilitcr ,  qub  de  Pitre  eft*  Ne* 
i^qoe  enim  aUa  iimilicer.ficDt  pidor  alias  tabubs  pingitv 
^  quemadmodum  altas  ab  alio  pidas  Ttdet;  oec  eadent 
^  dLiHmiliter,  ficut  corpus  eardrm  litteras  expflmtt  •  < 
^  quas  animus  cogitavit :  Sed  >  ^ln^atmqitt «  inquit  i 
^  '/^(  csiem  j  &  FdiMM  fimitiTer  f^ut,  Et  t  U^  eadem 
^dixic,&  ftmiliter.  Acpcr  hoc  infeparabilis ,  flb  paf 
^  eft  operatio  Patri ,  &  pjlk) ,  fed  a  Patre  eft  Ftlio.  Ideo 
^non  potrft  Ftlius  a  fe  facere  quidquam  ,  nili  quod 
^  Tiderit  Patreni  facientcm*  His  igitur  >  &  fimihbun 
» iocis ,  non  Fiiium  Patrc  minoreni ,  icd  de  Pacre  elTc 
^  Scripiurs  Cgnificant  ;  his  Nm  inMqudn^s ;  fti 
js/^ati-ottis  r/«i  ufitmditkrt 

De  Filii  Divinitate»  &  confubftantialitate  plura  da- 
bit  DiQertatio  ooltra  39.  tn  hiftortam  Ecckfialt  S^ 
cuit  quarci* 


De  Fide  p  &  SyinboIo«    '        S4f 

illos  ad  iofinitatn,  &  divinam  fiinifHinoniaai  non  ad- 
hortatur ,  fed  eam ,  ad  quam  homines  afpirare  pof« 
fimt  t  divinsp  landimonis  imitationem-  Cum  ergo 
MHlti  nnum  corpus  fimus  in  Cbnflo »  unooue  ejus  Spi»  K.om.12.  | 
ritu  vegetari  debeamusjta  debemus  efle  cnaritate  con- 
jundi.  iit  omnium  noftrum ,  ficut  primorum  Chriftia- 
norum  fit  Anima  und,  &  cor  nnum.  Eo  autem  major  in- 
ter  nos  erit  animorum  unitas  •  quo  major  erit  charitas ;  , 
eo  major  charitas ,  quo  minus  regnabit  iniquitas» 

£Unc  Cbrifti  pro  eiedlis  fiiis  Patrem  rogantis  fen* 
tentiam  praeclare  S.  Auguli^  explicat  lib.  4#  de  Trin^  cap» 
9.  ubi  obfervat  *  ipfiim  non  dixiflTe :  ^  „  Ego  &  ipfi  un* 
vm  ;  quamvis  per  id ,  quod  Ecdefiae  caput  eft ,  &  cor-  . 
pusejus  Ecdefia,  poflit  dicere :  Ego  ,  &  ipfi  >  non 
unum ,  fe4  unus ,  quia  caput  »  &  corpus  unum  ef); 
Cbrifbis ;  fed  Divinitatem  fuam  confubltantialem  Pa* 
tfi  oftendens ,  (  propter  quod  &  aiio  loco  didt :  Ego 
&  pAter  unumfumtts^  )  jn  fuo  genere ,  hoc  eft  in  ejuli. 
dem  naturdB  confubftantiali  parilitate  >  vult  efle  fuos 
unum ,  fed  in  ipfo ;  quia  in  fe  ipfis  non  potfent «  diflb« 
ciati  ab  invicem  per  diverfas  voluptates ,  &  cupidita^ 
tes ,  &  immunditias  peccatorum  ;  unde  mundantur 
per  Mediatorem ,  ut  fint  in  illo  unum  ;  non  tantum 
per  eamdem  naturam^qua  omnes  ex  hominibus  morta- 
libus  aequales  Angelis  Hunt ,  fed  etiam  per  eamdem  in 
eamdem  beatitudinem  confpirantem  concordiflidia  vo« 
luntate,in  unum  fpiritum  quodam  modo  igne  charitatis 
conflatam.  Ad  hoc  enim  valet ,  quod  ait :  Utftnt  unum , 
ftcut  &  nos  unumfumus ;  ut  quemadmodum  Pater,&  Fi<^ 
lius,non  tantum  aequalitate  fubftantiae/ed  etiam  volun* 
tate  unum  funt :  ita  &  ii ,  inter  quos  &  Deus  Mediator 
eft  Filius ,  non  tantum  per  id ,  quod  ejufdem  naturas 
funt,  fed  etiam  per  eamdem  diledionis  focietatem 
unum  fint  ^^. 

Per  cbaritatem  autem  unum  efle  fideles  inter  {f  non 
poflfunt  i  nifi  fint  unum  cum  Deo  >  eadem  illa  charitate, 
qua  £lui  Dco  adharet,  unusfpiritus  efli  &  ^i  manet   »•  Cor.  6. 
in  cbaritate ,  in  Deo  manet ,  &  Deus  in  eo.  Sic  mutuam    J Jjoan.  4. 
iUam  9  &  ine^bilem  divinarnm  Perfonarum  immanen^  i^, 
Q.3  tiamt 


S4tf        ThfiolJk^kMonLljb.  h 

tmn .  qcafaicf  in  FSo^&iSai to  F^re  td  .  fic  ad« 
ininbikix]  iUun  &  idaiia^H  «niBemi  t  qaa  utium 

rAdHi,  qni  VerlKim  cifOi 
VeriiO  Dw  CMiqoini  t(i 
.qnDdrxfr,^  foQmeft|. 
fj  qm  cjoelellrs  lanti 
bafaitam ,  ficut  ip(e ad  t^cirm  aii:  Ui  §mmts  muMm  fM « 
fumi  rg«  /« li/j ,  <r  ^«  f«  m.  £rgo  fi  qoi  in  Acfcun  iimot^ 
fonniiSt  nooc  cceteftes  fbmos  m  ChnilD«  ft  ChdllQ& 
lubiutor  dl  notln;  pcr  Imbitintti»  Chciftiim  in  nm 
hh  f  rtiam  ille  quoqoe  hibitatof  etl  nofln » cui  dl  ho^ 
fcitins  Chnilus  in  oob^  habicatio  ^  ^.  Hutc  &  X  Bernr 
Scf oi*  71  *  in  Candca :  ^  Moik  « inf  wi .  oim  &  rpre  ia 
Patre ,  &  Pjcer  io  tpTo  Bt ,  000  dl ,  qtio  djy dicrt  uni- 
tas ,  fcd  Tere ,  perfedrqtic  tmom  funt  ipfc  ,  &  Paier* 
Sic  igitur  jlnima ,  cni  adhxrere  Deo  bonum  r(l «  noQ 
intefeexiilimetipiipcrfed^  unitjm  ,  Offi  cum  &  tU 
lum  in  fc^  &  fe  in  lUo  maoentem  petfetirefit*  Noq 
quia  vel  tunc  unum  dtcatur  cum  Dco  1  Bcut  unom  funr: 
Pateri&Filius^»  quammt  qui  adhaxet  Dcoj  unui 


\ 


De  Fi<lc,  &  Symbolo^'  247^ 

cum  Chrifto  conjuni^i  funt,  a  naturali  inter  fe  uniono^ 
rrmoverjt  ?  •  •  •  De  unione  vero  fpiritali  dicemus  rur«  ] 
fus ,  nos  omnes  accepto  uno  >  &  eodem  Spiritu  (ktu^: 
do  nimirum,  comniifceri  quodammodo  &  inter  nos» ' 
&  cum  Deo.  Licet  enim  muUi  fimus » i&  in  unoquo-> 
que  hollrnm  Chriftus  Spiritum  Pa.tris ,  ac  fuum  inba« 
bitare  faciat ,  unus  tamen  ell ,  &  indivifibiUs ,  qui  Spir 
ricus  invicem  diftindtos ,  quatenus  iingulariter  fubG-. 
Aiinti  in  unitatem  qolligit  per  feipfum ;  8^  omnes  ve« 
luc  unum  quid  cerni  faciac  in  feipfo.  Quemadmodum 
enim  fandae  Carnis  virtut  coqcorporales  reddit  eos » 
in  quibus  eil ,  eodem  mbdo  unus  in  omnibus  indivifi- 
bilis  inhabitans  Dei  Spiritus  ad  M.nitatem  fpiritualem 
Omnes  COgit .  •  £go  in  eis ,  &  tu  in  tne ,  utftnt  confHmm 
mati  in  unum.  £(1  eniqi  nobis  Filius ,  corporaliter  qui- 
dem  ut  homo ,  nobifcum  commixtus ,  &  qnitus  per 
Eulogiam  myflicam;  fpiritualiter  autem  ut  Deus  fui 
Spiritus  virtute ,  &  gratia » fpiritgm ,  qui  jn  nobis  efl , 
inftaurans  ad  novitatem  vitas,&  divina;  fua^  naturae 
confortes  faciens» « .  Confummati  ergo  fqmus  in  uni« 
tatem  cuni  Deo  >  ac  Patre ,  Chrifto  mediante.  Sufci- 
piendo  quippe  in  nobis  &corporaliter,  £(fpirjtalitei: 
eum ,  qui  natura  &  vere  Filius  eft ,  qui  fubftantialen} 
cum  eo  habet  unionem  ,  fupremg?  naturae  partigi- 
pes ,  &  conlbrtes  facli  glorificati  fumus  » y^^ 

§.   v/ 

<^briftus  una  Perfona  efi ,  &  Filius  unicus  Patris  dtemi , 
ac  teat£  Mari^  Virginis^ 

Dqplicem  Chrifti  nativitatem  agnofcimus  i  &  con« 
memur»  unamex  Deo  Patre  ante  omniafaecu*» 
la»  alteram  ex  Maria  Virgiue  in  plenitudine  temporis; 
adeoque,& duas  naturas,  divinami&  humanani ;  Chri- 
fimn  tamen  Filium  unicum  Patris,  eumdemque  Filium 

anicum  Virginis  Matris.  Una  enim  perfona  eft ,  in  qua 
ivina  >  &  huniana  natura  conveniunt*  Qui  enim  ve^ 
rus  eft  Deus ,  idem  verus  eft  homo.  „  „  Agit  utraquo 
forma  cum  alterius  communione  ,  quod  proprium 
•ft»  Verbo  fcilicct  operante,  q^uod  Verbi  cft ,  &  carno 
0.4"  ejfe-      . 


S4S       TheolDog.&]MoiiLLiik  l! 

cKqaente,  qaod  arnis  eft.  ymni  lionmi  OQfqfiai 
Diiracults ,  ahud  focdiiiibit  inJDriit.  $t  i^cat  Vabmii 
jib  aequalitate  Pasernc  glorisp  noq  rfoedit ,  iti  pvQ 
mturam  noihi  geneai  noq  rdipqoit- Dqiif  cite 
quc  eft  vere  Dei  Fiiius ,  ^  fcrclioo|in|i  RlfaiSM*  C  m- 
.Leo  Ep.  qah  s^  Leo.)^ |deoi  cft  inlonDa Dei t^  Ibrmnni  fiir 
4.  aiias  lo.  f^epit  Tervi.  Idem  dl  iocorpQrcns  minens ,  ft  cctt^ 
pus  aflTumens.  Id^m  jn  fmi  Tirtqle  wi?JQUiiljs»  ^ 
'    noftra  infirmitate  pa({Hiiiic.  Idaq  a  pttcrno  |ioi| 


d  Kkivia- 


in 


^  divifus  chrono  t  &  ab  impiis  craciSzos  ip  l^ma 
^  Idem  fuper  cqrilonim  a|titadineni  vai^  iMrai 
^  afcendens ,  Sc  u(qnc  aid  Gonfumiiiatioiicm  fi^li  f^aa^ 
^  verfam  ^cclefiam  non  rdinqaens.  Nun  KrtAni  |i% 
rofjSumtft,  &  bdbiuvit  inmMs  :  &  CbriftQS  VOOIv 
^s  efl:  FiliHs  Dei  ^  ut  Angdos  prspnuntiavft ,  ft  ^^ 
baptizatus  in  Jordane  dt  a  Joanne  ,  apdita  cft  voi| 
l^atris  dicentis :  Tn  t$  FftiMs  ^ms  iik9ms\  im  if  cmv* 

.  Co^  2^  placiii  mibi :  £t  >  Judaei  DmiBpmgt^is  nmifxmrwi 
C  qni  defcendit ,  ipfe  efi  tT  f «i  Mfitniit  fnf€f  mmitt  eth 

ph^  4t  /oj  yiuimpleretomnia^  Depique  $cripti«n  ftcne  paCt 
fim  Jefum  Chriltum  tamquani  unum^  ic  cumdeai  ad 


MUVI, 


uc,  u 


ac.  ]. 


ADtf  fiOD  honiints  habi  tttor ;  non  meri  hominis  bngah 
ne  redenfpti  fumns « a|iod  redefnptioni  noftr»  mpm 
pretium  extitiflet ;  fed  hoqiinis  Dei^qui  dedit  femetip«r 
liifn  redemptioncm  prq  nobis.yi?ifica  non  fuiflrotChrt* 
tti  aro  t  ii  exteriori  duntaxat  contub^o » feunKiriti    . 
faeder^confociata  illi  ftiiOet  Oeitas  $  non  medulhtus,  ft 
fubftantialiter  inferta  Verbi  tita.  pqs  igit4Mr  naturaMttr 
vina » &)mmana  i  cina  ^Qnfnfiwem «  iMverfioBm  >  & 
divifitmm  fefe  intime  permeantes  >  «mm  pim$  iu  MuoJFh 
^io  Snlvmre  nofiro  ^tfu  Cbrifio  ,  ut  loquitiir  Cona 
Chalcedon.  Adione  ^.  £t  quemadmodum  tx  animas 
ratioiialis,  &  corpons  mutiia  coexiftentia  uoa  bomt* 
liis  pcrlbna  concreicit ;  ita  ex  intima  immeattone »  ft 
pertafione  utriufque  naturae  in  Chrifto,  iive  ex  eo  9 
quodnatura  bumanadivinaB  conferta  fit  •  ab  illaque 
fit  a  nobiliori  1  ^  potentiori  fuftentetur ,  una  eft  per- 
fona  Chrifti«   Unde  in  Symbolo » quod  S^  Atbanafii 
pomtne  ipfcriptum  canit  £cc}eiia  •  dicitur :  Sicnt  ani^ 
fna  rationalis ,  &  caro  unns  eftbomo ,  ita  Deusy  &  bomo 
upus  eft  Cbrifius,  Et  S,  Auguft,  Enifk.  137.  alias  s*ad  Q^fcafii 
yolkfianum^  cap.  3»  Perfonam  Cnrifti  mixturam  efle  ^^hriS* 
Dei »  &  bominis  uflerit ,  iicut  bominis  peribna  mixtu-  mixtmoL 
ira  dlaniniae,S(i:corpori8:nequetamenbicmixtionis  £^^|*  ^ 
liomen  inteiUgendum  fecunduniconfuetudinem  cor*  ^^^^"^^ 
porum ,  eo  modo  quo  duo  liquores  ita  oermifcentur » 
pt  neuter  fervet  integritatem  fuan)  j^  (ed  eo  modo » 

3U0  lux  incorrupta  permifcetur  aeri.  Naturam-enim 
ivinam  *  &  humanam  ita  fe  permeare » ut  integrae » 
incorruptie » indivifse » inconfurpe  permaneaqt  •  ex  ii& 
que  fiat  una  perfona  Chrifti » ficut  ex  anima»  $i  cor^ 
pore  fit  una  perfona  bominis^  ^^  Verba»  inquii  ^  ia 
prindpio »  per  quod  fa^a  funt  tempora » tempus  ele- 
git»quo  fufciperet  carnem  »  non  tempori  ceflit»  ot 
yerteretyr  in  carnem.  Homo  quippe  Deo  acceflit , 
non  Deusa  ferecefltt  Sic  autem  qutdam  reddi  fibi  rat  • 
tionem  flagicant  >  quomodo  peus  homini  permixtua 
lit ,  Ut  una  Heret  Perfona  Cbrifti ,  cum  hoc  femel  fierl 
oportuerit;quai[t  rationem  ipfi  reddant  de  re»  quap 
quotidiefitiuuumodo  miiceaf^r  vwm  (orpori,  n| 


ThcoL  Dog.  &  Jloral*  Lib.  I. 


una  perfoiialiat  hamjnis.  Nam  Qcut  in  unitatc  pedb« 
nseaninia  unicurcorpCMi  >  ut  homo  {il;  ita  in  anicate 
perlbnaeDeus  unitut  homini,  ut  Chridusfit.  In  jlla 
crgo  perfona  raixtura  eft  amma? ,  &  corpom ;  in  hac 
Pcrfona  mixtura  eft  Dd ,  &  homiiiis :  fi  tamen  recc- 
dat  auditor  a  conruetudine  corporum  ,  qua  folent 
duo  liquores  ita  commilceri,  ut  ncuter  fervet  inte* 
gritarem  fuam ;  quamquam  &  in  ipGs  corpof  ibus  acri 
lux  incorrupta  mifccatur.  Ergo  perfona  hominis  mix* 
tura  eft  3aim3e,&  corporis:  perfona  autem  ChrilH 
mixtara  eft  Dej ,  &  hominis,  Cum  enim  Verbum  Det 
permixtum  efl  animae  habenti  corpus .  &  fimul  Sc  ani- 
mani  fufcepit»&  corpus,  lllud  quotidie  6tad  procrean* 
dos  homines  *  hoc  femel  tactum  e(l  ad  liberandos  bo- 
&iincs  ,j  ^,  Non  fic  tamen  alTumpta  eA  a  Vcrbo  di^ 
ifino  hitmma  naturji ^ut  prius  creata  pottmodura  af' 
fumcretur,  fed  ut  ipfa  alTumptione  crearetur, 

Unicam  efle  Chriili  Jefu  Perfonam  in  duabus  natu- 
ris  fubfiltentem  Ephefina  SynodusGeneralis  fub  Cmttfl^ 
L  Pontitice  maximo  congregata  definjvit»  damndta 
A^efiorii  Epifcopi  Copftandnopolitani  HaereO ,  duas  (a 


V 
Dc  Fide,  &  Symbdku  %%\ 

mnnis  €41fo  npmini  fanSo  eJHS :  Luc*  }•  Et  viiekit  omnis 
€^2^0  faint^re  Dei.  Rom.  S.^niaex  operibus  legis  no^ 
jk/lifi^  .Ifitnr  omms  caro  ^  id  eft  omnis  hoQiQt  i^Cw» 
1«  /nfirma  mun^Jli  eligit  Dtus  ,  ^c*  Ift  non glorietur  omm 
nis  caro  in  fgnfpc^u  ijius.  HofC  igit^r  fententia ;  Verbum^ 
caro  fjQum  cfi ,  non  hoc  figniticat ,  quod  in  carnem  (it 
pd  qatura  mutauia  ied  qyqd  a  VerbQ  in  ^nitateqi 
perliQnae  fit  caro  rufcept^  ;  in  cujus  utique  oemia^ 
bomo  tptus accipjtur.  (inquit SiLeo  Ser,26.  five7«  vs 
Nat.  i)omihi.  )  Verbum  autem  carnemfadlumPQtiui 
quam  hominem  y  (^onfulto  fcripfit  S.^oannes  lugg^ 
renteSpiritii  fando ,  ut  Filii  Dei  humiliationem  Iuoit 
piani  I  five  exinanitioiicm  luculentius  e:2cprimeret  t 
quod  infirmitatem  noAt^  naturae  aflumpferijt.  HanQ 
porro  e]oquendap  InCfirnationis  fQripulam  ,llna  Verb^ 
patura  incarnata  ,  ufurpant  S.  C^riUus  Alexiandrinns 
Epift.  ad  Succtjfum ,  in  lib.  ad  Reginas ,  &  ad  Anat^e- 
matifmum  8.  contra  Orientales ,  &  S^  Atb^nafii  audQ- 
iritate  confirmat ;  Pttrui  Diaccnus  libw  de  Jncamaiiont 
&  gratia^  cap.  2,^  Gtlafius  lib.  de  duabus  Naturis, 
Lpbr^smius  Patriarcha  Antiochenus,  &  /i^/o^/«i  ppir 
fcopus  Alex^ndrinu3  in  Bibliotheca  Pbotii^  Cod*  2%^ 
&  23a 

Altera  loquendi  formula ,  ab  Ecclefia  confecrata , 
quse  in  Crifto  unicam  elfe  Verbi  perfonam  in  duabu^ 
naturisiubfillentemconfirmatjhaec  efXiChri/lus  efi^ 
una>de  Trinitate  Perfona ;  IJnus  dc  Trinitate  crucifixus  efi 
carne.  Quani  quidem  Propofirionem  approbant  «f, 
Proculus  Epift.  ad  Armenos,  S.  Fulgent.  lib,  de  Incarn^ 
&Gratia,  cap.  10. Quinta Synodus  Can.  ip.  ^oan- 
nes  II.  Pontitex  maic.  £pift.  3.  ad  Senatores^  Facundus 
Nermianenfis  lib.  i.  cap-  3.  Ferrandus  Carthaginenfi^ 
Ecclefiae  Diacohusin  Epiit*  ad  Anatolium  S.R.&  Di«« 
COnus.  Salva  igitur  proprittate  uiriufque  natur^^Ct  19 
unam  coeunte  pcrfonam  yfnfceptu  cfl  a  Majefiate  bkmiUtas^ 
M  virtute  infirmitas ,  ab  oiternitate  morralitas ,  ut  quoi 
noflris  remediis  congrucbat  unusy  atque  tdem  Dei  ^  homi^ 
numque  Mediator  ,  &  mori  cxuno ,  &  refurgere  poffet  eXi 
altero ;  ( inquit  S^  Leo  ^tr.  ^.  io,  N&tiVt  CbriUiv) 


-^' '    ^M         i^l^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^H 

1 

ara       Theol.  Dog.  &  MorgU  Lib*  I* 

De  utiitate  Perfonae  Chnfti  plura  legi  poflunt  itt 
DifTertatione  noftra  j,  in  Hiftariam  Eccefiaftfcam 
Sa;G  ^  Deduabus  vero  Naturis  vidcn  poteft  DUrert^t 

Chriftus  HomQ  non  eft  Filiui  adoptivMs  Deijfid  natHfdh, 

TJ*  adem,  qua  credimus,  fide  Chriftum  efteFilium 
■t-*  Dei  unicum  -  pariter  credendum  eft  Filium  adop- 
tivum  Dei  non  efle  >  fed  naturalem,   Adoptio  namque 
cxtraneae  pertonae  eledio ,  liberaque  aflTumptio  eft  ad 
hereditateni.  At  Chriftus  horao  non  eft  perfona  ex- 
tranea,  fed  verus ,  propriulque  Dei  Filius ,  natura ,  & 
aeterna  generatione ,  non  voluntate ,    &  eietfiionc  , 
fecunda  Perlbna  SS-  Trinitatis.   Unicum  porro  effc 
Dei  Fiiium  verum  ^  &  proprium  in  utraque  natura 
fubfiftentem ,  facrae  Scripturae  probant  oracula.  Luct 
Ip  Hic  crit  m^jgnusy  ^  fiUns  Altifmt  voc^btitfr,.  ^ 
Jdeoqife  &  quod  n^f^etMr  ex  te  Sm^Hw. ,  vocabitMr  FiisHs 
Dei.  Non  ait  Angelus,  Adoptivus  vocabitur  (ideft 
crit  Kilius  Dei)  fed  abfolute  Filius  Dti-  Joan- 1»  ^er- 
bumcaro  fdSHmefi  ^  &  i)abitavit  in  fiolns^   Ec  vidimks 

De  Fidc,  &  Symbdo;  ^2^ 

garatioiie ,  Hicefi  FiUms  mtKs ,  m»  ndopHvMfffid  fr«. 

pfiits  i  mon  MUunde  ctmhs^  fid  exme  genitnsi  me  d§ 

dia  nMtara  nUbifaSns  tmpnratiUs  ^fed  de  men  effentis 

wUbi  netns  itqMlis*.  Ad  haec ,  S.  PctriM  interroganti 

Chrifto .  queoi  fc  efle  crederent»  utique  cum  ipCs  am- 

bulanteii(i>&  pro  homine  fe  gerentem,  ex  coeleftis 

Patris  inftindu  refpondit :  Tn  es  Chrifiks  FiUms  Dei  w-  MatA.  tt^ 

vi.  Prasterea  S.  Paulus  ad  Rom*  fcribens  cap.  8,  Plro» 

prlum  Dei  Filiumappellat » qui  pro  nobis  morti  tradi^ 

tns  eft«  ^i  proprio  $  inquit ,  FiUofno  non  pepereit ,  fei 

pro  nobis  ommbits  tradidir  iUmn  ^  qnomodo  non  etiam  enm  . 

iUo  omnia  nobis  donavit  ?  Et  Q*u  Epiftolae  ad  Hebneos  • 

Fiiium  I  quem  Dens  mific  in  mnndum  >  Ptr  qnem  novifi, 

fimelocktns  efi^  qnem  eonftitkit  beredem  nniverfornm  « 

eumdem  efle  profifetor ,  per  qnem  fecit  tr  facnla ,  ft 

Suifplendor  eflglorid  Patris  >  &  fignra  fkbflanttd  efks^ 
[unc  denique  S.  Joannes  veruni  Oei  Filiumj  ac  Deum 
nominat,'£pitt.  !•  c*  5^  Etfimks  in  veroFilioejks^  Hic 
tfl  verns  Dtks ,  &  vita  aterna^  Qpse  fane  filiis  Dei 
adoptivis  minime  conveniuAt^ 

Idcm  confirinant  Conc-  Nicsemim  ^  &  ConftantlnO» 
politanum  in  Symbolo »  quo  Ecclefia  Vnkm  Domintm 
^efnm  Chrtftkm  Filikm  Dei  knigenitnm  profitetur »  ^ni 
propter  nos  homines  g  &  propter  noftram  falnttm  defien 
dit  decetlis.  &  tncarnatns^  &  bomo  faSns  eft.  Itenl 
Mrian.  /  Pont  maximus ,  &  Francofordienfis  Syno« 
dus  ex  ▼arijs  Provinciis  congregata «  cni  Legati  ejus 
interfiierunt  >  in  qua  Felix  ft  BUpandns  Hifpani  EpiCi 
copi  damnati  fttnt »  quod  Chriftum  adoptivuiD  Del  * 
Fihum  afiererent*  Legi  poteft  Synodt  Francofordien» 
fis  Epiftoia  ad  Epifcopos  Hifpanis  ;  PanUni  Aquile» 
lenfis  Epifcopi  Uber  Sacrofylabns ,  &  Libri  tres  contni 
Feiicemi  Ethcrii  Epifcopi  &  Beati  Prcsbyteri ,  Hi^  j 

oomm  3  Libri  duo  contra  Elipandum ;  yllckini  Dbri 
adTerfus  Felicem,  &  Elipandufti;  nec  nofl  Agobardi 
Lugduncnfis  Epifcopi  advetfus  eamdem  Haerefim 
editi ;  quam  Scriptura  &cra  &  veternm  Patrum  confen* 
ticntibtta  tcftinAoniia»  &vaii(Ss  rationibus  refellunt» 


Gmtja 

tmionis » 
non  gratia 

idaptionis 

)t];itenii$ 
ioma  Fi' 

ius  %ii  Dei, 


Theol  Dog,  &  Moral  Lib,  L 

Neque  vero  Chriftum  filmni  effe  adopdvum  Ddi. 
colIigiTe  Hcet  ex  eo ,  qnod  ^*  >*^^?-  gratui  filmm  D;i 
efle  Chrirtum  doceat ,  quateaus  homo  eft  ,  lib*  rfe 
Pfrff/i  SijfiBornm^  cap*  15*  &  alibi<  Loquitur  enim  dc 
graciiunionis,  quanatur^humanae,  nuilis  ejus  mtrU 
tisprxcedtntibus  pr3cititii<n  eft,  ut  Verbo  Patricnae* 
tcrno  perlonaliter  con|uncla  Gt,  in  eoque  lubfjttati 
&  eadem  cum  ip(o  adoratione  colatur;  non  de  grafia 
adopcionis»  quaecutn  iiiturali  filietate  pus^nat^  b^gr^* 
tiitfii  ab  inittQ  fidci  [hm  h\Jtno  qmiHm^ti"  Chnihjnm  % 
^ua  graiia  bomo  illt  ab  imtio  fi*o  fdUm  fft  Chrifitii^  Gra^ 
tiam  utrobique  ^4  /^^*,?*  praedicati  guia  nec  in  homU 
iie  Chrifto  nierita  prsecellerunt  ulla,  quibus  nsjtura 
iumana  inperfonaedivinac  unitdtem  aRumeretur^  nec 
tiHa  praecedunt  in  nobis ,  ut  Chriftiani  fimns ;  icd  non 
gratiamejurdem  generis.  Nam  gratiahuman^njturai 
communicata^  quaetrft  ipfa  perlbnHVerbi  divini  iHam 
afTumens ,  Hbique  conferens  >  &  copulans,  hic  homa 
tilius  Dci  naturalis  veraciter»  &  proprie  dicittir  1  A^f 
non  Trinitas  ^fed  qmiernitas  credMtnr  ;  N08  vero  Cl»* 
tia  regenerationis  fiHos  duntaxat  adaptivos   efikii* ' 


DeFide,&S5ymbolo#  8f< 

CeKtftiter  nos^&Te.  llleenfm  Filius  aegualis  Patri» 
PatriqueCoaeteraus;  nos  autcm  fadi  per  Fiiiuoi » ado» 
ptati  per  Unicum.  Proin<;le  numquam  auditum  eft  de 
oreCtomininoftriJefhChrifticum  ad  diicipulos  lo« 
queretur ,  diKiife  illum  de  Oeo  fummo  Patre  fuo ,  Ar- 
ier  nofter ,  fed  aufc^  P^ter  meus  dixit ,  aut  Pater  vefier  .  •  * 
Unus  nos  vult  efle  in  fe ,  unum  autem  Patrem ,  &  fe  „„• 

£x  eo  autem ,  quod  Filius  Dei  naturalis  fit  Chriftus,  Adoptionis 
&  fecundum  generationem  divinam  unicus»  per  ip-  f!?^i^^^ 
fum  in  tempore  natum  cx  Virgine  donavit  nos  adop-  ^n^^  (^ 
tionisgratiaPatercoeleftis.  ^otqnot  Mtem  receperHnt  ftms, 
€km  5  dedit  eis  poteflatem  filios  Deifieri  ^  bis  ^  qui  eredunt 
in  nomine  ejus ;  ( inquit  S*  JoannesO  m  )>  Magna  bene*  Joau*  u 
Tolentia  t  magna  mifericordia  (Mt  6\  Akg^Tx^iGL  2. 
in  Joannem* )  Unicus  natus  cft  >  &  noluit  manere  unus. 
Multi  homines  >  Ciim  filios  non  habuerint  $  pera^ 
aetate  adoptant  fibi » &  voluntate  faciunt ,  quod  natura 
Aon  potuerunt*  Si  autem  aliquis  habeat  iilium  uni« 
Cum ,  gaudet  de  illo  magis ,  quia  omnia  folus  poflTcflu* 
rus  eft ;  &  non  habebit  5  qui  cum  eo  dividat  heredita- 
tem ,  ne  pauperior  remaneat.  Non  fic  Deus :  Unicum 
eumdem  ipfum ,  quem  genuerat>  &  per  quem  cunda 
creaverat  >  miiit  in  hunc  mundum ,  ut  non  eflfet  unus  $ 
fed  fratres  haberet  adoptatos*  Non  enim  nos  nati  fu- 
mus  de  Deo  ^  quomodo  ille  Unigenitus ,  fed  adoptiti 
per  gratiam  ipiius.  lUe  enim  venit  Unigenitus  folvere 
peccata ,  quibus  peccatis  implicabamur  i  ne  adoptaret 
cos  propter  impedimentum  eorum  >  quos  (ibi  fratres 
iacere  volebat ,  ipfe  fol vit » &  fecit  coheredes^  Sic  enim  Ca^at.  4; 
dicitApoftolus:  Si  autem  filius^  &  heres  per  Deum.  Rom.flitf 
£t  iterum  s  Heredes  ijuidem  Dei  ^  coberedes  autem  Chri" 
flis  Non  timuit  ille  habere  coheredes :  quia  hereditas  Nosheredi^ 
ejusnon  iitangulta,  (i  multipoflTederint.  Illiipfi  certe  tasGhftfttt 
co  poflSdente  fiunt  hereditas  ipfius ,  &  ipfe  viciifim  fit  ^s^^ncTif " 
hereditasipforum.  Audi,  quomodo  ipfi  fiont  hercdi*  Chriftus!^' 
tasipiius :  Dominus  dixit  ad  me :  Filius  meus  es  tu  ,  ego  Fiklm,  «« 
bodie genui  rr « , .  pofiula ame,& daho tibi  Gentes  htre^ 
iitatim  tuam.    Ule  quomodo  fit  hereditas  eorum  ? 
Dicit  in  P&lmo }  Dominuspan  ber$dita$is  med  ^  &  eali^  Piain».  t|< 


m  wi.  Et  ficn  dltrm  poflidttmii&»&  ipfe  aos  poOideat 
iUe  DOspoflideit  utDoaiiaus^iiosinuai  poffidcji 
fiaiclJlutei]s»iK»pQffid€3masG€uttaoeai-  Quid  erj 
dedit  his  qni  iccc|ienuitillum  ?  DeittpmJlM^m  filn 
Dti  ficri  j  ^mi  9W  u  vwlmm£M€  ctfiwx  *  flrf  «e  rJT  votMmt 
viri ,  jcrf  ex  Dr»  »^f i  fmnn    Ut  aatem  bomines  ftaft 
cerentor  ex  Deo ,  prifno  ex  ipGs  narus  dr  Ums-  Chri* 
ftus  entm  Deus  >  &  Chnihjs  nitm  ci  hominibui«  Noitl 
quxG^rit  quidecD  nifi  Matrem  in  terra,  quia  jim  V^ 
trem  hibebat  In  coela  :  nattis  ex  Deo ,  per  quem  dOM 
ceremur ;  &  nattis  cx  feminc  i  per  qu«i  retioeremar«l 
Noli  ergo  mirari,  o  homot  qoia  etKcerh  6I'Uf  pef 
gr3ti3m  1  quia  nilcerts  ex  Deo  fifoindum  Verbunt 
eja&.  PriosipGus  VerbumjMfdfoitiit  eit  hotnine,  tif 
tu  lecurus  nafcereris  e:c  Deo .  &  diceres  ubi :  Non  Uni 
Ciuta  Deus  nafci  exhomiae  voluit  >  nifi  quia  aljcu|ui 
DiQmentt  me  exiHimaTit ,  ut  tmmortalen]  me  fxertli! 
&  pro  me  morta!iter  nafceretur  ^^  ^,  Dd  ergo  filiiad^t 
optivi  per  Cfarillum  tadi «  fratres  ab  iJlo  non  folum  dl« 
cimur ,  fed  &  fratrum  toco  habemur  •  ut  ana  cum  eo 
p^temae  hereditatisgloriamadipifcamar,  0tameneai 


De  Fide,  &  Symbolo^  2f7 

^mIa  erg9puen  communicavcrunt  cArnii&  fanguim^ 
&  ipfe  Ifmiliter  participavit  eifdem ;  ut  per  mortem  dc^ 
firiteret  eum  ^  ^ui  habebat  mortis  imperium  ^  id  efi ,  di4* 
hpUm  ^  * »  Ni^quam  enim  Angelos  apprehendit  ^fedfemem 
jltrabd  apprehendiu  Unde  dcbuit  per  omnia  fratribus  fi^ 
milari^  ut  mifericors  fieret ,  &fidclis  Pontifex  ad  Deum^ 
&  repropitiaret  delitta  populi;  ( inquit  Apoftolus  cap»     tlomiiiei 
ii.  £pi(iolds  ad  Hebrasos^ )  Hinc  nomines  jufti  cum  j"^.  cum 
homine  Chrifto  unus  fiunt  Chriftus  >  ut  S^  Aug.  coliigit  q^^ 
ex  iilis  Apoftoii  verbis  :  Stcut  enim  corpus  unum  r/2 ,  &  fiunt  unoi 
membra  habet  multa ;  omnia  autem  membra  corporis  ^  cum  Chriftus. 
fine  muUa  i  unum  tamen  eorpus  funt }  ita  &  Chrifiusk  Non  '« ^*  ^^^ 
dixit  l  Itn  &  Chrifii »  id  efi » corpus  Chrifii  ^  vcl  membnt 
Cbrifii\fedita  &  Chridus :  unumCbrifiumappeUans  ca^ 
pmc  ^&corpus^  Obfervatio  eft  S^  Aug.  lib«  i«  de  Peccat^ 
meritis  &  Remifil  cap«  3  !•  Plura  de  hoc  argument0 
dabit  Diflertatio  noftra  7*  in  hiftoriam  ecclefialticam 
fiBCuli  8«    . 

DOMINUM   NOSTRUM* 

Cur  Cbrifius  Dominus  nofier  appeUetur^  AnfervHt 
aliqua  ratione  dici  pojfit  i 

Eoninii  quae  de  Chrifto  iti  S.  Litteris  dlcantdf  #  t!dii  Td^ 
quasdam  ipfi  conveniunt  ^  ut  Deus  eft ;  alia ,  ut  Catnaiu . 
homo  i  quoniam  a  diverfis  naturis  diverfas  earunl  pro^ 
prietates  acce|)lt«  Igicurvere  dicimus :  Chriftuni  eflii 
omnipotentem » seiternumi  immenfiim  i  quoda  divi<« 
na  natura  habet  Rurfiis  vere  de  illo  diciixius :  Paflum  # 
tnortuum  eflfe  ^  refiirrexiflfe;  qua&fecundum  naturaol 
bamanam  ei  con veniunt«  Verum  praster  hasc  quasdani 
alia  utrique  naturas  congruunt »  ut  Domini  nofiri  acM 
peUati04  NamquemadmodumipfissetetnusDeus  efti 
lit  Pater « ita  etiam  omnium  rerum  aeque  Doniinus  eft  i 
&  unus  quidem  cum  Patre  Dominus^  Sed  multis  etiam  Chnftui  i 
rationibus  >  ut  homo  eft ,  Dominus  nofter  optiido  jure  ^^  "^ 
appellatnn  Primo»  quiaeftRedetnptornofter>  inor*  ^oftef  *Dd« 
teque  fiia  nos  a  peccatis^  &  a  diaboli  (iervitute  libeni-  intmis  ^ 
lom^  /#  R  Viti 


jpie^UC  V/llliiiua   ww  .w  ^ 

atth#  3|b  ^/?  hj/Tj/  omnis  poteftas  in  cctlo ,  &  in  terr 
*^  pro  nobis  mortuus  non  eflet ,  nihilomin 

minus  omnium  diceretur  ob  unitatem 
doas  naturas »  divinam ,  &  humanam 
eonfnndat  fuftentat»  &  compledjtur« 
iitrerum  omnium  conditarum  Domln 
tamen  Fideliom » qui  iUi  ferviunt  $  &  fua 
iio  obfequuntor » Dominus  eft.  Ideo  m 
itmiurlnyefim  Cbriftum  Domiiutm  m 
verbis  admonemur  >  quotquot  in  Chrif 
muili  renati  fumus » quotquot  habemus ; 
per  (anguinem  ejus;  ut  totos  nos  ei  d 
nos  aDiabolifervituteliberavit»  fibiqu 
populum  acquiGtionis  fedt.  Nam  cuo 
peccati ,  ob  idque  juftitia  Dei  in  potc 
traditum  eflfet  gieoiis  humanum ,  clem 
ttinos  noftri  mifertus ,  nos  ab  ejus  tyr; 
atMtas   joftida  magis  qoam  potentia  contra  illi 
Htk  nn.  toquam )  aodointate  oos  imperio ,  ac  ju 
1^^^^»  9umdi » Gojos  oltro  nos  fer vituti  addix 
ibohifli    ftoinoo  eripuit;fed  joftitiat  mortei 
ck.        nobis;  ot  S>  Patres  docenti  praefen 
Kb.  HdieTriMii^ap.  12.  &  13.  ,, ,, . 


-I: 


DeFide^&STinboIo;  fff^ 

Kec  homlneiii  a  l^e  fuae  poteftatis  ainifit » quando  in 
diaboli  poteftate  efle  permifit:  qoia  nec  ipfe  diabolus 
Sppotefhte  Omnipotentis  alienus  eft  >  ficut  nequea 
bonitate«  Si  ergo  commrffio  peccatorum  per  iram 
Dei  juftam  hominpm  fubdidit  diabolo  i  profedo  re» 
niflio  peccatorum  per  recondliationem  Dei  benignam 
eruit  hominem  a  Diabolo-  Non  autem  diabolus  po- 
tentia  Dei>  fed  jufticia  fuperaridus  fiiic*  Numquid  onu 
iiipotentepoCencius?Autcujuscreatunepoteflas  po« 
teftati  Creatoris  comparari  poteft  ?  Sed  cum  diabol w 
vjtio  perverfitatis  fuae  &(fhis  fic  amator  potencise  ,  & 
ddertor»  oppugnacorque  Ijufticise*  • .  PlacuicDeo  >  ut 
propter  eruendum  hominem  de  diaboli  poteftate» 
non  potentia  diabolus »  fed  jufticia  vinceretuc  >  at- 
que  ita  &  homines  imitantes  Cfariftum  juftitia  quaere*  * 
rent  diabolum  vincere ,  non  potencia  • . .  Quae  efl: 
igicur  jufticia ,  qua  vidus  eft  diabolus  ?  Qpae «  nifi 
jaftida  Jefii  Cbrifti?  Et  quomodo  vi^s  eft?  Qpia 
cam  in  eo  nihii  morte  dignum  inveniret  >  ocddit 
eum  tamen.  Et  ucique  juftum  eft  i  ut  debitores » 
quos  tenebat » liberi  dimictantw  >  in  Deum  credentes , 
quem  fine  ullo  debito  occiditVoceft*  quod  juftifi* 
cari  dicimur  in  Chrifti  Sanguine.  Sic  quippe  in  remiU 
fionem  peccatorum  noftrorum  innocens  fanguis  ille  fo- 
fns  eft  yyn,  Sic  deftruclo  principis  tenebrarum  imperio» 
axTudeiiflimo  illo  tyranno  dominium  in  fe  tranftulit 
Chriftus ,  nofque  fuaviflimo  jugo  fuo  fubdidit :  ut  qui 
diabolo,  &  mundo  nos  renunciare,  &  Jefu  Chrifto  ^jiP'^*' 
Cocos  nos  traderein  Bapcifmo  declaravimus  >  non  jam  Dom^o^^ 
ex  mundi,&  diaboii  legibus,  ac  moribus,  fed  ex  noftro  de. 
Chrifti  Domini ,  ac  Redempcoris  noftri  infticutis ,  ac  beamos. 
pneceptis  vivamus^  Suaviflima  vox  eft  dicends:  l^os  Joan.  i|. 
voeaiis  me ,  Ma^ifter  >  &  Domine  >  &  bene  dicitis  :  fim 
esemm.  Sed  vide>  quid  repofcat :  Exemplim  dedivobis, 
tiSifHefnadmodum  tgo  feei ,  ita  &  vosfaeiatis^  ^quuDl 
igicur  eft  nofipfos  non  fecus  ac  mancipia  Redemptori 
nottro ,  ac  Domino  in  perpetuum  addicere «  Sc  con« 
firvare.  Non  eftis  veftri:  (inquit  Apoftolus )  £m^'  i.Car.^ 
^efiis  fresio  magao^  fcilicec  prfdo  ftnjpiiff*»  Agoi 
R  »  ita- 


%6o         Theol  Dog.  &  Moral*  Lib.  L 

immaculad*  Quamobrem  liberati  a  peccato  »  (etn 
autem  fadi  Deo  »  ne  nos  diaboli  ferviluti  iterutii 
fubjiciamus ,  fed  Chrifto  Domino  fideliter  rerviamus , 
gratias  immortales  agamus  amantiflimo  Servatori » 
qui  tametfi  nos  io  potelhte  fua,  &  dominatu  veluti 

^  fervos  Sangtttne  fuo  redemptos  habeat  >  ea  tamen  cha* 

ritate  complectitur ,  ut  non  fervos  vocct ,  fed  amicos, 
fed  fratrest  Sed  &  mini(lrum  agere  inter  Difcipulof 

Lvc  91*      fuos  diguatus  eil«  fgo  ( inquit )  m  medio  vefiramjmm  » 
fimt  ^m  mintfiratt 

Verum  h^c  vocabuta  non  xqualitatis ,  fed  fimlti* 
tudinisi  cognatioms»&  charitatis  funt^^  Nam  ,  quod 
ad  humanam  naturam  attinet,  habitu  quidem  inveii* 
tus  tHt  ut  homo  ,  receptis  in  ie  omnibus  incommo* 
djs ,  qu;£  naturae  veritatem  comitantur  >  ut  exfol  vcret » 
quod  commerueramus ;  ted  interim  gratia  ,  &  verita- 
te  femper  plenus ,  nempe  in  quo  habitavit  omnis  ple* 
nitudo  Divinitatis  corporaliter  ,  expers  omnis  pecca- 
ti  &  ad  peccandum  proclivitatis,  erroris  .  ignoran- 
ti£,  &omnium  tquaedivin^  perfonae  inBnitae  digtii^ 
Chriftos   Kiti ,  &  fanftitati  non  cgpgruunt-  Unde  quamvis  t<^rm 


DeFide,  &S7i!ibob;  ^uSi 

4dti  ^fdcit  AngelosfMOi  ffiritus^  &  9^M$r$s  fm  ^ 
fimmam  ignit  ^  &e.  Rurfas  Chriftum  cnm  Moyfe 
companuis ,  illa Ai  ifto  longe  pneftantiorem  efle  ex  ee 
probat»  (^uod  Moyfes  faqiolas,  Cbriftas  Filioi»  Ei  Hcbi  t^ 
Meyfes  iimdem  fidclis  eras  in  tata  domo  ojnt  tamtpums  fom 
mnlMSt&  in  tefiimoniim  eormn^  qtns  dieenia  erantt 
Chrifiksvero  tamqnamFilins  in  domo  fna^  Serrilis  ita» 
qae  conditio  cum  Filio  Dd  pognat»  C^riftut  antem 
liomo  revera  Dei  Filius  eft :  rcpugoat  igitor »  ot  coni» 
«litione  fervus  appelletur. 

Idconfirmat  S.  Atfg.n  Conc*  Francoibrdienfi  ia 
Epift,  Synodica  dtatus  t  Dominus  nofler^  inquit»  r/i4» 
imforma  fetvi  non  fervns  ;  fed  in  forma  etiam  fervi  Dom 
msnns  fmt.  £t  Trad:*  3«  io  Joan*  ad  ilia  verba ;  tex  ptr 
Miyfen  data  efi  ;  gratia ,  &  veritas  per  Sftfmn  Chriflmm 
fa&a  efi  ^  ftit ;  ,,  ^  Per  fervum  Lex  data  eft ;  reos  fecit  f 
per  Imperatorem  indulgentia  data  eft ,  reoa  liberavit» 
JLex  per  Moyfen  data  eit ;  non  0bi  aliquid  ampiiui 
fervus  a(fignet,  quam  quod  per  illum  fadum  eft» 
EleAus  ad  magnum  minifterium  tamqoam  fidelis  ia 
domo ,  fed  tamen  fervus ;  agere  fecqndum  Legem  pop 
teft,  folvere  a  reatu  Legis  non  poteft  ,,  ,»• 

Idem confirmat  S^  Leo  Ser.  2.  in  Nat.  Domini, c« p 
^^  Aflfumpta  eft«  inquit^  de  Matre  Domini  natura, 
noo  culpa*  Creata eftforma  fervi  fineconditione  fer» 
Tili:  quia  novus  bomo  fic  contemperatus  eft  veteri» 
ut&  veritatem  fufciperet  generis  .  &  vitium  ezda>* 
derct  vetuftatis  „  ,5^ 

Praeterea  cum  Felix  Urgettitanns  ^  &  ElipandasTo^  lfSl&* 
Utanus ,  Epifcopi  Hifoani ,  Chriftum  non  folupi  Filium  fa^^k 
Dd  adoptivnm  1  fed  &/fi^i(m  roff</i>ion«/m  alTererent^ 
iitramqueerroremegregie,ao  luculenter  cditis  con- 
tra  illosLibrisconfutarunt  Paalinus  Aqnilejenfis  Epif* 
COpos  >  &  Alcuinut :  damnarqnt  Adrianns  h  Pontifex 
maximqs  in  EpiftolaadEpifcoposHifpani9S,&Conci 
Francofordienfe  in  £pifto)a  Synodica»  Propbetae  qui« 
dem  fervum  nominarunt ,  fe<li|n  umbris  veteris  Tefta* 
menti,  dum  perfervbs  adumbrabator :  Sed  pofiqum  Chriftut 
ei^agvit  umhra  veritatis ,  &  ipfa  in  prosi^»  mnifefiata  wa 

R  I  tfl 


fervus , 

^uamvis 

iituram 

iunp&nt. 


Paulinus 


fl^        ThcoL  Dog.  &  Moral.  Lib.  L 

td  veriias ,  tfMsfuhaUegQrkafitva  Uubat  ^  nnfquam  f  jkmi 
a  Patrefcrvnm  voc^tum  Ugimus ,  fcd  filium » &  dileSum^ 
&  luum  \  ntc  Fitium  dQminum  cum  (uum  appcUaffc  i  fcd 
Patrem  ;  (inquit  Jdvianm  /*)  Et  fi  Propheta  eutn 
fcr¥um  nominavit » Nm  tamen  cx  cQnditimc  fcrvitutis , 
fcdcx  humititatis  obcdicmia  ^  ^u^  faHus  ejt  Pairi  obt* 
dicns  ufquc  ddmomm  :  (ait  Sjrnodus  Francofordienris,) 
EtFiUoeaim  proprio,  dum  ex  amorls  rcdundantia 
fervoruni  obit  munia » Patrique  famulatur,  utcunquc 
fervi  nomen^djicituf ;  ied  ejus  ingenuitati  id  minime 
officit..,  Nonenim  ktnm^  fed  genuinum  fe  fjliucn 
efTe  figniHcat  *  qui  amore  patris  ad  fervilia  ufque  mu* 
nera  inclinatur.  Filium  voluntas^  fervum  neceflitai 
urget  ad  obfequium*  At  Chriflus  i^on  neceflltate,  fed 
valuntate  &  charitatis  pondere  indeclinnbili  ad  obe- 
diendum  agebatun  Igitur  diviH^  difpenfationis  fatra^ 
mentQ  fervus  a  Ptopheta  nominatus  efl:,  fcilicct  Nob 
cmditionc  dcbitg  fctvitutit^  fcd  impicnd^  patern^  vo^ 
luntatis  in  fdute  humana  volunturia  obcdientiai  (  inquit 
PauUnus  Aquilejenfis )  Nam  in  Cbrijio  quidquid  geftum 
€jig  totum  voiuntatis  fuitf  mn  necc^tatis :  Qui  t  Apoflo» 


De  Fi4e,  &  Symbolo!»  $(^| 

ifsm  t  f^  unus  Dominus  ^efus  Cbrifius ,  per  quem  omma^ 

&  nos  ftr  ipfuh  (  inquit  Apoft. )  Nullus  Evangeliit»? 

rpm » nemo  Apoftoloruo)  Chriftum  fervum  appellat» 

fed  I)oiiiinom  ,  &  Saivatoremf  Nam  Tbomas  explo- 

lans  veftjgia  vulnerum,  exclamavit  diqens :  Dominus  J^^*  ^i 

9UUS ,  &  jDeus  meus  I  Petros  ait ;  Domine  tu  m^i  la^  Ccl*»?/^! 

vas^edes  ?  Qifcipuli  omnes :  Domine^  adauge  nobif 

fidesfi.  Paulus  eum  iempjsi-  Dominqm  cpnfitemr :  Do- 

Sfsmum  ^efum^  SjL  j^tjum  Cbriftum  Dominum  noftrum 

femper  vocat>  fed  nec  ipfe  Chriftus  Patxeij]  unquam      ^ 

Pominun)  iuum  appel)ayit  Aic  quideqi.  Conftteor  tibi  Loc.  v^tu 

Pater^  Domine  cali^&  terra:  Sed  interpundjoae  t 

ipfisqiie  vprbis  docqit ;  JUum  &  Patrem  fuum  ^  &  re. 

rum  ereatarum  effe  Dominum ,  ut  obfervat  S*  ^fban^ 

Orat^  3f  contr^i^rianos.  ^  quamvis  Oeum  fuum  Pa^ 

^em  api)ellet »  diceqs  ;  Afcendo  ad  Patrem  meum^  &  Jo»  ^  if» 

Patrem  veftrum ,  Dtummeum^   &  Deum  veftrum:  ta-» 

men  ficut  alia  ratione  fibi ,  ac  nobis  Patrem  eljTo  figni- 

licat,  itaaliarationefibi,acnobisDeum.  Pater  nobis 

efty  nonqt  Filio  fuo  naturali,  fed  ut  fervis  per  ejus 

fratiam  adoptads :  &  Deus  illi  eft  ,  npn  u^  nobis.  Sci« 
cet  nobis  Deu^  eft  tamquam  mancipiis  fuis  impe- 
rans :  illi  Peus  eft  ,  tamquam  Filio  humiliter  obfe- 
quentjpatern?  audoritaite  eminens*  Non  enim  Chriftus 
necejfstate  velut  ftrvus  aliqtas  obedivit;  fcd  fiipfum  Jua 
fponte  pro  nobi$  obtulit  ( aif  TbcQd.  in  cap.  5*  Epift.» 
pd  Ephefios. ) 

Xbnftum  itaque  ut  Dominum  noftrpm  veneremur ,  ^  ^^ 
^adoremus;gratias  ipfi  agamus,  cjuod  nos  a  diaboli  noariim"j[|: 
<)omjnatu,  &  lervitute  ereptos ,  ac  in  libertat^ m  gloriap  c.  oftof» 
^iiorum  Dei  yocatos ,  fuo  imperio  addixeriti  Illi  pa- 
reapius ,  non  fervili  animo  >  fed  liberali ;  non  pt  fervi 
fub  lege,  fed  ut  iiberi  fub  gratia  conftituti ;  oon  dmo« 
|:e  premente  compuifi  >  fed  charitate  fublevante  exci- 
^ti.  ^i  liber  vocatus  eft ,  fervus  efi  Chrifti^   „  „  Quid    '♦  P^*  ^f^ 
(Bftautem  fervumeiTe  Chrifti?  Sapientiae^  Juftitiaef^^ 
Veritatis ,  &  Qmnii}m  omnino  virtutum  ^  quse  Chnftui^ 
eft  .«.  Atqueudnam  hoc  faltem  obtineri  pofljt  in  vi(a 
t&ortaliumiUtfervus  quisChriiii  ^a^injCegro  fit,,noa 


y 


ft64        Theol.  Dog»  &  MoraL  Lib*  |* 

^atni  9  non  raoguini^  non  vana^  glqria^ ,  Qon  cupiditatr, 
HonaTaritiae,  non  iracundiae ,  non  invidiaaifed  tal^ 
Chrifto ,  id  eft ,  omnibus  fimnl  virtutibus  (erviat-  ,^h 
Verba  Junt  Otigeniy  in  c*  J.  Epiftols  ad    RomAMi^ 

Pfaln).tt8t  Cbnftofmcera  animl  devotione  dicaoius;  Tuus  fm^ 

KN  ^^^  » falvitm  mefac*  Non  poteft  dicere  Chrifto  :  Tunf 

fum^  qui  fuiscupiditatibusrervit;  plares  enim  dDmir 
^nos  nabet  VenitHbido>&  dicit:  Meus  es;  quii 
j3  ca  j  qus  funt  corporis ,  concupifcis:  in  illis  adoief- 
j^  centulae  amore  temihi  vendidiili  i  in  illjus  concupiti^ 

^  ^meretricis  pretiunipro  te  annumeravi.    Venit  ava^ 

^  ritia  >  &  dicit :  Argentam  >  &  aurum  ,  quod  habeS| 
jj  fervitutis  tuae  pretium  eft  ;  pofle|lio  quam  tcnes  >  ju* 
„  ris  tui  emptio ,  venditio  libertatis  tuae  eft*  Ventt  lu- 
,^xuria  ,   &  didt:  Meuses ;  unius  diei  conviviumi 

^  ^y  pretium  tuae  vitae  eft ;  ille  fumptus  epularum  »  tui  ca- 

ajpitis,  tui  eft  iumma  contraaus;  &  quod  pejus  rft 
j5caro  emptus  es,  vilior  cibo  es  tuo:  pretiofior  e(l 
,1  unius  diei  menfa  tua ,  quam  torius  tempons  vita ; 
^inter  calices  teredemi,inlerepulas  acquifivi.  Venic 
iy  ambitio  ^  &  dicit  tibi :  Flane  meus  es»  Nefcis ,  quod 


De  Fide ,  &  Symbolo*  26 f 

i&faaisrediaboloadjudicet,&  obftringat?  Non  eft 
pieus,  quent  libido  fuccendit ;  quia  mea  eft  oiftitaSf 
Non  eft  meus ,  quem  cura  fpoliandi  minores  exagi* 
tet ;  auia  mea  integritas  eit  Non  el^  meus ,  quem  ini 
morahilisinquietat;  quia  mea  •tranquiUitas  e(t  Non 
ell  meus ,  vini  crapqia  temulentus  in  iDCeoi » ambitio* 
ne  glorips  fascularis  ebrius » qui  in  periculum  non  pdflic 
fobrisi^  modera(ionis  fervare  veftigiumt  Pai(fum  ego» 
}itigarenoa  novi« « Qiu4  mibi  ad  euip »  de  quo  Tcaiat 
diabolus ,  &  dicat :  Meus  eH  ?  Nam  mihi  fua  colla  cttr* 
vavic  ,  mea  in  illo  pluni  repcrio:  nomen  fibi  tuum 
viqdicat ,  &  meum  munus  ?  Non  eft  ergo  Chrifti ,  ni$ 
qui  eft  alienus  a  crimine :  non  eft  Chrifti .  nifi  qui  po- 
(eft  fe  Chrifti  femper  fervulum  demonftrare  ^  ».  Nam 
p  fi  quis  mutabilis  eft  ;  ut  ego  aut  mosroremutort 
3,  aut  indignatione ,  venit  ira  ^  &  dicet :  Meus  eft »  ante 
^jhoram  meus  erat,  fpero,  auod  iterum  meus  fiat# 
^y  Venit  triftitia,  dicit :  Meus  elt :  ante  horam  iq  mea 
«9  pofleflione  fait,  in  meo  jqre;  erigere  animum  prs 
^  nicerore  non  poterat »  nec  oculos  levare :  &  fi  trifte 
^  aliqbid  acciderit ,  ad  me  illico  revertetur  ?  Quis  ergo  ^ 
,3  eft  T)ei ,  nifi  qui  poteft  dicere  i  Nihil  mihi  confcius  *•  ^^'  *• 
yyfHfnflAto  dicebat  Paulus  Apoftolus  Jefu  Chrifti» 
yy  quia  nuUi  alii  obnoxius  tenebatur.  Hgo  autem  nunc 
,>  Uei  mei  fum ,  nuQC  triftitiap ,  nunc  iracundisp  ,  nuuQ 
p  verbi  otiofi ;  &  ideo » qui  plures  dominos  habet,  non 
9,poteft  uni  dicere;  Domine  Jefu:  Tuhs  fum.  Re(^e 
»  ergo  Propheta  David  dixit :  TuHsfum^  qui  fcmper 
3,  in  Domino  manfic.  £t  qua  ratione  dixerit :  Thus 
»  fum ,  addidit :  ^ufiificationcs  tuas  exquifivi  ,  hoc  eft  t 
^y  nihil  aliorum  quxfivi  >  fed  id  folum ,  quod  tuumeft  • 
„  defideravi.  Alii  quaerunt  moniiia  pretiofa ,  ego  folat 
33Juftificationestuas,quafiqusedamferta  juftitiae:  alii 
» domum  ad  domum  ,  villam  ad  viilam  jungunt  a 
.«oquafi  foli  habitare  poffint  in  terra  hac :  Mibi  in  tuis 
^yju/iificationibus  omne  patrimonium  tji.  Ncfcio  poifii» 
s^dere»  nrfi  quod  tui  juris  eft«  Intuiseloquiisfpiritatis 
M  mihicura  refulfit  argenti.  Mihiportio  Ueuscfi^Tuus 
},  fum  Ego ,  quia  pars  mihi  hereditiiti$  non  w  auro ,  noQ 
R  5  i« 


TheolDog.&MoraLLibi  I. 


f*  io  argento  eft  ,  fed  in  Chriito  Jefji,  Haec  S,  JaAr, 
,>Ser.  12.  (0  Pfalni*  ii8* 


A  R  T  I  C  U  LU  S    IV. 

^9  SymboU  Artictdus  tertius  explicatHr»  * 

Qui  coticeptu$  eft  de  Spirttu  fanfto  *  Natus  ex 
MARIA  VIRGINE. 


.1 


LTT  U]08  Articuli  fenfus  eft ,  nos  credere»  &  conSf 

XTL  teri ,  eum  iprum  Jefum  Chrjftiim  unicum  Do- 

*  fninum  noftrum,  Dei  Filium,  cum  pro  nobis  hama- 

iiam  carnem  fufcepit  in  utero  Virginis ,  non  ex  virili 

femine,  ut  alii  homines,  fedfupra  oninem  ordinem 

fiatur3&  f  Spiritus  fandi  virtute  conceptum  efFe;  ita  ut 

cadem  perfona  Deus  permancns ,  quod  ex  aeternitatp 

crat ,  homo  fieret*  quod  ante  non  erat ,  citra  uUatO 

ffciFiljusfQj  mutationem,   Quod  S^  Aug,  Sen  lij*  alias    ^c 

mmlaon^ ^"^^^^P^^^  ^7*  ^gr^gi^  fimilitudine  explicat,    Nequc 

r&i    homo  ^,enim  ,  inquit,  quando  membra  huuiana  fulcepiti 

^^^       „  opera  divina  deferuit :  nec  attingcrea  fine  ulque  a4 

,,linem  fortiter,  &  difponcre  omnia  fuaviter  ddticit; 


De  Fidc,  &Symbolov     "     nOfi 

\^  poflit  intrare :  fed  fitnol  ad  omnes  venit»  ft  totut 

^  ad  fingulos  pervenit*  Et  fi  totus  m^oria  teneq  vt- 

^luiflTet»  ficut  adtotum  audiendum  oiiines  venii^» 

^  ita  cum  toto  finguli  rediretis.  Quantp  niagis  Dri 

^  verbum »  per  quod  fadla  funt  omnia,  ^  quod  in  ft 

.„  manens  tnnovat  omnia^  quod  nec  locis  concluditqr 

^aec  temponbus  tepditur,  n^  morulis  brevibqs 

^  longifque  variatur»  nec  vocibus  tcxitur ,  nec  filentio 

.]„  terminatpr ;  quantp  magis  hpc  tantum » &  t^  Vep- 

M  bum  potuit  Matris  uterum ,  aflfumpto  corpore  btr 

j^cund^e,  &  de  finq  Fatrjs  non  emigrare  ?  hinc  ad 

^oculosiiumanosexire»  indeMentes  Angelicas  iUq- 

^{farare?Nemo  ergo  credatDei  Filium  converfum  » 

.^4pcQmmutatume(rein  hominis  JFilium»  fed  potiqa 

^^aedamus,  &  non  confumpta  divina  ,  &perfede 

^  aflfumpta  humana  fubltantia  manente)  Dei  Filium, 

9»  fadum  hominis  Filium»  Neque  cnim  quia  di(^um  ^ 

9,  eft:D^/six  tr^  verbumy  &  yerbstm  caro  faSum  efii 

^,  fic  Verbum  caro  fadum  eft ,  ut  eflfe  defineret  Deus } 

9>quando  in  ipfa  carne,  quod  Verbum  caro  fadum 

u  eftt  Emmanuel  natum  eft  >  Nobifcum  Deus.  „ ,» Si* 

.  cut  verbums  quod  cordegeftamus>fit  vox»  cum  id 

ore  proferimus;  non  tamenillud  in  hanc  commuGi- 

tur ,  ied  iUo  integro  illa » in  qua  procedat ,  aflfumitur » 

ut  &  intus  maneac»  quod  inteliigatur,  &  foris  fonet» 

qufod  audiatur ;  hoc  idem  tamen  profertur  in  fono , 

guod  ante  fonuerat  in  fiientio ;  atque  ita  verbum ,  cuqi 
t  vox,  non  mutaturin  vocem;  fed  manens  in  mentfs 
luce,  &  aflfumpta  carnis  voce  procedit  ad  audientecq» 
&  non  deferit  cogitantem.  Non  cum  ipra  vox  in  filen- 
tio  cogitatur  >  quae  vel  Grscse  eft ,  vei  Latins ,  vei  lin-^ 
gnx  alterius  cujuslibet :  fed  cgm  ante  omnem  lingua- 
xum  diverfitatem  resipfa,qu2B  dicendaefl*,  adhuc  in 
Cttbili  cordis  quodammodo  nuda  efl  incelligenti,  quae 
ut  inde  procedat,ioquentis  voce  veftitur.Verumtamea 
Utrumque  hoc  »  &  quod  cogitatur  intelligendo  ,  & 
quod  fonat  loquendo » mutabile  ,  atquc  diflimiie  e^ ; 
neque  illud  manebit ,  cum  oblitus  fueris  :  neque  hoc 
cum  filueris:  Verbum  autepi  Domioi  niaaet  in  aet^Cr 
fium ,  &  incommutabilitec  manoC  ^  ,»•  Si  U 


Theol  Dog.  &  MoraL  Ub,  J^ 

S.    L  _ 

^  bh  vtrhit  ['puficttmr,  Q^i  conceptus  cft, 

His  vcrbis  fignificatur.Fmaa,  Dei  hominem  M 
dum .  non  aflumendo  corpus  a  Dco  credtu 
aut  ex  quaTisfabftantia  forniatuai,  fed  in  utero^Tn 
ginjs  Matris ,  expuriffimo  iUius fanguinc  comna<->«!lf 
Unde  Apoftolus  ait :  Uk  vtmt  pUrnitudo  trmr£.iM       - 
fic  Deu.  FtiiMm  fuum ,  ftSMm  ex  audirrt,  fi&mm7t 

t.  Oeteftandi    ergo  funt  Manicfaxi  h«rctid  . 
Maicionitae ,  qui  Oominum  noftruin  Jetum  Chrjfl; 
veram  carnem  aflumpfilTc  negant  ,  fed  in  eo  inanff 
duntaxat  corporis  (imulacrum  agnofcunt.    f^rrium 
taro  failfim  eji ,  &  habiiavit  in  mbis,  Et ,    <9/(i<  «^,  ft 
'  (ommumcaverunt  csrni  ^  &  faitguini  »  &  ip/e  fimtitter^ 
participavit  eifdem.  Atque  ipfemet  Chrtftus  dircipaliti 
poft  refurrediooem  fuam  confoicuum  fe  pnEbcns  • 
c.«4.  »9.  palpatc ,  inquit ,  &  vid^e ,  ^Htajpiritm  cjrnem  ,  ^  of}* 

ritasefl>nihilaliudfut(ret>quam  mendacij  cujufdam 


bt  4* 


rtChri 


b.  2, 14 


^  1.1- 


DeFide  ^  ft  S^rmbQlo;  269 

lraverocarnis9&  conceptionis  in  utero  mu^   Mtrdoni^ 
[nmunditias  exaggerabant  Manichaei,&'Mar-  S^^f^  ^ 
t  f  ut  Veram  Cbriili  carnem ,  veramque  con-  jo^m  oc^ 
nem  in  uteroVirginisjure  negare  viderentiir.  pamr  oim 
*nim  finltum  efi  Dci  ,  fapientws  efi  hominibus  %  }td\o. 
\ia  munda  mundis.  Et  G  radii  Solis  per  doaca-  t.Qot.  u 
>tores  diffufi ,  nulla  tamen  contaminatione  for-  ^^  ^* 
t  *  cum  vifibilis  lux  vifibilibus  fordibus  fit  na« 
>njundior  :  ,,,>  Qjianto  minus  poterat  poUui 
m  Dei «  non  corporeum ,  neque  vifibile ,  de  fis    . 
corpore ,  ubi  humanam  carnem  fiifcepit  cum 
,  &  ipiritu  j  quibus  intervenieotibus  habitat  Ma« 
/tebi  ab  humani  corporis  fragilitate  feqretius  7 
QDanifeftumeft  9  nuUo  modo  potuiiTe  Verbunt 
iculari  humano  corpore  ,  quo  nec  ipfa  anima 
la  maculata  eft*  Non  enim  cum  regit  corpus  • 
irivificat^  fedcum  ejus  bona  mortalia  concupt* 
t  corporeanima  maculatur  „„•  {imjitit  S4  jiug^ 
^idc ,  &  Symbolo ,  cap.  4.  )  Mendacio  certe  coo^ 
retur  potius  Deus ,  limulatam  carnem  ludifica»* 
ninum  oculis  exhibens,  quamverae  carnisad 
one«  Unde  TtrtuUianus  lib.  3.  contra  MarciOi* 
,5  „  Nulla  s  inquit  >  fubfiantia  digna  eft  »  quam 
nduat«  Quodcumque  induerit ,  ipfe  dignura 
ioemendacio  tamen*  Etideoquaieeft»  uC  de* 
exiftimarit  vericatem  potius ,  quam  mendaduoi 
« ,g  !  £t  lib.  de  carne  Chrifti :  ^uid  dimidias 
io  ChriHum  7  Totus  iferitas  fuit^  Ataluit  came 
}uam  ex  aliqua  fe  parte  mentiri^ 
Deteftandus  pariter  Apollinariftaram   haereti*  ^ihol^ 
error  >  qui  carnem  a  Filio  Dei  t  non  in  tem-  in  tempo« 
lifumptam  >  fed  ab  aeterno  concretam  fuiflfe,  re  ^Rwmf 
ant;  tx  quo  confequens  erat  $  carnem  confob-  P^' 
lem  efle  Dei  Filio  ,  Patrem  confubftantialem 
rnt ;  Incarnationem  Verbi  $  Mariseque  puerpo- 
neceflaria  non  fuifle  » impaifibile  fuapte  natura 
ifte  Verbum  divinum.  Quas  errorum  mOnftni 
)Uinaris  Haerefi  confequi  oftendunt  i  ac  refellunC 
an.  Epiftola  ad  Epidetuui»  S.  Greg*  NaKjan^ 


%79        Theol.  Dog*  &  MoraL  Lib-  L 


damm  Dialogo  J.  qat  inrcnbtCor ,  Impmkiii* 

Cbfiftt        HL  Execraoda  edam  l^^j/^irntti  ijnpietas .  qui  Chri- 

;  T"^i*  ^^  ^  coelo  detoliffc  caroem,  8c  per  Manae  Virginii 

^  n^  •  utcrutn ,  f  elut  aquam  pcr  firtulanr  tranfifle  doCQic « 

ftdcribtts ,  tuhilqucereafumpriire.  Quam  biP^efim  referunt  lu- 

relciaere  eulenter  J.  IrenMMS  ijb.  3*  cap*   |2»  &  TettHUianus  lib* 

•^c^P**-  rft  Cfrne  Cfrnjfi ,  cap*  15*  aa  2t.  22,  ValeDtmi  crrori 
co^natus  ApaBin^ris  error,  qui  FiUum  0t:i»cume 
cqcIq  delccndjt  j  Odeream  fibi  carnem  >  &  aeream  con* 
ienuiire  commcutus  clb  itt  fui  pauoctnium  errorii 
Hsretid  illi  detorquebant  vcrba  Chridi  ^  Joau.  3* 
A'em9  afcendit  in  calMm  ,  mfi  ^ui  dfjctndit  de  emo  p  fi^ 
iimibcminiB^qmefi  m#«/a:£t  cap.  6.  EgQ  fiim  Pmit 
mvus^  qni  de  caig  dtfandu  Ec  vcrba  Apoftoli  t-td 
Cor.  cap<  I  f  *  Primms  homQ  de  terra  rrmmi f  :  ficMn  tms 
tmnodecmla^mUfiiu  Sed  baec  teftimonia  fotuni  iadt* 
cant  Chridum  e  coelis  dcfcendrfFc  r^itione  perfouae ,  & 
natur^  diviox  j  non  rauone  Qorporis  alTEjmpti » quad 
quidcm  t<f^/*^  dici  poteft,  &  PMis  de  tmlo^  rationc 
firtutis ,  qua  formatum  in  utero  Virginis  fiik  :  C  com- 


I 


De  Fide,  &  SymboK  tyt 

pift.  I.  )  rcribens :  Omnis  fptrUMs  ^  ifni  ewfitnur^e^  ,^  j^^  ^ 
f  CbriftHfn  in  Carne  venijje  9  ex  Deo  efi^  fy  innnis 
ritMs ,  ijmfolvit  ^efum » ex  Deo  nm  efi.  Corpos  no- 
s  corporibas  fubftantiale  indigitat  Chriftus  Eocha- 
iae  Sacramentum  inftituens » cum  ait :  Hoc  efi  cor^ 
;  menm.  Hic  e/Ifangnis  metts  novi  Tefiamenti ,  qni  pro 
Itis  effundeiur.  Plura  dabit  Oiflfertatio  noftra  1%.  ia 
toriam  ecdefiafticam  faeculi  2.  Art.  3. 
IV*  Non  minus  deteftandus  eft  AppoUinaris  error  In  Chrite 
n:»  qui  naturam  hominis  in  Chrifto  femiplenam  pu*  Y^  ^^ 
it,  hoceft,  animacarentem,  cujus  vicem  fupplere  n^^t^ 
pori  dicebat  Verbum  ipfum  incarnatum.  Deinde  iniiik. 
o  animam  in  Chrifto  agnofcens  f  qua  vivimus,  & 
dmus « ac  communia  cseteris  nobifcum  animantibos 
icia  praeftamus ,  partem  illius  detraxit »  qua  ratio« 
es  fumus,  five  mentem*  Hoc  erroris  portentum 
:ip.  &c.  teftimonia  refellunt>  in  primis  illud  Chrifti 
^mini,  Matth.  26,  Triflis  efi  anima  mea*ufque  ad 
Ttem.  Illud  item  Joan.  lO.  Et  animam  meam  pono  pro 
bus  meis ;  £t  Ego  ponam  animam  meam  >  ut  iterum  fu^ 
m  eam.  Nemo  tottit  eam  a  me ;  fed  ego  ponam  eam  a 
ipfo ,  &poteflatem  babeo  iterum  fumendi  eam.  Tuni 
id  Ad.  2.  ufurpatum  ab  Apoftolo  Petro  de  Pfalnu 
,  Non  derelinques  animam  meam  in  inferno ,  nec  dabie 
iRum  tuum  videre  corruptionem.  Quibus  verbis  ani- 
im  pariter ,  &  corpus  Redemptoris  noftri  fignificat » 
orum  hoc  in  tumulo  reconditum  a  corruptione 
idicari ,  itlam  in  inferno  diutius  non  detineri  poftu* 
Sed  &  ratio  Catholico  Dogmati  fuffragatur* 
riftus  enim  Deus  eft  >  &  bomo  perfedus ,  confub- 
ndalis  Patri  fecundum  divinitatem  $  confubftanda- 
nobis  (ecundum  humanitatem,  ut  Scripturx,  Pa« 
s ,  Concilia  >  Ecclefiae  Symbola  docent :  perfe(3us 
:em ,  &  verus  homo  non  eft ,  fi  vel  anima  carni  >  vet 
mx  ipfi  mens  humana  defuerir.  Certe  Chriftum 
er  nos  ac  Deum  Mediatorem  »  ac  Sequeftrem» 
idem  cum  Deo  ,  ejufdem  &  nobifcum  lubftantiar 
;  oportebat.  Noneflitautem  ejufdem  cum  homi^ 
m  lobftandse ,  fi  parte  aliqua  homioem  componen- 

te 


TTieol  Dog.  &  Moral  Lib,  L 


tr  careret  Uade  5.  Ftdg^  Ulv  f  •  ad  Tr^immtJMm  i  eapi 
if.  Hominem  Jcfuiii  Chrifhim  MediiCorem  Od,& 
homioum  nuncup^tum  ait :  ^  »  QoU  idem  Oeus  to- 
Um  in  le  fufcepit  ajturaai  homiois ;  &  tdem  homo  to- 
tam  m  fe  babct  fubllandim  OeitJtb.  Nam  quia  pet 
pecC3tum  homo  fuit  fepiratus  a  Deo:  inter  Oeuin 
irafcencem ,  hominemque  peccanttm  tal»  utiquc  Mc- 
diacorts  debuit  interYemre  perfooi,  qum  ad  propi^ 
tsandum  Oeum  homini»  totum ,  t erumque  in  fe  Oeom 
de  Oeo  natum  haberet ;  A  ad  recondliandum  homi^ 
mm  Oeo  i  totum  *  verumque  io  fede  homine  narum 
hominem  contineret  i,  n-  Oenique  cum  peccatt  labd  i 
&  caiamicas  hominem  totum  inledlTet  t  atque  per vafif* 
fet,  G  pars  hominis  ulta  natur^  a  Filio  Det  alTumptatf 
defuirfrt  ,  expers  illa  fuifTet  curitionisj  &  foluusi 
adeoqae  totus  homo  non  ^ifTec  reparatus »  ac  re« 
demptus.  Hinc  *y*Grr^,  A^^oWik^  Epiit  i.  ad  thd^ 
iM^maitr  **„Si  quis  in  hominem  mentis  expertem 
fperat ,  amens  eCt  revera  >  neque  dignus  5  qui  tocus  fal^ 
TCtur.  Quod  enim  alTumptura  non  ell  *  curationis  e(t 
expers.  Quod  autem  unitum  ed  Oeo  >  idipfum  &  la- 


i..*_  j^. 


j;  _ ;  Ji--L,^  ^  ^ i.^  -^    f  J-  ^^  - 


1 n f»     4 


DeFide,  &S)aiiboIo#  27} 

Plura  dabit  Diflfertatio  noftra  42*  in  hiftoriam  ec« 
clefiaft»  fasculi  quarti* 

V.  Execranda  etiam  eft  Monothelitarum  haerefis ,  Oaplex  Ia 
qui  unicam  in  Chritto  voluntatem ,  atquc  operatio*  Chrifto 
nem  cfle,  eamque  divJnitatis  propriam,  pertinadter  ^^*""^"* 
afleruerunt:  Duaeque  in  Cbrifto  voluntates,  divlna 
nempe,  &  humana ,  duaeque  operationes  pro  nnmero 
naturarum  1  ex  Fidei  cacholicae  praefcripto  funtagnoll 
cends,  fecundum  Scripturae  facrsexprefla  teftimo* 
Dia,  Mattb.  26.  Patcrmi  IfipoJfibiU  eli^  tranfeata  me 
calix  ifie :  VerkmtaTnen  non  ficat  ego  voio «  fed  ficnt  ttt^ 
£t  Luc«  2X  J^on  mea  ifolnntds  ^  fcd  tua  fiat^  Et  Joan* 
6«  Dcfcendi  de  cctlo »  non  ut  faciam  votttntatem  meam  , 
fcd  volHntatem  ejus ,  qni  mifit  me.  Hinc  enim  perfpicu^ 
conftat)  Unamfuifle  Cbrifti   voluntatem,  ac  Patris^ 
non  divinam  utique,  quam  unam ,  &  eamdem  ambo« 
rum  efle  nemo  Cathoiicus  dubitat ,  fed  hominis  pro* 
priam ;  quam  proinde  prster  divinam » habuit  Filius 
Dei ,  qui  ioquebatur  1  incarnatus«  Idem  Fidei  dogma 
fummo  conienfu^  conftantiaueTraditionea  Patribus 
afliertum  Lateranenfis  Synodus  fub  Martino  I,  Roma^ 
no  Pontificc  ,  &  Sexta  Synodus  Generalis  Conftan- 
tinopoli  fub  ^^gnthonis  Pontiflcatu  ^  Legatis  ejus  prae-» 
fidenthbus  ceiebrata  ^  contra  Monothelitarum  haBrefinl 
ftabiliverunt;  s.  Maximus  Martyr  in  difputatione  cunt 
fyrrho  Monothelita,  aliisque  Operibus:  &  S.  ^oan^ 
Damafccnus  lib*  3.  cap»  i  s*  vindicaverurtt.  Quamvis 
autem  dusB  fint  in  Chrifto  voluntates ,  abfit  tamen »  uC 
contrarias ,  &  repugnantes  aliquando  fuifle  dicamus» 
vel  cogitemus*  Nam  wUe  hominis  ajfnmpti  a  Deo  non 
ftiit  contrarium  Deo ,  utpotc  totum  deificatum }  ( inquiC 
S*  Gregor*  IVaK^ianK..  Orat  3^.  )  Humatta  Volurttas  di-    MtffllartA 
Vinae  perfedliflime  confentiens  femper  fuit.   Unde  S^  ^**,"*^ 
LeoScr.  54.  De  Paffione  Domini  j.aitl  «„  Admonitls  dHte 
Difcipulis  Dominus  ,  utcontra  vim  tentationis  in-  perfedtif'^ 
ftantis  vigiianti  oratione  certarent  >  ipfe  Patri  fuppli-  g^  ^^ 
cans  ,  ait :  Patcr ,  fi  poffibile  efi^  tranfcat  a'me  caltx  *•'*'*•••• 
ifte :  yerumtamcn  non  ficut  ego  volo ,  fed  fickt  tk^  Prittia 
petitio  infirmitatiseft ,  feciinda  virtutis#  Ulud  optavit 

Tom%  1.  S  f  X 


174       TheoL  Dog.  &  Moral.  Lib*  L 


cxnoflroi  hoceleglt  «  proprio-  Nec  cnim  seqtiaHi 
Patri  Filius,  omntaeneDeo  porTibilia  nefciebat^ auC 
dd  rufcipiendam  cruccm  fine  fua  in  hunc  mundum 
defcenderat  voluntate,  ut  hanc  diverlarum  affeclio- 
Bum  compugnsntiam  perturbata  quodammodo  ratio* 
nepateretur*  Scd  ut  fufcipientis,  (ufceptacquenaEurae 
effet  nianifella  dillindio  j  quod  erat  hominis  >  divinam 
deGderavit  potentiam ;  quod  erat  Det ,  ad  cautam  re* 
fpexithumanara*  Superiori  i^itur  voluntati  volunras 
ceflitinferior  ,&  cito  denionftratum  ellt  quid  poilit 
a  trepidante  orari ,  &  quid  non  debeat  a  medente  con- 
cedi  „  „*  Horum  omnium  dogmatum  fidem  profite- 
murhii  verbis:  ^i  comcptus  €ii\  five  iftis  Conltan- 
tioopolitani  SymboU  :  Et  incamatMs^  &  bQm&  ftSMs 
e/i,  Plura  dabit  DilTert*  f*  in  faiftoriam  ecclcfiifli* 
cam  fjeculi  7» 

1    1  l 
•      DESPIRITUSANCTO* 

Cht  Chfifim  ix  SfiritM  fan8o  €&nc€ptMS  dicatur? 


DcFide,  &  Symbolo^V'  27f 

minePatrem  intellige  >  fontem  totius  Deitati&  Adeft 
Virtu^  Altiffimi,nempeFiliuSj  qui  proprie  carnem 
aflumpfit  9  libique  in  unicate  perfonds  copulavit ,  ac 
folus  incarnatus  eft.  Adeft  Spiricus  fandus,  cqi  tamea 
admirabile  iilud  opus  fingulari  quadam  ratione  attri* 
butum  Scriptura  dedicat »  £cclefiaque  in  Symbolo' 
adfcribit ;  cum  alias  in  fuis  etiam  oracionibus  profitea« 
tur  Y  tresPerfonasSS.  Trinitatis  noftrseRedemptionis^ 
Myfterium  fimul>&  indivis^  operatas  efle.  Sicenim 
Orat  Sacerdos  ante  Communionem  :  Domine  ^efn 
Cbrifie,  qui  per  voluntatem  Patris  cooperante  Spiritu 
fanSo,per  mortem  tuam  mundum  vivificaflL 

U.  Multiplex  autem  ratio  eft,  cur  Chrifti  Conceptio  Muldpleic 
Spiritui  Cindlo  tribuatur.  Prima  eft  i  quod  miracula,  &  tiocuK:hriI 
opera  fupernaturalia  Spiritui  fando  (^uafi  Dei  digito  fti  concc 
adfignentun  Conceptio  aucem  Chrifti,  five  Incarna-  ptio^piritui 
tio ,  miraculorum  omnium  maximum  eft ,  eo  praefer-  biTatur.  ^"' 
tim,quodfimul  atque  B.  Virgo  Angeli  verbis  afle^^*  jyiatth.*  is 
fum  praebuit ,  dicens :  Ecce  anciUa  Domini ;  fiat  mihi  /^  -  ,g. 
cunium  verbum  tuum :  ftatim  SS«  Chrifti  Corpus  ex  pu-  Luc^i  r.  za 
riflimo  ejufdem  Virginis  fanguine  formacum ,  eique  ^^^*  *• 
animarationalisconjundtaeft;atque  ita  in  ipfo  tem- 

goris  articulo  perfedtus  Oeus ,  &  perfedtus  homo  fuit* 
[oc  auteni  novuni  fuifle  >  ajCqae  admirabile  Spiritus 
fandi  opus ,  nemo  dubitare  poceft ;  cum  fervato  natu* 
Tx  ordinenullum  corpus ,  nifi  intra  praefcriptum  tem- 
poris  fpatium .  hominis  anima  informari  poflit»  Ma*Incarnatio, 
xima  vero  admiratione  dignum  eft ,  quod  non  prius  ^^"  ^u^?{ 
fuerit  Chriftus  homo  >  quam  Deus;  fed  ut  primum  i^^^utero  B. 
cum  corpore  conjundla  eft  anima ,  ipfa  eciam  divini- V.  omnmni 
^s  cum  corpore ,  &  anima  copulata  eft.  „„  Non  eft  miracu'©. 
igitur  intervallum  temporis  aeftimandum  incer  con-^^"J^** 
c^ptae  carnis  inicium>&  concipiendas  Majeftatis  ad- 
vencum.    Una  quippe  fuit  in  utero  Mariae  Virginis 
concepcio  Divinicacis ,  &  carnis ;  &  unus  eft  Cbriftus 
pei  Filius  in  uCraque  natura  conceptus  ,  ut  maculam 
vitiatse  propaginis  inde  inciperet  abolere  ,  unde  in 
unoquoque  nafcentium  videbatur  exiftere  „  „•  ( /n- 
^ijmit  S.  Fulgenc.  lib*  de  Jncarnat.  &  Gratia  ,  cap*  4.  ) 

S  i  Mira- 


47^        Theol  Dog.  &  Bloral  IJb.  h 


Miraculum  illud  prscinuit  Jerem-  cap.  |f«  Cremt 
^  pominus  novum  fuper  nrram :  famittM  circHmdabn  vi^ 

fum,  Vir  fcihcet  in  Virginis  utero  Chri(liis,(qijan> 
Vis  infatitili  corpore }  rapientia ,  grati^  » ctijus  deinon^ 
Isc  it  |i.  ftratione  fola />'^of^i^fl?i'  dicitor  ^f^t^d  Dcum  ,  ^  ftominn^ 
Quin  &  beata  Dei  tifione  Chriftus  homo  ab  ipfa  fta- 
tim  conceptione  fua  potitus  eil ,  ejufque  anima  (hndii- 
fima  fummum  SEterna;  telicitatis  gradum  attigit)  dC 
Chriftiani  omnes  (ummoconfenfu  agnofcunt  „  ^^  Lon- 
\  gitudo  brevis ,  Idtitudo  anguda ,  altitudo  f ubdita  ,  pro- 
funditas  plena*  Ibi  agnofcitnr  lux  non  lucens>  Ver- 
bum  infans,  aqua  fitiens ; panis  efuriens.  Vtdcas,fi 
attcndas,  potentiam  regi  ,  (apientiam  inftrui,  virtu* 
tem  fudentari ;  Deum  denique  laiftantemi  fed  AnE;e<* 
los  reflcientem ;  vagientem  *  fed  mifcros  conlolantem- 
Videas,  fi  attendas ,  triftari  laetitiam  ,  pavere  fiduciam  * 
ialutem  pati  *  vitam  mort  ^fortitudinem  infirmari»  Scd 
guod  nonminus  mirandumeft,  ip(a  ibi  cernitur  tri-p 
(titia  Isetificans ,  pavor  confortans ,  padio  fal  vans » mors 
▼ivificans,  infirmitas  roborans*  Numquid  non  fac0e 
tibi  eft ,  jnter  hxc  foeminam  agnofcere  virum  circum^ 


PcFide,&  Symbokk    •        «77 

Pada  fint ,  nec  facienda  iint  aniplius  fuper  terram-Con^ 
unda  quippe  funt  ad  invicem  Deus  »  &  homo  p 
Vlacer^  &  virgo»  Fides»  &  cor  humanum«f  Con* 
raxic  fe  Majeihs ,  ut  quod  melius  habebat » videlicet  fe 
pfam.  limo  noftro  conjungerec,  &  in  Perfona  una  fibi 
nvicem  unirentur  Oeus ,  &  limus » Majeftas ,  &  infir* 
nicasttanta  vilicas,  &  fublimitas  tanta.  Niiiil  enim 
Deo  fublimius  >  nihil  vilius  limo :  &  tamen  tanta  digna- 
ione  Oeus  defcendic  in  limum ,  tantaque  dignitate  \u 
uus  afcendic  in  Oeum »«  uc  quidquid  in  eo  Deus  fe^ 
:it ,  limus  fecifle  credatur )  quidquid  limus  pertulit» 
Dcrus  in  illo  pertulifie  dicatur ,  tam  inefl^bili  quam 
ncomprehenubili  facramento*  Etattende;  quia  ficut 
n  illa  ungulari  Oivinitate  Trinitas  e(t  in  perfonis ,  Vnw 
Ms  in  fubftantia :  fic  in  ifta  fpeciali  commixtione  Trini* 
as  eft  in  fubftanciis  >  in  perfona  UnicaSf  Verbum  enim» 
k  anima,  &  caro  in  unam  convenere  perfonam ;  S^ 
la^c  tria  unum ,  &  hoc  unum  tria  ,  non  confufione 
Ubftantisip » fed  unitate  perfonas..*  Secunda  mixcura 
&  Virgo ,  &  Macer ;  admirabilis  plane ,  &  fingularis^ 
{  facculo  non  eft  auditum ,  quod  virgo  effec ,  quae  pe*. 
leric ,  quod  macer  eflfec ,  quae  virgo  permanfic* . .  Ter-» 
ia  eft  Fides ,  &  cor  humanum ;  mirum  enim  eft  >  quo* 
nodo  cor  humanum  his  duobus  fidem  accomoio* 
Idvicquomodo  credi  potuic»  quod  Oeus  homo  ef- 
bc  y  quod  Virgo  manferic ,  quae  peperilfeC  „  „  ?  Prima 
taque  ratio ,  cur  Conceptio  Chrifti  Cribuacur  SpiriAii 
ando ,  eft  divini  iftius  operis  admirabilitas ,  &  ftupen*' 
ta  novicas. 

Ratio  hujus  attributionis  altera  eft ,'  quod  divinas 
ncarnationis  Myfterium  fingularem ,  atque  immen- 
DOi  Oeierga  nos  amorem  declarec*  Unde  Joan.  3, 
liciCur  :<f/c  Deui  dilexn  mundum  »  ut  Filiumfuum  uni^ 
cnitum  daret.  Hinc  S.  Augufl,  divinum  iftud  opus  cac- 
eris  Mifericordiae,  Bonitatiique  Oei  operibus  ance 
ejlerc  aflirit  lib^  io.de  Civ.  Dei  ^  cap.  29  „„  Gra- 
ia  Dei  ,  inquit ,  non  poCuit  gracius  commendari , 
[uam  uc  ipfe.  unicus  Oei  Filius  in  fe  incommutabilicer 
aaneas » indueret  homioem  *  &  fpem  diiedionis  iuac 
S  i  daret 


Immenrut 
Dei  erga 
nos    amor 
in   Myftc- 
rio   Incar- 
nationis 
maxime 
cDmmen«> 
dacvr* 


ia78        TheoL  Dog*  5c  Moral  Lib*  I* 


daret  hominibushomine  medio ,  quo  ad  ftliim  abfia^ 
jninjbus  veniretur*  qui  tam  tonge  erat  inimortai^i 
niortaljbus «  incommutabilis  a  commutabtlibus ,  |th 
ftus  ab  impiis ,  beatus  a  miferis  „  „*  Et  S.  Leo  dwmm 
benignitatemin  hoc  Myfterio  maxime  commerrdaii 
docct  Ser-  2j-  in  Nat.  Domini  4,  ,^  „  Semper  quidettii 
inqmt^  diverfis  modis,  multifque  menfuris  humano 
generi  bonitas  divina  confuluit ,  &  plurima  providetH 
tix  fuae  munera  onmtbus  retro  Ikculis  clementer  iot« 
pertiit ;  fed  in  novidimis  temporibus  omnem  abun« 
dantiam  folitaebenignitatis  excefljt»  quando  in  Chri- 
fto  ipfa  ad  peccatores  Mifericordia ,  ipfa  ad  errantet 
Veritas ,  ipfa  ad  mortuos  Vita  defceodit ;  ut  Verbum 
illud  coaeternum,  &  coaequale  Genitori  in  onitatcoi 
Deitatisfuae  naturam  noftrae  humilitatis  afTumeret ,  & 
DeusdeDeonatuSfidem  etiamhomo  de  homtne  na* 
fceretur  „„.  Cum  igitur  bonitas  tribuatur  Spirital 
fando  » ficut  fapientia  Filio ,  &  potentia  Patri ;  illeque 
Ct  Amor  fubfiftens  Patrfs  ,  &  Filii  ,  Incarnationit 
cpus  Spiritui  fanc>o  peculiari  ratione  convenientef 
tribuitur. 


De  Fide ,  &  l^mbplpf  »79 

jod  illo  fDfcepto  caro  f^dtum  e(]t  >  utiaae  Peusi  pt 

jemadmodum  eft  una  Perfona  quilibet  hpmo  i  anima 

ilicec  ratioqalis ,  &  caro  ,  ita  fit  Chriftus  una  Perfb- 

I ,  Verbum ,  &  homo.  Unde  naturas  human^  tant9 

oria  I  nqllis  prsbce^Jentibus  meritis  fine  dubitatio? 

r »  gr9tuita ,  nifi  quia  magna  hic ,  &  fola  Dei  grati^ 

leliter »  &  fqbrie  confiderantibus  evideriter  oftendi? 

r  >  ut  intelligant  homines  per  eamdem  gratiam  fp 

ftificari  3  peccatis  >  per  quain  fadlum  eft  1  ut  homo 

briftus  nullum  hab^re  ppftet  peccatum  ?  itinc  Ev^n- 

Jifta  cum  dixifTet ,  yerjpum  caro  faSum  eft ,  &  haki-^  }ovu  V 

vit  in  »oi/V ;  contlnqo  fubdit:  Et  vidifnus  gloriam 

is  quafi  Unigeniti  a  patreplenum  grhtia ,  &  yeritatis^ 

uodait»  Verbum  cara  faRum  eli :  hoc  cft,  plenum 

^^'^f  QpO{l  ait ,  gloriam  Unigenhi  a  Patre  :  hoc  eft » 

mum  Veritatis.  Verifas  quippe  ipfa  ,  unigenitus  Dej 

liu$  >  Qon  grati^ ,  fed  natura ;  gratia  fufcepit  homi* 

m  tantaupit^teperfonap,  ut  idem  ipfe  eflet  etiam 

^minis  FlHuSf   Idem  namque  Jefus  Cbriftus  Filius 

!i  unigenitus » id  eft  ,  unicus  Porninus  nofter ,  natus 

;  de  Spiritu  fando ,  &  Virgjne  Maria.  Et  utique 

iritus  (andps  Dei  donum  eft,  quod  quidem  &  ipfuni 

:  apquale  donanti  •  •  t  Ex  hoc  ergo ,  quod  de  Spiriti) 

\Gto  eft  fecundum   hominem  Nativitas  Chrifti, 

id  aliud  quam  ipfa  gratia  demonfl:ratur  ? ,, ,,  His  ge^ 

09  fqn( ,  quas  habet  idem  Sandus  Dodor  Lib  de 

£deliinatione  SanSorum ,  cap.  I  ^.  &  Lib*  de  Correp^ 

ne  j  er  gratia^  cap.  !!• 

Quarto ,  Conceptio  Cbrifti  tribuitur  Spiritui  fan^o,    Chrlftus 

fignificetur  difcrimen  Copceptionjs  ipfius  a^cetero-  charitads 

momnium  hominuniconceptione,  quiex  volun-  nmi^cl* 

ecarqis  concipiuntur ,  &  quorum  caro  per  qoncu-  concupi- 

centiam  fata ,  &  propagata ,  eft  caro  peccati  ;  quo  fccntia 

>ut  originali  pepcato  goinquinetur  eorum  anima,  conccptm, 

tim  atque  infqnditur  corpori ,  &  propenflonem  ad 

cqita,  Quas  propria  voluntate  committuntur ,  etiam 

seant ;  Chriftus  enim  excharitatis  adore&  amore 

itatiS)  non  ex  concupifcentia  conceptus  eft  ^non 

\cupifcenti4  (arnis  urente ,  fed  fidei  (haritate  fcrvente . 

^4  (*«' 


afto       TheoLDog*&3loral.Lib,  I, 

( inqoit  S,  Jmg.  Seroi,  114.  )  Idroqoe  non  id  carne 
Ecm,  S*  peccatii  fed  Imfmilit^imtmisrmii  p^t^mi  ^  m  4e  pttiM^ 
M&  d^mnartt  fie€€^Mm  im  c^me^  pt  lo<}CllQir  A|K>ftolUt| 
Quod  S^  Ai^,  confirmat*  lih-  dt  Nm^iin  0-  Cmnmftfm 
€€miM ,  cap,  1  a,  c)e  S.  Jofephi »  &  B.  VirgTnis  Maria 
0uptits  Io<|uens.  „  ^  iioiu  ibi,i«f»ir  EmpSab  codcu- 
Inrus  noD  tuit ;  quia  m  came  prccati  fieri  oon  pocerat 
fine  ilta  pudenda  carnts  concopiTcefltia »  qxm  accidtt 
ex  peccato ;  One  qua  concipi  voluit »  qot  mturus  ent 
Cnepeccato,  non  in  carnepcccati,  fed  in  fimilirudi- 
ne  camis  peccari,  ut  binc  etiana  do^reCt  omncmi 
qu£  de  concubitu  nafcttor  t  pirnem  efle  peccati  ; 
quandoquidem  fola ,  quae  nou  inde  naca  e(l  ^  non  fuit 
caro  peccati  „  ^.  Et  Trad,  4^  iu  Joan.  ^  ^  Non  enim  * 
f  inquit^  ininiquFtateconceptus  eft»quii  non  de  mor^ 

talitate  conceptus  eftf  Nec  eum  m  peccatis  Materejus 
jo  uteroatuit»  quem  Virgoconcepit,  Virgo  peperic! 
quiafide  conceptt,  fide  rufcepit  Ergo,  Eece  AgnuS 
L)et.  Noo  habet  ide  traduceni  de  Adam  *  carwm  tatt* 


tum  fumpGt  de  Adam ;  peccatuni  non  afTumpiir*  Qui 
Don  afTumpGt  de  aoHra  maOii  peccatum ,  ipfe  eft ,  qui  ] 


DeFide»&Syinbol6»  t^p 

Cavit  Chriftus ,  ut  ipfe  ait  Joan.  17,  £t  pro  eh  fanmfie^ 
tntipfum  y  nt  fint  &  ipfi  fanaificati  in  vcritate^  San^ifi*^ 
catur  aiUem  in  Spiritq  fando,  quem  accipit  quatenut 
honK>eft;fibi  verodat*»  quatenus  Deus  eft  ;  Noua4  Im.  1« 
menfuram^  Ipfi^  eft  enim ,  qui  dat ;  ipfe ,  qui  9ccipit  £e 

Jjniaputenseft  dd  ntenfuram  dart ;  ideo  noupotuit  ad  mw 
uram  aecipere^  Jn  forma  enim  Dei  mauens »  Spiritum 
dat ,  formam  fervi  aceipiens » Spiritnm  accipit^  Sed  qniu 
ipfe  ad  menfuram  dat ,  ideo  non  admenfuram  accipit^  Ai 
menfurm  quippe  dat  multis  filiis  \  fed  non  ad  menfutam 
aecipit  tinicus  Filius  i  quiaficefi  verus  homo^  utfitverus 
Veus  i  ( inquit  S,  Fulgentius  jp  K^fponQone  ad  interro* 
gationem  3.  FerrandU  )  Chriftus  ergo  plenam ,  ac  men- 
lurse ,  modique  expertem »  hoc  eft ,  immenfam ,  ac 
jnfimtam  fanditatem  ut  homoaccepit;  qi^o  fenfuS« 
Pecrus  ait :  ^omodo  un^^it  eum  Deus  Spiritu  fanBo ,  c!^  A^.  i^. 
virtute ,  H<pc  autem  un(Sio  Divinitas  ipfa  fuit ,  &  Per^ 
fona  Verbi  natqrse  humans  communicata ;  Hoc  oleum 
irxultationis ,  quo  qndus  eft  pr^  confortibus  fqis« 

£ic  hoc  fonte  ChrilU  manat  impeccantia ,  hoc  eft  t  Itnpecciin. 
non  vacuitasfblumab  pnini  peccato ,  qnani  fpedlans  ^^ChrilU. 
S.  Petrus  ait :  £lfii  pcccattm  nonfccic^  ntcinventus  efi    i.  Pcui  2. 
dolus  inore  ejns^  Et  ipfemet  Chriftus;  J^is  ex  vobis  Joan.8.46, 
arguet  me  de  ppccato  ?  Sed  peccandi  impoffibilitas.  Talis  Hcbr,  ^ 
enim  deccbit ,  ut  nobis  ejfet  Pontifex ,  fanSus ,  innocens , 
impoUutus ,  ftgregatus  a  peccatoribus ,  &  excelfior  cctlis 
f^Clus.  Quomodo  enim  Lt4>;  wra  peccati  tenehris  ob^ 
fcurari  poffet  ?  Quoniodo  Aninia  ,  qus,  (ut  fierrum 
i^ni  conjundlum  >  in  eoque  permanens  totum  igne  lic 
permeatur  i  fic  incenditur ,  ut  friguj  recipere  pro  illo 
llatu  nonpoflit, )  itadivinitati  qonjundla  eft,  ita  ab 
ipfa  permeatur  >  ut  una  ,  eademque  Perfona  fit  Deusi 
&  homo;  quomodQ,  inquam  ,  illa  peccatum  admit^ 
tere  potuiffet  ?  Quomodo  vas  ungqenti  deifici  ia^toris 
aliquid  olere  potuifllt?  „„Ad  omnes  fandos  talor 
aliquis  Verbi   Dei  putandus  eft  pervenifVe  (  inquit   Llb.  2.  dc 
Of  ig. )  hi  hac  autem  Anima  ipfe  ignisdivjnus  fybttan-  ^10  6^"* 
tiuliter  requieviflTe  credenduseft,  ex  quo  ad  ceteros 
coioraliquis  vcnerit-  DcniquequGddi2(i($  quia  Vnxit  Pi^  44,  %. 


TbeoL  Dog.  &  ftlorai  Lib.  L 


fe  Druff  Dtmt  tmu$  «(/§  iMtitimpFM  fmrtt^ipihMs  iidit 
Oftcndit  ^  quod  lUter  illi  Amoit  ol»  Iftitix  .  id  ell  i 
Verbo  Dei  ongitur ,  &  altler  partiapes  efus  ^  ilti  eojtn 
jn  odore  unguentomm  eJQs  dicurride  dicuntur  ;  Uli 
autem  AfiiataTafcalum  ungoenu  ipfiuifait  %  ex  cajus 
fnigranda  partidpjntcs  digni  qmque  Prophet^  fiebantt 
ft  ApoClolj*  Sicut  ergo  aliud  elb  unguenti  lublUtitia « 
aliud  odor  e,Qs ;  ita  aliud  ell  CbriftQs  *  &  alicid  parti* 
cipes  fui*  Et  (icttt  vas  ipfuni ,  quod  fubllaoDiin  cotv  ^ 
tinet ,  &  onguentutn  >nal[o  gcn^e  potell  aliquid  re- 
cipere  fcetoris ;  bi  ¥ero»qui  odore  rjusparticipaatt 
fi  fe  paulo  longius  a  fragrantta  ejcs  reaioveriDt  *  pof- 
fibile  eft  ,  ut  incidentem  rcdpiant  foetorem  ;  ita  Chri' 
ftus  velut  ?as  ipfum  >  in  quo  erat  unguenti  fubtlantja» 
impolTibile  fuit  >  ut  contrarium  reciperet  odoron : 
Participe^iTa^ofui  ,quam  propinqui  fuerint  vafcutoi 
latn  odoriseruot  participes,  K  capaces  ,» »,,  Pr^ter- 
mittere  non  poflum  nmilitodinemegregiafn»  qua  J* 
Hippolyim  Martyr  ad  impeccantiam  ClutlU  delcriben^ 
dam  utttur  apud  r^fe^or.  OiaL  i*  ^»  Arca  » inf Wf » 
ex  lignis,  qus  putrefcere  nequeunt »  fuitipre  Salfi- 


A^^        IM^ 


tZ^^O^^—       P,     _^^_ 


/  De  Fidc,  &  Symbolo;  fg} 

41.  ^M  Nalla,  in^Mt  >  yoluntate  caraalis  concopU 
fcentix  feminatus  >  five  conceptus  » &  ideo  nuUum 
4)eccatftm  originalicer  trahens ;  Dei  quoque  gralm 
Verbo  Patris  unigenito ,  non  gratia  Filio ,  (ed  natura ,  ^ 
in  unitate  Perronae  modo  mirabilii  &  inefifabiliadjun<^  \ 
dus ,  atque  concretus ,  &  ideo  nullum  peccatum  dt 
ipfe  committens ;  tamen  propter  fimilitudinem  carmt 
pecCati ,  in  qua  venerat  >  diiflus  eft  &  ipfe  peccatqm  • 
iacrificapdus  ad  diluenda  peccata-  In  vetert  quippe 
Lege  peccata  vocabantur  Sacrificia  pro  peccatis ;  auo4 
vereifte  fadus  eft,  cujus  umbras*erMit  illa  Hioc 
Apoftolus  1  cum  dixiflet  l  „  Objecramus  pro  Cbrifio  ^  re^  ••  Cor»  ?♦ 
^  concUiamniDeo:  CoQtinuo  fubjunxit  Em^qu^non 
^  noveratpecfatHm ,  pro  nobis  peccatum  fecit^  ut  nos  fi^ 
^  musfK/Utia  Dei  in  ipfy.  Id  eft ,  Deus  ,  cui  recond* 
If^ndi  fumus ,  fecit  Chriftum  facrificium  pro  peccatis » 
per  qaod  reconciliari  valeremus*  Ipfe  ergo  peccatum , 
ut  nos  juftitia ;  nec  noftra ,  fed  Dei ;  nec  in  nobis .  fed 
in  ipfo :  ficut  ipfe  peccatun^ ,  non  fuum ,  fed  noftrum ; 
nec  infe,fedinnobis  conftitutum,  fimilitudine  car« 
nis  peccati ,  in  qua  crucifixus  eft ,  demonftravit :  ut 
quoniam  peccatum  ei  non  inerat  >  ita  quodammodo 
peccata  moreretur ,  dum  moritur  carni  ,  in  (\ua  era( 
fimilitudo  peccati ;  &  cum  fecundum  vetuftatem  pec- 
cati  numquam  ipfe  vixiflet  >  noftram  ex  morte  veteri » 
qua  in  peccato  mortui  fueramus ,  revivifcentem  vitam 
nevam  fua  Refurredione  fignaret  „  „•  Ob  impeccanv 
tiam  igitur  abfolutam  ex  unione  peribnali  naturse  hq« 
manae  cum  perlbna  divina  manenteiQ »  Conceptio 
Chrifti  Spiritui  fan(3o  tribuitnn 

§.    II  I. 

C^r  SpiritHsfxnSus  non  (i  Pattr  Cbrifli^  eum  Chrijiusex 
Spiritu  fanSlo  fit  conceptusl 

Licet  Chriftus  ex  Spiritu  fandto  conceptus  fit,  noti* 
tanien  Spiritps  fandi » fed  Dei  Patris  Filius  qnicus 
eft ,  idemque  Virginis  Matris»   Non  enim  qutcqui^ 
na&iturde  aliqua  re»  continuo  ejus  Filius  eft »  nifi  fit 
ejufdem  generis ,  irtque  ex  vi  origiuis  fuae  qaturae  ejuC« 


TheoL  Dog.  &  Mord.  Lib.  L 

dem  Iimiiitudinem  habeac*  Ut  enim  alia  exempla  pn* 
termitCamus,  qui  nafcuDtur  ex  aqua »  &  Spiritu  ian^t 
aqoae  fitiosnemo  rite  dixeritt  fed  plane  dicufitur  filii 
Utri  Patris,    &  Matris  Ecclefi^E;.    Sk  erjj*  de  Spintk 

,  fjnSo  ntiks  efi  FitiHS  Dei  Pairis^  non  Spiritms  fmSit 
Nequeomnes,  qui  dicuntur  alicujiis  filii ,  confequeni 
eft  7  ut  de  illo  nati  etTe  dicantur ,  iicut  fuat »  qui  adop* 
tantur.  Dicuntur  edam  Hlii  gehenni^ ,  non  ex  tlta  ni<p , 
tij  fed  in  itlam  prieparati,  ficut  filii  regni»  qui  prae* 
parantur  in  regnum.  ,,  „  Cum  itaque ,  de  aliquo  naf- 
caturaUquid>  emm  non  eo  modoi  ut  fit  filius;  nec 
rurfus  omnis ,  qui  dicttur  filius ,  de  illo  fit  natus »  cujui 

*'dicitur  filius  ;  profecto  modus  jlleY  quo  natus  eil 
Chriltus  de  Spiritu  fanclo  non  flcut  Filius ,  &  de  Marii 
Virgine  Hcut  Filius,  infinuat  nobis  gratiam  Dei  >  qut 
homo  DLrlli!;  praecedentibus  meritis  i  in  ipfo  exordio 

,  naturac  fu^,  quo  eflecc&pitv  Verbo  Det  copularetur 
In  Cantam  pertonx  unitatem  *  ut  idem  ipfe  elF^t  Filtus 
Peit  qui  BliushominJs;  &  filius  honiini^,  qui  FiHus 
Pei ;  ac  fic  naturi£  humanae  fufceptione  Beret  quo-  i 
dammodo  ipfa  gratia  illi  homini  naturatist  quaenul*: 


DeFide^&SjnnboIo^  A8f 

§.    I  V. 

XfCVf  tres  PerfoM  SanSifmd  Trinitaiis  Ineamatinem 

^ratdfint  ^  folus  tamen  FiUns  inearnatns  efi. 

Qaamvis  una  »  &  eadein  fit  trium  SS«  Trinitatii 
Perfonarum  aflio ,  &  eificientia »  ut  diximui  # 
adeoQue  incarnationem  fimul  omnes ,  &  indivife  ope-» 
ratas  fint  >  non  tamen  tres  incarnatae  funt ,  fed  folus  Fi- 
lius:  quiadivinitatis,  &  carnis  unii  Perfona  #  proprie- 
tas  autem  perfonalis  cuique  Perfonae  ita  convenit,  ut 
aiteri  Perfonae  non  competat.  Non  enim  ipfe  Pater 
eft^necSpiritusfandluseft  autipfe  Pater,  aut  Filiua. 
Qpo  fit ,  ut  aliquid  a  Patre ,  &  Filio  s  &  Spiritu  fan«. 
do  &dum  dici ,  &  eflfe  poflit  >  quod  tamen  a  folo  Fi- 
lio  fit  acceptum«  Sicut  anima  per  corpus ,-  immo  cum 
corpore  facit  >  quando  corpus  comedit ;  &  tamen  fo« 
lum  corpus  accipit ,  quod  ut^accipiatur ,  anima  fimul 
cum  corpore  facit.  „  5,  In  illa  itaque  comeftione  # 
una  &  animae  carnifque  operatio » fed  folius  eft  carnis 
acceptio*  Sic  tiumana  natura  totius  quidem  Trinita- 
tis  opere  k(ht  a  folo  tamen  Filio  fuit  in  unitatem 
PerfonaB  fulcepta  „„.  Ita  explicat  S.  Fulgent.  \\h.  con- 
tra  Sermonem  Fafiidiofi  Ariani*  Et  in  Refponfione  ad 
Quacftionem  FerranJi  id  &  alia  fimilitudine  iUuftrat 
Vox  ( inquit )  corporea ,  qua  fpiritale  verbum  cordis 
noftri  s  feu  locutio  interior  induitur  9  ut  ad  audien-^ 
tium  notiriam  perferatur  >  fimul  fit  a  memoria ,  &  a 
€Ogitatione,&  a  voluntate»  fed  a  fola  cogitatioiiej 
id  eft  >  interiore  fufcipitur  verbo*  Sic  humana  Chrifti 
natura  a  tribus SS«  Trinitatis Perfbnis  fadh  eft,fed  a 
folo  Filio  in  unitatem  Perfonae  afiumpta  eft.  Idem 
Dogma  Fidei  S*  Augnfl,  confirmat,  &  explicat  Epift« 
1 1  •  alias  2 1 8.  ad  Nebridium :  ied  itlius  explicatio  iub» 
tilior  eft ,  &  omnium  captui  minus  accomodata^  Idem 
confirmat  S.  Jldephonfks ,  beatam  Virginem  his  ver- 
bis  compellans  :  ^  „  Tota  invifibiliter  Trinttas  Con« 
ceptionem  operabitur  in  te ;  fola  Perfona  Filii  Dei  in 
corpore  tuo  nafciturascarnemaflumet  de  te  ^^ 


Theol.  Dog.  &MoraL]  jb.  I. 


NATUS 


MARIA 


VIRGINE. 


Maiin 
Virga  ve- 
re^  proprie- 
quc  Dei 
ftlitcn  Id 
fidci  dog^ 
ma* 


Udm  7. 


Beata  VirgQ  Maria  vcre  ,  prapricquc  Muter  Dti 
tredcrida  cJK 

Eodemenim  teniporis  pun^flo  Deum,  &  hominem 
concepit  Chrillum  Jefum,  eiqiie  iubltintiiic  \\xd^  . 
portionemcommuDicavttJunguininiquc:  purillimum 
iormando  itlius  corpori  Ibbminidravir .  qui  eodeni^ 
quoconceptus  ellmomento  jDeus»  &  homu  fuir; 
eumque  novem  in  utero  menfibus  geltavit  t  ac  imple- 
to  tempore  pepenn    Id  ab  Angelo  MariiE  Virgiai 
fignificatum  elt ,  cum  ait ;  Bccc  cmcipia  in  mcfi^ ,  & 
fariet  Fiiiitm  ^  &  'vocabis  nomen  rjus  ^^tfitm  t  Hit  eri^  , 
m^gnas ,  C^  FtUus  Aiiijfimi  vocalfitttr,  Jdco^MC  ,  &  t/hQd  * 
najccturex  tc  SdnBum  ,  vacabitur  Fdius  Dci^  Et  even* 
tu  comprobatunt  elt  r*quod  JfaiMs  prsedixit  ?  Eict 
fHr^o  cQncipict  ,  &  parict  Fiiinm*    Cum  enlm  effet 
Bethlehemi  cum  Jofepho  Sponfo  fuo  j  ac  virginitatis  , 
Cuftode:  /mpUti  fmt  dics^  ut  p^nrft;  &  ptptrit  Fi^ 
iiunt  fuumprimogcnitum ,  &panms  tum  mvQtvit^  &  rc^ 


De  Fide ,  &  Symbolo.  287 

Neque  vero  nova  3  aut  a  S^  cyrilto » &  EpheGnis  Pa«  Qpam  an; 
tribus  adinventa »  &  inveda  primum  eft  »  MariaBque  tiquumDet. 
Virgini  tributa  DeiGenitrix  appellatio,  Dei  Matrem  ^^^  ^ 
ante  Concilium  EpheGnum  bonftanter  appellarunt 
Originet  Tomo  L  in  £pifl:olam  ad  Romanos ,  ut  Som 
trates  refertlJb«7.  cap.^a.  S.  Dioftyfius  /Hexrnidrinus 
in  Epiftola  Synodica  ad  Paulum  Samofatenum  9  S^ 
Atbanafins  Oratione  4.  contra  Arianos ,  ^.  BafiliMs  Ho^  ' 
milia  ^5  de  humana  Chrifti  generatione^«f.  Gregorimk 
ISjoKjanKxnus .OxdXiQTit  3^-  &  Epiftola  i^adCkdo^ 
nium ;  S.  Amphilochius  Oratione  4.  S.  Proclus  Oratio« 
ne  f  *  Antiochus ,  &  Ammon ,  a  S.  Cyrillo  Alexandrino  / 
laudati  libro  de  ReSafide^  &c«  Neftorium ,  ftatim  at- 
que  praedicare  aufus  eft  Mariam  Virginem  Dti  Ma« 
trem  non  efle  3  Chriftiani  omnes  funt  execrati*  S^oan^ 
nes  Antiocbenus,  Neftorii  alias  amicusi  nomen  Teotbo^ 
cos ,  Dei  Mater ,  a  nemine  Dod:orum  Ecclcfiafticorum 
repudiatum;  pluresi  ac  celeberrimos  eo  ufos  efle^ 
fcripfit  ad  ipfum  Neftorium :  &  Tbeodoretus  ^  quam- 
quam  Neftorio  diu  faverit ,  libro  tamen  4«  Hdretica^ 
rum  Fabularum  scap^  12.  Antiquijfimos  Fidei  Catbolic^i 
Prdcones  ex  Apofiolica  Traditione  docuiffe ,  Matrem  Do^ 
mini  nominaftdam  >  credendamque  effe  Dei  Genitricem^ 
Hanc  Traditionem  fecuti  funt  S.  CyriUus ,  Ephefina 
Synodus ,  aliique  Patres ,  Pontifices,  Concilia  9  &  pras* 
fertim  Quinta  Synodus  Generalis  Canone  fexto  >  Ana- 
themate  feriens  eos ,  qui  dixerint :  SanSam  gloriofam 
femper  yirginem  Mariam ,  abuftve ,  &  non  proprie%  eSr 
vere  Dei  Genitricem  effe^  Quarum  vocum ,  vere ,  & 
propri>,necefl3tatem  ad  catholici  iftius  Dogmatis fi« 
dem  exprimendam ,  &  contra  Neftorianos  vindican* 
dam  oftendunt  ^otfnnei  //.  Pontif.  max*  in  Epift^  ad  > 
jtvienum  Senatorem ,  &  alios ;  &  Ferrandus  Cartha^ 
gienfis  ecclefix  Diaconus  in  Epift.  ad  Anatolium. 

Non  tamen  divinitatis  Matereft  Virgo  Maria ,  fed 
Dei .  Verbique  incarnati*  Nec  folius  catrnis  mater  eft , 
fed  hominis  Dei ,  ficut  iiias  Matres  folius  corporis  ge« 
nitrices  nemo  rededixerit,  quamvis  animam  non  pa* 
riant :  concipiunt  eoimi  ac  pariuntbominem  anfan^t 

cor« 


Theol.  Dog^  &"Moral.  Lib,  l. 


corporeque  conftantem.  Sic  Beat*L  Virgo  vtn^  ac 
proprie  Dei  M^tercll ,  qtiamvis  dlvinitatem  non  kc^ 
nucrit ,  quia  Ueum ,  hominemque  genuit  ,  hoc  ell 
Chrilluni  Jefum  *  quiAereDeus,  &  vere  homo  elti 
nec  akertus  exclutodltero  Mater  eH'e  poterat ,  aut  ap* 
pellari  poteftjOcut  Eltliibeth  non  diLitur  matrr  car« 
nis,  five  corporis  tbhus  joannis  Baptiltse,  n^^que  lo- 
liusaiiimie  led  totius  joarmis  ex  aninia,  &  curpDre 
*  compolki.  Sic  explicat  S*  LyriUns  ,  in  Epitlula  ad 

Monachos. 

S.  HilarH      Durior  cuipiam  vidcbituf  S*  Hihrii  locutio  libro 

loGutiodu*.  \0t  dcTrimtMe  icriberitis ;  Non  cx  jl   corpon  Mana 

dem^fjpfi^  ^^KK^^'^^  ^^^'^*  Verum  mhil  aliud  flgniHcat  j  nifi  Chri- 

f,         fli  corpus  naturali}  &u[itato  modo  non  fuifTc  con*^ 

ceptum,&  gcnitum-  N*am  jj  ,>  Exconcrptu  >pirrtui 

fandi  Virg5  progenuiti  Ec  licet  lexus  fui  officio  ge- 

tiuerit ,  non  tamen  terrenae  conceptionis  luicepit  elc* 

jiientis;  senuitenimex  fe  corpus ,  fed  quod  conce* 

ptumeHet  ex  Spiritu  ^j^,,  (intfunihtd,  X  //iVwn/f) 

♦^      Innocens  ergo  ell  haec  lententia  :  A^on  ex  fc  torpori 

AUria  urigincm  icin^  flncSpiritu  fdnfto  in  ipfam  ftt- 


ii£lU« 


J 


De  Fide,  &  Symbolo#  289? 

liberatioin  utroque  fcxu  debuit  apparere.  Ergo  quia 
virum  oportebat  rufcipere,  (^ui  fexus  honorabilior  eft» 
confequens  erat,  ut  foemintt  fexus  liber^tio  hinc  ap« 
pareret,  quod  ille  vir d? foemina natus  eft,^ ^y. 

Secundo ,  Chriftum  ex  muliere  nafd  decuit  9  ad  ve« 
ricatem  Incarnationis  adftruendam.  Unde  S.  Ambrm 
lib«  dt  Incarnationis  Dotninica  Sacramtnto  >  cap*  6«  ait  : 
M„Secundum  naturam  fe  obtuht  noftram»  utultrai 
noftram  operaretur  naturam.  De  noftro  facrificium  • 
de  fuo  prxmium  eft  :  multaque  in  eodem  &  fecunduni 
naturam  invenies ,  &  ultra  naturam.  Secundum  con^ 
ditionem  etenim  corporis,  in  utero  fuit,  natus  elt, 
la(3atus  eft ,  in  praefepip  eft  coUocatus ;  fed  fupra  con« 
ditionem  Virgo  concepit ,  Virgo  generavit>  ut  crede- 
res  ,  quia  Deus  erat  •  qui  renovabat  naturam  ;  8c 
homo  erat»  qui  fecundum  naturam  nafcebatur  ex  ho- 
mine ,,  ,^. 

"SxS.  Augkji.  Epift.  137.  alias  3.  ad  Volufianum; 
wMQuidli,  inquit^  Omnipotens  hominem  ubicum- 
que  formatum  non  ex  materno  utero  crearet  >  fed  re- 
pentinum  inferret  adfpectibus  ?  Quid  fi  nullas  ex  par« 
vulo  in  juventam  mutaret  aetates »  nullos  cibos ,  nullos 
caperet  fomnos  ?  nonne  opinionem  confirmaret  erro- 
ris  y  nec  hominem  verum  fufcepiffe  ullo  modo  crede- 
retur ,  &  dum  omnia  mirabiliter  facit  >  auferret  >  quod 
raifericorditcr  fecit?  Nunc  vero  ita  interDeum,  & 
homines  Mediator  apparuit »  ut  in  unitate  Perfonae  co« 
]pulans  utramque  naturam ,  &  fofita  fubUmarec  info« 
litis ,  &  infolita  folitis  temperaret  „  „• 

Tertio ,  Chriitum  ex  muliere  nafci  convcniens  fuitt 
uthoc  modo  omnis  diverfitas  generationis  humanae 
compleretur ,  ( inqiiit  S,  Tb.  3.  Part.  Quxft.  31.  Artic^ 
4O  Nam  primus  homo  produdus  eft  ex  limo  terrae 
fine  viro  >  &  foemina :  Evaex  viro  fine  foemina:  homi- 
nes  caeteri  ex  viro ,  &  foemina  oriuntur :  ouartum  naf- 
cendi  modum ,  ex  foemina  fine  viro  fibi  t^hriftus  tan^ 
quam  proprium  vindicavit* 

Quarto ,  de  muliere  Chriftum  nafci  decuit ,  ut  aa« 
iftor  peccati ,  audor  fierec  remedii :  &  ficut  per  mulie* 

Tom.  h  T  reoi 


490         Theol.  Dog,  &  flloral.  Lib.  I. 


tem  itihutic  mundum  mors  mtravit»  falus  per  Virgl«- 

Uem  redderetur^ 

)cctipatiir      s,  Nec  nos  ad  negandam  Chrifti  Matrem  cogit  t 

jbjedio*     j^  quod  ab  co  didum  elt  i  ^id  mitn ,  &  tibi  tfi  muhcr  f 

loan.  2i      ^j  Nondum  vcnu  hora  mea,  ijed  admonet  potius ,  ut  ifl- 

j,  telligamus » fecundum  Deum  iion  eum  habuiffe  Ma* 

»  trem ,  cujus  Majellatis  Pertonam  parabat  oftendere  # 

„  aquam  in  vinum  vcrtendo*  Quod  autem  crudfixus 

^elt  j  lecunduni  hominem  crucitixus;  &  il!a  hora 

•         ,,erat>  quse  nondum  venerat  ,   quando  didumelt*, 

„  Mihi ,  0^  tibi  *  quii  rji  ^  A/^ndum  vcnit  hora   mc4  % 

ijid  ell,  qua  te 'cognofcam.  Tunc  enim,  ut  homa' 

;,»cruciiixuscognovit  hDminem  MatremV4&  diledif* 

'„  OmoUircipulo  humaniQiuie  commendaviC'  Nec  il* 

53  lud  nos  raoveat ,  quod  cum  ei  nuntiarcntur  Matct 

'***^  '^  „  ejus  &  tratres  »  relpondit :  ^#^  mthi  mdtir ,  w  qui 

^^francs  i  &c.  Sed  potius  doceat  mini(terium  noft- 

„rum»quo  verbum  Dei  fratribus  miniftramus,  cutn 

^  parentcs  mipediunt  >  non  eos  dcbere  cognofci-  Nam 

^  ii  propterea  quifque  putaverit  non  eum  habuide  Ma*  j 

„  trem  in  terris ,  quta  dixit :  ^^^  mibi  Mater  ?  cog;atur  J 


DeFidc&Symbolo;!'  291 

Sfofcph  fiU  David  ^  noU  timere  atcipere  MnimfMjngem 
tium :  qitod  enim  in  ea  natum  cfi ,  de  Spiritn  JanBQ  ift. 
Pariei  autem  fiUum^  &  vocabis  nomen  ejut  Iftfum  ... 
HocantemfaSumefi^  ut  adimptcretur  ^  quod  diSmmefi 
aDominoper  Propbetam  diccntcm  :  Ecce  l^irgo  in  utero 
babcbit » &  parietfiUum  ^  &  vocabunt  nomcn  cjus  Emma^  ^^  7«^ 
wuct.  £t  non  cognofccbat  eam^  donec  pcpcrit  fiUumfuum 
primogenitum.  Et  Luc*  l*  Mijfus  efi  Angetus  Gabriet  4g 
Dco  in  civitatem  GoLHm  >  Cui  nomen  NaKjtreth ,  aJL 
yirginemdcfponfatam  viro^  cui  nomen  erat  ^ofcpb  ^  de 
domo  David  ^&  nomcn  Vifginis Maria...  Et-ait  AngCm 
Us  ci :  Ne  timcas  ^  Maria  ^  invcnifii  cnim  gratiam  apud 
Deum :  Bcce  concipics  in  utcro^  &paries  fiUum »  &  vom 
cabis  nemen  ejus  ^efum  • . .  Dixit  autem  Maria  ad  Ange^ 
Um^quomodofiet  iflud^  quoniam  virum  non  c^nofcoi 
Et  refpondens  Angetus  dixit  ei ,  Spiritus  fanQus  fupervc* 
i    niet  in  te ,  &  virtus  Altijfimi  obumbrabit  tibi  :  Idcoque  p 
&  quod  nafcetur   ex  te  SanRum^  vocabitur  Filius  Dei^ 
Conceptum  Virginis  tamquam  Signum  proponit  Ifaias ; 
Jeremias  vero  Novitatem  appelUt :  Creavit ,  inquit  t 
k  Dominus  Novum  fuper  terrarh ;  Famina  circumdabtt  vim 
'  rum.  Signum  autem,  &  Novitasnonfuiflet,  fi  puella  J^-  ^^ 
poft  delibatam  Virginitatem  more  communiibemina- 
rum  concepiflTet  Nec  ipfa  refpondiflet  Angelo  nun- 
tianti :  ^uomodofiet  ifiud  >  quoniam  virum  non  cqgnojco  ? 
nifivirginicatem  ante  Deo  confecrafietj  ac  voviflet,  ut 
docent  S.  Grcgorius  Nyjfenus  Oratione  in  Natali  Do- 
mini,  S.  Augufi.  \\h,  defanHa  Virginitate ,  cap.  4.  &  alii 
Patres.  Praeclarus  eft  hac  de  re  TertulUani  locus  lib* 
de  Carne  Cbnfii  y  cstp*  17 •  »„  Nov^,  inquit  ^  nafci  d©- 
bat  novs  Nativitatis  dedicator ,  de  qua  fignum  datu- 
rus  Dominus  ab  Ifaia  praedicabatur*  Quod  efl:  illud 
lignum  ?  Ecce  yirgo  concipiet  in  utero ,  &  pariet  Fi* 
lium.  Concepit  igitur  Virgo  >  &  peperit  £mmanne«^ 
lem  •  nobifcum  Deum.  Hxc  eil  Nativitas  nova ,  dum 
homo  nafcitur  in  Deo ;  in  quo  bomine  Deus  natus  efl:  t 
carne  antiqui  feminis  fulcepta  fine  femine  aliquo  anti« 
quo,  ut  illam  novo  femine,id  efl,  fpiritaliter  refor« 
maret  9  exclufis  antiquitatis  fordibus  ezpiatam*  Sed 
T  a  tou 


292        Theol  Dog*  &  Moral.  Lib.  L 


tbtaNovitas  ifta ,  ficat  &  in  omnibos  de  veteri  figurati 
eft.ratiotiah  pcr  Virginem  dirpofirtone  Ootnino  ni^ 
fcentc  Virgoerat  adhuc  tcrra»  nondum  operccooi-i 
preira,nondum  fcmenti  lubacta :  ex  ea  hominem  ta« 
&um  accepimus  a  Deo  in  animam  vivam-  Igitur  (i 
primus  Adam  de  terra  traditur  ;  merito  novillimui 
Adam ,  ut  Apoftolus  dixit ,  proiade  de  tcrra  t  id  ell  i 
carnenondumgenerationisrengnata,  in  Spiritum  vi^ 
vificantem  a  Deo  eft  prolatus, .  -  Deus  imaginem ,  &< 
fimilitudinem  fuam  a  diabolo  captam  ^mukoperatio* 
ne  recuperavit-  Virginem  enim  adhuc  Evam  trrepfe* 
rat  verbum  aedificatorium  mortis.  Jn  Virginem  aeque 
introducendum  erat  Dei  Verbum  exftrudorium  vitae : 
Dt  quod  per  ejufmodi  fexumabierat  in  perditionemp 
per  eumdem  fexum  redigeretur  in  falutcm-  Credidew 
rat  Evalerpenti;  cfedidit  Maria  Gabricti.  Quod  ilU 
credendo  deliquit ,  haec  credendo  delevit<  Sed  £va  ni^ 
hilmnc  concepit  iii  utero  ex  diaboli  vcrbo*  Imma 
conccpit.  Nam  exinde>  ut  abjeda  pareret ,  &  in  do« 
loribus  pareret,  verbum  diaboli  itli  iemcn  fuit.  En/xa 
eft  denique  diabolum  fratricidam.    Cootra  ,  Maria  j 


De  Fide ,  &  SymboK  293 


>  mutitrem.&adiiiXit  eam  ai  Aiam.  UbrEva  MttUer 
appellatur ,  prius  quam  Adamo  traderetur*  Probat  Sc 
tx  Gabrielis  Archangeli  Salutation^ ;  nam  cum  con- 
ceptum  Marias ,  &  partum  falva  virginitate  fpondcret  > 
ait  nibilominus :  BenediSa  tu  in  muUerilms. 

11.  Beatam  Mariam  in  partu  Virginem  fuiflTchoe  J';  jJJ*^* 
eft  •  intemerata  virginitate ,  integro  virginicatis  figiiio  >  vlrgo  ^ 
uteri  feptis  ill«efis ,  &  irruptis  Chriftum  Deum  pepc-  partii. 
rifie  >  ex  Traditione  Patrum  omnium  conftanti  con- 
fenfu  firmata ,  Ecclefia  Catholica  profitetur«  Qik)mo.> 
do  igitur  poftba  ex  fepulchro  claufo  »  &  obfignato 
cgreflus  eft,  atque  ad  Difcipulos  claufis  januis  intra* 
vit ,  fic  ex  alvo  materna  fine  ullo  maternas  virginita- 
tis  detrimento  editus  eft  Jefus  Chriilus.  Et  quomodo 
Solis  radii  concretam  vitri  fubftantiam  penetrant »  ne- 
que  frangunt  tamen  >  aut  aliqua  ex  parte  Isedunt»  fic 
& ,  altiori  tamen  modo.  Chriftus  intemerato  fepto  pu- 
dorisj  &  inviolatis  integritatis  Ggnaculis>  virginaii  fufus 
eft  partu.  Quod  quidem  Spiritus  fandi  virtute  effedij 
eft,  qui  in  Filii  Conceptione,  &  partu  Matri  ita  adfuit» 
ut  ei  &  fiaecunditatem  dederit ,  &  perpetuam  virgini- 
tatem  confervaverit.  Unde  ^. /*i((ga/?.  Epift.  137.  alia« 
3»  did  yolkfiankm ,  ait:,,,,  Ipfa  virtus  per  inviolata 
iVlatris  virginea  vifcera  membra  infantis  eduxit  >  quaB 
poftea  per  claufa  oftia  membra  juvenis  introduxit.  liio 
ii  ratio  quaeritur  >  non  erit  mirabile  :  fi  exemplum  po« 
fcitur » non  erit  fingulare.  Demus ,  Deum  aliquid  poC^ 
fe, quod  nos fateamur  inveftigare  non  poflfe.  In  tali- 
bus  rebus  tota  ratio  fadi  eft  potentia  facientis  „  ,^.  S» 
Fulgent.  lib.  i.  De  veritate  Praedeftinationis  ♦  &  Gra* 
tia ,  cap.  1 1.  „  „  Dominus  verus  veram  ex  Virgine 
fufcipiens  carnem ,  &  perfedionem  ex  ea  humani  cor« 
poris  fumpfit ,  virginitatis  ei  gratiam  non  ademit«  Ne- 
que  enim  decebat ,  ut  integritatem  virginitatis  Creator 
humanae  carnis  Dominus  in  conditione  tribueret ,  & 
idem  carnis  humanas  fufceptor  Dominus ,  quod  fece- 
rat  >  redempturus  3  Virginitatem  carni  >  de  qua  nafc9-> 
batur,  auferret  „„.  Et  S.  Leo  Ser.  2,  in  Nat.  Dora. 
„  yy  Nova ,  in^nit,  nativitate  genitus  eft  1  conceptus  4 
T  3  Vir, 


»94       Theol  Dog*  &  Moral  Ub, 


Virgtne  >  natus  ex  Virgioe ,  fiQe  piternit  carnis  conca* ' 
pircentia ,  flne  matemas  incegntatis  injaria :  quii  fnra- 
nim  hoQiinum  SaWatorem  talts  ortus  decebit  t  qui  & 
in  lehaberet  human^  fubftiatiac  nacuram,  &  humi* 
nae  carnis  inquinameota  nefciret*  *  *  Origo  dilGmUis  ^ 
fed  natura  cofirimilis :  humano  ufu  »  Sc  confuetudine 
quod  credimm ,  caret ;  kd  divina  poce(bte  fubnixum 
dt,  quod  Virgo  conceperit,  quo J  Vtrgo  pepererit ,  & 
Virgo  permdnferit-  Non  hic  cogitetur  panentis  condi* 
tio  1  ted  nafcentts  3rbJtrium,qui  fichomo  natus  tit ,  ut 
volebac ;  &  poteraL , «  Oportuit  oiim,  ut  primam  Ge« 
nitrids  integritatem  nalcens  incorruptio  cultadiretj 
&  Lompbcitom  tibi  cliutlrum  pudoris,  &  fanditatis 
bo^pitiumf  Divini  Spiritus  virtus  infula  ferTaret ,  quae 
llatuerat  dejeda  erigere>  confrada  foHdare ,  &  fuperan- 
dis  carnis  illecebrts ,  mukiplicatam  pudicitiae  donare 
virtutem ;  ut  Virginitas »  au^  in  aUis  npn  poterat  fatvi 
cfle  generando ,  ticiet  in  aliis  imitabiUs  &  confitendo » 
&  rcnafcendo  ,j  ,,.  AdmirabiUs  lAim  partui  noviias 
mukisfiguris,  &  oracuUs  Scriptura  facrae  Ggnificita 
cd-  Huc  enim  pertiuet  porta  illaSaitduant,  quam  £<.^- 


Do  Fide ,  &  Symbolo;  z^f 

monte  (ine  manibus  abrciflfum,  qai  fadns  eft  modr 
QiagnuS}  &  implevit  univerfam  terram*  (  Danielis 
Cjp.  2.  )  Itepi  yirgam  Aaron ,  c^x  una  inter  virgat 
Principum  maelis  germinavit  (  Num.  17.  )  Nec  non 
Hubqnf  t  quem  iMoyfes  v|dit  ardere ,  ^Sc  non  combmi 
(£x  3.)  |llud  etiam  Cantf  ^  Hortns  conclufMS  forof 
mea  Jponfa ,  bortas  conclufns  \  fons  fignatus^ 

IIL  Denique  B.   Mariam  Qei  Matrem  Virginem  8.    M;irft 
pott  partiim  perpetuo  manOfle ,  eadem  Traditio  do-  Matcf  D^ 
cct ,  &  vel  eo  nomine  merito  4an?qati  funt  ab  Ecclefla,  MrSnt^ 
yt  Hacretici   HeLvidius^  JS^ovinianns  y  Bonofus^  quod 
Mariam  Virginem ,  poft  Chriftum  iq  lucem  editum  1 
alios  ex  Jofepho  genuifle  Alios  impie   aflererent 
Damnata  eft  haec  haerefis  a  Siricio  Romano  Pontificc     Hanrcdol 
in  Romana  Synodo ;  a  S,  Ambr.  aliifque  Epifcopis  in  ^Sf,JiS, 
Conc.  Mediolanenfi ,  nec  non  a  Synodo  Capuenfi.  tis  il  ML 
^anchderefim  refellunt  inter  alios  Patres  S.ppiph  Hae-  Matris 
refi  88-  quae  eft  Amtdiiomarianitarum ;  J,  Ambr.  Ubt  P^^  ^ 
de  Infiitut.  yirginis ,  cap,  5.  6^  7.  8.  &  Epift.  ^%.  S. 
Hieronym.  Ub.  Adverfus  Helvidium^  De  ftrpetua  Vir^^ 
ginitate  B.  Maria^  S.  Ildephonfns  Toletanus  Archiepif-* 
COpus  |ib.  de  Virginitate  S^  Maria.  Hinc  B-  Maria  Ma- 
ier  Dei  antonomaftice  Virgo  femper  a  fidelibus  appel-  „     -. 
lata  eft,  ut  S.  Epiphan.  obfervat^   „„  Quis  unquam  ** 

irniuit ,  aut  in  qua  geqeratione  San^^ae  Mariae  nofnen 
9ufus  eft  appellare ,  qui  noq  fcifcitanti  ftatim  vocabu- 
lum  Virginis  adjun^it  ^  Nam*  ex  epithetis  iftis  ftatim 
lucent  argumenta  virtutis.  Quippe  juftis  omnibus , 
pro  eo«  ac  fingulos  decebat ,  fua  funt  cqiaue  dignitati 
atributanomina,,,,.  (^uemadmodum  jacob  Jfraet 
yocatus  eft ;  Zebedei  filii  Boanerges ,  hoc  eft ,  tonitrui  \ 

filii ;  Sahda  Maria  antonomaftice  didla  eft  Virgo ,  quia 
femper  Virgo  fuit :  ante  partum ;  in  partu ;  &  poft 
partum* 

Quatuor  argumentis  perpetuam  Matris  Dei  virgiV     ^^'^jf^f 
nitatem  oppugnabat  Helvidius ,  fed  ea  leviflima  funt ,  ^cFpondc.  ^ 
&  a  Patribus  facile  diluta,  Primo  quod  S.  Matth.  fcri*  tur. 
bit :  Antequam  convenirent » inventa  efi ,  in  utero  habens  Matth.  i^ 
di  SpiritH  Sanlfo.  Qonvenire  quippe  hic  idem  eft, 


89^        TheoL  Dog.  &  Moral.  Llb*  I. 

mc  nupliarum  opus  txeqQJ.Ex  quo  confequens  putabi^ 
HelvidiuSt  poftea  convenifle.  Sed  nou  eft  nccelfe: 
Jsfam  ScriptHTa^  quidfaCtf^m  nonfu  ,  afhniis  ^  (inquiti, 
Hieronymus  in  cap.  i.  b.  Matthaei. ) 

Alteruin  argumentum  tnltrucbat  ille  H^refi^rchaeTt 
illis  verbis  ;  ^^  non  cognojcfb-it  eam^  danec  pfffrih 
Quafi  particula  donrct  fjgmficet  potl  rd  tenipus  cog 
iiovKTe»  Verumt  S  Ambrofms»  Sl  S»  Hieronymui 
obfervant,  vocem  hanc,  dQnn ^non  fempcr  indjcaff 
Jd,  quod  omifTumdici  videtur ,  poftea  repetiturn  fuil- 
t^i  aut  id  deOifte,  quod  eraC  Scriptum  eft  eoiiq 
llai^  45.  Ego  litui  ,  tgo  fum  y  &  doncc  fvncfcAih^  ija 
/^/^.  Numquid  propterea  »  poftquam  fenuerunt»  quiv 
bus  dmec  dictum  erat ,  Deus  efle  deOvit  ?  I tem  Pr,  1091 
legimus.  Dixit  }jQminui  Domtno  mrot  ftde  a  dcxtwit 
fncis  ,  doncc  ponam  inimicos  tnoi  fcahUum  pedum  firo» 
ruhf,  Numquid  fubjedtis  popuhs  nationumj  qyi  antl; 
vidcbantur  inimicif  cum  falutis  audlorem  negarcnt  * 
ilmulacns  fervirenc,  ad  dexteram  Fatris  Filius  fcdeif 
delivit,  aut  in  perpetuum  non  fedeb»t? 

Tertium  argumentum  petebat  Hdvidius  ex  cOi 


De  Fide ,  &  Symbolo.  257 

Sed&  S.  Jofepb  virginem  fuiffe,  S,  Hieu  doccfc  Sic  5.  J^^rcpli 
*  cniin  illc  contra  Hclvidium  :  „  „  Tu  dicis  ,  Mariam  ^*'*™^ 
Virgiaem  non  permanGffe :  ego  mihi  plus  vindicot 
cciam  ipfum  Jofeph  virginem  fuiffe  per  Mariam »  ut  ex 
virginsui  conjugio  virgo  filius  nafcerctun  Si  enim  in 
jvirum  fandlum  fornicatio  non  cadit>  &  aliam  eum  uxo- 
rem  babuiffe  non  fcribitur ,  Mariae  autem »  quam  puta« 
tuf:  eft  habuiffe  >  cuftos  potiusfuit»  quam  .maritus : 
relinquitur,  virginem  eum  maniiffe  cum  Mariaj  Qm 
l^ater  Domini  meruit  appellari  „  ,,♦ 

§.    V  I  h 

Vc  Nominc  Virginis  Dei  Matris. 

Symbolum  Virginem  Dei  Matrem  dcfignat  ex  no» 
mine  Manam  i  Quod  &  S.  Lncas  facit » dicens »  Et  ^^g  ^ 
romcn  Virginis  Maria.  Haec  cft,  ad  cujus  nomen  omnes 
animas  piorum  recreantur.  „  „  Mariam  {^inquit  S.  Epi-  Waria De. 

{)hanius  Oratione  de  Labdibus  ipfius )  interpretari  fo-  ^U^noSxa* 
emus  >  Doniinain ,  atque  etiam  fpem«   Peperit  enim 
Dominum ,  qui  eil  fpes  totuis  mundi.  Rqrfus  nomen 
iilud,  Maria ,  interpreteris ,  Myrrham  maris.  Myrr- 
ham  vero  aliquis  dicit  de  immortalitate ;  eo  quod  pa«> 
iitura  effet  gemniam  inimmortalem  in  mari  ,,ht)c  eil , 
Sii  niundo.  CuiVirgo  ferenicatem,  &  tranquilitatem  Marla  illti. 
tontulit ,  dum  portum  peperit  Chriftum.  Rurfus  ita-  ^^  ^^^^ 
que  Mariae  beatum  nomen  interpreteris ,  illullratam ,  ^^„^^8  %U 
vtpote ,  quae  illuftrata  fit  a  Filio  Dd ,  &  cunftos  ufque  luminat.  B, 
ad  terminos  terrae  credentes  Trihitari  illuminaverit.  ^-  .Marw 
banda  enim  Virgo  Maria  cft  Sponfa  Trinitatis ,   ac  ^^^** 
plane  arcanus  difpenfationis  thefaurus,  cui  Gabriel 
ait:  Avc  gratia  plena  ^  Domint^s  tecum.  Suggeflit  Ga- 
briel.  Pater  de  co^lo  Spiritum  fanftum  arrhabonem 
iiiifit.  Praeparavit,  defponditque  Virginem  unigenito 
Filio,  quam  Pater  dilexit ,  Filius  inhabitavit  1  Spiritus 
fandlus  percupivit.„  „  Tum  addit,Prophetas  caeleftium    . 
illarum  nuptiarum  feriem  prdedicaffe ,  nimiru  ,5  „  Quo^ 
iiiodo  Virtjo  coeleftis  >  Sponfa  &  Mater  fimul  inveni* 
tur,  quac  donorum  antenuptialium  nomine  Spiritum 
fundum  accepit ,  dotis  vero  gratia  eixflum  una  01401 


TheoLDog.&MoralLih.  t 

^    Paradifo  »  i,*  Dcimde  SAlmiMti$Mis  ABg^licM  mrhM  pwM^ 

^  €Uw€  commeatatun    „  «  A?e  gratia  pkM :  Immcnf? 

gratiaSancte  Virginis*   A?e  gratii  plem. viitutibus 

multis  exornata,  inextinguibilctn  locem  prxte&drnsp 

Avf  ^m  pleaa,  bami  efca  rpirituaUs :  InteOquideai 

hamus  divinitas.    ATegratia  ptcnit  arca  glorix  rpiri* 

talis  t  orna  aurea  contiaeos  manna  cci^ldlc  • .  •  OpsE 

fitientes    perennig  fontis  dutcedjne  fatjas*,.  Alare 

fpiritate  i   gemmam   coelencm  Chriltum   hibens.., 

Splendidum  coelum ,  qux  tncomprehenfum  io  coel^ 

contines   Deum  -.•  Porta  coelorum*..  Qpo  pado 

Maru  Vir-  beatam  illam  praedicabo ,  qn^  tota ,  ac  radicitus  i\m* 

|a  Chfifto  data  gloria  «ft  ?  Solo  enim  Deo  excepto  cuniftjs  rupe- 

^o^'"  f '  "^^  eft  •  •  •  Ipf^  ^ceii '  &  ttnis,  Mediatrix ,  utriufque 

pcrior!   ^  unionem  commifit, , .  O  Virginem,ftupendum  monile 

EcdeGx!  Magnum  Myfteriumt  alcare  Sacerdotem 

pariterac  Virginem  indigitat»  quaccoeleftera  paneni 

Chrillum  menlEE  inlbrfefens*  tnbuit  inrcmilliuncm 

^  peccatorura   noftrorani»j>.    Quemadniodam  Chri- 

ftum  cum  Adamo  humani  generis  primo  paretite  con- 

fert  Apoftoiuss  eumque  noviffimum  Adam  appellat; 


De  Fide  9  &  Sjrmbolot  »9$ 

,»hoini;ium  generi  caufain  mortis  attulit  >  perquam 

x>  mors  eft  in  orbem  terrarum  inveda :  iV|aria  vitae  cau- 

jy  fam  prsebuit ,  per  quam  Vita  ipfa  nobi^  efl  produdt.  ^ 

Haec  Sandis ,  omnibus  aqteponenda  •  ut  Dei  mater ,     S.  Maris 

&  pras  omnibus ,  ac  fuper  omqes  honoranda ,  ob  cs-  Virgtnis 

lcftc  iliud  Myfterium ,  quod  in  •ejus  ptero  pcrfedum  cultM^^^fm. 

eft.  Hanc  Patres  omnesf  re}igiofe  (^olendam ,  ut  a  Deo  piians ,  & 

fccundam,  ante,  &  fupra  omnes  Sandos ,  S^  a  Cbri- mvocatja.' 

ftianisoninibuspie,  &  cum  fumina  fiducia  inyocan* 

dam  efte  docent ,  ut  qu9  non  folum-Chrifti  Dei , 

<}uem  &  corde  ,  &  parne  concepit ,  Sf  corde  quidem  . 

ielicius ,  quam  carne  geftavit }  fed  etiam  omnium  Chri- 

ftianorum  Mater  fit.  JPrasclaira  funt  ea  4c  re  J.  AugHfHni  ^^^^r' 

verbalib.  de  San^u  yifginiiate  ^  ^p.  6.  „  „  Maria  ergo  fi^"°cjiS 

faciens  voluntatem  Dei,  corporaliter  Chnfti  tant;um-  ftiOd.rc^ 

modo  Mater  eft,  fpiritualiter  autem  &  Soror,&  Ma-  Chriftiani^ 

f  er*  Ac  per  hoc  illa  una  foemina  non  fohim  fpiritu ,  ve-  JJJJ^r!*^ 

rum  etiam  corpore  &  Mater  eft ,  &  Virgo.  £t  Mater 

quidem  fpiritu  >  non  capitis  noftri ,  quod  eft  ipfe  Sai- 

vator ,  ex  quo  magisilia  fpiritaliter  nata  eft ,  qui^  om- 

nes ,  qui  in  eum  crediderint ,  in  quibus  &  ipfa  tft ,  rede 

filii  fponfi  appellantur :  Sed  plane  Mater  membroruqi 

ejus,  quod  nos  fumus ;  quia  cooperata  eft  charitate  %  mc 

tideles  in  Ecclefia  nafcerentur ,  quae  illius  capitis  qieai- 

bra  funt.  Corpore  vero  ipiius  capitis  Mater  ^  n  •  Haec 

omnium  titulorum  ejus »  ac  bonorum  fumma :  De  ^m 

tiJtiiS  efi  ^cfus ,  qui  vocaiur  Cbrifiu^  Ob  id  Gratia  pU^ 

na ;  &  Bencditta  in  mulieribHs,  Huic  ut  praepararetijr   Matth.  u 

dignitati,   omnium  plenitudine  gratiarum,  oninium  '^' 

donorum  charifmatibus ,  omnium  virtutum  uionili- 

bus  ornata  eft.  Caeteris  per  partes ,  in  Mariam  tota  fe     Deipane 

infudit  gratiae  plenitudo.  Ea  puritatc  donata  eft ,  qua  ^^^"jp^^yj^^ 

major  fub  Dco  non  poteft  incelligi :  Jo^a  pulchra  eft ,  dmn  Deum 

&macula  noneftinea.  Cam  dc pucatfs  agiturj  ««fltfiw  puritas/  S. 

tfe  ea^  propter  honorem  Domini ,  ficri  mcntioncm^(\{\\xm  a"^^V    ^* 

eft.  Ipfa  contrivit  caput  antiqui  Serpentist  In  ea ,  non    ^* 

minus  quamin  Angeiis    Deus  crat  condcns  naturansf 

cr  largicns  gratiam.  In  ejus  Immaculata  Conceptione , 

„,i  &  ortu.  Natura  graU¥  cedit  ^  ac  tremula  ftat^ 


r   h 


Luc-  19- 
Joan,  I. 

JoaiL  t> 
|4  Cqti  f. 


QiL  u 

Ephtn  ^ 

Coiofl;  I, 


Theol  Dog.  &  Moral*  LiK 


^  pcccatorum  morte  >  tanguoribus ,  rervrCQte «  capti* 
^vicace»  tenebrts  conllttuti,  lub  poteltace  diabol} 
I,  principispeccatorum ;  Ac  fic  fieret  Alediator  Dci 
^&  hominum  1  per  quem  poll  inimicitids  impieiaiif' 
^  nodrae  illius  graciae  pace  tiBitas,  reconciliatemur  Oca 
^  in  ^cernam  Titam,  ab  aeterna  mone^  quiecalibui 
,,  impendebat,  ercpti  Quod  innumera  Scripturae  Sa* 
cras  teltimonia  conHrmanc»qu£X  Astgttfi,  GongcrtL 
Aon  veni  vocare  judos  »  fcd  fffcjfow.  •*  KfJtif  tiaiti 
homimiqu^refc  ^  &  falvum  factn  ^  qaodpetitr^f^  «  *  £cce 
Agnns  Dci  3  yi*i  rofliV  peccatnm  Mundi .  *  *  Uf  falvum  f4*' 
cUt  poptilam  fnum a  peccatis  cor^m  **^  In  hac  m^mf^hm 
tui  e/i  titim  Dei ,  ntfoivat  opera  di^boU ,  • ,  Sui^tui  4U 
lexit  Mnnium »  mt  Fiiiumfuitm  uniifuitHm  daret  ^  at  i^mm 
nis  ,  qui  credit  in  eum ,  nonpereat  • , .  Eum ,  q^i  mn  n&m 
vcrat  peccatum^  pro  nohisfem  peccatum^  ut  hqs  fmM$ 
jufiitia  Dei  in  iUo .  * ,  Gratia  vohh  %  &  pax  a  Dco  P4- 
tre ,  &  D^mino  $tfm  Chrifio  j  qui  dciit  femeiipfum  pra 
peccatii  no/irit . , .  Deus »  f  «1  dives  efi  in  mifcncQrdia  , 
propter  muitam  diicBiomm  j  qua  dite^it  Ms ,  CHm  effemm 
mortui  peccatii ,  convivificavit  nos  i»  Cbrifio  * .  t  £riputi 


De  Fide ,  &  Symbolo^  30 j 

fionem  ^  &  cacis  vifim  >  dimttere  confra^os  in  remijfi&m 
Hem^  Vcnit  de  ccelis  Dcus,  homo  feftus  ex  Virgine  j  f^^^"*^ 
Uteflret  via  per  quam  veniremus  ad  Patretn  >  ut  ipfc  via^^quaei* 
aitt  Egofnmvia^  veritas^  &  vita.  Neaue  enim  per  musad  If^ 
nllam  creaturam  venitur  ad  Patrem »  fea  tantuiil  per  ^^     ^ 
Filium^  j,,>  Si  veritatem  quaeris ,  (  %«i>  A  AMgafi^ )  T^^t^, 
viam  tene:  Nam  ipTa  eft  via,quse  eft  veritas Jpfa  eft,Quo  ia  Jowv 
is ;  ipfa  eft,qua  is«  Per  Chriftum  ad  Chriftum  vcnis.  rer  -' 

Chriftum  hominem  ad  Chriftum  Deum  • « •  Ambulare 
vis?  £go  lum  via.Falli  non  vis?  Ego  fum  veritas*  Mod 
t)onvis?£go  fum  vita.  Hocdicit  tibi  Salvator  tuus< 
Non  eft ,  quo  eas ,  nifi  ad  me :  non  eft ,  qua  eas  >  nifi 
per  me«  Manens  apud  Patrem  veritas  ,  &  vita ;  in- 
dueds  fe  came ,  fadus  eft  via.  Non  tibi  dicitur :  Labofa 
quaerendo  viam  >  ut  pervenias  ad  veritatem  i  &  vitam^ 
Non)ioc  tibi  dicitur :  Piger  furge.  Via  ipfa  ad  te  vc-    Sapi%tU 
l)it,&  te  de  fomno  dormientem  excitavit „ ,».  ^^"^"  Anlclwu"* 
bumcaro  fadum  eft,  ut  iadaret  infantiam  noftram  faeu^^ 
Sapientia  Dei  1  per  qnam  creata  funt  omnia :  Cibus  hominum. 
Angelorum  feftus  eft  lac  hominum.  Panem  cali  dedit  ^ ***»•  77- 
eis  >  panem  Angelorum  manducavit  homo^  Quis  eft  pa^  ' 
nis  Angelorum  ?  In  principio  erat  Verbum ,  &  Verbum  j^  ^  . 
trat  apud  Deum,  Quomodobanem  Angelorum  man-  s.  Auguft. 
ducavithomo?  Verbum  carofa&um  eft^&  habitavit  in  Tu  >  \.  hk 
nobis.  „  Qnare  hoc  foftum  eft,  propter  te?  Ut  fugtrcSi  ^^^  *  '^^^* '  * 
^quimanducare  nonpoteras.  Invalidus  eft  infans  ad  z\\2^\i!^* 
^  comedendam  efcam ,  quae  in  mehfa  eft ;  Quid  facit  Dl^  Verl». 
„  mater  ?  Incarnat  efcam ,  &  conficit  lac  de  ipfa.  Sic  ^™-     ?^ 
5,Verbum  caro  faftum  eft,  ut  ladlc  parvuli  nutrire-  p&tm^SjUJ 
^  mur,  qui  ad  cibum  quidem  eramus  infantes.  Verum 
^  hoc  intereft ,  quia  quando  cibum  mater  incarnatum 
^  lac  facit ,  cibus  in  iac  con vertitun   Incommutabile 
^  autem  manens  Verbum  >  carnem  aflTumpfit  >  quod 
^  eft ,  non  corrupit ,  non  commutavit  i  ut  per  habi« 
^  tuitj  tuum  tibi  loqueretur ,  non  in  hominem  tranf^      , 
^  mutatus,  atque  converfus.  Filius  Dei  homo  fadus  ^^^^^  ^ 
),  eft  i  ut  nos  faceret  filios  Dtu  )> »  Fadus  eft  homo  tus  eft ,  ut 
noftri  generis ,  ut  nos  divinae  naturx  poflimus  efTc  nos  <|c^e« 
confortcSf  Originem ,  quam  fumpfit  in  utcro  Virgi*  ■!»*  0« 


rudus  ei 

IhrUli  col- 
igenduf. 


Theol  Dog.  &  l\Ionil.  Lib.  L 

oiSf  pofuie  in  fDncem  Baptifmatl^  Dedie  aqaz  qnod 
dedit  Maeri.  Vtttus  eaim  Aleiilimit  &  obutiibndo 
Spirkus  laoi^i^  qux  fecic»  ut  Marta  parerec  Salvaco* 
rem  ,  eadem  fadc ,  ut  regeneret  undi  credenicm . « •  < 
Uoiferla  fumma  Bdelium  ^  fouceorti  bapiirmatis ,  flcut 
cum  Chrillo  in  pQfliune  cmdfixi,  in  kclurrcClionc 
relurcican,  in  Afcentionead  dcxreram  Parni  coUocj- 
ti,  ita  cum  iplo  fumus  Jn  ejusN^tiviciic  congcmerii 
Qtiifquis  enim  hominum  in  quacunijue  tnundi  pjfte 
credentium  regeneratur  in  Chriilo,  interuiiu  on^^iua- 
ks  tramice  vetullatis.^tranfic  iii  novutn  hQmincm  re- 
nafcendo ;  nec  jam  in  propagine  hsbeiur  c^niahs  f^« 
triSf  led  in  germiae  S«ilvatoris,  qui  (dcohlms  hQfnt'* 
nis  fedus  eft ,  utnosfilii  Dei  efle  polfimus.  Nifi  eniin 
ille  ad  nos  hac  humilieate  defctnderec  t  nemo  ad  illunt 
ulHs  fuis  meritispcrveniret,jj,»  Verba  funt  -V.  LecniM 
Serm,  5*  &  6,  in  Nniv^  Dom*  Gratias  igitur  imraurti* 
les  Deo  agamus.  In  Chrtdo  renati}  ut  novi  homtnei 
vivamus  1  in  novitate  Sptritus  ambulemus .  uc  nova  in 
Chrifto  creatura*  DeponamusTeterem  homioem  cum 
'adibusfuis:  &  adepti  parciQpactootm  gcneracionii 


De  Fide ,  &  Symbolo*  jof 

er  accendi  debemus.  Hic  fcilicet  Incaraationis  ,  &  ter  tx  i^ 
4ativitatisDominicaBfinis  cft ,  ut  difertc  S,  Astg.  docet  Nldvitatc 
ib«  dc  Catechi^ndh  Rudibiis ,  cap.  4«  ^  ,|  QuSC  major  Chrifti  ool« 
au(a  t^iinquit)  Advcntus  Domini,  nifi  ut  often-Mgcndus; 
leretDeusdileaionem  fuam  in  nobis,  commendans  ^^^^j^ 
am  vehementer ;  quia  cum  adhuc  inimici  eflfemus » 
^hriftus  pro  nobis  mortuus  eft  ?  Hoc  autem  ideo » 
|uia  finis  praecepti  i  &  plenitudo  legis  charitas  eft :  CJc 
k  nos  invicem  diligamus  >  &  aucmadmodum  ille  pro 
lobis  animam  fuam  pofuit ,  iic  &  no8  pro  fratribut 
nimam  ponamus :  Et  ipium  Deum ;  quoniam  prioc 
lilexit  nos>&  Filio  fuo  unico  non  pepercit,  fedpro  no* 
)is  omnibus  tradidit  eum;  fi  amare  pigebat,faltem  nuna 
edamare  non  pigeat  Nulla  eft  enim  major  ad  amo* 
em  invitatio ,  quam  praevenirc  amando ;  &  nimis  du« 
us  eft  animus  j  qui  diiedionem  fi  nolebat  impende- 
e  ,  nolie  rependere » • .  Si  ergo  maxime  propterea 
!^hriftus  advenit ,  ut  cognofceret  homo,  quantum 
!um  diligat  Deus ,  &  ideo  cognofccret »  ut  in  ejut 
liledUonem  >  a  quo  prior  diledus  eft ,  inardefcerct » 
>roximumqueillo  jubentCi  &  demonftrante  dilige* 
et  >  quinon  proximum ,  fed  longe  peregrinantem  di« 
igendo  fadtus  eft  proximus ;  omnilque  Scriptura  di« 
^ina  j  quae  ante  fcripta  eft ,  ad  praenuntiandum  Adven« 
um  Domini  fcripta  eft ,  &  quicquid  poftea  manda« 
um  eft  litteris ,  &  divina  audlaritace  firmatum ,  Chri« 
tum  narrati  &diledlionem  monet:  Manifeftum  eftj 
lon  tantum  Legem  ,  &  Prophetas  in  illis  duobus  pen« 
lerepraeceptisdilecflionisDti*  &  proximi^  fed  ctiam 
juascumque  pofterius  falubriter  confcripta  funti  me« 
noriaeque  mandata  divinarum  voiumina  Littcra* 
um  ,)  „«  Verbuni  caro  fadum  eft »  ut  carnalem  ho« 
ninumamorem  totum  ad  fe  aliiceret ,  &  a  caeteris  fen«« 
ibilibus  omnibus  in  fuam  carnem  totum  avocaret» 
iac  arte  ufus  eft  benigniflimus  Deus «  ut  homines  ad  * 
piritalem  aniorem  fapientias,  juftitiaDquc  in  Chriftt 
:arne  latentis  proveheret ;  ut  docet  S^  Bernard.  Serm» 
lo,  in  Cantica.  „„  Ego  inquit^  hancarbitror  praeci* 
^puam  invifibili  I^cofulfte  caufam»  quod  voluit  id 
Jofn.  /•  V  ji  car-» 


Imitandx 
irturcs  , 
uarum  no- 
is  e\em 
lum  in  In- 
arnatrone^ 
l  Nativ. 
LJaChriltus 
ediL 

-   Cor,    8* 


505        Theol.  Dog.  &  Mord!.  Lib*  L 

„  carne  vid^ri ,  &  cum  homjnibus  converraVi  ^  ut  C2r< 
^,  nalium  videlicttt  qtn  uiri  carnilicer  aaure  non  po«. 
^  terant ,  cuncbs  primoad  lux  carnis  lalutarem  amo 
„  rcm  atfediones  retraheret  ,  atque  ita  gmdadai  id 
^^amorem  perdaceret  Ipiritualem  j,* 

III*  Imitari  debemus  virtutes  ?  quarum  nobis  exeo}». 
plum  dedic  Fiiius  Uei  iu  Incarnatione »  &  Nativitato 
lua,  humilitatem  imprimis  >  paupertatem  *  mortitici* 
tionem  carnis^  txinarjvn  fimGttpii*m  jQtm^m  icn/g  ar* 
cipieni  j  in  ftmitiiudimm  bominum  fi8m  y  &  babiiH  im 
ventiis  Ht  bomo  ;  Et  j  Propier  nvi  r^cnus  fnBus  efl  j  fnm 
dives  effci ,  at  illius  impid  divhcs  cfltmau  Nitus  ett  ut. 
peregrinus  in  diverforio :  natus  tlt  in  viii  praelepio :  na- 
tus  eit  media  hyeme-  Fa&um  tjl  (inquit  S.  Lucasl 
Cfim  efteni  ibi ^  implni  funt  dies »  ut  pdrera »  &  pcpiWit 
fHitimftiumprimogenitHm^  &  pmmii  eum  invoivir  ^  & 
retlinavit  eam  inpr^fapia  ,  ^tiia  non  erat  ei  l^cus  in  ds^ 
verforio.  Neque  verofcribiti  non  fuiiFe  locum  in  di-*; 
veribrio ,  fed  ei  non  fuiffe ,  qui  dicit ;  ^Jtus  efi  Qrhis  i :  r^ 
r^ ,  &  plemtudo  ejus,  Quod  etiam  ^*  ^oannei  tcftati» 
ett  :  Jn  propria  venit  ^  &  fai  eum  nm  rei^eperunt^  ^^  Iq 
.,  nr;^]>nt  vHnf  in  fi  Hnla  .nnsm  anmt  Vi»rhnm  mt^m«1 


De  Fide ,  &  Symbolo^  J07 

y^no,  tnaxime  nobis  hamilitas  commendatun  Viani 
yy  enimnobis  fecit  per  humilitatem,  quia  per  fuper* 
yy  biam  recefleramus  a  Oeo ,  redire  ad  eum  nifi  per  hii« 
),  militatem  non  poteramus  >  £t  quem  nobis  propone- 
),  remus  ad  imitandum ,  non  habebamus.  Omnis  enim 
))  mortalitas  hominum  fuperbia  tumuerat*  £t  fi  exille- 
^y  ret  aliquis  humilis  vir  in  fpiritu,  ficut  erant  Prophetsp; 
^  &  Patriarchde>  dedignabatur  genus  humanum  imitari 
5,  humiles  homines.  JVe  •ergo  dtdignaretur  homo  imitari  .  M^  En. 
bomtnem  humiumy  Deusfafius  efl  humiliSy  utvelficfuper*  ^      *•• 
bia  generis  humani  non  dedignaretur  fequi  vefligia  Dei^ 
Quamobrem  erubefiat  effe  homofuperbus ,  propter  quem 
bumtlis  faSus  eft  Deus. .  ♦  „  „  Ad  magna  nbs  tendimus , 
parva  capiamus,  &  magni  erimus.  Vis  capere  celfitudi- 
nem  Dei  ?  Cape  prius  humilitatemDei;  dignare  efle  ^^^^^^l 
humilis  propter  te »  quia  Deus  dignatus  efthumilis  efle  |8.  be  Ver« 
prqpter  eumdem  te  :  non  enim  propter  fe.  Capeergo  bisDoiniajj 
humiiitatem  Chrifti ,  difce  humilis  efle  ,  noli  fuper- 
bire.  Confitere  infirmitatem  tuam ,  jace  patienter  ante 
Medicum :  cum  ceperis  humilitatem  ejus  ,  furgis  cum 
illo :  non  quafi  &  ipfe  furgat    fecundum  quod  Ver- 
bum  eft ;  fed  tu  potius  >  ut  magis »  magifque  a  te  ca- 
piatur,)  ,3«  Filius  Dti  hominem  afliimpfit»  &  in  illo  S.  AugJib. 
55  humana  perpelRis  eft.  Haec  medicina  hominum  tan-  5u^.ifi^°"* 
„  ta  eft  5  quanta  non  poteft  cogitari.  Nam  quae  fuper-  cao.*  iiT^ 
„  bia  fanari  poteft ,  fi  humilitate  Filii  Dei  non  fanatur  ? 
„  Quae  avaritia  fanari  poteft  >  fi  paupertate  Filii  Del 
,3  non  fanatur  ?  Qiiae  iracundia  fanari  poteft »  fi  patien« 
yy  tia  Filii  D^\  non  fanatur  ?  Quae  impietas  fanari  po* 
„  teft ,  fi  charitate  Filii  Dei  non  fanatur  ?  Noiiteamare 
yy  carnalia ,  quia  in  FiHo  Dd  nec  niafculus  nec  facmina 
yy  fumus.  Nolite  amare  temporalia ,  quia  fi  bene  ama« 
„  rentur ,  aniaret  ea  homo ,  quem  fufcepit  Filius  Dei* 
yy  O  medicinam  omnibus  confulentem ,  omnia  tumen* 
„tia  comprimentem ,  omnia  tabefcentia  reficientem  » 
y^  omnia  iuperfiiia  refecantem »  omnianeceflaria  cufto* 
,,dientem  ,  omnia  perdita  reparantem,  omnia  depra« 
^  vata  corrigentem ! 
,9  y^  Tunc  Lex  impletur }  dum  non  cupiditate  rerum 
V  3  tem- 


Theol  Dog.  Sc  Moral*  Tjb,  h 

teniporaHum  #  fed  charitate  illius ,  qut  prsecepit ,  Bunt  i 
quaecuQique  praecepit-  Omnia  ergo  bona  terrena  con« 
tempfit  homo  faCtus  Dominus  Jelus  ChriOus ,  ut  coii- 
teoiDenda  monltraret  »&  omnia  terrena  mdlj  lultinuit» 
quae  ruflinenda  pr^cipiebat ,  ut  neque  in  ilUs  qu^rei^ 
tur  telicitas,  neque  in  iftis  tnfelicitas  timeretun  Natuf 
enim  de  Matre^  qu^e  quamvisa  viro  intdcta  conccpmti 
femperqueintacta  permanferit,  Virgo  conciplemf  V^f 
go  parienSjVirgo  moriens,  tanien  fdbru  defpoafataerattJ 
omnem  typum  carnalis  nobilitatis  extinxit.  Natui 
etiamin  civitate  Bethlehem>  quseintcr  omDes  JuJa^ 
civitates  ita  erat  exigua  ^  ut  hodie  vjx  appelJetur .  no^ 
luit  quemquam  de  cujulquam  terfenae  civitaiis  fubii* 
mitate  gloriari,  Pauper  etiam  faclus  eft^  cujusruntl 
omnia ,  &  per  quem  creata  funt  oiiinia »  ne  quUquatn, 
cumineum  crederct,de  terrenis  divitiis  audtTet  cx- 
toUt,  Noluit  Rex  ab  hominibus  fiert »  quia  humilitatit, 
ollendebat  viam  miferisi  quosab  eo  fuperbia  fepi 
verat:  quamvis  lempiternum  ejus  Regnum  unt\ 
'  creatura tcftetur.  Efurivitiqui  omnespalQt,-&c 
( inquit  S\  Aug^  lib.  de  Cdtcchi^andis  Rauii^us ,  ap,  22« 


DeFide,  &SymbolOf  }o> 

tem in ftabulo  narcitur  Chriftus >  &  in  prasfepio  recli-  _. 
natun  £t  nonne  ipfe  eft ,  qui  dicit :  Meus  eft  orbister.  ^"^  *^' 
ra  j  &  ptenitudo  ejus  ?  Quid  er^o  ftabulum  elegit  7  Piane 
ut  reprobet  gioriam  niundi,damnet  faeculivanitatem» 
Necdum  ioquitur  lingua ,  &  quaecumque  de  eo  funt , 
clamant  >  praedicant ,  evadgefizant  >  ipfa  quoque  infan- 
tilia  membra  non  filent.  In  omnibus  Mundi  judicium 
arguitur ,  fubvertitur ,  confutatur*  Ipfe  eft  promilTus  ^^ 
olim  per  Ifaiam :  Parvulus  fciens  reprobare  malum ,  &   . 
eligere  bonum,    Malum  ergo  voluptas  corporis»  bo« 
num  vero  afflidio  e(t  Siquidem  &  hanc  eligit»  &  il« 
lam  reprobat  Puer  fapiens ,  Verbum  infans  ^  „. 

ARTICULUSV. 

^o  quartus  Articulus  tymboli  exponitur. 

PafTus  fub  Pontio  Pilato ,  •  Crucifixus »  Mortuus,  & 
Sepultus« 

Myfterium  Paflionis  Domini  explicandum  impre- 
lentiarum  fufcipimus  ,  in  quo  folo  nos  gloriari  ^  ^^^  ^, 
oportet ,  &  prgeter  quod  nihil  fcire  fe  profitetur  Apo-   ' 
ftolus*  ^on  judicavi ;  inquit ,  me  fcire  aliquid  inter  vos^ 
nift  fjfefum  Chrifium ,  &  hunc  crucifixum.   Licet  enim 
yerbum  Crucis  pereuntibus  liuUitia  fit :  lis  tameo  >  q^^i  *•  ^^*  '• 
falvifiunt^  idefl,  nobis  ^  Dei  virtus  e0. 

§.  I. 

Articuli  Fides  explicatur^ 

VcHs ,  &  homo  Chriftus  vere  paffus :  Non  tamen  paffa 
Deitas^ 

Chriftum  Dominum,  Deum  verum,  Deicjue  Filium 
vere  paflum  efle ,  hoc  eft ,  captum  illuium ,  variis 
injuriarum)  &  cruciatuumgeneribqsalfedum  y  demum 
in  Crucem  fublatum ,  ibi  mortuum  efle ,  ut  opus  re- 
demptionis  noftrae  confummaret ,  hoc  Articulo  pro- 
fitemur»  Judicis  autem  nomen,  fub  quo  paflbs  eft 
Chriftus,  adfcriptum  eft,  ad  hiftorias,  temporifque  t 
cxploratiorem  cogmtionem.  Erat  enim  id  temporis 

V  3  Pon- 


Iio       TbcoL  Dog.  &  Moral  Uh,  L 

FoiiCBsrabtDs  JaiaPnfet,  fab  Tlxrio  Impoato* 
le*  Tcfli  m  vert^b  etmit  ikdjriCM  ,  ib«  Sikittirii 
pmlicliooeiii  aaa  coiBpnolMam  :  i^re  sfpsemitmm 

trriumm ,  C^  Jkrtiir  ,  l^  «ntaMfcMis  m«  Mnr «  i^ 

TTMdcm  rm  Crvriikf  #tf  itmdemimm^  ^  f9gi§Mmimm  ,  ^^ 

i«ik.m  trmififtH^imm,  Uode Dikipcili ( oc refemir Adiioiii 4« ) 

uMfucDiter  kTatrcniot  f^occin  ad  Oniai  1  &  «iarenim; 

•  B^um  tm  es  ^   qmi  feuMi  imimm ,  0-  itw^m «  mMre ,  <^ 

mmmlSf^umimusfmmit^mi  Sfiriim  fMmS^  ftr  #r  p^ri$ 

mm  2.  ifi^ri  Omvid  fmtritms  dixiSi :  ^^srr  fiammtrmmi  G^mit^M 
&  pQpmli  rnitdirm  fmmi  im4mia  f  Adflmrmmi  liigr%  iwrrm^ 
^  Prifuifi$  C0mp€mirmmi  im  mmmm^  adverfmi  Dmmimmm^ 
&  ai-verfmi  Chrifimm  fjmi  i  CmKmcmeriuu  rmnm  twre  im 
UpitMi  ifis  mitmfms f^mSmm  fmcr mm  tmmm  Jrfmm  ,  ^tttm 
mmxifli^  fferodes ,  &  Pii^mty  cmm  CemiihmSf  ^  papmlis 
ifrgd  y  fseere^  ^mm  mmm  ima  ,  c^  amfiUmm  tmmm  detn* 
wrmm  ficri, 

[ogm,!^  ChriHan]  igitur  DeuTHt  ac  DofoioQfn  noflmilit 
Vtrbmm ,  ^m&d  frmt  im  friniipim  apmd  Demm  ^  per  qtfem 

Bcbr.  f *     pmnii  f^Ua  fmmt :  ^mtm  icmflitmit  Dems  btrrdem  smimerf^ 


De  Fide ,  &  Symbojlo^  1 1  j 

is  mortui  yjufiitU  vivamsis ;  chjhs  livorefmati  effisp^ 
rLiseftautemnoncorporerolum^fed  etiaoi  ani* 
quam  >  quoad  inferiorem  partem  humanorum  af- 
n ,  perptrflionibus  tradidit.  Unde  ait :  Triftts  efi  Matth.  s<; 
( mta  kfque  ad  morfem.  Et»  Deus  meus  l  Dens  meus  \  Marc  is» 
id  dereliquifii  me  ?  EtG  enim  Perfonae  divinae  natUr 
mana  in  Cbrifto  conjunCta  fuerit;  nihilominus 
1  paflionis  acerbkatem  fenfit ,  ac  fi  ea  pon* 
ofada  nonfiiiflet;  cuminuna  Jefu  Chrifti  Perr 
utriufque  naturae  ^  divinae ,  &  humanse  proprie*^ 
fervatae  fint.  ,,„  Agit  enim  utraque  forma  cum 
rius  communione ,  guod  proprjum  eft:  Vcrbo 
cet  operante ,  quod  Verbi  eft  ,  &  carne  exequen^ 
quod  carnis  eft*  Unum  horum  corpfcat  miracu* 
aliud  fuccumbit  injuriis,,;  (  inquit  S.  Leo in  Epi(b 
tvianum^ )  Pdllbs  igitur  Chriftus  fecundum  car- 

ideft ,  fecunduin  humanam  naturam ;  non  quod 
i  fuerit  a  doloribus  libera :  fed  immunis  fuit  a 
iitibus ,  &  doloribus  fecundum  divinitatem ,  quas 
is ,  &  mutationis  incapax  eft.  „,,  Ea  ,  quae  iUnt 
lis  fuae  propria  fibi  neceflario  fapiens»  paflTus  di- 
ir ,  qux  iecunduni  carnem  ^cciderunt :  Quamvis 
endi  eflet  expers ,  quatenus  Deus  intelligitur ; 
it  S.  Cyrillus  Alcxandrinus ,  in  Epiftola  ad  /'^/c- 
w^ )  Et  quomodo  rede  dicimus  ?  Mortuus  eft  hoi- 
quamvis  anima  ejus  non  moriatur :  ita  recle  dici-^ 

paffus ,  &  mortuus  eft  Chriftus  Deus  hpmo , 
ivisdivinitas  pallioni,  &morti  non  fit  obnoxiaf 
is  de  FiHo  Dei  verba  dicuntur ,  videndum  eft  > 
dum  quiddicantur.  Non  enim  homine  aflfump- 
rfonarum  numerus  auflgs  eft ,  fed  eadem  Trinitas 
it.  Nam  ficut  in  homine  quolibet ,  pr$ter  unum , 
,  qui  fingularitcr  fufceptus  eft,  anima,  &  cor- 
fia  Perfona  eft  $  ita  in  Chrifto  V^rbum ,  &  homo 
erfona  eft.  ,,  „  Et  ficut  homo ,  verbi  gratia ,  Phir  • 
hus  non  utique  nifi  fecundum  animam  dicitur , 
leo  tamen  abiurde,  fcd  congruentiflima «  &  ufi- 
ma  locutione  dicimus  Pliilofophum  cascumt 
fophuui  njortuum  ,  PhilQiophpqi  fepultum  ^ 

V  4  \m 


cfiFavDei.  

Fitri;UprafPteracafiiMfonQ«6rTiiq^  minor 

cft  P^cre  *  Md^m  ^  FLimm  Dei  €wm£M^xMm  fiacmmr  ^  mm- 

er  ^irzmie  giwimum  •  jU 

M« rx/W  msimspammfimt^fid  a  m$0rM  fmftx  ^ 

Sic  Ulod  fidd  capoe  ci|ilicit  &  4ug*  £p.  1691  ilm 

%.    IL 

ActfhitMt  Prpmdi  Chrifiu 

Iri^riar     A  cerbitfimafn  faifltChrifti  Domim  Paf&orten]  muU 
probint  £t  prino  Qiiideiii  ffittriarcm  tnto]! 


^'W     il  ce 


DeFi(ie,&  Sjrmbolo.  |i| 

!meis  9  &  peregriuMS  filiis  matris  med « •  •  Jb  CM^Bu  tim 
fmns  mues^  ^ui  tribdant  me  )  in^roperimm  expeSami 
$or  memn  i  &  mifcriam^  £t  faifiinni » qm  finud  eontrifi^ 
retnr^  &  nonfait ;  &  qni  ionfolantmr^  &  nMinwni^  '  , 

Ffidtq,  87.  Longe  fteifii  notos  meosa  mOf  pofiternntma 
akominationem  ftbu  Traditns  fnm »  &  non  egredietmr  ^ 
ocnli  mei  iangnenmt  prM  inopia « • ,  Eiongi^L  a  me  amicnm^ 
tr  ptoxmam^  €Sr  notos  mios  a  miferia.  Pfaliiu  141« 
Confiderabam  ad  dexteram^  &  videiam^  &  non  er^t 
qm  cognofcertt  me^  Periit  fnga  nmte  ^&nonafi»  qm  re« 
^nirat  animm  meam^  Ifid»  6j^  Circnmfpexi »  &  nms 
€rat  anxiliator  ,  qn^fivi ,  &  non  fmit  qni  adjHvartt^ 
DaBiel.  9.  Et  non  erit eins popnins $ qm  enmmgatnrnsefi^ 
^ch.  1 3«  Fr^mea  ^  fyfciiorefnper  Pafiorm  »rMi ,  &jnm 
ptr  virnm  cob^remem  mibi ,  dicie  Domimss  exercitmm  t  - 
Percnte  Paflorem ,  &  difpergentnr  oves.  Tcrtia  dolorif 
iiiCefioris  caufa  fuit  jadura  vitas ,  &  quidem  pretiofi^ 
fimse ,  quam  homo  fuapte  natura  refugit  Jerem.  ia« 
Reliqui  domum  meam  ,  dimifi  btreditatem  mtum :  Dedi 
dileSam anm^m  meam  in  mann  inimicornm  ejn^  Quarta 
caufd  eftinutilitas  paflionis  ejus ,  &  fanguinis  pretio*. 
iiflimi  pro  maxima  Hominum  parte^  fciiicet  pro  re« 
probis ;  maximeque  Chrillianis  >  qui  gratia  redemp* 
tionisabutuntur.,  peccatifque  luis  caueft^m  medici*» 
iiam  irritam  redunt  j  Filinm  Dei  concnlcantes ,  &  San^  HAr.  lou 
guincm  poUutum  dnuntesyin  quofanffificatifunt ,  &  Spi* 
ntsiigratia  contumeliam  facicntts^^^  Rnrjns  crucifigen*  JUbr.  & 
tcs  fibimettpfis  Filium  Dei  ^  &  ofirntui  habentes.  Quo* 
rum  quidem  crimen  gravius  efl  quam  Judasorum ,  qui 
£i  cognoviffent ,  nurnqt^am  Dominum gloria  crmifixiffent.  i*  Cof.  u 
Chriftiani  autem  plerique  &  fe  nofle  Chriftum  profi- 
tencur,  &  tamenfadis  negantes,  quodammo/lo  vio« 
lentaseimanusvidenturinferre.  Unde  .S^.  Aug.  £nar« 
inPfalm*  7«ait;  Fideinrconfummataneqnitiabominnm^ 
'    qnt  crucifixcrunt  Filium  Dei\  fed  eorum  major^efl^  qni 
t^olnnt  reSe  vivere ,  &  oderunt  pracepta  veritatis  j  prn 
qnibusfrucifixusefi  Filins  Dei.  Horum  omnium  pnis 
.  fcientia ,  &  perfpicaciffima  cognitio  non  poterat  non 
excicare  timorem»  taBditmi»  dolorem  acerrimuia  i^ 
V  f  40* .    c 


iaferioritMtfa 

ftrwu^  &  tmwirmmmi  m  iemhs,  Yin  dokmm  TribM 

nteocifEfmfii  leftatK  cft  fbdor  §memiem :  Fsiim%  m 

Lo&  tu     ^^miMpT^iximimmk^^  £Mfm8m  t$^m  ^fmifiw  f«fJ| 

Corpmt      Corporb  etiini  dokmicertsiilimt  fiif  re  i  nali  enuii 
^^  ^  ftitt  corports  ejas  gm  qiK  gratininm  poetu^  ooa 

adSm  capuc  fptnif  cooipmChioi,  &  voiiduie  pefCuiTuiii^i 
frcfei  fpy cjs  tceda^ ,  aiipiicx& ;  tDtmii  corpns  B^gd^ 
Its  verberamoi ,  ac  bnptoai  e(t  PaHos  dl  in  Iibertateg' 
qabcapeus,  &  funitiys  Tinclm;  ict  &inat  qtita  btal^ 
phenius  i^ppetitDS « in  bonore ,  &  glorii,  quia  tllurus, 
&  concuoieliis  laceffitus»  &  cum  litronibus  crudH  ^i; 
in  guftu ,  qaia  felle ,  &  aceto  patatus ;  in  olfichi,  quii 
fa!torec^cLverum  inCilvanj^  Monte  repulrorum  in^ 
fedus ;  in  auditQ  ,  Quta  roces  btarpbcniantium  i  trri^ 
dentium  ,  &  exprobrantiutn  audiAir;  in  tifu  «  quim 


De  Fide ,  &  Symbolo»  i  i  f 

fitim  Chrifli  in  carne  mea  pro  corpore  ejus » qsiod  efl  EccU^ 
fia.  £t>  repletus  fnm  confolaiionc  ^  fkperabkndo  gaudio  iu 
omni  tribuUtione  noflra.  Verum  Chriftus  Dominu» 
amariffimse  Paffionis  calicem ,  quem  bibic  >  nulla  fuavi-^* 
tate  permitta  temperavit.  Humanas  enim  naturae» 
^quam  afTumpnt  >  lentire ,  ac  perpeti  omnia  tormenta 
Yermifit,  non  fecus>  ac  fi  hotno  purus»  non  etiam 
Deus  fuiflfet.  Has  rationes  aSerunt  S.  Thomas  3.  partf 
Qpaeft.  46  &  Concilii  Tridentini  Catechifmus. 

Chrifti  porro  dolores  acerbifiimi  vaticiniis  PrQphe* 
tarum  prsedidti  funt.  Pfalm.  70.  ^ia  dixemnt  immici 
mei  mibi :  &  qui  cuflodiebant  animam  meam ,  confilikm 
ftcernnt  in  unum ,  dicentcs:  Deus  dereliquit  eum^  perje* 
ijuimini^  &-  comnrehendite  eum ;  quia  non  efl ,  qui  eripiat^ 
{.amentationum  Jer.  4«  Spiritus  oris  noflri  Chriflus 
JJominus  captus  efl  pro  peccatis  noflris.  Pfalm*  34.  Sur^ 
gcntcs  tefles  iniqui ,  qudt  ignorabam  interrogabam  me  .  .^ 
^^oniam  mihi  quidem  pacifice  loqtitbantur ,  &  in  iracun* 
iiiu  tcrrsi  loquentcs  dolos  cogitahant :  &  dilatavtrunt  fum 
ftr  me  os  fuum  :  dixtrunt ,  Euge ,  euge  >  viderunt  oculi 
fiuflri  ,  PCalm.  40,  Inimici  mei  dixerunt  mala  mihi , 
J^luando  morietur ,  &  pcribit  nomen  ejus  •  f  .  Adverfum 
f/ie  fufurrabant  omnes  inimici  mci ,  aiverfum  me  cogitam 
bantmala  mihi.  l^crbum  iniquum  condituerunt  advtffum 
fnc.  Pfalm.  21.  Deus,  Deus  mtus^rtfpice  inme^  quarc 
me  dcrcUquifii  ?  Longe  a  filute  mea  verba  deliSorum  mcom 
fum  .^  ,  tgo  autern  fum  vermis  ,  &  non  homo  5  opp  roifiu 
rium  hominum ,  &  abji  £fio  pUbis^  Omnes  videntes  mc ,  rft- 
t:(crunt  mc ,  locuti  funt  labiis  ,  &^  movtrunt  capuc  .  ♦  • . 
^uoniam  tribulatio  proxirna  eft ,  quoniam  non  efl ,  qui 
aajuvet.  Circurndcdernt  me  vituU  multi ,  tauri  pingues 
ohfederunt  me :  Aperuerunt  fuptr  vie  os  fuum ,  fitut  Uo  ra* 
piens  >  &  riigiens.  Circumdederunt  me  cancs  muiti ,  coru 
ciliummdignantium  obfcdtt  me^  Foderunt  manus  meas  ^ 
&pcdes  meos :  Dinumeraverunt  omnia  offa  mea.  Ipft  vero 
conftderavcrunt ,  &  infpexerunt  mt  :  Diviferunt  fibi  vCm 
/iimenta  trtca^  &  fuper  veflcm  mcam  mtferunt  fortem. 
y hlm^  6d^  Salvummefac^  Deus  ^  quoniam  intraverunt 
aquji  ufque  ad  animam  meam  • ,  •  ycni  in  aUitiidiaem  tfM? 

rii  ^ 


1 16       Theot  0og.  &  Moral.  Liti.  h 

ferfecmtifimtmi  immittmeiinJ^/kt^uiMBrMfm^^mm 
9xf9lveBjm.  ^mum  propter  it  fi^imm  §ffr§krim  g 
0p€rmt  emifmfiQ  fuiem  mm.  &&  Ukiar  90.  Ctffmi 
9iem deii peremtiemtibms ^  &  gemmjmm  veBauHmsifm» 
fiem  mam  mom  avertimb  imerepmmtUms^  &  ecimf^mimiikm 
itt  m.  Etcapi  f  3«  Mw  efijfeeies  mi^  me^meiewi  0"' 
vidimms  em ,  &  mom  ermt  sfpeSms^  &  dtfidermmmsms  mmj 
defpeSmm^  &'moviffimsmm  virorm^  virm  dolmrm^  & 
feiemtemimfirmsitmsemz  &^mofi  mbfeomdisms  vmltms  ^mt^ 
&defpeSmsi  mmde  mie  repmtavimsms  emms.  Fere  Immgmom 
ssofiros  ipfe  smlit  ^  &dolores  mefiros  ipfe  portmvk  t  &  moo 
pmtavimmsemqmofi  leprofm^  &  peremffmm  Doo^  & 
bmnsiUatm.  iffe  amtm  vdmeratms  efi  proptor  smifmitmtes 
nofiras ,  attritms  efi  propter  feelera  wofira  i  difcipUma  paeis 
nofirmfmper  em ,  &  hvore  ejms  fematifmms^  Laineotat 
^er«  J.  Dalnt  pfrcmtienti  fe  maxillm  ^fatmrabitmr  oppro^ 
riis.  Et  cap.  1.  Attendite ,  &  videte »  /i  </l  dolor  fiemt 
dolor  memsf 


{ 


S*   I  IL 
C  RUC  J  F  I  XU  S, 

Hoc  verbo  tnortis  gends  exprimitar  >  quam  pra 
nobis  Chriftus  Domious  perpefTus  eft  >  quo  nuU 
*  lumturpius,  aut  acerbius  excogitari  potuit  >  quo  a& 
fici  nonnifi  nocentiflimi)  ac  fceleratiflimi  homines 
^'•"^".•confueverant,  maxime  apud  ludaeos.  Nam  in  lege 
ftus  motti  ^otum  fcriptum  erat :  MaUdi&Hs  cft  a  Deo ,  qmipendet 
crucii  tXt"  in  ligno.  Quod  quidem  mortis  genus  fini,  quem  fibi 
prit.         Cbriftus  Salvator  nofter  propofuerat ,  conwnipntiffi* 
^p  qy  "J*  mum  fuit*  Primo  propter  exemplum  virtutia.    Ut 
ItftVa.      "  toim  ait  S.  AHgufi.  lib,de  Diverfis  ^afliontbms  oSo^ 
Chr](lusin^/itr4rri^/fiQuxft.af.  „„Sapi|ntia  Dei  hominem  ad 
ta^  "**J[t  cxemplum ,  quo  rede  viveremus,  fufcepit.y  Pertinet 
hdUuii)  ge  autem  ad  vitam  redam ,  ea  $  quae  non  funt  metuenda , 
M^  mortis  non  metuere*  Mors  autcm  metuenda  non  eft.  Opor» 
^^"**?^^tuitergoidipfumiIliushominis,  quem  Dci  Sapicntia 
metuenda  Mcepit» morte montUari*  Suntaute»  homines,  qui 
'     >  quam- 


De  Fide ,  &  SymboK  j  17 

qnamvis  mortcm  ipram  non  timeant »  genas  tamen  ^  ^itw 
aiiquod  ipGus  mortis  horrefcunt.  Nihilominus  autera*  ^ 
ut  ipfa  mors  metuendanon  eft,  ita  nullum  genus  mor« 
tis  bene, &  redte  viventi  homini  metuendum  eft.  Ni- 
iiilominus  igitur  hoc  quoque  illius  hominis  cruce 
oftendendum  fuit*  Nihii  enim  erat  inter  omnia  genera 
mortis  illo  genereexecrabilius»  &  formidolofius ,,  „. 

Secundo'»  genus  illud  mortis  conveniens  erat  fatis-  Mors  ertt« 
bdioni ,  quam  Chriftus  pro  peccato  primi  parentis  ^*  „5^^!^ 
exhibere  Patri  decreverat*  Peccaverat  enim  comeden-  (adioniV^ 
do  firudum  arboris  vetitse ;  ideo  decuit  >  ut  Chriftus  ad  peccatoprU 
latisfeciendum  pro  illo  peccatofeipfumlignoaffigi  pa*  wiparenti» 
teretur  j  quafi  reftituens,  quod  Adam  fuftuler&t,  fe-^]^^^ 
cundumillud  Plalmi  6S»  J^^^  f^on  rapui  ^  tunc  exjolvem 
bam.  Unde  AudorSermonisinter  Auguftinianos  olim 
lOi .  De  Tcmpore ,  nunc  in  Appendice  3 1. ,,  „   Qpod 
in^Mih  jufte  debebat  Adam  >  Chrillus  injuile  mortem 
fufcipiendo  perfolvit.  llle  expandit  manum  ad  pomo- 
rum  dulcedinem ,  ifte  ad  crucis  amaritudinem.    llie 
arborem  necis  ,  ifte  falutis  oftendit*   Adam  mortem 
univerfis  intulit ;   &  Chriftus  vitam  omnibus  re« 
paravit  „  „. 

Tertio ,  decebat ,  Chriftum  in  aerc,  &  non  fub  tedo  j^s^fn  JcS 
pati ,  ut  aerem  ab  infeftatione  doemonum ,  quos  Apo-  murcua». 
ftolus  vocat  Hottfiares  aeris  hujus ,-  purgaret  j  ficut  ter-   Eph-  a# 
ram  mundavit  eifufione  fanguinis  e  latere  manantis» 
Terram  landificavit  j  in  ea  ambnlando;  aerem  ,  mo- 
riendo. 

Quarto ,  decebat ,  Chriftum  in  aere  mori ,  ut  viam 
nobisad  coelum  muniret,  novumque  iter  aperiret  f 
quod  his  verbis  fignificatur:  Attolite  portas  principes  ^, 
vefiras ,  &  tUvamini  portn  aternaleu  Non  enim  ilH ,  '*  "' 

fed  nobis  ea  caeleftis  referatio  januas  neceflaria  erat » 
quOs  ipfe  fuo  corpore  in  fublime  attoliebat  Nam  quem^ 
admodnm  tUnd  pro  amnibus  morti  obtulit ;  ita  quoqut 
pcr  illud  viam ad  cctlos  commonflravit ,  ( inquit  S^  Atha^ 
naftus  Oratione  De  Incamatione  Verbi  Dei.  )  Hinc  ipfc 
Chriftus » Joannis  I2.ait:  Egofiexaltatusfueroaterra^ 
omnia  ttabam  ad  meipfum^ 

'  Quinto 


_  ft  ia  ca  bcitcdi* 

^biqirt .  &  lonpnfeHi»  ft  dMriiifam,  &  profuo* 
Jkbg^lv  cxtamt :  1>4W  fcfiEZt  fcsikit  Ap^ 
ApIds  :  /i  €b»ri£stt  rmi§tm  p  0'fmimi^  m  f*fitis  10«* 
pnbni^iT  f ««  4  wEiiu  fmSu  >  fM  ^r  iMiimd^  ^  & 
hmfftmim  ^  fmhimMm  t  IT  frwjmtimB ;  fdrtm^  fmptr^ 
nmmmrmi  f^rcmim  ihmntmwm  Ckm^  «  «e  wplrtfwsi 
im  mmm€m  pUmtmiimtm  Dn,  Ff^^  t«  ^9  Naillli* 
lilirdo  efl  m  ea  Ugna ,  qoofi  imifoeTfaiD  deliipcr  &gt- 


De  Fide^  &  Syiiibolo#  ?i9  ^ 

■nr»  immolaruntt  tum  Setpens  mcms^  qaem  Morles  ^^  V^ 
Id  dcferto  exalta  vit ,  Chrifti  Domini  Paffionis,  ac  Mor-  *«»^^ 
tisfigurampraemonftrabant^  (inquitConciUi  Triden- 
tini  Catechifmus* )  l.  ^ 

-     K  AbtU  integerimp  viro  C^ini  fratris  inTidtam  coo-  *  Zf*"* 
0avit  eximia  pietas :  ^efk  omnium  hominum  innoceA^  oendT.  4»  ' 
tiffimo  tracrum  Judxorum  odium  diTinae  yirtutes  pe-  Roperciii' 
fwrcrunt.  Fuit  Abel  paftor  ovium:  Jefus  hominum*  A^^^l^^' 
Ji^beli  mortem  parat  Cainus :  Jefu  JudaBi^  Abelem  foras  ^p)^^ 
ttd  mortem  eduxit  Cainus :  jefum  Judaer  ad  fupplicium 
extra  Hierolblymam  rapiunc.  Vox  fanguinis  Abel  cb-  . 

jDat  ad  Dcum  de  terra :  De  Jefu  fcribit  ApAftQlns :  Ac^  "^«  <^ 
>€ejjiftis  Ad  Ttftumem  Novi  Mediatortm  ^efnm »  h:  Snn* 

fmmisafperfiQmm  melins  loqnentem  qnam  jlbet*  Exiiio 
^ainum  multavit  Deus  j  pacriifqde  fedibus  ejecit;  fic 
tamenuttutam  ei5&  incolumem  vitam  praeftareti 
Profugi  paffim,  &  extorres  errant  Judaei,  nec  pe- 
nitus  tamen  exfcinduntur ,  fed  certa  gens  ab  atiis  dif* 
creta  efle  pergunu 

II.  Promi(noni&  filius  fuit  Ifiac :  ^efnm  Denspromifit 
per  Profhctasjuos  iu  Scripturis  fanSis»  UnigenitUS  uter- 
que  fuit*  Ifaac  a  patre  lacrificio  deftinatus ,  &  ad  mor-  ^^^ 
tem  duftus  eft :  Ueus  Pnoprio  Filio  fuo  non  pepercit ,  fed  ^^  ^* 
p»  u  novis  omnibus  tradsdit  iUum.  Ifaac  liffua  portabatiqui^  Gcn.  aJ. 
busimponenduSi  &  imolandus  erat :  Jefus  crucem,  cai 
fuflBgenduserac,in  montem  ipfe  portavitv  Arietem     . 
Deo  lacrificavit^Abraham  pto  filio  Ifaac  fuSRitutum  :   • 
VoluitDeus ,  ut  pro  hominibus  a  fe  procreatisrfibi 
Jefus  immolaretur.  Arietem  in  vepreto  cornibus  hai- 
rentem  vidic  Abrahamus  t  Spinis  Jefus  coronatus  eft* 
Uterque  in  monte  hierofolymitano  eft  immolatus» 

IIL  Jignus  ab  Ifraelicis  immolatus>  cum  e  (erra  AgtiusAu' 
^gypti  egrederentur .  ac  deinceps  ad   vefperahi  Paf  ^xoj'',j| 
chae  immolari  folicus ,  Jefu  Chrifti  figura  infignis  fiiit.  '  * 

Ut  enim  Apoftolus  ait:  Pafiba  noftrum  immolatus  f/l  ««©«•$♦ 
Cbriftus*  Quo  anni  >  menfis ,  &  diei  tempore  Pafchalis 
agnus,hocipfoimniolatus  eft  Chriftus  Jefus  -rfgiiifs «•  ^ •*•  »* 
immaculatus ,  e!^  incontaminatus.  J^afchalem  Agnum  co- 
medere  feftinanter»  pedibus  calceatis»  ba^os  m«« 

nibns' 


*^^  **^*1-, 


Lib.  T. 


LMscrs.  :-> 


^or  ^r-n^  i  ai  i=r  rooiB  pfaas^  irraeUtx : 
w-ir:zit  ^^  nsn  3aa~3i  aonBca^tas,dainoatiiSi 
i  m:nr  ii:£±is  ^   ^j^  ,   &  Qsrrfli  Jdu  mors 

•ne^n  :ir:^ie  it  £rsi3ii  rccci:^  Sac^uis  Agm 
artirL-iii  ririrus  nceriis  Sra^s  iahsd  ftuc :  Sati* 
rn^  ^^ ^  aii''^^-:^  iiiniimiHS « ^Banqoe  eo  abloach 

—  1?  **  -      ^f^  .rainiii  S3t*  ae  A^ta  ofli  conlrin- 

iicrz^^^TT  ±inn  «^cTrcaci  berimce  rriraipd  lunt 
irisfri^    rir  .^r^iknim  »:raCB^ ijboram t  dgmopunii 

i^i^r  *^  tot  *4rfs:j  Jrc£jST  ,  Jfe  irraf  Ibs  tft  ^>f^  #«-  /  j  f ^ff 
Ul.  -7*1-15 ,  ^''i^  ^crjnv  MoTfes  pohk  Scrpentcoi 


If  Tt.    4 


De  Fide,  &SyinboIo#^  321 

Apoftolus  faibiC  •  ^orim  enim  ammaliim  iefertur  '**'•  'I^ 
fanguis  pro  peccato  in  SanSa  per  Pontificem  %  bornm  cor^ 
pora  cremantitr  extra  eaffra,  Profterqnod  &  ^efnsf  ut 
fanSificaret  per  fnum  Sangninem  popnlum  ^  extra  portam 
pjffus  efik  Exeamus  igitur  adeum  extra  cafira^  impro^ 
perium  ejus  portantes,  Jubetur  Sacerdps  didmin  ia 
Vaccaerufae  fanguinem  indngere,  &  fepties  Taberoa- 
cjili  fores  afpergere ;  &  ex  cremats  demum  dneribus 
aquam  expiationis  conficere ,  qua  knpuritates  ablaaa« 
tur:  Cbrifti  Sanguis  ab  omnibus  immunditiis  not 
abluit»  Undc  Apoft.  ait :  Si  enim  fanguis  bircorum  tr 
taurorum^  &  cinis  vituis  afperfus  inquinatos  fanUificdi 
ad  emundationem  carnis^  quanto  m^is  fanguis  Chrifii  ^ 
qulper  Sptritum  fanSum  femetipfum  obtulit  immacula* 
tumDeo,  emundabit  confcientiam  nofiram  ab  operibns 
mortuis ,  ad  fcrtfiendum  Deo  viventi  i  l»     t 

Prophetarum  etiam  vaticiniis  mors  Chrifti  ta  cruce  h,ra  vatlS 
prasdida  eft*  Pfalm.  ai*  Foderunt  manus  meas  ,.  &  pe-  nia  de  mor* 
des  meos ^dinumerai/erunt  omnia  offa  mea^  Jerem.  ii.teChriftiiit 
Ego  quafl  agnus  manfuetus  ^  qui  portatur  ad  viSimam ,  ^^^^ 
£r  non  cognovi  ^  qula  cogitaverunt  fuper  me  confUia  j  di* 
centes  l  Mittamus  lignum  in  panem  ejus » eSr  erddamtts  eum 
de  terra  viventium  ^  &  nomeH  ejus  nOn  memoretar  am* 
plius.  Exechielis  9«  Et  dixit  Dominus  ad  eum  t  Tranfi 
per  mediam  civitatem  in  medio  ^erufalem  $  &  ftgnd  Thai^ 
fuper  frontes  virorum  gementium  ^  &  dolentium  fupet 
cunSis  abominationibus  ^  qua  fiunt  in  medio  ejus»  Et  iU 
lis  dixit  audiente  me  i  Tranftte  per  ci^itattm  fequentes 
eum  j  &  percutite  \  non  parcat  oculusi^efier  i  neqke  mife* 
reamini.  Senem  ,  adolefcentulum  ^  &  i^irginem  i  parvu* 
lum^  &mulieres  interficite  ufquead  interneeionemi  om*» 
nem  autem  ^  fuper  quem  videritis  Thau  ^  He  occidatis ,  & 
a  SanSuario  meo  incipite.  LiCtera  Thau  antiquis  He-  ^l^^  ^^ 
brscis  formam  crucis  habebat*  Ctux  Signum  Fuii  bomi^     ^    ** 
nis, quo  (ignati  ab  asterna  morte  liberantuti  qui  iin- 
ceredolent,&  gemuntob  peccata*  propter  quae  ia 
crucem  adlus  eft.  Zach.  iX  Et  effundamfuper  domum 
David  ^  &Juper  habitatores  ^erufalem  fpiritkm  gratid  ^ 
&  precum  ;  &  afpicientad  me^  quem  confixerunt  \  dT 

Tom.  h  X  flan» 


likafl. 


322 


Tbeoi  Do&Sc  AlmaLOb  L 


rum  ?  £x  ^m  :  Hn  fUgmms  fim  m 
fu  iiligthm^  mt, 

%    l  V. 

UO  KTUJJS^    ET    SEPULTU 


Umf^  f^  hriftiB  , 


»  pofla^Bani  CTuciBiift  eft.  ooo  %ed 
^  tcaoi  1  fed  vtie  oiortaai  cft  j  ic  fepctlQii ,  qiK^ 
fidd  apot  ittemai  HzretiiCoriif]] .  SaKMiiiiKiruiti ! 
Edidbiiarum ,  Saconiiwofiim .  VilenQmmDnini , 
MardcKiftuiini ,  Maoidueonfio »  omolumqiie  Phij> 
taG^llaraii]  dehriii  oppooimr  t  qui  csrnerni  nuti  re- 
f  era ,  fed  fola  fpcde  a  nlto  Dct  fufttpQkm  (boinbniBC» 
adeoque  &  mortem  Chrifb  lodfCTaG]  t  ^Bsm ,  &  fpede 
trous  idambrataEH  aCTer  ununt.  &d  quiti  terc  aiortmii 
&  Cbriftui ,  oolb  dl  dubiciodi  rstio «  cum  ejus  mor* 
tcoiProplictseprsedixerJnt;  ETingcUllas,  &  dpultoli 
tetleiitfir*  Sic  coiin  Ilatis  :  Sitmi  »p§s  s4  mafi^mam  im* 
€€tmr  t  &  qm^fi  ^*'^  r»rM  r^nitmit  fe  wbmaa^fcti  t  ^ 


De  Fide,  &  Symbolo^  m 

miUaffcfemtipium^faSiimobedientemufiiue  ai  mortem 
Mortem  autem  crucis^ 

Nec  foluni  tnortuum ,  fed  &  fepultum  conficemur » 
quod  in  fyaibolo  e^preflum  eft  >  ut  de  morte  ejus  mi« 
nus  dubicare  liceat,  cum  maximo  argumento  fic  t  ali*» 
^uem  mortuum  eflfe ,  fi  corpus  e)us  fepultum  probe* 
mus :  deinde  ut  Refurredionis  miraculum  magis  de« 
claretur ,  atque  eluceat ,  fpefque  refurgendi  per  Chri« 
ftum  illis  data ,  qui  in  fepulchris  pofiti  fanc»  Tum  de« 
niqueadeXemplum  eorum,  qui  per  mortem  Chrifti 
rpirituaiiter  moriuntur  peccatis ,  qui  fcilicet  abfcon« 
duntur  a  conturbationo  bominum.  Unde  ad  Coloflll 
i»  dddtm  t  Atortui  eftis^  &  vita  i/e/lra  abfcondita  e/t 
cumCbrifto  in  Deo.  Undc  &  baptiaJati  >  qui  per  mor* 
tem  moriuntur  peccatis,  quafi  confepeliantur  Chrifto* 
kom.  6.  Confepulti  cum  Chrifto  per  Baptifnium  in 
mortem^ 

De  utroque  Myfterio ,  fflortis  fcilicet .  ac  fepultur*  ^^^^*** 
Chriiti  prxclare  TertulUanus  Lib.  De  Carne  Chrtfli  ,^^^^^'' 
cap*  f •  Marcionem  impugrtans*  „  „  Quid  cnim  yinquit 
indignius  Deo  ?  Quid  magis  erubefcendum  ;nafci»  atl 
mori?  Carnem  geflari,  an  crucem?  Circumcidi  >  aii 
fuffigi?Educari,an  fepeliri?In  pr2efepedepbni>  ad  iii 
inonumento  recondi  ?  Et  paulo  poft :  „  Nondc  verd 
crucifixus  eft  Deus  ?  Nonne  vere  mortuusi  ut  Verd 
crucifixus  ?  Nonne  vere  refufcitatus  i  ut  vere  fcilicefi 
mortuus  ?  Falfo  ergo  ftattiit ,  inter  tlos  fcirc  Paulus  tati^ 
tum  Jefum  crucinxum ,  falfo  fepuitum  ingefllt  i  falfd 
refufcitatum  inculcavit.  Falfa  eft  igitur  &  fldes  noftra^ 
&  phantafma  erit  totum  ^  quod  fperamus  a  Chrifto« 
Sceleftiflime  bominum  i  qui  interemptorcs  eitcufasi 
Dei*  Nihilenimab  eis  palluseftChriftus»  finihiUe^ 
re  eft  paflfus.  Parce  unics  fpei  totius  orbis«  Quid  de« 
ftruis  neceflarium  dedecus  fidci  ?  Quodcumque  Deo 
indignum  eft,  niihi  expedit^  Salviis  fum  i  fi  non  con« 
fundardeDoniinomeo«««  Cruciflxus  eft  Dei Filius  { 
non  pudet ,  quia  pudendum  eft«  £t  mortutts  eft  Del 
Filius :  prorrus  credibile  eft ,  quia  ideptum  eft.  Ec  fe« 
pultus  refurrexit :  certum  eft ,  quia  impofiibile  eft«  Se4 


Theoi  Dog. &MonLLib. 


bzc  qtioeiodo  in  tllo  ren  cmrt  S  ipk  OOQ  9A  TC* 
ntf  t  fi  ooo  vere  haboic  m  fe»  quod  figcrctur»  quod 
fnorertturf  qiiod  fepdirrcar.  &  wetukMxtiml  Car« 
nraa  (aikxt  nmgumt  fait£(aoi  #  offins  ftnidiiii  >  oer« 
vts  intcxtam  t  f  enis   tmplcjpm  ,    qox  tiila  &  mofi 

DOTit  „  ^* 

P*'*"^^  Doclrinaautnn  Ecdcfijccft,  Fidd  Cathotfcz  re^ 
IJ^^^^guJ»  conreniem  .  Pcrfofiain  difiDam  ,  fifc  Oeum 
li*  iKcib  Verbam^  necabanima  Chrifti «  ncc  ab  cjus  carnc  le« 
^  ^''S^  P^^^™  fuifTe ,  quando  mors  animam  a  coqxKe  tepa* 
^*^^^^  ^afit :  fed  tum  ad  interos  ddccndend  anins » tum  ja» 
ik  dc  ^  centt  in  rcpulchro  coi^pori ,  re^era ,  &  reaindutii  hy- 
rHr  ^HT'  poflafim  coniundum  ,  ut  erat  *  ptrman  QUr-  Hoe 
'.  *  g^?^-  enim  argomento  tamquam  ?aIidtffimo  tclo  ApoUina- < 
SfvC  Ep.  r*^  antiqui  Patres  confutarunt »  qui  animam  dctra* 
J  tu^  bcbant  homini  Chrtfto ,  ex  co  fequi » Verboma  cor- 
{^^brttf'  *  P^*^^  tuilTe  di<juncluai ,  C  pro  aaima  ipli  hierit ;  Oqui* 
K  JlDf.  Tf.  ^^  mors  eft  anim^  reparatio  a  corpore,  Igitur  Fi" 
i?,  ifl  ji*  (ium  Dei  fcpukum  recleconhtcmur  j  qaod  Scriptura  * 
ac  Symbola  Rdei  dcKrcnt :  quia  li  quis  eciam  tuam  tu « 
Dtcam  illxfa  carne  tua  conldndac  >  ttbi  faat  tnjisrtaai  i 


.    De  Fide ,  &  SymboK  3»f 

,,  totuni  refertur ,  quod  in  foia  anima  triftis  fuit  ufqus 
,^  ad  niDrtem ;  quia  Filiqs  Dei  unicus  Jefus  Cbriftus 
,^  triftis  fuit :  ad  totum  reFertur ,  quod  in  folo  homiocf 
,,  crucifixus  eft ,  quoniamTilius  Dei  unicus  Jefus  Chri<» 
,,(tus  crucifixus  elt;  ad  totUqo  refertur,  quod  in  fola 
,,  carne  fepultps  eft.  £x  quo  enim  CQspimus  dicere : 
,j  Crederc  nos  Jn  ffefum  dhriHitm  FHium  eJHs  unicum 
,3  Dominum  noflrum ,  quidquid  aliud  de  iilo  dicimus  » 
y^  non  fubauditur  nifi  Jefus  Chriilqs  Filius  Dei  unicus 
„  Uominus  nolttrf  Nec  rairemini :  Sic  enim  dicimus 
^y  Filium  Dei  unicum  Jefum  Chriftum  Dominum  no^ 
,3  itrum  fepultum  >  cum  fola  caro  ejus  fepulta  fit  | 
,^  quemadmodum  verbi  gratia,  dicimus  Apoftoluoi 
„  Petrum  hodic  jacere  in  (epulchro ;  cum  &  illud  verif» 
^y  fime  dipamus  ^  eum  in  requie  cum  Cbrifto  gaudere, 
n  Kundem  quippe  Apoftolum  dicimus:  non  enim  duo 
p  Apoftoli  retri ,  fed  unus  eft.  ^undem  ergo  ipfum  AU 
^  cimus  1  &  in  folo  corpore  jacere  in  fepulchro ,  &  ia 
,3  (blo  fpiritu  gaudere  cum  Chriito.  Dogmatis  iitiqs 
verjtatem  conHrmat  ^f  Fulg^  lib,  3.  ad  Trafimundum  ^ 
cap*  i6.  ,,,,  Ab  ipio  namque  conceptionis  virginalis 
exordio  (ic  iq  Chrifto  perfonalis  unitas  manht,  S^ 
utriufque  haturas  ingonfula  veritas  perduravit  1  ut  nec 
homo  a  Dep  divelli ,  nec  Peus  a  fufcepto  poifet  homiT 
ne  feparari,  nec  tamen  Deus  honiinemgonfumeret,) 
neg  homo  Deum  in  aljquo  permutaret:  &  licet  ia 
Chrifti  morte  carnem  morienrem  (uiflTet  anima  defer- 
tura ;  Divinitas  tamen  Chrifti  nec  ab  anima  >  nec  a  car-«  ' 
ne  poflfet  feparari  fqicepta  ^ ,,« Idem  contirmat  S^  ^oan^ 
nes  Damafcenus  Lib.  3.  cap.  27. 

Neque  hujus  dogmatis  veritatem  conveIlit,quod  dere^  c^\h  ^* 
lidum  fe  a  Deo>  Chriftus  in  cruce  quaeritur.  Deus  cnim  ^  1  jp^  ^ 
illum  dereliquit ;  quia  AHXilium  non  contulit  ;fed  non  de^ 
reliquit,  quiaprxfentiamnonabflulittSubtraxif  prot^BiOr 
nem^  fed  nonjeparavit  unionem,  inquit  Hugo  a  S.  ViSore^       p 

Quamvis  autem  oorpus  Chrifti  fepultum  fit »  non  chriftfpuu 
tamen  putredinis  corruptionem  pa(fume(t.  Corrupti-  rediniscor- 
bile  quidem  fuifTe  fimiliter  ac  reiiquorum  hominum  ruption^m 
corpora ,  fides  doget :  Sed  tamen  corruptum  non  fuif-  ?L"^  " 

X3  fc»    "^ 


3irf        Thcol  Dog.  &  Moral*  Lib.  L 

fa,  iprumconfervante  potenti^  divinitatis ,  juxta 
crum  illudOraculuni:  nvn  d^bis  SaHQ^m  tuum  vidt^ 
re  corritpmnemf  Id  accurate  Dmnino  S.  Ful^cntius 
f  xplicat »  Regim  refpondens ,  Cap*  ?.  „  ,j  Fuit  >  iwf  «i>, 
^  in  cQrruptjonc  mQrtis .  fe4  tion  in  corruptione  put- 
^  redinis.  Chriftusergo  non  vidit  corraptioneni>  qqia 
,5  nullam  fenfit  caro  ejus  putredifiem.  Hoc  auteni  non 
^ejufdem  carnis  incorruptibilitas ,  fed  Refurret^ionii 
,,celeritas  fecit  j,*  Hinc  //a/tf  %i*  dicitur:  £*"'>  J^pMU 
^brnm  ejus  ghriofam, 

In  monumento  autem  atieiio  fepuUus  e(t,  eoqua 
povo.  Non  babebat Cliriftus  tumulum  fuum ,  ( inquit 
£,  ^wirjib.  iP*  in  Lucam)  „„  Etenim  tumulus  ht£ 
paratur»quifabk*ge  funt  mortis*  Viclor  mortis  tu» 
pulumfuuninon  habet.  Quse  enim  communio  tu- 
piulo,  &  Ueo?  Spccialis  igitur  praeter  commuiicm 
pmniummortem  mor^<;  Chrifti  e(t »  &  ideo  non  cum 
^liis  lepelitur,  fec)  folus  tumulo  includitur  ^ . «  Mors 
Chritti  communis  fecundum  naturam  corporis;  fpe-^ 
fiali&fecundum  virtutcm.  Qpiseft  autem  JolephjCujus 
jn  tumulo  ponitur  ?  (Jtique  ilte  juftus«    fiene  ergQ 


De  FWe ,  &  Symbolo^  zvf 

Uligo  Patrem ,  &  fic^t  mandatum  dedit^  mihl  Pater ,  fi^ 

•aciQ.  Snrgite ,  eamus  hinc.  Phil  2»  FaSus  e/i  obediens 

ifque  ad  mortem ,  mortem  autem  crHcis.  Tunc  taveQ 

jiortuus  eft ,  cutn  ipfe  mori  decrevit ,  &  mortem  non 

:am  aliena  vi  illatam ,  quam  voluntariain  obiit  Nec 

/ero  mortem  folum  i  fed  etiam  locum  i  &  tempu8 »  iq 

jUo  moreretur ,  ipfe  fibi  conftituit ,  Jf^ia  tefte ;  OUatus}^^  «f* 

^)?  >  inquit  f«itf  /p/^  t^o/ni/:  Idque  idem  DoiQinus  fig-  Jowu  i^ 

)ificat ,  cum  de  fe  ipfo  ante  paflionem  aic :  HgQ  pono 

xnimammeam  ,  ut  iterum  fumam  cam:  Nemo  tollit  eam 

I  me ,  fed  ego  pono  eam  a  me  ipfo :  ZT  poteffatem  babeo  po^ 

2en  ii  eam ,  f^  pottfiatem  babeo  iterum  funienii  eam. 

QvLoA  autem  ad  tempus,  &  locum  attinet,  cum 
fjerodes  ejus  vtaE  infidiaretur ,  ipfe  ait<  Dicite^vulpi  ^*^  '$• 
Ui ;  Eice  ejiciodamoma ,  &  fanitates  perficio  bodie^  & 
:ras ,  &  tertia  die  confumor  ;  Verumtamen  oportet  mc 
}odie ,  &  cras  ,  &  fequenti  die  ambulare  :  ,^ia  non  capit^ 
Pruphetam  perire  extra  ^erujalem  Hinc  J.  Augufi. 
rracl.  3 1.  in  Joannem  deChriftimorte  verba  faciens, 
lit :  ^r^  inclinato  capite  reddidit  fpiritum*  Videtis  po* 
:dlatem  morientis ,  quia  hoc  expeclabat ,  donec  om- 
lia  complerentur ,  qux  de  illo  pra^didla  fuerant  antQ 
nortem  futura « . .  Poftea  quam  completa  funt,  di)dt, 
)erfed:um  eft  >  &  ablceflTit  poteftate  >  c^uia  non  vene- 
*at  neceflitate.  Ideo  quidam  plus  mirati  lunt  iftani 
poteftateni  morientis ,  quam  potentiam  miracula  fa- 
;ientis„„. 

Chriftus  igitur  liberrime  pafllionem ,  mortemque  fu^    JEtcmum 
linuit ,  quamvis  aeterno  confilio ,  imperioque  Patris  y  pr^ccptuni 
)uoadJpfas  etiam  circumftantias  prxBnitam  •  quia  quepatris , 
frga  illas  in  fe  ipfis ,  &  abfolute  fpedatas  indifterens  Chnfti    li- 
)rorfu8  erat  humana  Chrifti  voluntas  per  fefe,ad  eafque  ^^!^  ^. 
lon  ulla  vi  extrinfeca ,  aut  ulla  iibi  inrrinfeca  necefliita-  beupdanon 
:e,  fed  fola  Patris  jubentis  charitate  ferebatur.  Non  fer-  officit. 
n\i  obedientia ,  fed  libera  concefHone  paternis  impe* 
iis  mortem  fubijt ,  immutabili  quidem ,  &  impecca« 
)ili ,  led  tamen  indiffcrenti  voluntate,   Praecepto  Pa- 
lisadmortem  fubeundaiq  tencbAturi  M  %^Qd  fil)i 
X  4  ipfc 


Thcol.  Dog.  &  Moral  Lib. 

ipferanxerat»  cum  ^oleos  lubtnfque  carueai,  camir^ 
que  mortera  amplexatus  cft-  Hinc  S^  ^oanmi  Cbryfuff^ 
Pomilia  59,  in^oannan^  Chriltuin  itaUbercanimam 
pofuifreait:  ipdut  praecepto  non  eOTct  opu:s  ad  mor- 
tem  oppetendam*  ^  ,>  Qui  n  fe  ipfo  potuit ,  prsEcepto 
nonindiget*  Et  caufam  curfaciat,  affert,  quod  fcili* 
cet  fit  Paftor ,  &  Paftor  bonus:  Bonus  autem  Paftor 
ad  o\rium  cuftodiam  hortatore  non  uidigetv  Quod  Q 
in  hominibus  ufuvenit,  multo  magis  in  Oeo.  Ideo 
Paulus  inquit :  quod  fdfffum  txinanivii*  Nihil  autem 
aliud  hoc  in  loco  prxceptum  Ggnat,  quam  cum  Pa* 
tre  concordiam.  Quod  (1  humiliter  %  &  buman^  locu- 
tus  eft ,  auditorum  imbecillitati  tribuendum  ,^  ,>* 

^tSnCyriUui  Lib.  10,  in  Joannem:  HMbes  tgiimr  in 
fkbjf3ione  voluntariM  voluntdiMm  Fatris  adimptciiQticm , 
^uas  lo€o  mand-itorum  FUtMs  afudfetfft  aii^  JV^m  €(tm 
Pairis  confilid  ,  m  t^erbum  imtUigat  >  ejufquc  profundM 
fcrutetur  y  imo  vfro  tum  fit  Sapicntia ,  cr  ^inus  Patrttf 
volumatem  ejus  ad  opus  perducit ,  manJati  loco  eam  i^a-^ 
bens  ^  atqueitahumanomoreeamnumMpms*  Atque  hoO 
fenfu  Chriftus  Jngrtdiins  mundum  dicit :  Hofiiam  ,  c^ 


\ 


.u^ 


HT^v^r/i. .  ^^.^,«^  ^i.*^*^  ^*-fi;  ^pL*  A  iLi*/«.^.* 


PeFide,&Symbolcu  }?> 

ijle,  a^e^us  noftro^  liberrima  volantate  ibfcept ;  j^-  C^ 
ficut  &  carnem,  8(,  animam  humanam »  ut  ^illos  (anar "  ^*^  • 
ret;>  ut  illos  nobis  vinceret » ac  fubfterneret  >  pt  nobti 
&  exemplo  efTeC  >  &  folatiq ,  &  auzilio«  Ejcemplo » 
\xt  cum  hujnfmodi  perturbationum  tempeftatibtss  jac»  • 
tamur ,  fortiter  agamus ,  ad  Deum  confugiamos , 
ejus  nps  addicamus  voluntatL  Sqlatio  t  ue  in  his  pro- 
^ellis  defperemus}  cutn  >ab  iis  neoDeum  in  noflni 
pameimmunemfuiflTe^fidesdoceat  Auxilio>  cum  in- 
teiUnd^  illius  tempeftatis  vim  primus  expertus  fit ,  aq 
fregerlt.  Hinp  maxiqie  pietatem  ejqs ,  ac  majeftatem  ...  . 
demirari ,  ac  laudare  decet*  ,, ,,  Minus  enim  contule-  i^qj^ 
rat  mihi,  {inquit  S«  Ambrodus  in  cap*  22,  LucdSt) 
|ufl  meum  fufcepiflfet  affe(3um«  Sufcepit  enim  trifti- 
tiam  meam,  ut  mibi  fuam  laetitiam  largiretur;  &  ve* 
ftigiis  noftris  defcendit  ufque  ad  mortis  srumnam,  ut 
Dos  fuis  veftigiis  revocaret  ad  vitam.  Confidenter 
ergo  triftitiam  nomino ,  quia  crucem  praedico»  Neque 
enim  fpeciem  lacarnationis  fufcepit  ;  fed  veritatem* 
Debuitergo  &doloremfufcipere,  ut  vinceret  trifti- 
tiam ,  non  excluderet.  Neque  enim  habent  fortitudi- 
nislaudem«  qui  ftuporem  niagis  vtilnerum  tulerintt 
quamdoloreni*. .  Nos  vult  erudire;  utquiainjo* 
kphdidiceramuscarceremnon  timere,  mortem  viq* 
cere  difceremus  in  Chrifto :  £t  quod  eft  amplius , 
quemadmodum  futurae  mortis  nioeftitiam  vincere- 
inus«  Sed  adhuc  dormiunt ,  &  nefciunt  dolere,  pro  .^. 
quibus  Chriftus  dolebat*  Ita  enim  legimus .  ^ia  pcu  ^*"^  ^** 
€ata  no/lru  portat ,  &  pro  nobis  dolet^  Doles  ergo, 
Domine ,  non  tua ,  fed  mea  vulnera ,  non  tuam  mor- 
tem  >  fed  noitram  infirniit9tem.  £t  nos  acftimavimui 
teeflfeindoloribus.cum  tu  non  pro  te,  fed  pro  me 
doleres ;  infirmatus  enlni  es ,  fed  propter  peccata  no- 
ftra ;  non  quia  illa  tibi  infirmitas  erat  ex  Patre  aflump- 
t J ,  fed  pro  me  fufcepta ;  quia  mihi  proderat  >  ut  eru* 
ditio  pacis  noftraeeuet  in  te  >  &  livore  tuo  vulnsra  no» 
ibra  fanareSj5„. 

,,  ^  Sed  quid  mirum  G  pro  omnibus  doluit,  qui  prQ 
uno  ilevit  l  Quid  mirum  fl  moritDru&  pr^o  omnibm 


flitiic  Chri 
fti. 


?|o        Theol  Dog.  Sc  Moral  Lib*  l 


tirdeat,  qui  Lazarum  refurdtaturus  illacrytnat  ?Scd 
&  ibi  piae  fororis  lacfymis  commovetur  f  quia  mcn» 
tcui  humanam  tangebont  Et  tiic  aito  operatur  af' 
fedu;  ut  quia  in  carne  fua  peccatanollra  perimebat , 
mserorem  quoque  animae  noitrae  fuse  anima^  nioerore 
aboleiet.  Et  forrafTe  ideo  trjltis  eft,  quia  poll  Adae 
lapfum  tali  tranlitu  nobis  erat  ex  iioc  faeculo  receden» 
dum )  ut  mori  eflTet  necelTe*  Dem  tnim  m&rttm  bqm 
fcic,  aec  tjet^tur  in  perditicne  vivorum^  Et  ideo  faftl* 
dit ,  quod  ipfc  non  fccit  *  - 1  Triftis  vidcbatur ,  &  td- 
ftjs  erat  ?  non  pro  fua  paflionet  (^d  pro  noftra  dilber* 
Matil}.  •<.  iione»  Denique  ait  :  Percuti^m  Paiiortm ,  c]f  difperm 
gentur  ovet  gregiu  Triltis  erat ,  quia  nos  parvulos 
relinquebat.  Cxterum  quam  conftanter  fe  morcj  ob* 
tulerit ,  Scriptura  declarat ,  quandoquidem  quseren- 
tibus  occurrit ,  turbatos  confirmavit » trepidos  provo^ 
pavit»  proditorem  ofculi  dignatione  fufcepit*  Nec 
illud  dillat  a  vero  ,  fi  triftis  erat  pro  perfecutoribui 
fuis,  quos  fciebat  immanis  facrilegii  poenas  daturost 
Et  ideo  dixit  ;  Trantfer  Ijhhc  taiicrm  a  me  :  non 
qnia  Dei  Filius  rnortem  timebat ,  fed  quia  vel  malos 


lUQ*  zz* 


i 


DcFide,&  Symbolo.  3U 

tarif  Dplqde  fequentibus  y^bis  :  Si  qnU  mihi  mim'^ 
lirat  >  me  fequatur ;  &  ubi  fum  ego^  ilfi  &  minijter 
fntHs  erit ;  munduin  CQoteoineFe  ^ccen^or;  &  iq[ 
(confoedu  meo  niliii  eft  mundi  hujus  totus ,  quaq* 
tumnbet  fueric  prolixus  >  yapor ;  pr$e  amore  ?sterno« 
l^um  temporalia  mihi  cundb  vilefcunt.  £t  rurfus  ipfum 
pominum  meum  ,  qui  me  illis  verbis  ab  infirmitate 
l})ea  rappit  ad  firmitatem  fuam  »  audio  dicentem  ; 
l\'unc  anima  mea  turhata  cfi^  Quid  eft  hoc  ?  QuomodQ  Chriftut 
fequi  iubes  animam  meam ,  fi  tqrbari  vided  a^in^^n^^^tc  ^ 
tnam ;  Quqmodo  iuSerafai ,  quod  grave  tanta  iirmftas  ^n  neceu 
lentit  ?  (^uale  fundamentum  quacram,  G  petra  fuc-ficaioninrlH^ 
cumbit.  bed  videor  mihi  aqdire  in  cogitatione  mea  ^* 
refpondentem  mihi  Dominum  &  quoaammodo  di- 
Centem:  Magis  fequeris ,  quia  fic  me  interpono,  ut 
fufferas ;.  Audifti  ad  te  vocem  fojtitudinis  meae ;  audi  in 
nie  vocem  infirmitatis  tuae  :  Vires  fuggero ,  ut  currasj^ 
jiec  reprimo,  auod  acceleras;  fed  transfero  in  me^ 
ijuod  trepidas :  &  fubfterno  >  qua  tranfeas*  O ,  Domi« 
ne )  Mediator ,  Deus  fupra  nos ,  homo  propter  nos , 
agnpfco  mifericordiam  tuam  \  Nam  quod  tu  tantus 
tux  charitatis  volunrate  turbaris ,  mulcos  in  corpore 
ti)0,quifuaeinfirmitatisnece{litate  turbantur,ne  de- 
fperando  pereant,  confolaris.  Denique  homo,  qui 
lequi  vult  i  audiat  ^  qua  fequatur.  Acdeflit  forte  hora 
terribilis ,  proponitur  optio  aut  faciendae  iniquitatis , 
aut  iubeundae  paflionis :  Turbatur  anima  infirmai  pro* 
pter  quam  fponte  turbata  eft  anima  invifta  ;  prsepone 
tuae  voluntati  voluntatem  Dei  • .  •  Docuit  re ;  quid  co* 
gites ;  docuit ,  quid  dicas ;  quem  in  voces ;  in  quo  fpe- 
res  ;  cujus  voluntatem  certam ,  atque  divinam  ivat 
voluntati  humanse  >  infirmdeque  prasponas  < . .  Sicut 
autem  hic  dicit  :  Nunc  amma  ntca  turbata  efi.  Itt 
ctiam  ubi  dicit ,  Tri/iis  efi  animj  mea  ufque  ai  mor. 
t(fn  :  Et  f^atti^  ,  fi  fitri  potcfl  :  tranfeat  a  me  calix  ifiei 
Ilominis  fufcepit  infirmitatem ,  ut  doceat  fic  contri^ 
ftjtum  >  &  conturbatum  >  quod  fequitur  dicere  ;  /^e, 
tumtamen  non  quod  ego  voo  >  [cd  cfuod  tu  vis  ^   Pater^ 

Sicenim  homo  ab  huouinis  in  diviag  dingitur  ,  cuai 

volua* 


I*  Cor,  I- 


Theol  Dog,  Sc  Moral.  Lib*  L 

voluntati  humanie  VQluntas  dmn^  prseponitur,,,,. 

Et  Trad<  6q,  „  „  Qui  mortuus  eilpro  nobis ,  tur* 
batus  elt  idem  ipfe  pro  nobis,  Qui  ergo  potellate 
mortuus  eft ,  potellate  tutbatus  eft :  Qui  transfiguravit 
corpus  humilitatis  noftrae  conforme  corpori  gloria 
fuae,  transfiguravit  etiam  affeduoi  infirmitatis  noftrae, 
compatiens  nobis  affedu  anims  (ux*  Pr oiiicle  quando 
turbamr  magnus ,  fortis,  ccrtus,  invictus,  non  ei  ti* 
rneamus,  quafidefici^t:  Nonperit,  fed  iios  qya&ritt 
Nos ,  inquam  *  nos ,  omnino  fic  qu^erit :  Nos  ipfos 
in  illius  perturbatione  videamus ,  ut  quando  turba* 
fnur ,  non  defperatione  pereamus*  Quando  turbatur, 
qui  non  turbaretur  njfi  volens»  eum  confolatur »  qui 
turbatur  &  nolens.  Pereant  argumenta  Philofopho- 
rum ,  qui  negaut  in  Sapientem  cadete  perturbationei 
animorum.  ^tuttam  fnit  Deus  fapienti^  hHUis  mfin^ 
di  :  Et  Dominus  novit  cogitatiQnes  hominum^  tiUQ* 
niam  vans  funt,  Turbetur  plane  animus  Chriftiauus  i 
npn  miferia ,  fed  mifericordia  5  timeat »  ne  pereant 
homines  Chrifto;  contriftetur  ,  cum  perit  aliqutfi 
Chrifto;concupifcat>  acquiri  homines  Chrilto ;  la&ce- 

A.»    ^.,»   «^^. .:_..«*..»  u^^imm^  r^u.:/!.^  *    n^;^.^^*.  Ap    ' 


De  Fide ,  &  SymbolOf  33} 

te,  fed  infirmitate  turbamur.  Non  ergo  aliquo  cft 
cogente  turbatus »  fed  turbavit  femetipium ,  quod  de 
illo  evidenter  expreflfum  eft  ^  quan^o  Lazarum  fufcita^ 
vit « •  .  Affedhim  quippe  humanum ,  quando  oportuiC- 
fe  judicavit  in  feipfo ,  poteftate  commovit  >  qui  homi- 
nem  totum  poteftate  fufcepit  „  j,.  Id  nimirum  difcri-  ^'"^'^^ 
minfs  inter  affedus  Chrifti ,  ac  noftros ,  quod  nos  nc*^  tufch^r^ 
ceffitate  ,  non  voluntate»  his  affedibus  fubdimur  iftaoaras< 
Chriftus  voluntate ,  non  neceffitate.  Chriftus  illis  im- 
perabat  >  nos  quodammodo  fervimus :  Chriftus  ho« 
tum  affeduum  primordia^  incrementaj  acceffionem 
omnimodam  in  poteftate  habebat ;  nos  vero  nec  affici 
idcipimus*  cum  libet;  &  incipimus,  etfi  non  libet; 
necquantum»  &  quamdiu  volumus  afficimur.  Hic 
perturbationum  tantum  exordia^  non  incrementsi 
Chrifto  trlbuit  Scriptura*  Capit  pavere ,  inquit  ^&tam 
dere.  Propaffiones  erant,  Ut  loquitur  S.  Hieron.  iii 
Cap.  26.  S.  /Viatthsei ,  quia  morem  gerebant  rationi; 
illam  praeeuntem  fequebantur,  non  antevolabant;  fer« 
viebant ,  non  turbabant  ;  nec  a  tranquilla  Deitatia 
contemplatione  illam  vel  tantifper  avocabant*  Undi 
S.  Aug.  Cnar.  in  PfaK  3,  explicans  haec  verba :  Th  am^ 
tem ,  Domine ,  fufceptor  mens  es ,  gloria  mea  ^  &  W^ 
tans  capkt  meum ,  ait :  ^  „  Gloriatn  fuam  Deum  mcit 
ctiam  ille  ^  quem  fic  fufcepit  Deus  Verbum ,  ut  fimul 
cum  eo  Deus  fieret«  Et  cxaltans  caput  meum  :  Menteol 
ipfam  humanam  hic  accipiendam  puto ,  quod  capul; 
animaenonabfurde  appellatur  ;  quas  ita  inbasfit ,  & 
quodammodo  coaluit  eXcellenti  fup«reminentiae  Ver- 
bi  hominem  fufcipientis ,  ut  tanta  paffionis  humilitate 
non  deponeretur  ,,  „.  .... 

His  omnibus  addenda  fudt  praeclara  S*  Leonis  verba  ^3(^011« 
Ser.  7*  de  Paffione  Domini.    „,,  Paffiones»  /»?*'>  noftras  fub. 
mortaUtads  noftrse  ob  hoc  JVIifericordia  fubiit  i  ut  fa^  jit,  ut  bam$ 
naret;  ob  hoc  Virtus  recepit  ^  ut  vinceret  Cum  ita-  '•^ 
que  Dei  Filius  dicit  t  Pater  fi  fieri  potefi^  tranfeat  4 
me  ealix  ifie :  Noftrse  utitur  voce  naturaK  >  &  caufanl 
agit  fragilitatis ,  &  trepidationis  humanas;  ut  in  iis« 
quaetokrandafuntf  &patientiarobQretur,&  formi* 

do 


TheoU  Dog-  &MoraL  IJK  I. 

do  pellaeur*  Denique  cefTanshoc  ipfum  petcrc  i  exco* 
fato  qiiQdammodo  nollra^  tnfirmltatis  nietu  ,  in  ijuci 
nobis  reiiianere  nonexpeditj  in  alium  attedum  tran- 
fit  s  &  dicit :  yerumtamen  nQn  fkut  e^o  ifdo ,  fcdficni  m^ 
Et  iterum :  Si  mnpoHfi  cdix  ifit  tranfirc  a  me  ;  nifi  bibam 
itlum ,  Jiat  voluntas  tn^*  Haec Vox  capi tis  falus  eft  totius 
corporisrH«ec  vox  omncs  FideWs  inftruxitf  onmci 
Coufctroresaccendit,  omnes  Martyrescoronavlt.  Njiti 
quis  mundi  odia ,  ciuis  tentationum  turbines ,  quispol- 
fet  perlecutorum  luperare  terrores;  nifi  Chriftus  in  ani* 
nibiis,  &  pro  oninibus»  diceret  Fatrii  Fiat  vatantai 

§.    VI.         ' 

Immenfa  ex  Pajftone ,  ^  Ahrte  Cbrifii  Bcmfiti^  irt  noi 
reduntlarumt 

urti  Paffioncm  ,  Mortemque  pro  nohis  Chriflu* 

Dominus  fubjerit ,  expUcanda  lunt  ingentia  com* 

tnoda  F  &  bona»  quse  ex  facro  fllo  fonte  in  nos  m^ 

narunt. 

Fnmiim     L  frimum  eft,  LihetatiQ  4  peccato^  fecuodum  il- 

bencftcium  lud  AoolioU  ad  Ronian^  4-  ^u/IiScdti  ncr  redimptio* 


•DeFidei&Symbolo*  jjf 

fefta  >qux  tamen  fingulis  applicetur  necefle  eft  pcr 
fidem  charitate  formataoi,  ad  perdpiendum  frudum  ip» 
fius,  fecundum  illud  Apoftoli  ad  Roman«  )•  Jijt^ 
prop$fiiit  Deus  propitiationem  per  fidcm  in  fanguint  ejut : 
&  per  Baptifmum » Pcenitentiam ,  aliaque  Sacrameii- 
ta»  quorum  virtus  omnis  tz  Paffione  Chrifti  ddri* 
vatur. 

11.  Efieaus  alter  Paflionis  Chrifti,  eft  ^^^^'^^  ^"  uJJSw 
diaboli  tyranide.  Quod  ipfe  Chriftus  immioente  paf*  ^^tt^lodl 
fionc  fua  fignificavit.  ^ofin.  12, 3  dicens  :  Nunc  ju^  adiaboUcy^ 
diciumefl  mundi.  Nunc  Princeps  hujus  mundi  ejicietur  f^^^^ 
foras:  £t  egofi  exattatus  fuero  a  terra^  omnia  ^^^bamj^^^^^ 
ad  mcipfum.  ^  Poflidebat  fcilicet  diabolus  genus  hu* 
^  manum ,  inquit  S«  Aug.  &  reos  fuppliciorum  tenebat 
^  chirographo  peccatorum ;  dominabatur  in  cordibus 
„  infideiium ,  quos  ad  creaturam  colendam  >  deferto 
^  Creatore   deceptos  »  captivpfque  pertrahebat.  Per 
^  Cbrifti  autem  fidem  >  qux  morte  ejus,  &  refurredtio'* 
^  ne  formata  eft  j  per  ejus  fanguinem »  qui  in  remif- 
^  fionem  fufus  eft  peccatorum  ^  millia  credentium  a 
y^  dominatu  liberantur  diaboli » Chrifti  corpori  copu* 
^  lantur ,  &  fub  tanto  capite  ,  uno  ejus  Spiritu  fidelia 
,,  membra  vegetantur«  Hoc  vocabat  judicium ,  hanc 
^  difcretionem »  hanc  a  fuis  redemptis  diaboli  expul* 
39  fionem. 

Duplici  fundamento  fulciri  vldebatur  diaboli  in 
hominum  genus  dominatio ,  divinae  fcilicet  permiffio'»^ 
nis,  &  humanae  confenfionis  j  quamobrem  fubverted- 
dum  utrumque  fuit  Sed  cuma  Deo  conceflTae  pote-tjb.i.  Di 
ftatis  fines  transgreflus  fit ,  &  qui  in  nocentes  dum-  ^[^^  ,^ 
jUxat,&  vetori^nalis,  vd  proprias  contagio  culpae 
reos  faevire  permiflTus  erat ,  in  Cbriftum  innocentem^ 
totiufque  juftitias  audtorem  graflatus  fit ,  jufte  fpolia^» 
tuseftjure  fuo,  &  conceflTa  poteftate^exutus.  ^^M-- 
ffime  y  inquam ,  dimittere  cogitur  credentes  in  eum  ^  quem 
injufiiffimt  occidit ;  {  inquit  S4  jlugufl. )  Sic  juftitia 
Chrifti ;  (ut  didium  eft  )  magis  quam  potentia  vidus 
'eft  diabolus,  quia  cum  in  eo  mortis  meritum  non  inve- 
turet  f  fecandum  Ulud  :  yenit  enim  Princeps  mundi  J^*^  «♦^ 

bi^us , 


Ati^Jib. 


Mcioir,  I. 


J36        Thcol  Dog*  Sc  Moml.  Lib.  L 

hujus  ^  d^  inme  non  babet  quidqHam  ,  idefl ;    nQlllH 
peccatum  ;  occidjt  eum  tamen.  Juftum  ergoent.uc 
quosdebitores  tenebat»  libcridimitterentur  >  crcderh 
tes  in  eum  t  quem  fitie  ullo  debito  occidit :  Ut  dilTerit 
idem  functus  Do(flor    „  Hac  juttitia  vidus ,  &  hoc 
,^  vinculo  vintSus  elt  fortisj  ut  vafa  ejus  eriperentur, 
33  quae  apud  eum  cum  ipfo  j  &  Angelis  cjus  fuerant  f> 
„  fa  irae ,  &  in  vala  mifericordiae  verterentur-    Hinc 
Apoltolus  credentes  ad  gratiarum  artionetn  invitansi 
^lj^i  nriiit  rsQS  y  irjquit  j  d€  potc/iate  tenebrarum  ;  C^  rm* 
fltdn  in  regnum  FUu  dtkSionis  /Vj,  in  (^uo  habemMt  rt* 
dc T/jp ttcncm  in  rcm ijfiQ ntmpe ccatoru m,  ^, ' I n  h a C  r e de Jlh 
„ptione   tanquam  pretiumpro  tiobis  xiatus  eft  Ikn* 
jj  guis  Chritti ,  quo  accepto  diaboius  tion  ditatus ,  fed 
jjijjatus^  ut  nos  ab  ejus  nexibus  fofveremur;  neG 
j^quemquam  lecum  eorum,  quos  Chriltus  ab  omiii 
33  debito  liber  indebite  fufo  fuo  fanguineredernUreti 
j3  peccatorum  retibusinvolutum  traheretad  fecundsei 
j,  ac  fempiternae  mortis  etitiunl* 

Chrittus ,  ut  humanum  genus  Vttlculis  tnortiferaB 
praevaricationis  abfolveret  j  (  tnquit  S,  Leo  Semionc 
j  t*de  PalTione  Doniini)  &  raevienti  diabolo  potei^ 


De  Fide ,  &  Sjmibolo*  937 

fbns  efec- 
prasparatum  eft  bomini  remedium  ex  Paflion^  Chrifti»  tus ,  fideles 

quo  fe  poteft  tueri  contra  hoftis  impugnatiooes »   ne  ^^^  ^* 
deducatur  in  interitum  morti$  xternae  ,)•   Sed  fi  aliqoi  j^^^ 
hoc  remedio  uti  negligant «  nil  deperiC  efficadas  Paf-  tur. 
fionis  Chrilti ;    ut  loquitur  S.  ThomM  i.  p.  QiiaBlfcp 
48.  Art.  a.  in  Refp.  ad  fecundam  9  ft  tertiamohledio^ 
ncm*  Prasclare  vero  S.  /tug.  Trafit.  3.  in  ^oanmem  ex- 
plicat,  qua  ratione  diabolus  a  Chrifto  fit  ejedus  ^q^ 
rass    &   nihilomirius  Fideies  tentare  permittaturt 
«  „  Aliud  eft,  inqmt  intrinfecus  regnare ,  aliud  for? 
infecus  impugnare ;  nam  &  munitiffimam  civitaten 
aliquando  hoftis  oppugnat ,  nec  expugnac.  £t  fi  aiir  ' 
qua  tela  ejus  miflfa  perveniunt »  admonet  Apoftolus »     m*^ 
unde  non  tedanc  5  commemorat  iQricam^  ^  ^*^W  **  joann.Il 
fidei,  Etfialiquando  vulneratiadeft^quifanat  Qiiia 
ficuC  pugnantibus  didum  eft :  fJdc  fcribo  voiis  ^  lU 
non  pucetis :  Ita »  qui  vulnerantur ,  quod  fequitur  auf 
diunC.  :  Et  fi  quis  peccaverit ;  Aivocatum  habtmHS  apud 
^  PatremSfefum  Cbrijium  juHiim^&  ipfe  efipropitiatio  pr^ 
j^ptccatis  nofirif.  Quid  enim  oramus»  cum  dicimus: 
Dimitte  nobis  dcbtta  noflra ,  nifi  ut  vulnera  noftra  fa.- 
nenCur  ?  Ec  quid  aliud  petimus ,  cum  dicimus :  AV  Matth.  tf« 
nos  inferasin  tentationemf  nifi  ut  ille»  qui  infidiatur » 
vel  certat  extrinfecus,  nulla  irrumpat  ex  parte,  nuUa  ^ 

nos  fraude ,  nulla  poffit  virtute  fuperare?  Quantaslibet 
tamen  adverfum  nos  erigat  machinas  1  quando  non 
tenet  locum  cordis,  ubi  fides  habitat  >  ejedus  eft  fo^ 
ras.  Sed  nifi  Dominus  cuftodieric  civicacem »  in  va« 
numvigilabiCquicuftodit.  Noliteergo  de  vobis  ip« 
fis  prasfumere ,  fi  non  vultis  foras  ejedum  diaboium 
intro  iterum  revocare,,,,.  ^ 

III.  Tertium  benefidum  exChriftiPaffionead  noSbeJfiSjJJ!* 

{iromanans,  eft  poenae noftris  peccatis  debitae  folutio»  foiucio  eit 
ntegram  enini  ,  acque  omnibus  numeris  perfedam  poenae  pec* 
fatisfidioneni.pro  peccatis  noftris  Dco  Patri perfol-  ^ehitx^^^f 
vit  >  quam  homo  purus  exhibere  non  poterat*  Totum  deblcis*  no. 
hominum  gcnus  peccato  infedum »  ac  perdiCum  1  co«  ftris  precid 
ta  natura  humana  peccato  corrupta  erat ,  nec  bonum  |?|"'  ^^^^^ 
fingularis  porfonas ,  vcl  etiam  pluriufUj  aEquipon-  tuit^*  ^^ 
Tom.  /•  Y  •  dtra- 


338  TheolDog.&MoralXib.  I. 


I 


derabat  naturae  totius  dttrimento.  Omniuni  vkm  re» 

dimendse  par  non  erat  nili  ipla  vita.  Imagini  iuj£  rt« 

dimendae  par  pretium  non  erat  niii  Deus.    fr^ner  nm 

Talm,  48*    redimir  ;  redimct  hamo  ?  Nm  d^bit  Deo  pUcMtiontm 

S.  Auguft.  /Boirt ,  &  pretium  redemptiQnis  amms  fu£*  ,,  Quis  eft 

'u^nc^Pfar  «fr^t^^»  quiiinonredement,  nullus  homo  redemp- 

cgatur ,  k  » tuxm  eit  ?  Qtii  poft  Refurreflion^m  dixit :  y^dc » dic 

S.  Balijjur^^/r^mirirj  mtjj,  Fraternofter  voluit  efle;  &  cutn  Deo 

w,|""|i^'"  «dicimus,  Pifrfr  no/?tr,  hoc  maniteftatur   ia  nobif, 

^"^     '    yy  Quienim  dicit  Deo ,  Pmr  nofler^   Chrifto  didt* 

„Frdter,  Ergo  fiiplenonredimet»  homo  redemptu* 

,^rus  ell  ?  Atiquis  homo  redimet,  11  FiJius  hominit 

,^  non  redimit?  Si  Chriftus  non  redimit «  Adatn  red« 

#jmet?  (  inqiiit  S*  Aug' )  fratcr  mn  rtdimit  ^  rtiimt 

hQmo  ?  Hinc  S,  CyriUMS  Lib*  2,  in  Joan.  ,,  „  Cum  iti 

multis  { inijiiit  )  peccatis »  eftemus,  atque  ideo  rxiorti  i 

&corruptionL  obnoxti>  dedit  Filmm  luum  Ptiterre* 

4emptionem  pro  nobis^  unum  pro  omnibus»  quo* 

tiiam  omnia  funt  in  ipfo  i  &  omnibus  mciior  eft ,,  ^,« 

Et  Ji-  Proclm  Conftantinopolitauus  Epifc-   Orat.   u 

^f^Homo»  inqait^  quod  peccati  debtto  fubjaceret» 


DeFide,  &Synibolo;  339 

.Dei  majeftati  irrogata  >  infinit»  cftmalitiaB.  „„  Tanto  peccatimt. 
^  enim  offenfa  eft  gravior ,  inijuh  S.  Thom.  quanto  ^*  ,  ^j^' 
„  major  eft  ille^  in  quem  delihquitun  Uhde  oportuitz.adfemil 
^  ad  condignam  fatisfa^nem ,  ut  adlus  fatisfadionis  duau 
„  haberet  efficaciam  infinitai^ ,  utpote  Dei/&  homi^ 
).  nis  exiftens  »>  Infinita  peccati  enormitate  exafperata 
Dei  juftida  placari ,  &  propitiad  non  poterat  1  nift 
rependeretur  ipfi  ablatus  honos  a  perfona  infinitas  dig« 
nitatis*  Sicut  enim  crefcit  enormitas  injurias  ex  vilitato 
offendentis ;  ita  crefcit  pretium  fatisfadionis  ex  digni- 
tate  fatisfacientis.  Pretium  igitur ,  quo  injuria  Deo 
ili^  plena  fatisfadione  compenfaretur  ,  noa  aliud 
erat ,  quam  Deus  ipfe«  Hominem  enim  tanto  muneri 
imparem  reddebat  non  folum  conditio  naturas ,  fed  & 
indignitasculps :  Angelum  naturae  impotentia,  &  in* 
opia  f  cum  ex  propriis  opibus  aequale  pretitun  divinae 
juftitiae  pro  hominibus  folvere  non  valeret;  foius  Agni 
immaculati  fanguis  pretium  redemptionis  noftras  eC- 
fe  potuit  Unde  Apoftoiorum  Princeps  Epift.  i.  cap* 
I.  ait !  Non  corraptibiUbus  aaro ,  i^el  argento  redempti 
tftis  de  vana  veflra  converfatione  patern£  traditionis  f 
fedpretiofo  fangnine  ^  quaft  agni  ifnmaculati  Chrifli,  & 
incontaminati.  Et  S.  PauluS  ad  GalaC^  i*  fctibit:  Cbri* 
fius  nos  redemit  de  maledido  Legis ,  faSus  pro  nobii 
malediSuw4 

Neque  veto  prctium  $  guod  pto  ttobis  pcf folvlc     Ctimutaj 
Chriftus  debitis  noftris  par  folum*  &  afequale  fuit ,  ve-  ^pcrabun. 
rum  ea  longe  fuperavit.  Vita  homints  Dei  pretidfior  dani  Chru 
cft ,  quam  omne,  quod  Deus  non  eft ,  &  fuperat  om-  **  fatisfii«* 
ne  dcbitum  peccatorum.    Si  enim  interfedio  illius^^ 
fuperat  omnem  multituditiem  >   &  magnitudidem 
peccatorum;  quae  cogitari  poflTuilt,  palameft,  quicl 
bonitas>  pfetiumque  vita^  ejus  praeponderat  malitias 
pmnium  peccatorum.  Hanc  vitam  homo  ifte  >  cunt 
exdebito  mori  nondeberet,  quoniam  pec>::ator  noa 
erat  9  fponte  dedit  de  fuo  ad  honorem  Fat^ »  cunt 
eam  (ibi  auferre  propter  juftitiam  permiiit»  Cumulati& 
fima  igitur ,  &  luperabundans  fuit  (atisfadlio  ChrilU* 
Sic  ratiocinatur  S^  Anftlmus  Lib«2.  Cur  Deus  Homo^ 

Y  a  cagc 


P^Ini.  i29i 


RoiiL 
ibid* 


!• 


Theol.  Dog.  &  Moral.  Lib,  L 


cap.  14^  &  McdttanoQe  1 1*  Apud  Domimtm  miferimrm 
dia ,  &  copiofa  apui  tam  r€4cmpm^{  fnquit  Prophet^^  } 
Vhi  abunddvn  ddiSum ,  fuptrabund^vit  Cf  grana  »  (  iij* 
quit  ApoftO  Et*  Si  unim  ddido  mors  rcgn^vn  ptr 
unum^  multQ  magis  4bHndmtiam  gf4tis  j  &  dQnationis^ 
&  jufliti^  accipientes^  in  vita  rfgnabant  ptrffefum  Llm^ 
flum,  Nort  gratiam  dumtaxat ,  fed  Grdti^e  redund^n* 
tiam  Paulus  appellairit*  (inquit  S*  ^oan.  Cbryfofi* 
Hom.  19.  in  Epift,  adRomanos:)  ^^^Non  eniai 
qaantum  indigebamus  ad  peccati  interitum^  tantum 
accepimufi  modo  ex  ipfa  gratia ,  fed  &  muko  ampiiuf* 
Nam&  liberati  fumusfupplicio,  &  vitiolitatcm  om- 
nemdepofuimus ,  &  de  integro  regenerati  fumus  ,  & 
refurreximus  fepulto  vetcri  homine  ,  &  redempti  lu-» 
mus ,  &  fanditicati ,  &  in  adoptionem  adducti ,  &  ju- 
ftificati  5  fratres  effecti  Unigeniti ,  &  coheredes .  & 
in  eandem  corporis  unitatem  redadi »  &  Jn  ipGus  car- 
nem  cenfemur  >  atque  ut  corpus  capiti,  fic  ifti  unitl 
fumus.  li^cigitur  omnja  gratiae  exuberantiam  appel- 
kvitpaulusjnteriai  declarans  nos,  non  medicamcn 
vulneri  par  fohim  Qccepinfe  ^  (ed  &  fanitatem » &  puW 


De  Fide ,  &  Symbolqr  341 

cum  eo  fatnmum  honorem  communicet- ,  non  poffint 
utique  poftea  oboli  illi  decem  illius  tnemoriae  obfeiv 
vari  ,  qui  illos  numeraverit ,  ac  mutuo  dederit :  |te 
&  in  nobis  evenit*  Multo  enim  plura  iis ,  quae  deba- 
baiims,  rependit  Chrillus,  ataue  adeo  tant6  blufiit 
quanto  mare  immenrum  ad  puuilam  guttain  collatuin^ 
majus  eQe  pollit.  Noli  ergo  ambigere,  homo,  ctmi , 
tantam  bonorum  opulentiam  videas  >  neque  interro^ 
ges,  c^uid  (ieri  potuerit  ,ut  ilia  mortis,  atque  pec^ 
cati  fcintilla  tanto  donorum  veiuti  mari  reftinda  >  it 
foluta  fit  ^  „. 

IV.  Huicbeneficio  quartum  illud  connexum,  at- -  Chnftut 
quc  imphcatum  eft ,  qiiod  Chriftus  morte  fiia  velut  ,^rtii"fua 
facrificio ,  quo  nullum  Oeo  gratius ,  &  acceptius  of-  Patrem  no. 
ferri  potuiti    Patris  iram  &  indignationem  prorfiis  •^i^   ?*^^* 
mitigavit  ,  eumque  nobis  placatum  ,  &  propitiucB  Sf^umrcX 
reddidit»   Unde  Apoftolus  2.  Corinth.  5.  ait«'  Omnn$  didiu 
ex  Deo ,  ^ui  nos  reconcHiavit  fibi  per  Chriflam .  . .  ^^d. 
fiiam  quidtm  Deus  erat  in  Cbrijio  mundim  reconcilians 
fibi ,  non  reputans  illis  dtli£la  ipforum.  Et  ad  Ephefios 
Cap.  ^.  Chrijlus  dilexic^  nos  ,&  tradidit  femetipjum  pr0' 
nobis  oblationem ,  &  hofli^rn  Deo  in  odorem  fuavitatis. 
Divina  juftitia  placari  non  poterat,  nifi  vidima  pia* 
culari  aliqua ,  quae  ad  id  par  eflct    ,,  Quaerendum  erat 
3,  facrificium ;  fed  quale  iacrificium  poterat  pro  abfi)U 
„  vendis  hominibus  inveniri  ?  Neque  enim  juftum 
,3  fuit,  {inquitS.  Grcg,  Lib.  17.  Moralium  ,  cap.  I^.  ) 
yy  ut  pro  rationali  hoinine  brutorum  animalium  vicli- 
„  ma^ .  caederentur.    Ergo  fi  brnta   animalia  propter 
yy  rationaie  animal ,  id  eft ,  pro  homine  dignas  vidimse 
3,  non  fuerunt,  requirendus  erat  homo ,  qui  pro  ho- 
5,  minibus  offerri  debuiflet,  ut  pro  rationali  peccan^e 
3,  rationalis  hoftia  madaretur.  Sed  quid ,  quod  homo 
„finepeccatoinvenirinonpoterat?&  oblatapro  no- 
3,bi$  hoftia,  quando  nosa  peccato  mundare  potuit, 
33  fi  ipfa  hoftia  peccati  contagione  non  careret  ?  Inqui* 
33  nata  quippe    iniquitates    mundare   non  potuiflet^ 
33  Ergo  ut  rationaSis  effet  hoftia ,  homo  fuerat  ofFe^ 
9  rendus;  ut  vero  a  peccatis  mundaret  bominem ,  ho- 

Y  3  j>mO' 


54»       Theol  Dog*  &  Moral  Lib.  I* 

j,  nio  finepeccato*  Sed  quiseflet  flne  peccato  hotno, 
^  ii  ex  peccati  comniifHone defcenderct  ?.  -  *  Proinde 
jjVenic  propter  nos  in  uterum  Virginis  Filias  Det| 
55  ibi  pro  nobis  fadus  ell  homo ;  fumpta  eft  ab  illo  na* 
^  tura  «  non  culpa-  fecit  pm  nohis  facrificium  i  cotw 
j^pus  fuum  exhibuitpropeccatoribus^  vicliniam  fine 
3^  pcccato  ,  quie&  hqmaaUate  mofi^  &  juiUtia  mun* 
3,  dare  potuiflet*  Certiflimum  efl:,  quod  Apoftolm 
icribitKpift.adHeb-  C9p,  lO-  ImpoJftMe  efi^fMngitmi 
laurorum ,  ^  hircornm  auferri  peccafa^  Jdeo  in^rednn$* 
$mndttmdicut  fiofiiam  i  &  obUtiancm  nduifli^  i&rpnf 
4itnm  apiafii  mbi :  Hoiocnutamat^  pr^  peccdw  uon  fW 
fUctiCfHntf  Tanc  dixi  t  Eccc  vcnio^  Sfgnihcans  fol<^ 
facri6cio  ,  in  quo  idem  Sacerdos » &  vidima  Deus  c(* 
fett  juftitiaaidivinanipiacari  >  Deum  hominibus  pro- 
pitium  reddi »  hominum  peccata  expiarj  potutlfet 
Opus  Deo  acceptiflimum ,  ex  charitate  maxima  pro- 
veniens ,  in  honorem  Dei  fadura  >  ad  eumqLie  placan* 
dum  ordinatum,  &  fufceptunij  verum  fjcrihcium  eife| 
nemo  negaverit.  Cum  igJtur  talis  fit  Chrilli  PnfliOi 
quaXeipfumpronobis  vidimam  piacularemex  chari* 


h)^ 


\ 


DcFidc,&Symbolo#    '        34} 

landisvitiisinortaliuai»  qQamfine  ulla  coQtagionet 
larnalis  concupifcentiae  Caro  nata  in  utero » &  ex  ute^ 
o  virginali  ?  bt  quid  tam  grate  oSerri ,  &  fufcipi  poC- 
et,  quamcaro  fdQrificii  no(lri«  corpus  efiedhimSa- 
lerdotis  noftri^»?  Mors  Cbrifti,  quatenus  ab  ejus 
nterfedoribus  illata  ,  impium  &cinus  elt  h  quatenus" 
b  ipfo  Chrifto  Jelii  (olerata ,  &  oblata ,  bolocau(lum« 
» ^  In  uno  eodemque  fado  difpliguit  impietas  malig* 
lantium  9  placuit  pietas  patientis*  Non  mors ,  fed  va* 
untas  placuit  fponte  morientis ,  &  illa  morte  expun* , 
^entis  mortem ,  operantis  falutem ,  reftituentis  inno«  > 

:entiam . « •  Quanto  illorum  major  iniquitas » tanta 
lujus  voluntas  fandior,&  potentior  ad  faivandum: 
^on  peccato ,  (ive  peccantibus  adfcribitur  liaec  vido- 
ia,  led  bene  utenti  peccato^  Fuit  vero  fanguis,  qui 
fFufus  eft,  tam  multus  ad  ignofcendum  ,  ut  ipfviai 
[uoque  peccatum  maximum ,  quo  fa(%um  eft ,  ut  ef- 
undcretur,  deleret  „„:  C^nquit  S,  Bemardus  Epi(i;«. 
90  feu  Tradatu  de  E,rrvribiis  4baUardi.  cap.  8« )  Eft 
utem  facrificium  iftud,  &  (ignum  alicujus  reiano^ 
is  obfervandae ,  ad  quam  S,  Pctrus  Chrittianos  horta^ 
ur  Epifi  I.  capt  4^  fcribens ,  Chrifio  igitur  pajfo  in 
arne ,  &  vos  eadem  cogitatione  armamim ;  quia  ,  qui 
affusefl  incurney  defiita  peccatis,  utjam  non  defld^rtis 
ominum^fei  voluntatiDei  ^quod  rcliquum  efi  in  cane 
'ivat  tcmporis. 

V.  Quintum  beneficium  ex  Padione  Chrifti  in  lio- ,  Qj^intum 
ninum  genus  redundans ,  eft  coeli  referatio.   Primo  cSi  rcfera- 
:ilicet  hominis  peccato?  &  propriis  fmgulorum  ho-  tio, 
iiinum  peccatis ,  intcrclufus  illis  erat  regni  coeleftis 
ditus.    Ut  enim  If^^i^  3^-  fcriptum  eft:  Via  fanSa 
oeabitur ,  &  non  tranfibit  per  eam  poUutus.  Per  paflio* 
em  autem  Chrifti  liberati  fumus  non  folutiva  peccato 
omrauni  tocius  human^  naturae  ,  &  quantum  ad  * 

ulpam ,  &  quantum  ad  reatum  po^nae ,  ipfo  foivente 
retium  pronobis;  fed  a  peccatis  etiam  propriis  U- 
erati  funt  Gnguli,  quicumque  ipGus  paffioni  com- 
lunicant  per  fidem ,  charitatem>  &Gdei  facramenta : 
ieoqueper  Chrifti  paflionem  aperta  aabis  elt  janut  * 

t  ^  ^      regnt/'' 


JMufeiorteti3otMel:cQ6}woanes«  f|ai  fe  pra|ni 
pcccam  mUigifkni  >  caoidio  ib  ilb  rxnbre»  i|m»id 
IZKKtfs  Ctinrti  Jefa  fradtifi]  percepefine  :  qtiail  ubi 
bdLjfn  fumt  «  ipfi^  rr^niiin  cirkHwn  patrfai&  M 
conftrrmt  FhiUna  flMisi  tefiteiooimeo  r — -•-* 


?uo  ab  bofte  Clirifl^DC  Rdigfotiis  pecftain  cft, 


Ifi 


De  Fide ,  &  Symbolp^  34; 

tiam  ,  &  hominum  falutem  doloribus  ;  fed  etiam  in 
Hiorte.  appetenda  ita  o(lendic>  ut  vere  dicere  poffi* 
mus  1  Salvatorem  noftrum ,  quaccumque  vitae  pr«« 
cepta  toto  prsdicationis  fua?  tempore  verbis  nos  do« 
cuit ,  ea  omnia  uno  Faffionis  die  in  fe^fo  expreffiflre. 
Cbaritatem  eximiam  oftendit ,  quia  Dominus  glo- 
ri^e  pro  fervis  >  Sandus  fandlorum  pro  peccatoribus 
mortuus  e(tf  Ut  qnid  enim  Chnfius  >  cum  odbHC  infirmi 
€fl>  mus  fecundum  tempHs ,  pro  impiis  mortuus  efi  f  Vix 
07am  projufio  quis  moritur :  iMm  pro  bono  forfitan  quis 
(iHdcatmorif  ( inquit  ApoftoU  )  Commendat  autem^ba^  Kom.  f^ 
ritatem  fuam  Peus  m  nobis ;  quoniam  cum  adhuc  peccOm 
tore9  effimus  fecundum  tempus ,  Chrifius  pto  nobis  mor* 
tidus  efi :  multo  igitur  m^gis  nunc  juflificati  in  fanguine 
ipftus ,  falvi  erimus  ab  ira  per  ipfum.  Et  S^  Petrus ,  Ep* 
j,  cap.  s,  eamdem  charitatem  praedicanst  Chrifius^ 
inquit  >  femelpro  peicatis  noflris  wortuus  efi  ,juflus  pro 
injuflis ,  ut  nos  offerret  Deo ,  mortificatus  quidem  carne » 
^ivificatus  autcmfpiritu.  Hinc  Salvianus  lib.  I.  de  Gum 
ternatione  Dei ,  Patris ,  Filiique  charitatem  indivifam 
in  homines  commendans  :  ,,,,  Plus  amat  nos  Deus 
{^inqui^t)  quam  iilium  pater.  Kvidens  quippe  res  eft» 
quod  fuper  aflfedum  filiorBm  nos  diligit,  qui  propter 
ros  Filio  non  pepercit  £t  hoc  Filio  juilo,  &  hoc 
Filio  Unigenito ,  &  hoc  Filio  Deo.  £t  hoc  pro  nob^s, 
ideft ,  pro  maiis ,  pro  impiiilimis*  Quis  aeftimare  hunc 
erga  nos  Dei  amorem  queat ,  nifi  quod  juftitia  Det 
tanta  eft,  ut  in  eum  cadereahquid  injuftum  non  pof- 
fit  ?  Nam  quantum  ad  rationem  humanam  pertinet « 
jnjuftamrem  homo  quiHbet  fecerat,  fi  pro  peilimis 
fervis  iilium  bonum  occidiiTcrt.  Ucique  hoc  magis  in« 
aefttmabiiis  pietas ,  &  hoc  magis  niirabilis  Dei  virtus 
eft,  quod  ita  inteiligi  ab  homine  ma.^nitudo  juftitiaa 
fuae  non  poteft :  ut  quantum  ad  inibecillitatem  hu« 
manam  pertinet ,  pene  injuftitiae  fpeciem  magnitudo 
juftitiae  habere  videatur.  .♦  Vix  enim  pro  jufto  '^juis 
moritur...  Si  vix  ullus  profummajuftitia  mortem 
fnfcipiat  ,  probavit  Chriftus,  quantum  prxftiterit^ 
pro  noilra  iniquitate  moriendo.f*   Cmmtudat  aun  ^ 

y  y  Mm 


»K 


f4^        TheoL  Dog.&MonlLib;L 

$rm  Deui  tbarii^nem  fuMm  in  nobis , .  •     Quomodo 
coaimendat?  Qaia  non  merentibus  praftat*  Si  enim 
fandis,  &  bene  meritis  praeftitiflfet ,  non  videbMnr, 
qu»  non  debuerat»  pra^We»  fed  quas  debuemt» 
reddidifle  „  ^«  Maxime  autem  in  eo  charitas  ejus  emi* . 
cuitf  quod  proditorem  Judam  ad  ofcuium  admiflta 
ad  poenitentiaminvitavit;  quod  Petrum  oculisbenig* 
nis  rdpexit  >  negadonisque  faas  crimen  dtflenti  ve» 
nlaminddlfit;  quod  pro  crucifixoribus  fuis  rogavitt 
dicens  r  Fater ,  ignofce  iUis » ifmn  nefcitme ,  i/nid  fncinnt^ 
*«*  *$*l4r  jj  ^  Non  debebant  defperare»  pro  quibusin  crucb pen» 
dens  Dominos  dignatus  eft  orare.   Videbat  qooidam 
fuosintermulcosalienos»  iilis  jam  petcbat  veniamia. 
quibus  adhuc  acdpfebat  injnriam :  Non  enim  attende*. 
hat ,  quod  ab  ipfis  pioriebatur ,  fed  quod  pro  ipfis  mo^ 
riebatur ,  ( inqnit )  S«  Aug.  TraS«  3 1.  in  Joan* )  Qpalis 
ejus  infania ,  qui  Medicum  occidit  ?  Quanta  vero  bo« 
nitas  9  &  potentia  Medici »  qui  de  fanguine  fuo  infano 
interfedori  medicamentum  fecit  ?  Neque  enim  ille , 
qui  venerat  quaerere  >  &  falvare»  quod  perierat »  pen*- 
dens  fine  caufa  dicebat  :  Pater  ignofce  illis ,  ^uia  nef. 
cinnt,  ijnid  facinnt ,  Iniani  funt  >  Medicus  fum :  foeviant» 
patienter  fero :  cum  tfcciderint  *  tunc  fanabo  ,>  ,,•  Haec 
S.  Mgufl,    Serm.   274.  alias   8*  de  yerbis  Apofioli, 
^  ^y  Vide  pendentem  Dominum  tuum.  Vide  penden^* 
tem »  &  tibi  de  ligno  tamquam  de  tribunali  praecipien* 
tem.  Vide  pendentem ,  &  tibi  languenti  de  fuo  fan« 
guine  medicamentum  f^cientem.  Vindicari  vis  ?  vide 
pendentem,  audi  precantem :  Paterignofce  illis,  qnia 
neftinnt ,  qnid  facinnt.  Sed  potuit  hoc  facere ,  dids 
mibi  1  ego  non  poflfum^  Ego  enim  homo  fum  >  iile 
Deus :  homo  eg6.  Homo  ille  Deus  homo :  Deus  ergo 
ut  quid  homo  •  fi  non  corrigitur  homo  „ ,,  ?  (  inqnit 
S.jiug.  Serm   49.  alias /)f  rfmpar^  137. 
iPIctatii     II.  Pictacis  erga  parentes  exemplum  dedit>  cum 
tc?\xcmp^  Matrem  dilefto  Difcipulo  ,  Virginem  Virgini  com* 
)um    dedit  qiendavit.  ,> ,,  Tetlatur  de  Cruce  Dominus  Jefus,  & 
Chriftus     ^  pauli(per  publicam  differt  falutem »  ne  Matrem  in- 
^^^    nbooorw  wlinquat.    Subfgribiiur  Joannes  Tefta- 

ip  mento 


De  Fide,  &  Syfnbola.  347 

^inrato  Cfatifti.r  Legatar  Matri  podoiit  defenfioy 
^  teftimonium  integritatis :  Legatnr  &  Dildpulo  Mi« 
^  tris  ca(lodia\  pietatis  gratia  ^^  Verba  Tunt  S.  Amffr^ 
XJS^  de  AifiitMt^  yirginis ,  cap,  7.  Alia  CbiiiH  in  cruoi 
verba,  cumaliictimmemoraverintEvangeM(iai»roli|t 
^oamts  hos  docet  queniaclmodum  in  cruce  pofitut 
«ppel)averit  Matrem,  ^^  Piuris  putans,  qood  vidor  ' 
9  tupplidbrum »  atque  poenarum  9  vidor  diaboU^, 
^  pietatis  oScia  dividebat,  quam  quod  regnum  fxm> 
^ icfte donabat-  Nam fi religiofum  eft,qaod^Latroni 
^  venia  donatur  a  Domino  9  multo  reUs^fius »  quod 
p  Mater  honoratur  a  Filio  » ;  (  inquH  iitom  Ambrofim 
Lib.  10«  in  Lucam^ ) 

IIL  Humilitatis^&obedientiseclariflimum  exenw  ChxjKj^ 
plar  fe  prsBbuit  in  Paffione  fiia  Chriftus ;  five  cum  10  ^^Jjg* 
horto  Getfemani ,  ubi  proftratus  in  terra  Patrem  ora*  humilitas  ] 
Tit>  five  cum  opprobria  9  &  infultationes  Judaeornm  ac  obediei^ 
pertulit  t  five  cum  ignominiofifiimum  fuppiicii  genus  ^ 
iubire  voluit»  fiarabbae  homini  feditiofoi  &  homicid^s 
poltpofitus  » cuminiquis  reputatus»  inter  duos  latro- 
nes  cruciBxus  9  &  inclinato  capite  cmifit  fpiritunn 
Humiliavit  fen^etipfum  in  oratione,  cujusnobis  for* 
oiam  dedit*  „  „  Potdrat  enim  orare  filentio ;  fed  ita  fe 
^  Patri  voluitexhibere  precatorem ,  ut  memtniflct  no- 
^  ftrum  fe  elTe  Dodorem^  Proinde  eam  >  quam  fecitt 
^orationem  pro  nobis,  notam  fecit  &  oobis,  quo« 
^  niam  tanti  Magiftri  non  folum  ad  ipfos  fermocina# 
9,  tio ,  fed  etiam  pro  ipfis  ad  Patrem  oratio  >  Difcipu^    . 
9,  lorum  eft  aedificatio ,  „  ( inquit  S.  Angufi.  Tradi 
J04. in  ^oann.)  Orat  Cbriftusfuper  terram  proftra# 
tus«  Orat  Mifericordia»  &  non  orat  miferia !  Orat  Ma* 
jeftas ,  &  non  erat  infirmitas  :  Proftratus  in  terra  j»# 
cet  Medicusi  &  non  humiliatur  aegrotns.  Proh  pudor  I 
Qpi  autem  humiliavit  fe  in  oratione ,  muito  magis  ha«^ 
milia vit  fe  in  Paflionef  Ego  aMtem ,  inquit ,  fiim.wmis^ vwmu  iu 
^  non  homo ,  opprobnim  bominnm  %  &  obfeQiopUbis.  # , 
^oniam  propter  te  fnfiinmi  opprobrinm ,  opermt  ionfnfiM  PfilaL  lj|» 
faciem  meam.  Ipfum  velut  defpi  Uum » &  no^Kgimiem  s^ 
nrnm  viocub  cooftriitKtnuit^»  liidibriai  impraperia«Uaiiift« 


'348       Thed^Dogt&MoraLLih»  L 

opprobria  iif honeniniiiC  >  fputa  fosdarunt  pj  alapae  con- 

tuderant ,  flagella  cruentaruot*  HnmiUavUfcmetipfm 

FhO.  X.     Rex  glorids ,  Dominus  virtutum ,  Sandus  fandonim  • 

non  folum  ufquead  vincula»  u(que  ad  opprobrsa  i  ot 

queadflageliai  &valnera,  fed  faUHs  obciiens  ufiiiti 

S.  Leo  Ser,  ad  mortem  >  moriem  jueem  crncis.  Denique  Toia  viffa» 

%  in  Nat.  ^/4  Salvatoris  i  f  m  dr  diabolMm  fnperavit ,  CS^  muuitm  ^ 

^"*'         bnmilitate  efi  concepta  ^  hmnilitate  efi  confeSa  ( inquiC 

Chriftipav  IV*  Manfuetudinem  incomparabilem  in  PtflEtone 
Jorielid»*  ^"^  Chriftua  exhibuit.  Juffit  Petro ,  ut  gladium  recon- 
manrueto-  deret,  quo  ad  ejus  defeniionem  armatus  erat;  fer* 
do.  vumprincipisSacerdotum,  cujusille  aurem  abfcide- 

rat,  contadu  fuo  fiinavit  }  mini(b-o  Pontificis,  ala* 
pam  fibi  infligenti  ,admirabili  moderatione,aclenicate 
Joan^  ig.    refpondit :  Si  maU  locutHs  fnm  f  tefiimoninm  perhbe  de 
iraise  s  !•     malo ;  Si  antem  bene ,  qnid  me  cadis  ?  Accufatus ,  A  00 
apcruit  ot  funm.  Sicut  ovis  ad  occifioncm  du^ns  efi ,  & 
I,  Petr* :.   ^^^ft  ^gnus  coram  tondcnte  fe  obmutit . , »  Cum  malcdice- 
retur ,  non  maltdiccbat ;  cum  pattretur  ^  non  comminaba^ 
tur  l  tradcbjt  autem  judicanti  fc  injufie. 
Chrifti  pa-     V.  De  patientia  vero  Chrifti  Jefu  quis  pro  dignitate 
iicntia,      iQq^^j  pQdjj  ?  Omnes  Paflionis  ejus  circumftaQtiae  di- 
yinx  iltius  virtutis  documenta  prasbent   ,,  „  Prodito* 
rem  fuum  fecum  habuit ,  nec  cenftanter  denotavit* 
Cum  vero  traditur ,  cum  adducitur ,  ut  pecus  ad  vic- 
timam ;  fic  enim  non  magis  aperit  os,  quam  agnus 
fub  tondentis  poteftate.  Ille  cui  legiones  Angelorum , 
fivoluifl^et,  uno  dido  de  coelis  adfuiflfem ,  ne  unius 
quidem  difcentis  gladium  ultorem  probavit.    Patien- 
tia  Domini  in  Malcho  vulnerata  eft*  Itaque  &  gladii 
opera  maledixit  in  pofterum  >  &  fanitatis  reftitutione 
ci ,  quem  non  ve^averat  ,  fatisfecit  per  patientiam 
mifencordias  matreni*  Taceo  >  quod  ngitur ,  in  hoc 
enim  venerat*  Numquid  tamen  fubeundae  morti  etiam 
contumcliis  opus  fuerat  ?  Sed  faginari^voluptate  pa- 
tientiae  difcefliurus  volebat.    Defpuitur ,  verberatur  , 
deridetur>  foedis  veftitur  ,  foedioribus    coronatiir. 
Mira  iequanimicatis  fides !  Qui  in  horoinis  Hgura  pror 

pofue- 


De  Fide,  &  Symbolo;  349 

fuerat  latere » nihil  de  impatieiitia  hominis  imitatut 
Hinc  vel  maxime»  Pharifaei»  Dominum  agaofce- 
lebuiftis.  Patientiam  hujufmodi  nemo  hominum 
petraret  „  „.  Verba  funt  TertulUani  lib*  de  Patienna 
%  3»  Ad  divinseiftius  patientiae  imitationem  Apo-  "^ 

lus  nos  hortatur  >  ut  fcilicet  PaQionum  Chrifti  fo* 
.  &  participes  fimus ,  ut  complantemur  fimilitu- 
i  mortis  ejus  >  ut  Chrifto  configamur  cruci ;  ut 
npatiamur ,  fi  conregnare  volumus ;  ut  recogite* 
s  eum ,  qui  talem  fuftinuit  a  peccatoribus  adver- 
femetipfum  contradidlionem  ,  ut   ne  fetigemur 
nis  noftris  deficientes.  Jubet  ipfe  Salvator  *  ut  cru* 
iferamus>&  ipfum  fequamur»  alioqui  Difcipu-  Cbriftosadl 
im  fuorumnomine  indignos  declarat.  „  Attcnde  ^<>c   casn« 
;itur  (inquit  S.  jlug.-)  ^d  Paflionem  Chrifti,  at-  S^SUS 
rndead  illum  fine  ullo  peccato,  quac  non  rapuit»  mn    eflet. 
cfolventem  >  attende  ad  Scripturam  dicentem :  Fla^  Hcbr.  1^.6^ 
u  ahum   omnem  filium  ,    tjuem  recifit.   £t  para ,  45^  j^^^*^  ^ 
agellari ,  aut  certe  non  quaeras  recipi.   Tu  forte  ae   Tcmm 
eptus  eris ?  „  „  Si  exceptus  a  paffione  flagellorum »  ns*^  «• 
eptus  a  numero  filiorum.  Itane  >  inquies ,  flagel- 
)mnem  filium  ?  Prorfus  ita  flagellat  omnem  fllium , 
Sc  Unicum.  Unicus  ille  de  Patris  fubftantia  natus » 
lalis  Patri  in  forma  Dei ,  Verbum ,  per  quem  fada 
:  omnia ,  non  habebat ,  unde  flagellaretur :  ad  hoc 
le  indutus  eft  >  ut  fine  flagdlo  non  eflet.    Qui  erga 
ellat  Unicum  fine  peccato  >  numquid  relinquiC 
ptivum  cum  peccato  ?  in  adoptionem  vocati  fu*- 
!,  ut  eflemus  Unici  coheredes.   Exemplum  no* 
deditin  Pafiionibus  fuis.  Ipfius  igitur  patientiam '^  Peir.  u 
;emur»  ChriftuspaJJus  efi  pronobis  ^  vobis  relinjuens^'^* 
nplum  >  ut  fequamini  veftigia  ejus  • » •  Comniunieapu 
'^hrifti  pafiionibus ,  gaudete ,  ut  &  in  revelatione  glom 
'Jus  gaudeatis  exuttantesy  Si  exprobramini  in  nomine 
ifii ,  beati  eritis ;  quoniam  quod  efi  honoris  glorid  s  ^ 
utis  Dei ,  &  qui  efl  ejus  Spiritus  9  fuper  vos  requief^ 
Nemo  autem  vefirum  patiatur ,  ut  homicida ,   aui 
aut  maledicus  >  aut  alienorum  appetitor»  Si  autem  $ 
hriftianus,  nonerubefcat.,  •  In  boc  enim  vocatieftisp 

(in- 


ThcoL  Dog.  &  MoqI  Lib. 

( ioqmc  ApoHolorum  Pnoccps. )  A  kbortbm  •  a  tmta*  j 
tiocioits « 1  perlecotiaQifais ,  wb  adfcrfitattiimi  im^n* ' 
KmdIeChiilitaiii]aio«ioffin  pa1aideit,C|m  f«J€^ 
C^^iMUj  tfi  ^  di^id  (dm$ p^mm  efi  ,  im  bo€  /«rW#> 

(  ot  5.  ^ aic )  Stdctfi  ddjitt fljg^  a  Deo  i1)at3« , 

1  cl  ib  homkdios  iniprobtt  ipfo  pemuttente ,  &  ptt 

earum  piifiooeni  Eddes  fuos  exerccnte ,  c^^iem  luain  { 

it  Chrilluiius ,  fo* 


^|^™'litptatesaiucaiinc.&  fafliiSat   t^CogiLec  qualc  tcr* 


(Hi^i 


uf.r 


^  cum  pro  atroqae  fesu  rubiit  Giriitus  JeTas ,  ex  Ipi*  1 
^  Dis  lolrcet ,  ac  mbalis ,  in  figiinim  drliiiorum  i  qux 
yiiDbis  protuUt  tan  carnisf  abllufit  aotmi  virtus 
9  cracis »  omcem  aculeum  moctii  ia  OominJd  capiiis 
^  tolerantia  cbtundecs.  »  „  Certt  practtr  figurain,  coo- 
tumeiia  in  prompta  cil .  &  turpkudo » &  dedecoratio t 
&  his  impkxal^itia  ;  quae  tunc  Oommi  tempora  & 
ibedaTerufit,  &  bnctnavertifit  ?,  „*  Ne  igitur  cum 
loxuaaiis  >  voluptanis ,  ac  delicatis  hommibu5  dixeris  t 
Cer^Mtmms  moi  refis^  Mtcqmdm  jmantfcmi*  nstLmm  pr^^ 
imm  fit ,  ^mod  mon  pcnramfististxmriM  m^/hs,  Pude^t  fab  ^ 
capite  fpiois  conbxo  mcinbmm  fieri  delicatum.  Chri^  M 


De  Fide,  &Symbolo#  jf» 

S.  VIII. 

Cbrifii  ^efii  Cbdritar^  &  Gloria  in  Pajpone  >  CT  Cnuefro^ 
micMSy  &  per  Pajponem  Cncemque  parta. 

L  D  affio  >  Cruxqne  Chrifti  Sal?atoris  $  immenla  eft  leTtfi  jb 
mT  ipfl  gloria  fcges*  Nam  in  Paffione ,  &  Crucc  vc-  cnKS?tc3 
reDeusapparuit ,  cum  unico  vcrbo :  Egofnm^  arma-  Deusappa. 
tammilicum  cohortem  quafi  quodam  fiilmiaeo  iduj^i^  S  Leq 
ftravit»  atque  perculit,  ut  omoes  iili  atrocea»  mina*  ^  ^^^ 
tea,  atque  terribiles  5  retroa^  corruerent.  ^Ujam  ^ 

foterit  Majcjias  ejus  JHdicatnra  ^  cnjns  boc  potnit  bmm^ 
litas  JHdicania  ?  ( inquit  S.  Leo. )  Aurem  deiride  frrvi 
aPetro  fervore  fanoas  charitatis  accenfo  ablciflim»  v. 

reftituit»  ac  fanavit  manus  Chrifti.  ^RefcMrmavit» 
^  ^uod  ipfe  formaverat :  nec  tarde  caro  fecuta  eft  ejut 
fy  imp^um  >  cu jus  erat  ipia  figmentnm.  Habeot  ergo 
«,  divinam  haec  opera  virtutem.  Sed  quod  Dominut 
j»  Majeftatis  fuse  potentiam  comprimitj  &  vim  in  fe 
^  perfecutoris  admittit ,  ex  illa  eft  voluntate»  qua  di- 
^lexit  nos»  &  tradidit  femetipfum  pro  nobis.|y  Jam^^^^^^ 
vero  converfio  repentina  Latronis ,  qui  Clirifti  fubito 
fit  Confeflbr »  &  inter  illos  acerrimos  corporis ,  ani- 
miquecrudatus ,  quos  fimul ,  &  infiantia,  &  difficul* 
tasmortisaugebat:  A/emento^inqaitf  mei^  J!>0iifi>r,LuG.2}.  417 
dmn  veneris  in  regnum  tumn  >^nonne  divinitatis  Chrifti 
locupletiffimum  teftimonium  eft?  Qp«  iftam  fidem 
exhortatio  perfuafit  ?  Qu»  dodrina  imbuit  ?  Qpit  , 
Prasdicator  accendit  ?  Non  vidcrat  prius  ada  minh 
cula,  &  tamen  Dominum  confitetur»  &  Rcgem  t 
quem  videt  fupplicii  fui  efle  confortem.  Inde  ergo 
oriebatur  hoc  donum ,  unde  accepit  fidcs  ipfa  rcfpon* 
fum«  Ait  enim  ei  Jefus :  Hodie  mecnm  eris  in  Paradifo. 
n  Exccdit  humanam  conditionem  ifta  promiffio;  dcc  I^m.  ^%^ 
^  tam  de  ligno  crucis  ^  quam  de  throno  editur  pote» 
^  ftatis.  Ab  illa  altitudine  praemium  fidei  datur  t  in  qua 
,9  cliirographum  humansK  trangreffionis  aboletur  : 
^  Qpia  fe  a  forma  fervi »  Dei  forma  non  dirimit ,  dum 
f^  etiam  inter  ipfa  fupplicia  proprietatem  $  unitatem« 
siquefuam  fervavit«  ft  dcitas  ioviDlabilis,&  natur^ 

«pafiibir 


1f  3        Tbeol.  Oog.  &  iiora].  Ub,  I. 

,  pcflibdis  ^  In  cnice  Cmfam  fe  Ucuin  dTc  dciDan. 


I 


ftravit.  cuin  magQa  tcxae  chmni  cfuUit  tpfxtiQm, 
catmficis  officiafii  pn^emem^  frapuj^ue  martlsac^ 
cclerans :  ood^Coiaino  Tidcos. qira  Oi;  cbmaQs  cs- 
KkIu  27,  pfraflct ,  sit  :  f  Vrr  to  bmmm  fitimi  DtM  rr^^  Ec  ciim 
nacuiam  totam  iiiimi]Cit&  Sbli!  qoippe  d^fdio  pr^ 
ter nat^irs  ordioem ,  &  k^gesciirticiils  illrociiQi  pre- 
flxa$ ,  ingtnlqut  cmxmotiis,  (^ronim  du^upbo;  oia- 
numentoram  iprrtio ,  oiultontm  Sandarym ,  a  inotic 
fufciLJtio  I  tidem  Rdurrrdi€>nu  Domxmcx^  pc^st»* 
niens;  rkifFio  Teli,  quod  Tanpli  »dfto  >  live  ^ajDchi 
landorucu  mt  oppanrciiii »  Deym  aartirs,  Templi* 
que ,  ac  Itgis  Dominoin  pici ,  ac  mori  teftabancur. 
^  „  Exalcatam  Jelijm  ad  it  craxifle  oinnii  m  non  rotuni 
iiollr£  fiibltann^  paiEone,  kd  etum  tocius  Alundi 
commatatiooe  monllramm  eft.  Fendeote  enJm  tn 
pactbulo  Creatore,  uniiretla  crealura  congemuit  «& 
crucis  ciavos  omnia  elementa  reoferunt*  Nibil  ab  iila 
^  fupplicio  liberum  fuit   Hoc  io  communiooem  lui  & 

terram  traxit ,  &  ccclum ,  hoc  pecras  rupic^   monu- 
meniaaperuit,  inferna referavit ,  &denJarum  horrore 


De  Eide)  &  Synholo.  $fi 

per  ommnmeni  dt fcilkiet  ab  omoibns  ignofottir » Sc 
colsittir  tit  Dcus^  ♦^ 

II  Per  Paffioncrti *  &  Craccm  Chriftus Jefus ?iaor  Jg™J?* 
diaboli ,  &  mortis  extittt,  qaod  maximam  diTtnitatis  S^Si^ 
cjns  argumentum  eft  CJnde  Apoftolnd ad  Heb»  a*  foi-  Ttaordtt^ 
bit :  £um  anfem  ^  qui  mcdicQ  qnam  AngM  miMranu  efi  ^  ^^^  * 
^fidemns  ffefitmpr9pterPa0Qnem  mmisi^oru^  &  bon$re  ^^  *** 
toronafmmt  utgratia  Dei^  gro  omnikns  gnfiaret  mortem. 
Det^hat  eni^  i  enm^  propter\nem  omnia  i&per  qnem  mi. 
ma^qni  mnltos  fiHos  in  j^oriam  addnxerati  AnSortmfiUntH 
tornm  per  Pafiionem  confnmmare^ « .  ^nia  er^  pneri  emnm 
innniea^ernnt  earHi  9  &  fangnini  |  e^  ipfe  fimiUter  par*  I 

HcipMit  eifdtm  \  nt  ptr  mortem  dtfirneret  enm  1  qni  ba^ 
hebai  mortis  imperinm  ^  id  efi^  dialhlnm  l  &  liberaret  eos^ 

Sti  timore  ktortis  per  totam  ifitam  obnoxii  erasu  ferpitnti^ 
tad  Colo(£  2.  Delens  (itiquit)f«oi  adifcrfnm  nos 
trat  cbirograpbnm  decreti^qnoderat  contrarinm  nobis^ 
Cr  ipfam  tnlit  de  medio^  affigens  iUnd  ernci^  &  ekpoliant 
Principatns^at  POtejiatcs^  tradnxit  eonfidtnser  ^palank 
trinmpbans  iHbs  inftmctipfok  Diabolus  igitdr  pcCcati  # 
mortifqdc  Princeps  eidem  cruct ,  quod  mirum  didu  « 
cum  Chrifto  confixus  fu^^t>  tam  dirpari  exitUi  quan» 
diffimili  cau&a  Chriftus  etiim  fandttatisi  &innoceil« 
tbe  dux  triumphum  agebat)  diabolus  impictatis»  fit 
(fapcrbiae  pfiticeps  itt  triumphum  agebatur  >  ft  traduceA 
batun  Quamobrcm  Patres  ctucem  Lignnm  trinmpliaie 
lippellanc  i  &  vel  ipfum  crttcis  fignuffl  dskmonibusfbr^ 
midolofum  efti S^  Greg.  JVa^*  OoitS^narrat,  JuUanum   SJpl Cm 

Impcratorem  apoftataffl  ,  iniraicumlicetcrucisChri-^^lgSu 
lfa\  inter  facfa  magida  Confterdatum  •  cUm  fc  figno 
aucis  cotifignaflTct ,  daemones  abegiflfei  Valuit  figna-^ 
cnlum  ,  vi(f!i  funt  dsmones  #  metus  depulfi^   Narral 
Si  Epifh.  Haercfi  30.  ut  ffofephns  Comes  ex  Judaeo  jant     %    ^ 
Chriftiaiius  >  cum  a  Templi  ettrudione  per  magicad 
artcsajuda^is  prohibereturi  per  fignunl  crucis  d^tO 
ImpreUum  aquas;  eaque  afperfaj.prsftigias  omncSi 
&  maleficia  difculferit^  Quo  miraculo  conudota  turtel 
magnis  Yocibus  exciadiaYit  i  Magnns  efi  Dens  ^  qni  ^|^|  ^^ 
ChrifiUnos  adjavat*  Hiucmos  frOQtii  ad  Olttncm  pro-  cts  nO»  Mi 
Tom.  Ji  %  gte& 


^^4 


cniQi 
Apo&aHm  ciri^iiieti]   daiJCi 

tBs^  fi^tm^r/^x  ,  ixfj  wifrrwMFiXj  teftc  TotmIL  Vb^ 

p^4r>  ^«^rcTA^Af  cm  m§0er,    Scd 


r£i 


\S^ 


■CJ 


&  i,  £^.  :.i^:  ]:b.  ^e  -f^rmji  jki^tf  ,  C3p  17,  inter  cat 
qu£  Apo;:&i:ca  Tndknooe  ad  oos  pcrmienint ,  pri- 
mo  loco  iJgnca]  crac»  cocnmemorac.  i.  ^^Anm 
Cf  r>  w,r-  H^m.;-  21.  ad  pDpaloni  AnDOchenim]  *  dU 
fcrif  expi.cat  ,qt:iJ  imprcdi  froori  crncc  proiiteatoc 
Chriftiar.Lis :  -^^  hiojt,/»^"^'/,  iinc  Cilceamentis*vcl 
veiLimtntJi  nemo  velininiiQforoin  deloeoderc  elcge- 
rit,  lUline  vtrbo  hac  ouoquani  20  forum  prodeas: 
AfcreriUnLio  ub:,  fapna  ^  &  poaips  tu* ,  &  coltui 
tuo,&  conjongor  tibit  Chnrtc  Ne  unquaai  abfque 
hac  voce  tx^hSj  hfceritcibibiculus  1  hitc  amiaturai 
h3£C  turris  inexpugnabiJis-  Cuoihoc  verbo  &  cruceoi 
in  Ironte  ioipnme.  Sic  eoim  ooo  taocum  hotno  occur- 
rens  ,  verum  nec  ipfc  diabolus  te  quidquam  l^edcrc 
porerit ,  cum  his  te  cfrnens  armi-  ubique  apparenccQi« 


De  Fidc ,  &  iSyiribblo^  If  r 

«ura  fimul  Incarnattonis  exprimatun  Nam  propterea 

de  coelis  in  terram  4^fcendit » paifionemque ,  &  mor- 

tem  in  cruce  fubiit  >  ut  nos ,  qui  eramus  a  finiftris  in- 

ter  boedos  collocandi ,  transferret  ad  dextram  inter  . 

oves  fuas  •  ubi  vocem  illam  defideratam  audire  liceret ; 

Kenite  >  benediSli  Pnfris  mei  ,  pojfidete  paratiem  vobis   ™*»  •fr 

Regnkm  a  conjiitutione  mnndi^    Fronti  crucis  fignum  ^^* 

imprimitur ,  quae  verecundiae  fedes  eft ,  ne  Chrifti  criu 

cem  erubefcamus,  fed  in  ipfa  nos  gioriari  profitea-' 

mur«  Pedloriimprimis,   ut  Chriftum  crucinxum  ia 

oorde  nos  portare  fignificemus :  humeris » &  brachiis  » 

ut  nos  adfiiidos  eflTe  indicemus  ad  crucem  Cbrifti  fe« 

rendam ,  &  legem ,  ()uam  e  cruce  promulgavit ,  fide« 

liter  obfervandam»  Sicque  Dile&io^  qaxfortis  eft  ne 

fMri,  Chriftum  ipfum  crucifixum  ponat  Ut  ftgnaeu^  C8iit.t»  ^» 

Um  fitper  cor  noftrum ,  fnper  bracbinm  noftrum :  fnper 

cor ,  ut  nihil  prae  Chrifto  crucifixo  diligamus :  fuper 

hrachium,   ut  quidquid  agimus,  propter  Chriftum 

crucifixum ,  &c  in  tiomine  iTlius  agamus.  Prasclare  S^ 

AngMft.  £narratione  in  PfaK  50«  ^  ^  Multos  hodie  fra* 

^  tres  noftros  cogitamus ,  &  plangimus  ire  in  vanita;^*  ' 

I,  tes,  &  inlanias  mendaces ,  negligere  quo  vocati  funt* 

^y  Qut  fi  forte  in  ipfo  circo  aliqua  ex  caufa  expavef« 

»  eant ,  continuo  (e  fignant ,  &  ftant  illic  portantes  iit 

^fronte,  unde  abfcederent ,  fi  hoc  in  corde  porta* 

i^rent,).  EtHomilia  21  •  igter  i*  „n  Omnis,  qui  ad 

o  aliquod  malum  currit ,  fi  forte  pedem  impegerit ,  fi« 

^  gnat  os  fuum,  &  nefcit « quod  includit  potius  Am^ 

»,  monem,  quam  excludit.  Tunc  enimbenefe  fignaw 

„ret,  &didboIuni  de  corde  fuo  repelleret,  fife  ab' 

.,^Ilo  opere  nefario  cohiberet  „»  Signum  igitur  cruci» 

^ft  omnis  improbitatis  ejeratio ,  &  lacramentum ,  quo 

iftringit  fe  Chriftianus  legeChrifti*  ac  legem  peccad 

rxecracur ,  fi  modo  cor  lingude  >  manutque  confentiat» 

,  Chrifti  fignum  in  fronte  geftamus  d^  quo  non  eru- 

,  befcimus ,  fi  &  in  corde  geftamus*  Signum  ejus  eft 

^  humilitas  ejus.     Per  ftellam  eum  Magi  cognove- 

j.runt;  noluit  fteliam  efle  infronte  fidelium  fignum 

» fuum  >  fed  crucem  fuam.    Unde  humiliatus ,  ind« 


3f5         Theol  Dog.  Sc  Moral.  Ltb.  t 

,,  glorificatus„.  (iaquit  X  Augitflims  Tra£t  3*  itt 
Joannem. ) 
:ftit  Chri-  11 L  Crux  Chrifti  Akare  eft  Sacrifi€u\  in  quo  ChtU 
i  ahntc  ftus  rumimis  Sacerdos »  idemque  vi^Sima  ,  feipJum 
lebk  4©'»  Agnum  immaculatum  Deo  immolavit  pro  noftra  re* 
K  j/  *  demptione »  &  falute ,  hacque  V*!'^  obUtionc  cQnfumma^ 
vn  in  fcm^iternHm  fitnBificdto§^  In  hoc  Altari  O^rifltn 
frmel  obiatus  fji  ad  mtihorum  exhauricndit  peccata^  D6 
hoc  Altari  i  &  SacriBcio  cum  alit  Patres  pr^ectare  dif- 
ferunt>  tum  praelertim  S^  Lco  Sermone  4.de  Paflio- 
ne  Domini :  >»  ^  Crux  Chrifti ,  inqstitt  Sacramentum 
veri,  &  prsenuntiati  habet  Altaris,  ubi  per  hoftiam  fa* 
lutarem  naturae  human?E  celebraretur  oblatio.  Ibi  faii- 
guis  immaculati  Agni  antiqu^  pr3evaricationis  pacla 
delebat :  ibi  tota  diaboUcae  dominationis  conterebatuc 
adveriitas,&  de  elatione  fuperbiae  vidrix  humilitas 
triumphabdt*  Cum  tam  velox  eftet  fidei  efFed:us,  uC 
de  crucifixis  cum  Chrifto  latronibus  >  qui  in  Chriftam 
Filium  Dei  credidit  ,  Paradifum  juilificatus  intra- 
verit,,,,.  EtSermoneS,  „„  Pafcha  nojirumy  inquiC 
immoUtui  cfl  Chrifitis ,    Qui  fc  novum ,  &  verum  rc- 


De  Fide ,  &  Symbolo»  ir? 

pttts  nodri  ragrificiumin  cruce  peradlum ,  &  Conjum^ 

tnatum  efi ,  ut  ipfe  exclamavit  animani  efQatunis :  fed 

totius  corporis ,  fingulorumque  membrorum  paffio » 

crux,  facriiicium  peragitur  quotidie ,  &  adfinem  fas- 

culi  adimplebitur.   Cum  enlm  Chriftus  una  perfona 

fit,  caputi&corpus,  una  eft  Chrifti  oblatio  jugis» 

&perenms,  qua  jultus  quifquei  &  in    unoquoque 

Jullo  Chriftus  crucifigitur ,  &  gloriae  Patris  immola- 

tur.  Hinc  fandlus  Gregorius ,  feu  alius  Audlor  antiquus  Lib.  ift*4! 

Commeutarii  in  lib«  i.  Regum  fub  ejus  nomine  editi; 

^  „  Per  crucem  quidem  fuam ,  /Vr^/i/r ,  Chriftus  omnes 

redemit ,  fed  remanfit ,  ut  qui  redimi » &  regnare  cum 

co  nititur ,  crucifigafur    Hoc  profefto  reuduum  vi- 

derat,  qui  dicebat:  Si  compatimur  ^  &  conregnabimuf. 

Quafi  dicat :  Qjiod  explevit  Chriftus ,  non  valet ,  nifi^-  '^^°**  ** 

ei ,  qui  id  ,  quod  remanfit  >  adimplet*   Hinc  beatus 

Petrus  Apoftolus  dicit ;  Cbriflus  pajfus  efi  pro  nobisy  i,Pctr/«» 

vobis  reiinquens  excmplum  ,  ut  fequamini  veffigia  ejuu 

Hinc  Paulus  ait :  Adimpleo  ea ,  qu(£  defunt  Pajfionum  Coloff,  u 

Chriffi  in  carne  mea .  pro  corpore  ejus ,  quod  eff  Ecclefta. 

IV.  CruxChrifti,  Tribunal  judicantis,  ^"  P^^^"^  (U^TrlSm^' 
Domini  tres  cruces  erant ;  Unap^na ,  fed  difpar  cauja,  judicantis. 
jld  dexteram  unus  latro ,  ad  ftniflram  alter  Utro ,  in  mr^  S.    Auguft. 
dio  ^udex  inter  ambos ,  pendens  in  cruce    quaji  pronun^  Scrm.  aSS» 
cians  de  tribunali    (inquit)    Et    Sermone    327.  De 
cruce  (jufppc  infultamem  damnavit ,  credentem  liberavit. 
(Xuodincruce  fadiim  eft»  typus  fuit  ejus,  quodfa- 
cit*ndum  eil  »    cum  Chriftus  judicatucus  advenerit 
,,  Bonus  latro  ad  dexteram ,  malus  ad  finiftram :  iq 
„  judicio  eledi  a  dextris,  reprobi  a  finiftris.   In  ipfa 
5j  igitur  patibuli  fpecie  monftratum  eft ,  quae  judiciQ 
53  ipfius  omnium  honiinum  facienda  eft  dilcretio :  cum 
t,  &falvandorum  figuratn  fides  credentis  latrcnfs  ex- 
,,  primeret ,  &  damnandorum  forniam  bJafphemantig 
„  impietas  prxnotaret  „.   ( inquit  S.  Leo  Sermone  4^ 
de  Pajfione  Domini.  )  Timete  inlultantes ,  gaudete  cre- 
dentes:  hoc  facict  inclaricate,  quod  fecit  in  humi- 
litate. 

V«  Ugnum ,  in  quo  fixa  fuerunt  memkra  morientis  »  Cnix  OliQi. 


fel* 


f  fS        Thcol  Dog*  &  Moral.  Lib 


[i^tliedii  ratbfdrM  fuit  M^gifiri  Jo^emtis^  (inqait  J#  ^Ji^»jf.  }»i 
^**^****^  Dociiitaotrmexempb  magis,  qoam  Tcrbo  chari»- 
tero  ,  humilitatcni,  paupertatem»  manttictudinem, 
patientiam ;  docuic,  qu^  ftt  chnUiatic  vivendi,  quic 
jtem  chriftiane  moriendi  ratio;  doctitt  fuftitiam  om* 
nem;  docuit ,  quidqaid  rdfe  drbet  ChrilHanus  ^  quid^ 
quid  ApoitoHs  »  &  apodoltcis  Viris  priedicandum  in* 
Cumbit-  Nam&  NtbH  fare  fe  arbitritur  ApoHoliiSi 
1,  AV//  f^ejnm  Chrtfivm^  &  bmnc  trmifi.tum*  Et  foo  t  alio* 
rumque  noraine  ait :  AW  autefn  pr^dii^wms  Cbr»flmm 
grmipxmm  ^  ^^  Ver^tm  a-Mci$  pcrrmmibmt  fimltniM  eft ; 
iji  JMtem  I  qui  fatvi  fimnr ,  idefi^  mhn ,  virtms  Dti  cfl, 
Docct ,  ut  crucem  feramus ,  ot  in  crucc  cum  ipfo  pcn* 
deamus  >  ut  reprimendarum  carnalium  voluptatum 
crucemnobisipOfacjamus.  „„lnhac  quidem  cruce 
per  totamiftam  vicam,  quae  in  mediis  tentationibiit 
ducitur ,  perpetuo  debet  penderc  Chrtftianm.  Noa 
enim  cftinhac  vitatempus  eveUendi  clavos  de  qoi* 
bus  113  Flalmo  dtcitur:  Cmfige  ci*ivis  j  timore  tmc  f^r* 
Pfalm. nt^  ncsmcas^  Carnes>  funt  camales  concuptfcentiic ,  da- 
uo.  ^j ,  funt  prsecepta  juftitije  r  hi^  tllas  cimor  Domini  con- 


De  Fide,  &  Symbolot  ^ff 

«lUruseft,  ut  non  dicerett  latus  ejus  percufBt;  an^ 
„  vulnera^t ,  aut  quid  aiiud ;  fed  aperuit :  „  »•  Ut  illif?  S.  Aug.  Tr. 
quodammodo  vitae  oftium  panderetur ,  qnde  Sacra^  ^^^  "*  J^* 
menta  Ecclefias  manaverunt,  fine  quibus  ad  vitam  ^ 
quae  vera  vita  eft ,  non  intratur.  lilefanguis  in  remif-r 
iQonem  fufus  eft  peccatorum :  ac^ua  iila  falutare  tem- 
perat  poculum  ;  hsec  &  lavacrum  praeftat » ^^otum« 
Hoc  praenunciabat ,  quod  Noe  in  latere  Arcae  oftium  Geiui» 
facere  jufius  elt »  qua  intrarent  animalia «  quae  non 
erant  diluvio  peritura ,  quibus  praeiigurabatur  Eqcie- 
lia*  Propter  hoc  prima  mulier  iada  eft  de  latere  viri 
dormientis,  &  appeiiata  eft  vita  >  materque  vivoruni*  Gen.  §, 
Magnum  quippe  fignificavit  bonum ,  ante'  magnum 
prasvaricationis  malum.  Hic  fecundus  Adam  inclinato 
capite  in  cruce  dormivit  >  ut  inde  formaretur  ei  con- 
jux  f  quod  de  iatere  dormientis  effluxit  mors ,  undo 
niort^ui   revivilcunt.    Quid  ifto  fanguine  mundius  ? 
Quid  vulnere  ifto  fUubrius  ^,,»  ?  Hanc  ob  caufam  figT      Signum 
nuni  cracis  Chrifti  in  omnium  Sacramentorum  cele  ^^"^!l  ^"^ 
bratione  ab  Ecclefia  ufurpatur.  „  „  Quod  fignum  nifi  cramento^" 
tdt^ibeatur  >  five  fror|,tibus  credentium :  five  ipfi  aquas*  rum   cele 
exquaFegenerantur,  five  oleo,  quo  Ciirifmate  un-  brationcad» 
guntur,  five  Sacrificio,  quoaluntur,  niliii  eorum    ^'"^' 
rite  perficitur.    Quoniodo.ergo  per  id,  quod  mali 
faciunt/  nihii  boni  fignificatur;  quando  per  Crucem 
Chrifti,  quam  fecerunt  niali  in  celcbratione  Sacra- 
niencorum  ejus,  bonum  nobis  omne  fignatur,,,,? 
Verbafqnc  S.  Augnfiim  Tractatibus  Ii8.  &  l2o.  iq 

VII.  Crux  Chrifti  Thronus  eft  regnantis.  D/m<:  i»  Crux  Chri. 
C.nnbus ,  quia  Dominus  regnavit^  Piane  Pomipus  regna^  ^'  ^  ^R^^' 
vitaligno^  ut  canit  Ecclefia;  quas  verba  &  in  hoc  Pfalmi  namis.  ^^' 
95«  verfu  prifci codices nonQulli  exhibent,  & ea  iegunt  Ifai. ^^. 
S.  Juftinus  Martyr,  Tertuiiianus,  Arnobius,  i-aftantiuSi 
&c.  Q.uin  etiam  a  JudaBisobliterata  queritur  ^V^^^m;  in 
Diaiogo  qontra  Tryphonem  Juddsum«   Quamquaoi 
vero  eaverba  Hebraei  codices  revera  non  habrantt 
nec  vulgata  noftra  repraefentet :  recrnum  tamen  Chri^ 
(li4L;^ioafinorcit>  ^  prxdicai;  £cclclia  >  leKitima» 
?*  &^>Ie- 


ftfo        Theol  Dog.  &Moral,  Tib.  I, 

&  fidelis  Scripturarum  divinarfitn  intcrpres*  Regia 
Chrifti  Jefudignitas  in  Pdffione  maxlmc  promicyUi 
primo  cum  fpinca  corona  rediaittuui  niiHtes ,  u% 
Pegem  Jud^orum  faiutaverqnt-  „  ,»  Deteibbili  q>tu 
,,  dem  raentis  cffedii  t  honoratum  t^men  Jud^i  exi- 
tum  produnt ;  mm  etfi  compungentes  cprooant , 
jlludentes  adorant^  &  ii  corde  non  crtdunt»  queni 
•  perimui^ » confitentur :  illis  defuerunt  boni  operis  af- 
fedus ,  Ueotamen  fuus  non  defuit  hoiior.  qui  falu-? 

^  iaturutRex,  coronatur  ut  Vidor,  quafi  Deus,   6& 

pominus  adoratur,,  „-  (  inquit  ^^-  AmbrofiHs  \\b*  lo. 
jnLwfjfwi)  Rex  conititutus  eft  a  Patre,  fupet  Sioq 
montcm  faAdum  ejus,  pr^dicans  praeceptnm  eius: 
fed  occultat  ad  ternpus   tremendan]  potentiain ,  i^c 

8.  Augiift.  commendet  prius  imitandaro  patientiam*.  „  Sic  Reg* 
^^■^^J^'^*  ^" j^num,  quod  de  hoc  mundo  nonerat,  luperbum 
jjmundumnon  atrocitatepugnandi,  fed  patietui  hu- 
,,  niilitate  vincebat:  fic  illud  granum  multipli(:andun| 
33  feminabatur  horribili  gojitun^etia ,  ut  mirabiii  puUiw 
^  laret  in  gloria. 

Secundo ,  Regia  ejus  dignitas  effulfit ,  cum  Crucem 


}sx^m 


De  ^ide ,  5c  Symbolou  Jtfi^ 

^  poris  >  fed  divins  poteftatis  eft  Regnum ,  quod  ha<-  Hb,  i«.  m 
„  bet  Cbriltust  Merito  fupra  Crqcem  titulus ;  quia  li*  ^^ 
cet  in  Cruce  er^t  Dominu$  Jefus  >  fiiper  Crucepi  t^ 
men  Hegis  Majef^ate  radiabatf   Qpamvis  autem  Rex 
^udMntm  prociametur*  &  Gentium  tamen  Rex  eft, 
|n  ipfoque  impl^tur ,  c|uod  didqm  eft  a  Prophc;ta  : 
Dominus  dixit  ad  me  \  Filiks  meus  es  ta^  ego  hodie  genui  ^^^^  ^ 
te^  Pofiida  ame^&  dabc  tibi  Qentes  bereditat^m  iuam^ 
fjr  pojjffionem  tuam  terminos  terrd^  „  Rex  ergo  Juda^o-^  S,  Auguft. 
y  rum  Chriftps ,  fed  Judjeoriim  <:ircumcifione  qordis »  Tr-  »*7.  «ii 
^,  fpiritu  pon  littera ;  quorum  iaus  non  ex  honiinibus  #  J^^*™* 
p  fed  ex  Deo  elt ;  pertinentium  ad  Jerulalem  liberam  \    ^      ' 
„  Qiatrem  nqftradi  spternam  in  c^plis  >  Saram  fpiritalem» 
,^  ancillaip  ,  &  filjQs  ejus  de  domo  hbertatis  ejicien- 

Denique  Regia  Chrifti  dignitas  ex  eo  fplendefdt» 
quod  Crux  exempta  poenis  fuppliciorum  ,  translata 
pft  ad  frontes ,  &  cqronas  Impcratorum.  Hinc  S\  Aug. 
Jinar.in  Plai.  3^«  Serm.  a.  ^„Qqantacumque>  /«• 
tfkit  ^  patiaris ,  non  pervenies  ad  ilbs  infultationes ,  ad 
illafl^ella,  ad  illam  ignominiofam  veftem>  ad  illaoi 
fpineam  coronam ,  ad  illam  poftremo  Ctucem  noa 
pervenies ,  quia  jam  &  de  poena  generis  humani  fub- 
iata  eft*  Cum  enim  fub  antiquis  fcelerati  crucifigeren^ 
tur ,  modo  nullus  cruciHgitur.  Honorata  eft ,  &  finita» 
Finita  eft  in  posna ,  manet  in  gloria.  A  locis  iuppliT 
ciorum  fecit  tranfitum  ad  frontes  Imperatorum.  Qui 
tantum  honoreni  dedit  poenis  fuis  >  quid  fervat  ^deli^ 
bus  luis  2)  2,  ?  Lege  &  Trad.  36, 1»  ^oannem^ 

Chriflks  pro  omnibus »  &  fmgulis  hominibus  mortuHS  iff 
non  pro  foUs  pmdefiinatis^ 

Chriftuni  Jefum  Dominum  noftrum  pro  omnibus » 
&  fingulis  hominibus  mortuum  eife ,  dogma  fidei 
eft  ,  contra  Calvinianam  »  &  Janfenianam  H^reCm, 
Scripturae  facras  teftimoniis  evidentibus  >  onmium  Pa- 
trum  confenlu ,  Sc  veneranda  Traditione  s  ConcihcK 
Z  5  xm^ 


tte       Thool  t)og.&Moral.Lib«  It 

nimque ,  ft  Sumiiionim  Poatifi(?am  Decratit  flrmBp 
tum»  PraKipua  Scripturas  facras  teftimooiat  quibw 
cacbolica  hasc  Verit:as  nicitur  >  i{|a  fuat.  ^ 
ehriltem     liaias  $)•  ipft  vidmratHS  ifi  prppter  iniqidiati  m* 
fto  OTnl.  I^ras  ^  dtiritHs  eM  prvpterfcelera  tto/lra^  difciptina  pms 
gufis  toaii-  ^^^^^  f'*^^^  ^^  9  ^  iivore  eJHsfanm  fnmHS.  Omnes  nos 
subus  moi^  qnafioveserrMpimns^  nnHfjMifqHe  in  vim  fHomdeHsnnm 
v*^  ^c.»  vit :  &  pofnie  Dominns  in  eo  imqHitatem  omninm  n^ 
t^e&^i^^''^^  Joann.  1.  Ecee  Agnns Dei ^ecee ^  qHitoUitpeecam 
§aipt)ff|s   tHmmHndu  Non  ait  S^  praecurforf  Cbriftum  tollerft 
S.    incon.  peccatum  aliquorum  de  mundo»  fed  Mnndi  indefinite » 
f^   P^  utomnium  hominum  univerfitatcqi  deiignec  ab  ipro 
'^         redempcam.  Ad  Roin*  s.  Nonficnt  deHBnm ,  iea  &  dei^ 
mHm:  Si  enim  Hnins  deliSo  mnlti  mortmfHnt  i  mnlto  magis 
gratia  Dei ,  &  donnm  in  gratia  nnins  hominis  ^efk  Cbri^ 
fti  in  plnres  almndavit.  Comparat  Apoftolus  pepcahim 
Adami  cum  dono  Chrifti  ,  ut  oftendacur  in  omnes 
abundaflfe  donum  Chrifti ,  in  quos  Adami  peccatuni 
tradu(^uni  eft;porro  in  omnes  Adami  poftcros  ejut 
peccatum  tradudum  eft  :  igitur  pro  omnibus,  ac  liil* 
gulis  mortuuseft  Chriftus*  ldemconBrm9t  Ep*a«  ad 
Coif  cap  5*  Charitas  enm  Chrifli  nr^et  nos  >  afiimantes 
hoc ,  quoniamft  Hnuspro  omnibns  mortHHS  eft ,  ergo  omnes 
mortui  funt ;  &pro  omnibus  mortuus  eft  Chriftus  \  h$  & 
qui  vivunt ,  jam  non  fibi  vivant ,  fed  ei ,  qui  pro   ipfis 
mortuus  efl ;  &  refurrexit.    Ex  quo  confequens  eft  , 
Chriftum  pro  omnibus  &  (ingulis  morcuum  efte  >  qui 
in  Adamo  mortui  funt*  Hinc  S.  Aug^  iib.  6.  Contra 
gulian.  cap.  4-  &  alibi ,  ex  eo  teftimonio  invide  con- 
traPeia^ianosprobaC:  paryulos  omnes  originali  pec- 
cato  aditriclos  efte ;  quia  pro  ipfis  omnibus  >  &  iinga- 
^«morCuH^eftChriftus.  lcem  i*  ad  Cor.  g,  ubi  loqui- 
tur  Apoftolus  de  qianducacione  ciborqoi  idolis  imnio. 
atorum ,  qua;  ofFenfioni  erac  infirmis  ,  aic :  Nonne  con^ 
fcientia  ejus ,  cum  fit  inftrmi ,  adificabitHr  ad  manducan* 
dum  idolothyta  ?  Et  peribit  infirmus  in  tna  fcientia  fra^ 
ter ,  propter  qrtcm  Chriftus  mortuus  efi^i  Qui  locus  gemi- 
Mus  eft  alteri,  ad  Ronv  14»  ubi  ait  :  Noli  cibo  tuo 
iHHm  Perdere  ^  pro  fuo  Chri/iHS  mortuus  cji.    Abfurda 

autem 


•s 


DeFide^&Sirmbolo^    '        Itff 

«utem  videretur  illa  Apoftoli  admonitio  >  stiA  cenni^ 

cflTetperireaUquos  «his»  pro  quibus  Chriftus  mo»» 

tuus^eft.  £t  1«  ad  T/m.  cap.  2«  ubi  prasmiGt  Apoftoloi 

orationes  pro  omnibus  honiinibus  fuiidenc&s  eflfe » 

quia  Hq£  bonum  tft  >  &  Meccptum  c^ram  Satlvatore  no/br$i 

jbeo  >  f  «1  mn^s  bomines  vdt  falvosfieri ,  &  H  a^niiio^ 

mm  veritatis  vcnire :  ftatim  addic ;  IJnHS  enim  0en$  \ 

ntiHs  &  Mediator  Dei^  &  bominm^  bomo  Cbriftns  ^r/iii; 

qni  dciit  rtdemptioncm  femetiffmm  pro  omnihns.     J^ 

modo  Chriftus  pro  omnibus  dedit  fe  redemf^tionem  t 

quo  modo  debemus  orare  pro  omnibus :  Atc|ui  deba?  .  ^» 

mus  orare  non  folum  pro  omqi  genere  homiubm  • 

fed  pro  omnibus ,  &  fingulis  homtnibus ,  ita  ut  Auiiui 

ab  orationtbus  noftris  exdudatur :  igitur  C))riftus  nojB 

fblum  pro  omni  hominum  genere,  aut  pro  folis  es 

omni  liominum  ordine  pfsedeftinatis  >  fed  pro  omnt^ 

bus ,  &  finguiis  hominibus  mortuus  eft»  Idem  confir*  '*  ^  ^^ 

mat  Apoft.  cap.  4*  Speramus ,  inquit  >  in  Denm  vivnm  » 

il^ti  eft  Saivutor  omninm  bominum  ,  maxime  ftdelinmm 

i^onigiturprofoiisfidelibus,  fed  etiam  pro  infiddi^       « 

busi^pro  omnibus,  ac  fingulis  hominibus  mortuus 

eft«  Ec  ad  Hebr.  cap.  2.  ytdcmns  ^efnm  propter  paf^ 

fioncm  mortiSf  gloria  t  ^  bonore  coronatnm  ;  nt  grasin 

Vei  pro  omnibus  guftaret  mortem.  Idem  coUigitur  ex 

Ep*  a,  S.  Petri  cap*  %  Fnernnt  vero  (inquit)^^  Pfem^ 

dopropheta  in  popnlo  s  ficni ,  &  in  vobis  ernnt  Magiftrt 

mendaccs^  qui  introducent  fcRas  perditionis.  &  enm^ 

qni  emit  eos ,  Dominum  negant ,  fuperindnccntes  fibi  ccw 

Ubrctn  pcrditionem.  Pro  illis  igitur ,  qui  Dominum  v» 

gant ,  &  in  damnationem  sternam  incurrunt,  mor« 

tuus  eft  Chriilus»  Aliis  Apoftolis  concinit  S.  ffoatnu 

Epift.  I*cap.  2.  Sed&'  fi  qnis  peccavcrit^  Advocatnm 

habemns  apud  Patrcm^^efum  Chriftum  juflum  :  &  ipff 

eft  propitiatio  pro  peccatis  noftris.  Nonpronoftris  nniem 

tantum ,  fcd  ctiam  pro  totius  mundi. 

Iftud  Fidei  dogma  profitetur  Ecclefia  in  Symbolft 
Conftantinopohtano  .  his  Terbis  :  S^i  propter  nns 
bomines ,  &propter  noftram  falutcm  dcfcendit  de  cctiis  «^.^^ 
Crucifixus^  paftksi  ^c^  Nofiait»propternos  fideies» 

rcl 


Non  mmD- 
j€5  gr«iUas 
Chrillo 

bec  tiomo, 


■> 


364        Theol  Dog.  &  Moral,  Lib,  L 

f  d  proptereleifios :  fcd  Propur  nos  homincf^  ut  figni^ 
ficet]  Chrtftuni  ad  nnguloK  homjnes  redimeados  paf* 
futii  elFc*  Idem  dogma  confirraat  unanimis  iiS*  Pa» 
trum  confentus.  Ux  innumeris  iplorum  tetlimooiif 
illullnora  quxdam ,  &  luculentiora  de(cribo. 

S^  ^i^itmws  Chtyfojiumus  Hom-  26.  in  Hpiil,  ad  Romv 
»  „  Chrittus  i  inquit ,  licet  noa  elTet  lucrifacturus  om- 
nihiiominus  tamen  proomnibus  mortuus  e{t« 
„  quod  fuum  erat  j  adimplens  „■  Et  in  cap.  Z*  EpilU 
3oft>?ornoT-  ^^  ^^'^  verba ifta  exponens :  ^i  dikxn  mc^&  rra- 
ttius  cffct,    diJii  femeripfiim  pra  mc ,  ait :  „  „  Qpid  facis »  o  Paule , 
dumcommuuia  proprie  ttbi  vindic^s,  quacque  pra 
toto  terrarum  orbe^acta  funt  >  tibi  facis  peculiaria . . , 
Declarat  par  elle ,  ut  quifque  noitrum  non  minus 
agat  ^ratias  Cbrido »  quam  li  ob  ipfum  lolum  advenii- 
fet»  Nequeenini  recufaturus  erat,  velobunum  tan- 
^-  tamexhibercdifpenftitioneni ;  adeo  quemlibet  homi- 

num  pari  charitatis  modo  diligit  >  quo  diligit  orbem 
liniverfum»  itaque  vidima  quidem  pro  tota  oblau 
eft  natura ,  ac  fumciebat  omnibus  fervandis«  Caeterum 
.  fqli  illi ,  qui  crediderunt  >  funt ,  quibus  qfut  fuit  bene- 
figiumf  Attamea  non  abfterruit  eum  a  tali  o^conomia , 
c^uod  non  onjnes  accederent :  fed  quemadmodum  in 
kvangelio  co*nvivium  omnibus  quidem  paratum  erat» 
verum  quoniam,  qui  vocati  fuerant,  venire  nolue- 
runt,non  pariter  fuftuliti  quas  fuerant  parata ,  fed 
alios  VQcavit :  itidem  &  hic  fecit-  Nam  &  ovis ,  quas 
fuerata  nonaginta  povem  diflradai  unicaerat»  nec 
haqg  tamen  contempnt ,,«. 

f^  Cyrillus  Mcxandrinus  lib.  1 1. 11  ffoanntm ,  de  Juda 
proditorefic  loquitur :  „,^Oftendat  aliquis  non  li- 
cuifte  proditori  perinde,  ac  aliis  difcipulis  divina  frui 
gratia ,  &  nos  Viiflos  fatebimur.  Sin  autem  perindc 
«c  alii  divina  feptus  gratia »  nutu  fuo  in  perditionis 
barathrum  decidit :  quomodo  non  eum  fervavit  Chri- 
ftus ,  qui  bonitatis  fuas  opem  ei  impertiit  >  &  quan- 
tum  fpedpt  ad  rationem  auxilii^  eum  fervaflet,  ni  vo* 
hintate  (ua  ipfe  malum  fibi  ultro  accerfilfet  „,3. 
^.  WUriMs  iu  Pf.  118,  VprC  aa,  ait :  Chriftum  ex- 
,  pro. 


De  Fide ,  &  Symbolo*  36^ 

probrare  humano  gencri  non  poenitenti » neque  iq 

Yiain  Evangelicam  pergenti  >  quod  in  Pfalmo  conti^ 

netur  i  ^£  utilitas  in  fatiguine  tneo  ^  dttm  defcendo  in  Pfalm.  t^ 

carruptionem  ?  „ ,,  Exprobat  enim  ( inquit )  fuperbis  i    Metoo  nia 

&  malediftis ,  cur  niliil  in  &cramento  faliguinis  fui  ,  Tua    cuipa 

atque  mortis  utilitatis  fuae  efle  exillimarunt ,  cum  illc  ^«^'    *^ 

noilri  caufa  &  natus^  &  paflfus  .  &  mortuus  fit  ^j^. 

Et  in  Pfalm.  2.  ubi  explanat  illa  verba  :    Proptere^ 

Deui  defiruet  te  in  finem ,  eveUette,  &  emigrabit  te  de 

tMbernaculo  tuo ;  Salutem  ^  ac  vitam  aeternam  a  Chri^ii 

fto  omnibus  homin  ibus  oblatum  fuifle,  ait,  ficut  totiua. 

humani  generis  naturam  afl[umpfit :  neminem  itaque  i 

nifi  fua  culpa ,  excidere  a  falute.  ^,  ^  Qui  enim  noil  « 

manebit  in  Chriflo  >  inquit  >  regni  Chrifli  incola  nori 

erit.  Non  erit  autem ,  notl  quod  fibi  non  patuerit  in<« 

colatus ,  (  univerfis  cnim  patet ,  ut  confortes  fint  cof^ 

poris  Dti  y  atque  Regni ;  quia  Verbum  caro  fadum  eft 

&  habitavit  in  nobis  >  naturam  fcilicet  in  fe  totius  hu-« 

mani  generis  afifumens :  )  fed  unufquifque  pro  merito 

&  eveUendum  fe  de  tabernaculo  i  &  eradicandum  dtf 

terra  viventium  praebet ,  non  prohibitus  unquam  ineP» 

fe,  qui  per  naturas  aflfumptionem  incola  fit  receptus« 

Sed  eradicatur  ob  infidelitatis  crimen  j  naturae  coa- 

fortio  indignus  exiflens  ^  i^* 

S*  Ambr*  libr  de^ofeph  PatTUrchd^  cap.  %  ,j  „  Non  frctlDiftdii 
quaerit  Chriftus  argentum ,  fed  fidem .  * .  Neque  enim  J^"^^'  \2^ 
pretium  quaefivit  a  nobis  y  qui  nobis  Sanguiriis  fui  mus^ 
pretium  folvit :  quia  non  auro ,  &  argento ,  fed  pre- 
tiofonos  redemit  fanguine*  Ergoid  pretium  debest 

auo  emptus  es ;  &  fi  ilie  non  femper  exigat ,  tu  tameii 
ebes«  Eme  igitur  tibi  Chriftum ,  non  eo  quod  pauci 
habent,  ledeoquod  omnes  habent»  Omnes  habenl 
per  naturam,  pauci  afFerunt  per  timorcm*  Suumefl:^ 
quod a  te  Chriftus  rcpofdt  Ipfe  vitaiii  omnibUs  dedifi 
ipfe  pro  omnibus  mortem  fuam  obtulit  :  folve  pro 
Audore,  quod  foluturuses  Iege>,<,* 

EtSer.  14.  in  Pfalm*  118.  „„MalaEv*  fucceflio  ^P^^^^J 
totum  hominem  devorabat :  praeclara  Chrifti  heredi-  fuJ^fcri», 
tas  totum  hominem  liberavit*  Non  ad  unum  quidera ,  fit  jefut^ 

non 


•* 


f66       TheoLMonl&Dog/Lib.  L 

non  ad  paucosi  fied  ad  onmea  Teftameneani  fittifli 
ficripiitjefiu»  Omncs  fcripti  heredei  fumus » noo  pro 
portione ,  fed  pro  oniverfitate.  Teftamentum  gooi* 
mune  eft ,  &  jus  omnium  »  hereditaa  anifcrfonmi» 
ft  foUditas  finffulonim «,  •». 

£tl}b.fl«inLucamait{  i)»Pltta»Domine»injuriii 

situis  debe^i  quod  redemptua  fimi;  quam  opdtbotf 

n  tuis  >  quod  creatus  fum  ^. 

Ckritt  ftn.     s.  Aug.  in  Plalm.  «8*  Serrn*  2.  „  „•  Judas  traditoC 

ISdB*  mo! »  punitus  eft »  &  Qiriftus  crucifixus  eft :  fed  ooa  19- 

ditoris  piel  n  demit  fimguine  fuo ,  &  puoivit  illum  de  pretiq  fao« 

^""^        n  projecit  enim  pretium  argenti  i  (}uo  ab  illo  Domion» 

„  venditus  erat ;  nec  agno vit  pretittm » quo  ipfe  a  Do« 

^  i^  mino  redetnptus  erat  f^^ 

£t  Enarratione  in  Pfalm*  9f .  illum  Verfum  es^li* 

Cans,  yudicabit  ^rbem  tirrarum    in    mqmtaie  ^  sit  1 

^i^Nonpartem»  quia  non  partem  emic*  Totumjudi* 

^care  babet »  quia  pro  toto  pcetium  dedit  «^* 

Qflifttlvt.     Enarratione  in  Pfalm*  102.   j^,,  Omnis  homOf  fi 

^riftiTan!  ^^^  asgfotas ,  alia  cogica :  Si  te  segrotantem  languor 

Cme    re-ipfeconvinciti  prius  de  falute  tua  cogita«    Salus  tua 
^P^     Chriftus  eft :  Chriftum  ergo  cogira « * « Redempta  eft 

vita  tua  de  corruptione»  jam  fecurus  es:  intns  eft 

bonae  fidei  contradus  >   nemo  failit  Redemptorem 

tuum,    nemo  circumvenit,  nemo  premit.  Egithic 
, '  commercium ,  jam  pretium  folvit ;  fanguinem  fudit ; 

ranguinem>  inquami  fudit  unicus  Filius  Uei  pro  nohis : 

o  anima  erige  te  !  tanti  vaies  „. 
fJ^noJuI  ^"^^^  ^"  Vb\m.  1 48.  „  „  Non  eft  fadurus  Angelum 
cet  homi.  cx  homine  >  qui  fecit  bomineni  ex  nihilo  ?  Aut  vero 
ni,  pTo  quo  pro  minimo  habet  Deus  hominem »  propter  quem 
AortuM  ""^"  voluit  Unicum  fuum  ?  Attendamus  ad  indicium 
eft^f  dile^ionis.  Promiflionis  Dei  tales  arrhas  accepimus  i 

Aom.  ^     tenemus  mortem  Chrifti ,  tenemus  Sanguinem  Chrifti* 

Qui  mortuuseft?  CJnicus*   Pro  quibus  mortuus  eft? 

Utinampro  bonis,  udnamprojuftis.  Sed  quid?£^e. 

nim  Chrifius  y  ait  Apoftolus*  pro  impiis  mornms  tfi. 

Qui  donavit  impiis  mortem  fuam ,  quid  fervat  jnftis 

Mifi  vitam  fuam  ?  £rigat  ergo  ie  humana  fir^gUicat  • 


De  Fide ,  &  Sy mbolo#  36f 

«on  defperet»  non  fe  collidat>  non  fe  avertat,  noa 
dicat:  Nonero.  Qpi  promiflic,  Deus  eft:  &  venit^ 
ut  promitceret ;  apparuit  hominibus »  venit  fufcipere 
mortem  noftram ,  promitcer^  vicam  (ilam^  Venic  ad 
regionem  peregrinacionis  noftrae  >  accipere  hic  >  quod 
hic  abundat »  opprobria  >  flagella  >  colaphos  >  fputa  in 
£K:iem  >  concumelias  >  fpineam  coronam ,  rufpenGo*' 
nem  in  ligno ,  crucem ,  mortem^  Haec  abundant  ia 
r^[k)ne  noftra  :  ad  talia  commercia  venit  Qiiid  hic 
dedit ,  quid  accepit  ?  Dedit  exhortationem  ,dedit  doc-^ 
trinam ,  dedit  remiflionem  peccatorum  j  accepit  con- 
tumelias  ^  morcem ,  crucem.  Atculit  nobis  de  illa  re^ 
gione  bona ,  &  in  regione  noftra  pertulit  mala  • « Quid 
tibi  piromiflc  Deu^  ^  o  homo  morcalis  ?  Quia  vidlurus 
es  in  aecernum.  Non  credis  ?  Crede ,  crede.  Plus  eft 
jam,  quodfpcit,  quam,quod  promific.  QpidfecitT 
Mortuuseftpro  te.  Quid  promifit?  Ut  vivas  cum 
illo»  Incredibilius  eft,  quod  mortuus  eft  aecernuSi 
quam  ut  in  aeternum  vivaC  mortalis«  Tam ,  quod  iri'^ 
credibilius  eft ,  tenemus.  Si  propcer  hommem  mor-  ^ 
tuu8  eft  Deus  ,  non  eft  vidurus  homo  cum  Deo  T 
Non  eft  viSurus  mortalis  in  xcernum ,  propcer  quem 
morcuus  eft ,  qui  viviC  in  seternum  >,  ,>?- 

Tra^  124  in  ^oanm  explicansilla  verba  i  Non  enim     Cceldik 
mifit  DcHsFilium  fiium  in  vmndum  ^  ut  judicct  mundum^  Mcdicus  , 
fcdutfall/eturmundusper  ippim,  aiC:  >, »  Ergo  quan- ?^cft™fa. 
tuminMedicoeft,  fanarevenicaegrotum.  Ipie  fe in- nare  vcnle 
terimit ,  qui  Medici  prsBcepCa  obfervare  non  vulc.  ^fotu»» 
VeniC  SalvaCor  ad  mundum.  Quare  Salvator  didus  eft 
mundi  I  nifi  ut  falvec  mundum ,  non  uC  judicet  mun« 
dum  ?  Salvari  non  vis  ab  ipfo  ?  £x  te  judicaberis  • « • 
Novit  Dominus,  qui  funt  ejus ;  novit,  qui  perma<« 
neant  ad  coronam ,  qui  permaneant  ad  flammam  ,> ,»» 
Ex  quibus  evidens  eft ,  Chriftum  voluifle  i  ut  illi  etiam 

3U0S  ad  flammam  permanere  noverat  >  c(uantum  qui^ 
em  in  ipfo  erat,  fua  morte  lalvarentur* 
Serm.  3  44-  alias  3 1.  ex  cdicis  a  Sirmondo,  quem  citat  q^^^^^ 
Florus  in  2.  ad  Corioth.  cap*  5.  ,,  „  Adjutorium  ( o»-  tus"cft  pnt 
^uit)  tuum  vidfi  Rtdraut  tc  a  fiarbaris  argeotum  nobi9,fiv«« 
/^.  tlium,     *»«»»• 


pro  Gfiicin  ,  ft     ^ 
Ccnn  bisi^^iivFwflMt&iHk 
^    ferfnartCluiflbtfttprooi 

^.   foa  cnl^  Don  &lnstiir  tflipi » St 

fnortetn  ,  &  &ii^oiiKtii  inocileiii ^  ^ 

tttn  3^cn33!D  obtinaidwi :  fed  foScicnier;  uon 
folum  raHDDt ,  qood  10019«  &  SaDgDii  Chrillj 

€w  Tiirf\    fxrrvn^niff  fWlVlllfliffTI  blfil^npv  fW  Infl*^ 


De  Fidc ,  &  Symbolo;  569 

fidcli :  Non  rogare  pro  mundo  j  de  quo  fcriptum  cft : 
Ne  cnm  hoc  mundo  damnemnri  fed  pro  mundo  >  de  i.Ctr.  iff 
quo  fcriptum  eft  :  Non  enim  venit  FiliMS  bominis  ^  ut   , 
Judicer  mund^m  ;  fed   ut  falvetur  mundus  per  ipfum.  Joaina. }» 
Cum   haec  (inquam)  A    Augufiinus  profert»  Chri* 
itique  mortem  ad.folos  prsdeftinatos,  auC  adfolos 
fideles  reftringit,  defi-udtu  ultimo ,  plenoque»  ac 
perfedo  mortis  acredemptionisChrifti  eft  intelhgeil-i 
dus ,  five  de  illius  efficacia  confummata  ,  quae  vitai 
leternae    confecutio  eft»  Hafc  enim  ad  folos  praede^ 
ftinatos  pertinct ,  pro   quibus  etiam  folis  Dominus  «•  ^*  Qr  ^W 
Oravit  ♦  Ur  per  ipjum   vitam  cfmfetfuerentur  dternam.  ^'*  ^ 
Qpia  oratio  cx  deliberatiode  rationis  ad  Deum  fu- 
(a>  abfolutas  voluntatis    eft  interpres«  Cutloquitut 
S.  Thom.)  Sed  hisipfis  in  locis  non  negat  A  Augu* 
/fi/ii^5 ,  quod  alibi  toties  afi!eriti  &   tam  conflantef 
^ropugnat :  Chriftum   efle  mortuum  &  fanguinem 
tudiire  pro  omnibus  &  fingulis  hominibui^    quan« 
tum  ad  fufiiciendam  ,  non  folum    ratione   pretiii 
quod  omnibus  &  fingulis  redimendis  par  efti  im« 
mo  redundans;  fed  ex  intentione»  &  charitate  Chri« 
fti,  pretium  illud )  fcilicet  fanguinemfuum»  ac  mor« 
tem  fuam ,  pro  omnibus  i  &  fingulis  hominibus  of^ 
ferentis. 

Id  confirmat  S.  Profper  \n  Refponflode  ad  ObjtSio^ 
nes  Vinccntianas ,  ubi  intet  ineptijfmarum  quarumdan^ 
bUfphcmiarum  prodi^iofa  mendacia  ^  quas  Semipelagian{ 
S.  Auguft.  &  cjus  difcipulis  afiidgcbant,  propofitioncm 
illam  primo  loco  recenfet ,  ac  refellit  i  ^i^  Dominus 
^ofier  fjfefus  Chriflus  nonproomnium  hominum  falute  ,  & 
redemptione  /it  paffuu  Tum  clariflimis  verbis  doceti 
Chriftum  pro  omnibus  mortuum  efle ,  qui  eadem  na« 
tura  ccnlentur^  &  qui  in  Adamo  pericrant»  hoc  eft# 
etiam  pro  reprobis ,  ejufque  paflionem  »  ac!  mortem  t 
(juantum  in  ipfa  cft ,  &  ex  voluntate  Crucifixi  §  univer'« 
iis  profiiiiie«  Quod  autem  ejus  fruftus  non  ad  omnei 
reipla  pertinet ,  eam  caufam  efle  y  quod  ad  omnes  noil 
applicatur  ;  quia  impii ,  ac  reprobi  (alutis  poculunt 

Tom4  h  A  81  bibcrcA 


i7d        TbeblDogi&MQnl.]^^  L 

•bibere*ft  aoivjer&leinmedidiMni  oianibflsacQdf^ 
MBmprii  Medico  praBparatain  fumere  nolunt  Contra  TaU 
C^r^*^  nos  On^mt )  originalis  peccati,  qoo  in  Adam  omniam 
Qa^Sim  bominnm  corrapta » &  morti^cata  natnra  eft  i  &  un* 
mofit,  fed  de  omtllam^Goncnpifceiltiarum  morbas  inotevitt  tc^ 
finon  bibi.  nim& potmt  ac  iirigalare  remediom  eft  mort  Filii 
Sdka?''!^^*!^^  nottriJefuChrifti ;  qui  liber  a  mortia 
debito ,  ft  folu8  abfque  peccato ,  pro  peccatoribps  ft 
debitoribus  mortiseft  mortuus*  Qnpd  ergo  ad  mi^ 
^  nitudinem  »  &  potentiam  pretii,  &  quod  ad  unam 

Sertinet  caufam  gentris  humanit  SaoguisChriftire' 
emptioefttotius  loiundL  Sedqui  hoc  feculumiine 
fide  Chrifti  $  &  fine  regenerationis  Sacramento  pec^ 
tranfeuntiredemptionisalienifunt  Cumitaqueprop- 
terunamomnium  natnrami  ftunam  omnium  caa< 
iam  in  veritate  fnfceptam  •  rede  omnes  dicantur  re* 
dempd » &  tamen  non  omnes  a  captiyitate  fint  eruti# 
redemptipnis  proprietas  haud  dubie  penes  illos  eft ,  de 
quibus  pnnceps  mundi  miirus  eft  foras ,  &  jam  non 
WaGi  diaboli ,  fed  membra  funt  Chrifti»  Cujus  mors 
non  ita  impenfa  eft  humano  generi ,  ut  ad  redempdo* 
jiem  ejus>  etiam  qui  regenerandi  nonerant,  pertine^ 
rentifed  ita,  utquodper  unicum  exemplum  geftum 
eft  pro  univerfis  >  per  lingulare  facranientum  celebra« 
retur  in  fingulis.  Poculum  quippe  immortalitatis  t 
quod  confedum  eft,  de  infirmitate  ooftra»  &  virtute 
divina  j  habet  quidem  in  fe ,  ut  onjnibus  profit ;  fed  fi 
non  bibitur  j  non  medetur  ,„>.  His  addenda  Refponfio 
cjufdem  Patris  ad  Objedionem  nonam  Gallorunu 
M ,,  Cum  ( inqnh  )  redHlfime  dicatur ,  Salvator  pro  to* 
tius  mundi  redemptione  crucifixus  >  propter  commu- 
nem  in  primo  homine  omnium  perditionem ;  poteft  ta«> 
men  dici  pro  his  tantum  crucifixus  >  quibus  mors  ipfiua 

Joafltit  II.  proftiit.  Dicit  enim  Evangelifta :  ^uia  ^efus  morithrut 
erat  pro  gente^  &  non  tantum  pro gtnte ,  fcd  etiam^  Mtfilioi 

Joaniu  u  Dci  difperfos  congregaret  in  unum^  Infua  enim  venie ,  & 
fui  eum  non  receperunt*  £luotquot  autem  receperunt  eum^ 
dedit  eis  potefiatem  filios  Dei  fieri  4  •  •  Diverfa.  ergo  ab 
iftis  fors  eorumeft ,  qui  inter  iilos  ceofentur  1  de  qui* 

kaa 


*i 


De  Fide ,  Sc  Symbok;  ^ji 

bus  dicitur :  Afundus  eum  non  cognovit.  Ut  poflit  feCQa«' 

dum  hoc  dici  Redemptor  mundi  ;  dedit  pro  mundo 

fanguinem  fuum ,  &  mundus  redimi  noluit,  quiaMu- 

cem  tenebrae  non  receperunt ;  &  tenebrae  receperunt, 

quibus  dicit  Apollolus   :    fMi/iis  aliquando  tcnebrd  ^EfheCu 

nunc  autem  lux  in  Domino  ,3  ,,• 

.    Hanc  Traditionis  dodrinam  paucis  expreflit  (acra  „J^  mJJS 

Synodus  Trident.  Seff.  6.  de  fufiificaeione  ,  cap*  a.  Chrilh^c* 

&  3*    ^^Chriftum  Jefum  (^inquit)  propofuit  Deusneficiumre 

3,  propitiatorem  per  fidem  in  Sanguine  ipflus  pro  pcc-  ^t^^^- 

),  cacis  noftris  ;  non  folum  autem  pro  noftrisi  (ed 

),  etiam  pro  totius  mundi.  Verum  etfi  ille  pro  omni« 

)3  bus mortuus  eft,  non  omnes  tamen  mortis  ejus  be- 

))  neficium  recipiunt ;  fed  ii  duntaxat  >  quibus  meritnm 

)3  pjflionis  ejus  communicatur  „» 

.    Merito  igitur  a  fummis  Pontificibus  Innocentio  X*     Haeretiet 

&y1if x.Yll  &ab  Ecclefia  catholica  univerfa  eorum  J*"^^"^^^ 

Conftitutiones ,  ut  par  erat ,  recipiente ,  quinta  haec  pr^pofidt^ 

^jnjtnii  Yprenfis  Epilcopi  Propofitio ,  ut  falfa  >  teme-  • 

raria^  fcandalofa,  impia,  blafphema,  contumeliofa» 

divinae  derogans  bonitati ,  &  hseretica    damnata  ell : 

Semipelagianum  efi  dicere^  Chrifium  pro  omnibus  omnin% 

bominibus  mortuum  effe ,  aut  fanguinem  fudiffe. 

%.    X. 

Ex  idorte  Chrifii  Grati£  fufficientes  ad  falutefH  omnium    . 

derivamur.  i 

ExpUcatur,  quid  de  Gratia  fufficienti  fcntiendum  fit. 

I.  r^  ratia  ftifficicns  dicitur ,  qu3B  dat  poffe  >  ( ut 
vJC  Scholaftici  loquuntur  > )  id  eft ,  qua  fit ,  ut  bo- 
num  agere  poffimus.  Gratia  efficax ,  quae  non  folum 
dat^poffe ,  fed  etiam  agere ;  id  eft ,  quae  non  folum  prac« 
ftat ,  ut  bonuni  velle,  &  operari  poflimus,  verum  etiaiu 
utre  ipfa  bonum  operemur,  Cum  autem  de  Gratia 
fufficiente  multae  Quaeftiones  a  Scholafticis  ThMl^gii 
moveantur,  his  lepofitis  ,  ea  duntaxat  exponimut 
dogmata ,  quse  ad  virorum  ecclefiafticorum  mentes 
contra  Novatorum  perniciofam  doctrinam  muniendag, 
neceifaria  fuut» 

Aaa  S.  XL 


i.Cor 


372        ThcoL  Dog.  &  MoraL^jb»  h 
$-    XL 

Imirhr  Gr^Mia  wrc  fitfficienM  tm  Aatm  mturs  la^pt  ^m 
nofcendM  eff^ 

L  /^  erto  tenendum  eft »  gradam  aliqQam  effe  U^BU 
V>  cieotem  in  ibtu  natura  bpfx,  ab  eflRoci  di« 
ftindam;  idell»  qu^e  ultimiim  effcdum  non  obbmti 
ad  quema  Oeodeflinatur,  ?- g.  iridonam  tentatia* 
num  ,  obfervand^m  mandatorum »  coni^erijoneai 
peccatonsi  perreverantiam  uiquein  fiQem  in  gtatht 
&  iharitatep  Sed  tamen  praellat  peccatort »  ut  conver* 
ti  poliit  j  &  rerur^ere  a  peccato ;  juflo  <  ut  mandata  inv 
plcre  7  &  in  jullitia  ptrreverare ;  cuilibet  >  ut  tenutio* 
nes  vincere  poflit»  Hanc  gratiam  admittendam  pro^ 
^*  bant  Scrip*  S«cracula,  quoiquot gr^jtidmtH  v^cuMmt^ 
*    cipi  homiucs  jgr^i/jc  Dei  dteffe  j  Spiritm  fAnlt^  refiflerf^ 


^,  Spirnum  f^nlikm  cxtingMere  ^  tellantur.  Solienimgra- 
tiae  fufficienti  refiftitur ,  fola  fuo  fruftratur  tffrdu  >  cuwi 


LThet 
'?' 

kft,  Sand'  S^3^^^  efficax  ^  mUa  dun^  £§rdc  rrfpnnmr ,  ut  loquitur  S* 

L  gt  '  AiJg'  q^^"^  '^^^  ddtur  ^  mt  c^riii  dmrttia  primitMs  a^firSm 

tun  Gratiam  fufficientcm  S,  Amg,  non  folum  in  flatu 


Dc  Fide,  &Symbolo*  17^ 

primum  h&i  funt  ^  defuiflTet ;  quoniam  non  talis  n^tu- 
ra  ta(2a  erat »  ut  fine  divino  adjutorio  poflet  manere » 
ii  vellet»  non  utiquefuaculpacecidifrent:  Adjutoriuoi 
quippe  defuiflfet »  (ine  quo  maciere  non  poflfent*  Nunc 
autem »  auibusdeefttaleadjutorium ,  jam  po^na  pec- 
Citi  eft»  Quibus  autem  datur ,  fecundum  gratiam  da« 
tur ,  non  fecundum  debitum ;  &  tanto  amplius  datur 
per  Jefum  Chriftum  Dominum  noflrum ,  quibus  id 
dare  Deo  placuit ,  ut  nonfolum  adfit)  fine  quo  per- 
manere  nonpoflrumus ,  etiamfi  velimus ,  verum  etiam 
tantnm,  ac  tale  fit  ,  ut  velimus,  &c„,,.  Et  lib*  de 
Pr^de/i.  SanQorttm^  cap.  i6,  duplicem  diftingui  vo- 
cationem :  Unam  >  „  „  qua  vocati  funt ,  &  qui  nolue- 
^  runt  venire  ad  nuptias ,  qua  vocatione  vocati  funt  8^ 
pjudaei,  quibus  Chriftus  crucitixus  fcandalum  eft» 
y,  &  Gentes  >  quibus  Chriftus  crucifixus  ftultitia  eft ,»« 
Alteram  >  qua  vocantur  praedeftinati,  qna  vocationefit 
eredens.  prior  ad  gratiam  fuflficientem ,  pofterior  ad 
cfficacem  pertinet. 

EtTraft.  53.  in  Joannem :  „  „  Ne  quifquam  neget 
^  voluntatis  arbitrium  ^  &  audeat  excufare  peccatum ; 
^  led  audiamus  Uominum ,  &  praecipientem ,  &  opi- 
,,  tulantem«  &  jubentem  >  quid  facere  debeamus,& 
,,  adjuvantem  ,  ut  implere  poflimus  •  • .  Agendae  funC 
^  gratiae ,  quia  data  eft  potcftas ;  orandum ,  ne  fuc- 
„  cumbat  inhrmitas  „.  Gratia  porro ,  quas  dat  polFe » 
&  cum  qua  nihilomitius  quandoqae  fuccumbit  infir- 
mitas,  eft  gratia  fuflSciens.  , 

GratiamutramqueS.  AuguftinusinConverfionefiia  r  5--    - 
cxpertus  eft.  Antequam  enimad  Deum  re  ipla  conver-  emplum  i.i 
teretur,  bonos  quofdam ,  ied    impertedos  conatus  S,  Aupuft. 
animasadDeum  redire  volentis,  in  femetipfo  fentie- ^^"^'^'^^**' 
bat  >  parvam  >invalidam  ,  &languentem  voluntatcm;  ^^ 
pia  quidem  >  fed  ineificacia  deli  ieria.   Qpjc  quidem 
omnia,  cum  fintgratiae  alicujus  interioris  eftcdus,  nec 
tamen  efficacis  ,  quae  converfionem  reipfa  operatur, 
reliquum  eft  >  ut  Gratiae  fuflScientis  ,  nientem  interius 
illuminantis,  &  excitantis  voluntatem,,efFeftus  fuc- 
rint^  Motus  illos  defcribit*  S^  Aug  lib^  pr acfertim  8. 

A  a  5  Con^        , 


^74-       Theol,  Dog.  &MoralLib*  L 

ConfeponHfHt  cap.5*  „  „  Voluntas nova ,  /»^«/^,qu«' 

inihi  eflfecoeperat,  ut  tegratis  colerem,  fruique  te 

vellem ,  Deus  fola  certa  jucunditas ,  nondum  erat  ido« 

nea  ad  fuperandam  priorem  vetuftate  roboratam    Ita 

4[xx  voluntates  meae ,  una  vetus ,  alia  nova ,  iliacarna* 

lis ,  ifta  fpiritalis ,  confligebant  inter  fe  i  atque  difcor*»' 

dando  diflipabant  animam  meam  •  • .  Ego  autem  ad- 

liuc  terra  obligatus  militare  tibi  recufabam ,  &  impe« 

dimentis  omnibus  fic  timebam  expediri ,  quemadmo* 

clum  impediri  timendum  eft.  Ita  farcina  ieculi>  veluc 

fomno  aflfolet,  dulciter  premebar;  &  cogitationes» 

quibus  meditabar  in  te ,  fimiies  erant  conatibus  exper- 

gifci  volentium  >  oui  tamen  fuperati  Ibporis  altitudine 

remerguntur.  Etlicut  nemo  eft ,  qui  dormire  femper 

\elit,omniumque  fanojudicio  vigilare  prsEltat:  di& 

ftn  tamen  plerumque  homo  fomnum  excutere ,  cum 

gravis  torpor  in  membris  eft ,  euaique  jam  difplicen- 

tem  carpit  libentius ,  quamvis  furgendi  tempus  ad- 

vcnerit,  Ita  certum  habebam,  effe  melius  tuae  charitati 

niededere  ,  quam  meae  cupiditati  cedere.   Sed  illud 

placebat,  &  vincebat ;  hoc  libebat ,  &  vincebat ;  noa 

cnim  erat ,    quod  tibi  refponderem   dicenti  niihi ; 

Ipnef.  ?•    ,,  Surgt ,  quidormis  ,  &  exfnrge  a  mortuis  ,  &  lUumma^ 

3,  bit  te  Chri/ius :  Et  undique  oftendenti  vera  te  dicere , 

non  erat  omnino  ,  quod  refpondcrem  veritate  con- 

vidus  ,  nifi  tantum  verba  lenta  ,    &  fomnolenta; 

JVlodo  :  ecce  modo:  Sine  paullulum.  Sed  ,  Modo  & 

inodo^non  habebant  modum:  lit>  Sine  pauUuiumj 

in  iongum  ibat  „  „• 

§.    XII. 

Crdti.i  fufficiens  vcrnm  ,  propricquc  di£im  fotcntiam  ad 
opus  fupcrnaturale  tribnit^ 

Oratiafuf-|j  TTi  irmiffime  tenendum  eft>  gratiam  fufficientem 
Jeic  voliin-  *-  tnbuereveram  >  propneqae  dictam  potentiam 
tutem  bo-  ad  opus  rupernaturale,  propter  qiiod  datur  >  v*  g.  ad 
'^anim  ^^&.  ^^^^^^'«^'^^u»'" '  ^d  vinceudum  tentotiones  >  ad  conver- 

^^^id!uu  fioneni  pcceitorib ,  ad  obfervantiam  praccepti  ,  ad 

per- 


DeFide,  fitSymbolo*  37^ 

perrevcrantiam.  Qu3e  quidem  potentia  non  eft  pofli^ 
bilitas  fola  naturae ,  aut  liberi  arbitrii ,  qualem  fuff 
ficere  propugnabat  Pelagius ,  fed  fqpernaturalis  vir^ 
tus  eft»  qua  voluntas  excitata,    &   adjuta  bonum 
opus    exercere  poteft.    Non  confert  quidem  Gratia 
fufficiens,   quatenus  ab  efiieaci  dillinda  eft  >  ydun- 
tatem  credendi,  bonum  agendi  <  redeundi  ad  Ueum , 
perfeverandi »   refiltendi    tentationi  ,   magnam  ,    &  ^-  d"^-.^'^ 
robujlam;  led  tamen    confert  iliis,   quibus   datur  ,11^.  "^Arbt 
Voluntatem  bonam  ^  'ijuamvis  parvam^  &  invalidam  ^  c  i% 
(  ut  loquitur  S.  Aug. )  Hujufmodi  porro  bona  vo-» 
luntas>  vere>  proprieque  di(f{:a  potentia  eft  ad  opus 
bonum  fupernaturalis  ordinis*  Non  confert  Gratia  fuf* 
ficiens  „„  Polfibilitatem  iUam ,  quae  fimul  cum  efFeftu  Lib.  do  Ni,. 
in  Sandlis  provenics  cum  (anata)  &  «idjuta  hominis  ^"^  r    & 
Toluntate ,  Charitas  Dei ,  cpantum  plenilfime  natura    ^*^  ^'  *^' 
noitrafana,atquepurj^ata  capere  poteft,  diffunditup 
in  cordibus  noftris  per  Spiritum  landum,  qui  datus 
ctt  nobis  5,f  (  ut  cjufdem  S.  Aiig.  verbis  utar.  )  Sed  ta-» 
menveram,  proprieque  diclam  potentiam  tribuit, 
fine  qua  illis ,  qui  gratia  efiicaci  deftitqti  fqnt ,  im- 
poflfibile  eflet  credere ,  fperare,  diligere,a   peccato 
refurgere ,  mandata  obfervare  ,  tentationes  vincere, 
in  juftitia  perfeverare ;  cura  naturae,  Iiberique  arbitrii 
vircs  ad  haec  non  luflici;int, 

Qura  vero  ratione  vera  fit ,  proprieque  divfta  poteftas     Qpamvh 
boni  operis  ex  gratia  fufiiciente  derivata ,  quanivis  gra.  ¥^y^    ^"^* 
tia  potentior ,  lcilicet  gratia  efficax  necelfdria  fit  >  ut  rain^otel 
poteltasilla  cumeiTe:tu  conjungatur.  five  applicetur  ititcm Qon- 
ad  opus ,  exemplis  appofitis,  &  clariflimis  oltcnditur.  ^?"^^^ '  ^*"*' 
Deus  veram  proprieque  dictam  potentiam  hibet  cre-  potendor^,* 
andi  pUires  mundos ,  cum  fit  omnipotens;  &  tamen  ik  per  fcef- 
neceltarium  eft  voluntatis  ejus  propofituni,  feu   de  j^^^^  abfa. . 
cretum  ,  quo  ad  eorum  creationem  fe  applicet,  al;o-  ("rfacft. 
qui  nufquamilloscreabit.  Creandum  eftinnobis  cor 
nOvum  ,  cor  mundum .  creandi  fumus  in  Chriftj  Jcfu 
in  operibus  bonis :  Gratia   fufficiens  praeftat  ,  ut  id 
vere  ,  proprieque  habere ,  &  in  bonis  operibus  am- 
bularepoflimusjfiquidemmentem  iUunuaat,  volun- 
.  A  a  4  tatCQ»' 


^ 


176       Theol  Dog.  &  Moral  Lib,  I^ 

tatem  excitatad  bonum ;  fed  tamen  fpiritalis  illa  crea« 
tio  non  perficietur  in  nobis>niG  poteftas.illa  gratisB 
potentioris ,  lcilicet  eQtcacis ,  auxilio  applicetur.  Pue* 
rum  ,  quinutricemhabet  optimo  lade  abundantemi 
\ere  poflTe  ladari  ^  ac  nutriri  nemo  negaverit ,  quain* 
vis  ipfum  applicari  oporteatad  nutricis  ubera,  ut  re 
ipraladetur,  atque  nutriatur.  Chridus  ipfe  lac  nobi^ 
faiftus  eft:  Gratia  fufiiciens  ladlis  bujus  defideriuni 
quoddam » licet  imperfedum ,  nobis  iiifpirat ,  nos  «4 
divinae  miferationis  ubera  fugenda  vere ,  proprieqnq 
difponit »  ac  praeparat ;  quamvis  neceiTaria  fic  gratia 
efficax ,  qua  ^d  divina  illa  ubera  adoioveamur »  ^  ap- 
plicemur,  Avem  alis  inftrudani  habere  veram  >  & 
proprie  didam  volandi  potentiam  quis  inf^ciabicur  ? 
£t  tamen  necefle  of^ ,  uLatas  explicet  ad  volacum^ 
IVlens  I  &  voluntas  alas  venti  duae  lunt  animas  noftra^ , 
per  fe  quidem  infufficientes ,  ut  ad  Deum  ferantur  5  Sc 
ad  fupernaturaiia  opera  nos  erigant^  niii  Uei  gratia 
excitenturad  volatum,  Excitat  gratia  lufficiens;  & 
illa  praeveniente ,  agadjuvantead  Deum  alTurgere,  ad 
opera  fupernaturalia  nos  erigere,  vere  propriequc 
poffumus ;  fed  necelfe  tanien  elt  ad  volatum  >  ut  lpi«! 
ritales  alas  explicemus;  quod  ucfaciamus ,  gratia^  de- 
bemus  efficaci ,  quae  potenti^m  applicat  operi ,  <S? 
cpus  explicat  voluntati.  Semen  terrx  mandatuni  ve- 
re,  propriequefufficiens  efl,  &  veram,  atque  intrin- 
recamvirtutem  habet  ad  fegetis ,  plantae ,  vel  arboris 
produdionem  ;  &  tamen  necelfarii  lunt  folis  radii  > 
liderum  inffuxus ,  agricolae ,  vel  hortulani  labores  & 
curae  ,  ut  feges ,  planta  ,  vel  arbor  progerminet , 
erumpat ,  adolefcat.  Gratia  fufficiens  boni  operis  iemen 
elt ,  ea  in  animuni  hominis  immiird  veram  ,  atque  in- 
trmrecam  virtutem  confert  ad  bonam  operatjonem  : 
Jcd  tamen  ncceffc  efl ,  ut  Sol  juditiac  novo  influxu  vir- 
fjti  ifti  velutoblL^tficetur  ,  utad  etfcclum  perveniat; 
iKccffe  e(l: ,  ut  Deus  per  nova^  gratiae ,  quam  efficacem 
vocamiiS)  occultani  fubminilfrationem ,  virtutem  coe- 
hftisMlliiis  feniinis  foveat ,  rigtt,  det  incrementum. 
fci{!io  Chrifti  yere,  proprieque  fufficiens  eft  ad  om* 

m'um» 


DeFide,&Synibolo#  177 

I  j  &  fingulorum  hominum  Talutem  ,  quaoiTll 
es  reipla  non  falventur ;  quia  Verc  potc(t  Chrifti 
Q  fecundum  fe  fpeftata  omnes ,  &  fingolos  falva- 
ta  ut  non  eju»  defeC^u,  fed  humanas  voiuntatis 
ingat  >  ut  non  onines  talutem  confequantur«  Gra^ 
uaelibet,  fcu  parva,  feu  magna,  five  lufficiens, 
jfficax ,  frudus  ell  Paflionis  Chrifti ;  adeoque  fc- 
lum  fe  quamlibet  vincerc  tentationem ,  &  cuJQS* 
peccatorJs  converfionem  operari  pottft;  ita  uC 
pfam  non  ftet,  ied  per  humanap  voluntatis  defec* 
?m,  acduriciem>  finon  illico  vincitur  tentatfOt 
convertitur  peccator*  Minima  igitur  gratia  ver^ 
:iens  eft  ad  bonum  opus ,  ad  converfionem  pcc* 
ris  1  ad  tentationis  vidoriam,  ad  perfeverantiam ; 
nvis  alia  praeterea  gratia,  fcilicet  efficax,  ad  hasc 
a  exequenda  i  &  confummanda  ripquiratur.  Suf- 
is  ( inquam  )  eft  pcr  feipfam ,  quamvis  fpcdlatia 
ibus  hocninis ,  cui  tribuitur  >  conditionibug ,  &  di* 
cionibus,  ultimum ,  ad  quem  deftinatur,  eftec- 
non  f]t  produdura.  Sic  medicinam  a  perico  mei^ 
paratam  fufficientem  redle  dicimuSf  vereque  ,  aQ 
)rie  polfe  ianare  a^grotum ,  (i  virtus  illius  intrin^ 
fpedecur;  quamvis  praeter  ipfam>  potentioribus 
icamentis  litopus,  G  prava  hominis  aegrotantis 
Dfitio  fpei^etur. 

uia  vero  potentius  illud  gratia  eflicacis  auxilium     ^"■?ll* 
donum  eft,  illud  a  Deo  fuppliciter  poftulandum  SlfySS; 
Undequamvis  gratia  fufficiens  veram>  proprie-  potentiaiii 
diftam ,  &  fupernaturalis  ordinis  potentiam  tri-  tribuat  td 
ad  bonum  opus ,  non  inanis  eft  oratio  Fidelium  •  non"aSn«i 
id  petunt ,  quod  in  fua  habent  poteitatc.  Quam*  inanis    eft; 
nautem  gratiam  fufficientem  Ecclefia  proFideii-  ^J^^^^  ^4^ 
fuis  a  Deo  non  poftulet;  nihilominus  vera  Chrifti  ^^^^ 
ia  eft ,  virtute ,  ac  meritis  Faflionis  ejus »  Mortis- 
parta  ;  fed  potentiorem  aliam ,  lcijicet  efficaccm . 
ulat ,  quianeceflfaria  illa  eft  ad  bonum  opus,  & 
erfedam  peccatoris  converfionem»  vcl  ad  pertp* 
ndum  in  juftitia.  Cum  enim  ab  OmnipoCente  pc^ 
magni  aliquidpetit.   Denique  preces  fundit,  u( 
A  a  s  t)c«ji 


•\ 


^78         Thool:  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

f.  Pct,  I.  Deus  promiffa  fua  adimpleat :  Magnd  autem  illc,  & 
prectoja  nobis  promifa  donavii\  ( inquit  ApQftoloruni 
Pririceps. )  Quamobrem  non  minin^os  grati^s  ^  |e4 
eff^capes,  a  Deo  poftulamus. 

$•    X  I  U- 

Gratia  fuficiens  efl  Qratia  Cbrijii  medicinalis^ 

IIL  rj^  irmiter  tenendumeftf  Gratiam  fufl^cientem. 
^   iiominibus  in4|atu  naturas  lapfs  a  Deo  coucei* 
fam,  eQegratiamCl^riftimedicinalem  ;  non  quodipt^ 
fa  fola  fanet  vuinera  nottra ,  fed  qqod  ipforum  cura- 
tionem  incipiat,  &  ad  perieclam  lanitatem  difpoqat. 
caque  intentione  ab  omnipotenti  Medico  tribuatur  9 
aut  praeparetur «  &  pium  fani^atis  defiderium  iqrpiret« 
Pars  autem  fanitatis  eft  velle  fanarit  Non  iiltit  igitur  iq 
mente »  nec  ipfam  duntaxatiiluftrat>  iiiadetque  ipfi, 
quod  agendum  eft ,  ted  ad  voluntatem  pertingiti  ip- 
famqueexcitatiUt  bunum  veiit.     Cum  enim  natura 
niagis  depravata  tit  in  appetitu  boni ,  quam  in  cogni-r 
tione  veri  ,  utramque  iacultatem  medicinali  Chrilti 
Excitatio  gratia  fanari  neceffe  elt ;  quam  iknitatem  gratia  lutti' 
nicntis,  &  ciens  inchoat,  efficax  perficit    Non  fuffjclc  excitatio 
pcr"  rat*^'^^   inteiledus  per  illuftrationera ,  nifi  adtit  excitatio  vOt 
fuflfiacn,**'"  luntatis  per  piam  motionem.  Quemadmodum  homo 
Xem.  claudus ,  vel  infirmus,  qui  imminente  gravi  periculo, 

in  quo  pofitus  dormiebat ,  excitatqr  ab  alio  9  uC  immi- 
nens  periculum  profpiciat,  tuffjcientt^s  vires  non  ac- 
cipit  ad  currendum .  &  tugiendum  %  quia  exciutio 
illa  ipfum  non  ianat ;  neque  ad  illius  curationem  di* 
fponit.  Non  abfiniiii  ratione,  peccatorin  coeno  vi- 
tiorum  dormiens  excitatur  iumine  fupernaturah,  ut 
Cognofcat  •  quantum  malum  fjt  derdiquilfe  foqtem 
aquce  vivac  &  imminentem  animas  fua?  damnationcm 
rclpiciat;  fed  quia  haec  excitatio  ultra  mentcm  non 
progreditur ;  id  fatis  non  ett ,  ut  revera  converti  pof- 
iit ;  excitanda  voluntaseft  >  piaque  motione  inchoan- 
d:i  taitem  ejus  curatio  >  ut  pollit  fugere  Alalignum ,  & 
^;ufrere  ad  Ueiuii,  y tf umqiic  comple(aitur  gfatia  om- 

ni 


Dc  Fide ,  &  Sjmabolo*  «7f 

m  ex  parte  fuf^ciens*  Quamobrem  non  eft  meruoi 
lumen ;  nec  magis  fignificari  videtur  hoc  loco  £vaq* 
gelii  ,  Jliuminat  omnem  hominctn  vtnientem  Jnbunc  loum.  u 
tnkndum ,  quam  gratia  efficax.  Utraque  lumen  elt* 
Gratia  enim  efficax  illuminac  omnes^  qui  illuminan^ 
tur ;  nec  t^men  elt  merum  lumen  >  fed  habet  ardorem 
adjundum ,  quo  voiuntas  Dei  amore  inardefcere  in* 
cipitrnec  (uafio  tantumeft,  fed  perruafio*  Idem  de 

{i;ratia  fufficiente  dicendum :  Mentem  illumiqat ,  Vgk 
untatem  excitat ,  utramque  facultatem  fanare  incipit ; 
adlus  imperfedos ,  pia  defideria  ^  quamvis  invalida  i  ^ 
languentia  inlpirat;  ad  aclus  perfedos  difponit;  Id- 
licec  ad  converfionem  perfedam  >  ad  abfolutam  tenta> 
^onum  vicloriam ,  ad  bonum  quodlibet  opus ,  ad  ip* 
fam  perfeverantiam. 

Duplexexcitatiofomnoduplici  rcfpondet ,  mentis,  Duplcx  a. 
&  voluntatis.  Prior  defcribitur  Prov.  23.  his  verbis;  }?^no^^[„^ 
tt  erii  fuut  dormiens  in  meaio  mari  ,  &  quaft  fopitus  pHci  rc* 
gnbernator ,  amifjo  clavo  ;  &  dices :  l^erberaventnc  me  ^  fpond?!; 
fed  non  dolui.  Traxerunt  i»e,  &  ego  non  ftnfi^  Cuni 
enim  mens  obtenebrata  e(t,  amiflus  eft  clavus»  quQ 
fpiritalis  navis,  fcilicet  anima ,  in  mediis  teaipeftati^ 
bus  rpgatur ,  &  ad  portum  perducatur.  Tunc  peccati 
vulnus  non  (entit  iiomo ;  quia  nec  animadvertic  eife 
peccatum.  Poiterior  ibmnus  (ignificatur  his  verbis 
r falm.  1 1 8.  Dorndtavit  anirna  mea  pra  tadio.  Nam  vOi 
luntas  in  via  falutis  defeffa  in  fomnum  quemdam  in- 
ftlicemfaepe  immergitur  afliduitate  peccandi,  ta^diOi 
que  rerum»  qua^  falutem  ipeclant*  Icaque  duple^ 
fomnus  excitatione  duplici  peilitqr ,  mencis ,  &  vo« 
luntatis.  Prima  efl:  a  gratia  illuminante ,  alter&  a  gratia 
movente.  UtrumqueprseftatgratiaeflScax»  qux  per- 
fedle  excitat  hominem»  Utrumque  prasftat  &  gratisii 
fufHciens  ,  quse  eumdem  excicat  imperfedte,  &  a4 
quxrendam  gratiam  potentiorem  movet ,  qua  noq 
folum  fanari  deOderet^  fed  r^ipia  fanetur.  De  qua  S^ 
Aug.  Enarr.  in  Plalm.  106.  „„  Fac,  ( in^uit)  homi* 
3,  nem  primo  nihil  quacrentem ,  fecundum  vitam  vete?: 
^  rem  leducloria  fecurit^te  vlTentema  uihil  pvtan.ten% 

„aliu4 


3  So        ThcoL  Dog.  Sc  Moral.  I  jb.  I. 

^aliuJ  efT?  poil  hanc  vitam  quandoque  finiendim* 
tif.t^lri^;ntcni  qiiemdani »  &  focordertl  >  obrntuni  cor 
iijhedttni ,  illecebris  mundi ,  &  mortiferis  delectatiO' 
nibii^  co[iibpitum  ;  ut  exciterur  iile  ad  quaerendain 
grLin.un  Dci ,  ui  tiat  folicitus  3  &  tamquam  de  tomM 
cvi^jUr  7  nonne   mdaus    Dei  excitat  eum,,^  ? 

5-    XIV. 

Cr^iix  inieriori  inflatu  naiurM  hpfd  aliquando  n/ijlitm 

I\\  T^  os^ma  Fideieft  ,  Gratiae  interiori ,  netnpe  fof- 

-Llri^ifnti,  aliquando  rdHU-  Id  Scriptura  facri 
exprsrllj  duCt?t,  Hai^J-AW  erga  habituorti  JtritJ^^ 
hm  ,  c"  t/Vi  ;}Hd^^  JHdiCcite  inttr  me  p&  vineam  meam, 
J^i td  fft  H^AoW  dci^nt  uUra  facere vinex  me^^  0  nonftci  eij 
jV/i  i*'^a6*  txpftlavi  ^ut  faceret  ftvas  ,  &  ficit  iabmfcas^ 
JifJxi .  qtMsredir^uit  Deus  pcr  Proplietam  >  gratiam 
rHic^Lvni  juHi  lubuerunt,  aiias  fccitlt^nc  iruclum  bo* 
iiuin  ;  luinirrLint  auteni  gratiam  lufficientem,  pet 
qLjjm  .id  Dcruni  converrii  &  dignos  poenitentiae  fruc^ 
t;i>  i,\K  ^ic  pomerunt ,  illique  grati^  reltiterunt ;  alio- 


De  tidc  9  &  SymboK  381 

totiesitnponere  non  verentur;  fed  |oxta  SGfipturani 
iacram  eo  eXtendimus  ,  ut  voluiitas  bumana  miTeri^ 
cordis  prsevenientis  auxilio  fuffulta »  &  interiori^uo* 
dam  •  &  occulto  fecretioris  infpirationis  afflatu  con« 
tada ,  fefe  convertat  in  Deum ,  Oeo  appropinquef ^ 
&ad  veram  iliam  gratiam  fe  pra&parct »  quae;  tanden 
accepta  fit  ad  vitam  aBternam»    Neque  taraen  tanta 
gratiae  neceflitas  libero  pracjudicat  arbitrio>cum  iU 
lafemper  fit  in  promptu  ,  nec  momedtum   qui* 
dem   prastereat»  in  quo  Oeus  non  ftet  ^d  ofUumt 
&  pultet ;  cui  fi  quis    aperuerit   januam ,  intra^ 
bit  ad  illum ,  &  coenabit  cum  illo.  Nec  denique  tali 
iit  bujufmodi  trahentis  Dei  auxilium ,  cui  refifti  noa 
po(fit.  Quoties  enim  Domintis  voluit  congregare  fi« 
lios  Jerufalem ,  ficut  gallina  congregat  pullos  (uoa 
fub  alas ,  &  noluerunt  ?  Fruftra  certe  Stephanus  Ju« 
daeos  durae  cervicis ,  &  incircumcifi  cordis  argueret  t 
qui  femper  Spiritui  fanfto  refifterent^  Fruftra  Paiilua 
Tbeflralonicenfes  admoneret,  Spiritum  ne  extingue- 
rent  j  fi  divinis  infpirationibus  homines  inevitabilitef 
raperentur  „  ,v  HxcS.Aki*  dodlrinse  pluribus  in  Xo^ 
Cis  confona  funt ,  prasfertim  Fnarratione  in  Pfalm.  124« 
ubi  de  peccatoribus  faeculi  felicitate  falfa  fedudis  ait : 
Cor  iorHfn  congelafcit  adverfus  Deum^  &  fie  dnrum  ad*  Coradt^a 
i^erfHsmbremgratUipfius;  nefruQumferat.  Et  lib.  i4^"*^^"|P. 
de  Peccatorum  Meritis^  loquens  de  concupifcentia  in  ^^^     ^^* 
baptizato  fuperftite^  ait :  Habct  ^  cum  qua  fugnet  ^  eanu 
ijue  adjuvante  Deojuperet ,  ft  non  in  vacuum  gratiam  ejus     ^ 
fufceperit  ^  fi  reprobatus  ejfe  noluerit.    Merito  igicur  a  janffnir^* 
fummis    Pontificibus  Innod  X.  &  Alex*  VII.  &  ab  Yprcnfis 
Ecclefia  univeria  ipTorum  Conftitutiones ,  ut  par  erat»  prop«6iK«i 
recipiente ,  fecunda  illa  Propofitio  ^anfenii  Yprenfit 
Epilcopi,ut  haeretica ,  damnata  eft :  Interiori  gratis^ 
in  fiatu  naturit  lapfd  numquam  refifiitur^ 


S.XY 


Eiron  coocmiiMtfa  ymmmM 
•^  Don  bTct.  Ijotafii  8l  ia  ibcdk  &  7^  ^  J^ 
Dcm  ,    &  m  EpiAobm  ad   Hebnoi  31-  Homifi^ii 

tmk  iit  Pctri  cafatn  Nmm  fr^idn^,  mm  fm^Hi^] 
^  ^fgii^cmiiM ,  frtf  fmfKtmi  mxdd  fmtmtSimtt  COD* 
tigcfle.  De  aniiUo  oamqoe  dScad  £>  Cfcri^  loqoi* 
ttir,  qood  Pctro  ob  pri^ctdros  pecotuin  robtradM 
rCl ,  noo  de  aoxSia  b^&i&iti  f  quo  Clirtllutii  rei|it^ 
&  coafited.  trotatiaiierqiK  fopfmc 

:  e^-  rit^    £1  iilud  qaidcm  gtalise  emcacb 

mu-  jii^  lubtradum  cft  ob  ncgUgeotiam , 


De  Fide ,  &  Symbolo;  J87 

lum  permirit  Et  infra:  Divina  protedlioae  valdc 
fuit  denudatust  quod  fadlum  eft  propter  arrogan* 
tiam>  &  contradicendi  pertinacem  durrtiam*  Ni« 
mium  (ibi  ipii  conBfus,  haec  dicebat»  &  in  alios 
iniurgebat  dicens  :  Jti(ft  omnes  in  tt  fcandaliK^i  fue^ 
rint  :  tgo  tamen  non  fcandali^alnrk  Puto  autem 
ambitione  (^uoque  aliqua,  &  jadlantia  in  ea  verba 
Fetrum  lapium  fuiife*  Nam  &  in  ipfa  Csna,  quif* 
nam  inter  eos  maior  eflfet  i  difceptabant .  • .  ChrUlut 
autem  ab  his  paflionibus  eum  liberare  volens  •  non 
impellebat  ad  negationem)  fed  favorem  fuum  ab  eo 
fubtraxit,  &  humanam  redarguit  naturam>>  „  . 

£t  Homilia  72^  In  Joannem :  » ^,  Quid  dicis ,  Pe« 
tre ,  dicenti :  Non  potes :  te  poflfe  dicis  ?  Experientia 
cognofces,  nihil  eflfe  diledionemtuam  (inegratia  di« 
vina*  Unde  conftat ,  hunc  cafum  Jefum  pro  ipfius  uti« 
litate  permiiifl[e.  Nam  cum  aflfertioni  fuse  fervore  quo« 
dam  non  (laret  Petrus ,  non  quidem  impulit  ad  negan* 
dum,  feddefertum  reiiquit>  utfuamipfe  intelligeret 
imbeciilitatem* .  •  Cum  in  arrogantiam  prolaberetur,& 
Chriito  contradiceret ,  fux  admoneretur  fragilitatis  ^,,: 

Denique  Homilia  31.  in  Epiftolamad  Hebrasos« 
9»  „  Ut  fcias  ,  inijun  ,  quod  negatio  non  tam  erac 
focordias»  acnegligentiae>  quam  ex  eo,quod  Deua 
eum  deferuerat ,  erudiens  3  ut  humanam  fciret  men« 
furam ,  &  non  repugnaret  iis  ,  quae  dicebantur  i 
Magiftro  ,  neque  ejus  quam  aliorum  eflfent  elatio^* 
res  Ipiritus ,  fed  fciret,  quod  abtque  Deo  nihil  po« 
teft  fieri,  &  quod  nifi  Dominus  aedificaverit  do« 
mum,  frultra  laborant ,  qui  aedificant  eam  „,^« 
Quas  igitur  S.  Pctro  defuit  eflScax  gratia ,  eius  cul« 
pa  defuit ,  in  poenam  praefumptionis ,  &  fuperbiaB*  ^ 
Sed  gratia  fuflBciens  illi  non  defuit^  qua  vigilare  po<* 
tcrat,  &  orare. 

Necmagis  errori  Janfeniano  favet^*  Hilarius^  Ca-  janrcnlatiQ 
none  3  2«  in  Mnnbanm ,  ubi  ait :  „  „  Amariflime  flevit  errori  de 
5,  Petrus ,  recolens  trcpidationis  culpam  fe  nec  admo-  gp^^  fufli- 
>,nitum  potuiifc  vitare  „•  Hac  enim  locutione  non  chiiMco^iu 
cxprimit  impolfibiiitatem  praecepti;  fed  vitiumi  &foffioaein 

B  b  9  igna- 


ISS        ThcoL  Dog.  &  Mofal,  Lib.  I. 

^rtr^  ds*  iej;3TLim  Pem  non  adimplrodi  przceptnm-  Sic  ami* 
^^V^u^  cus  de  am^cD ,  Td  domioQS  de  fcrro  cooqQcritur, 
*  quod  ron  poroerit  aliquid  pnellsT  in  fui  gratiaoi, 
quod  ab  ejusaaiidn3>iide3  Sa  obteqoio  cxfped^e  nieri' 
10  drDnenc-  i^it:  dax  de  ignaTO  miiite ,  quod  in  pugni 
lt>re  non  porcent  .fcd  fijg^m  pavidas  ampaerJL  Sic 
D  f c  rp  j1  I  s  C  fmttus  fo  porrm  cxprohans ;  AompetM  fiii 
(  inq'jic  }  *T-2  '^iiir^  ^i^iijre  avrc««.  H<K  fdlicet  lo- 
qLieridi  modo  Tu^gato  non  figmficatur  illts  impoflibilc 
iaiilr,  quad  bccre  debdjant,  nec  feceront,  fcd  ita 
i^n3¥0i  tuiil^ ,  imbecilles ,  tcI  ingtatos,  ot  non  prac- 
ititennt  >  quod  ex  offido  prxlbre  tencbanmr,  Sanft 
Fetfum  ignaviam  fuam  defleTilTci  non  tmpotcntiaoi 
Titandi  Lulpam  negaaonis  ,  S^  Htimims  (atis  apcr* 
te  fit^nificat- 
KecS.Acf-  NtfC  etiara  Janfeniano  errori  feTet  S*  AkgafiinMt 
KfeiLj.  Strm»  295.  alias  106*  dt  Diwrft%  ^  ubiait:,^^  Pro* 
„  milic  le  monturmn  pro  illo ,  &  non  potutt  nec  cum 
^  illo.  Pius  enim  autns  erat,  quam  ejus  capadtafl 
5,  Ihitinebat .  plus  proniiferat,  quam  poteratj>*  Efto 
enmi  tunc  nondum  proChrillo  mori  pocuerit  FetruSi 


De  Fide,  &  Symbolo;  jgf 

ipfi  fiiflBicienter  acjerat,  ut  vigilaret,  ac  oraret;  neq 
auxilio  uberiore ,  ac  fortiore  FuilTet  deftitutus ,  niQ  ar- 
rogantia  fiici  obicem  ilH  appofiiifTet.  Sic  intelligendus 
eft  S.  AugHfi.  locus  ex  Trad,  92.  ia  S^oannem  depromp* 
tus:  »  „ Dabit  vobis  fiduciam  {iuquit^  teftiinonium 
,,  perhibendi  Charitas  Oei  diffuf^  in  cordibus  veftrii 
,,  per  Spiritum  fandtum ,  qui  dabitur  vobis.  Quac  uti- 
y^  que  Petro  adhuc  defuit ,  quando  mulieris  ancillas  ip* 
^  terrogatione  perterrirus  ,  non  poti}it  verum  tefti^ 
^monium  perbibere;  fed  contra  fuam  pollicitatio^- 
,,  nem  timore  magno  compulfus  eft  ter  negare  „•  Cs- 
terum  ejus  prse^umptionem  ,  &  arrgantiam  caufam     Praeflim. 
fuifle,  cur  iilum  defereret  Deus,  &  in  negationis  cri-  "^^^^  ^^*^ 
men  labi  permitteret » pluribus  in  locis  S.  Augufl.  do-  gu"  ^ipfum 
cet ;  nimirum  Tra^.  67.  in  Joannem*  „  „  Quid  feftinas  in    crimen 
Petre?  Nondum  te  fuo  Spiritu  folidavit  petra.  Noli  ex-  negarionis 
toili  praefunjendo ;  Non  potes  modo,  Noli  dejici  defpe^  pcrmittcrct, 
rando,  Sequcris poflca^  Sed  adhuc  ille quid  dicit  ?^4re 
non  poffum  te  fcqui  modo^  Animam  mtam  pro  ttponam^ 
Quidinanimo  ejus  eflTet  cupiditatis  videbat,  quid  vi« 
rium,  non  videbat*  Voluntatem  fuam  jadabat  infirmus, 
fed  infpiciebat  valetudinem  Medicus.  Ifte  promittebat  > 
ille  praenofcebat.  Qui  neibiebat ,  audebat ;  qui  praBfde- 
battdocebat.  Quantum  fibi  aflumpferat  Petrus  intueAo 

3uid  vellet ,  ignorando  quid  poflfet . . .  Refpondit  ergo 
efus :  Ammam  tuam  pro  mt  poncs  ?  Frapire  potes ,  qui 
lequi  non  potes  ?  Quid  tantum  prxfumis  >  quid  de  te 
fentis,quid  te  elfe  credis?  Audi»  quid  fis  :  Amen% 
amen  dico  tibi .  non  cantabit  gallus  ,  donec  ter  me  nrgeSf 
Eccequomodotibi  cito  apparebis ,  qui  magna  loque- 
ris  .  &  te  parvulum  nefcis  „„. 

Et  Tradl.  66.  „  „  Neque  nos  primum  Apoftolorun? 
accufare  deledlat;  fed  hunc  intuendo  admoneri  nos 
oportet,  ne  bomo  quiiquam  de  humanis  viribus 
'  ftdat» . .  In  anima  itaque  Petri  contigit ,  quod  ofFere* 
l3atin  corpore.  Non  tamen  pro  Domino,  ut  temere 
praeibmebat ,  prasceflltt  >  fed  aliter  quam  putabat ;  nam* 
que  ante  mortem  ,  &  refurreftionem  Domini ,  & 
mortuus  eft  negando, &  revixit  plqrando i  fed  mort.'^ 
8  b  3  tuus 


39G        TfaeoL  Mond.  ftDog.  I2>.  I. 


critci»pr»eiwraiBMi»qnfciB«MMIo.».  Ecw- 
deodiarr,  fo|jeilH  cft ndr  odKin  Afiiod  ipet* 
ivai  4  [EiJfiifffliuDqtie  pfOCamfB » Bndc  6bi  mpHccmtU 

mi  difpBaBt  ^  ifDmlo  iefiit  ipBH  Bi  pfanj 

do  przffinipGt  ^^ 

Libro ir Cm^tftmm  ^G^^U «  c^  9-  9  ^ 
ft  fpfe  in  ahopdantiafar  ^sis»  wmmmfww  tt  p^ 
m^m,  Stbi  lcfbnaiKia  trilHie«  *  qiiod  d  Eicrat  a  Oo- 
miiKijpoiica  largicodaiiL  Amtk  aiiscai  ab  tilo  i^ 
Cfein  uomimis,  &fiidDseftaifilariiataiattiiltrant 
mort  pro  tUo  metiieiis  ^  ter  negiret  ^  „-  ' 

limrrit  in  FlkliiL  36«  Senn  1- 1,^  Petnn,  q^  t{- 
m  haberet  tides  ejos ,  otiqtie  oefciebdt  ^  quando  dixit 
Dommo  t  Tetmm  fim  i^m  si  mmnam^  Dommui 
aotem,  qni  lioverat  eQm  ,  pnedixiF,  ubi  ffeficeret* 


Do  Fidc ,  &  Symbob;  391 

§r  X  V  1 1  l' 

Chrifilms  omnibusy  urgente  pracepto^  Gratia  fufflciens 

^    datur^  vel  offertur^ 

VJIL  r^  erto  tenendum  eft ,  Chriftianis  omnibus» 
^  urgente  praBcepto ,  gratiam  fufiiciehteni 
dari  >  vel  oiferri  a  Deo.  Alioqtii  fine  caufa  praecU 
peret  Deus ,  li  gratiam  faltem  ad  orandum  non  tri«* 
bueret»  qua  gratia  ad  praeceptum  implendum  ne- 
(:e(fdria  poflinc  ioipetrari.  QuamQbrem  » >»  Homo. 
„  gratia  juvatuf ,  ne  fine  caufa  voluntati  ejus  ju* 
,,  beatur,>;  (inquit  S.  Augufi.  Hb.  de  Grana  ,  c3r 
lilfcro  Arbitrio  ,  cap,4«  Et  ,>„  Deus  impolfibilia 
o  non  jubet ,  fed  jubendo  qdmonet ,  &  facere ,  quod 
>,  poffis ,  &  petere ,  quod  non  po(fis  >, ;  (  ait  idem 
S.  Doftor  iib»  de  Natura^  cjr  Gratia,  c.45  )  Qui- 
bus  verbis  manifefte  indicat ,  alterutrum  eile;  in  tua 
pQteftatef  Nam  fi  neutrum  pofles,  quemadmodum 
non  monet  >  ut  facias ,  quod  non  potes  facere>  ita 
etiam  non  moneret ,  ut  petas ,  quod  non  potes  pe« 
tere.  duis  enim  paralyticum  in  terra  jagentem  >  ^ 
non  folum  pedibus,  ac  manibus ,  fed  lingua  >  atque 
oQuiis  captum  >  ferio  moneat,  &  facere ,  quod  poflTit, 
&  petere ,  quod  non  poflit  >  cum  ad  opem  peten- 
dam  non  minus  iit  impotens  >  quam  ad  furgendum  % 
&  ambulandum  ?  Hinc  S.  Leo  Serm,  16.  de  Paflione: 
„  „  Jufte nohis, inijuit^  inftat  praecepto  ,  qui praecur-  Dcusinftat 
>,rit  auxilio»,  Prg^fto  eft  igitur  liemper  nobis  au-praeccpto  , 
xilium  fufficiens  ad  vitanda  peccafa .  &  diaboli  ten  ^^*-i""*^ 
tatjones  Vincendas*  Diaboius  enim  non  extorquet 
a  nobis  confenfum  >  fed  petit.  Diabojum  non  adju- 
vemus,  &  vincimus.  „Dat  quidem  ille  conlilium; 
„fed  Deo  auxiliante,  noftrum  eft  vel  eligere,  vel 
9>  relpuere ,  quod  fuggerit*  Si  folus  diabolus  daret 
„  confiiium )  &  Deus  taceret ,  haberes ,  quo  excu* 
„  fari  poiTes  >,.  Sed  Deus  non  tacet ,  Scriptura^  fuasa 
confcientiae  noftr^e  ,  infpirationqm  fuarqm  yocibu^ 
monet ,  ut  peccatum  fugiamus.  „  »  Cum  igitur  pec 
9>Dei  adjutorium  in  poteftate  tua  (it,  utrum  con* 
Bb+  ^fen- 


TheolDog.&MoralLib.  L 

yy  fentias  diabolo;  qurire  non  magis  Deo  %  quam  i[ 

,» obtemperare  deliberas,,?    Verba  iunt   s,  c>/jfi|5 

Arelateniis  Epifcopi  ,    Ser.55*  in  Ausultiniana  Ap- 

pendice  253.  aiias  Homilia  i^-  ex  quinquagirua    Et 

?a7'ut Sl  ^'  "P^^  M^uftinuu  Enarn  in  Pfal  91-  iiniiUima  habetEt 

nem  frana'  i"  ^^^^*  4^*  »  «  Ne  dicas :  Non  poffum  tenere,  &  k^ 

iGpomiDiist  itnare  (^rnem  meam;  adjuvarisi  ut  poUlsm 

'  §•    XIX 

Piccnforcs   mndum    induraii  Cnitia  jngitiinte  piffi^ 
fc  dmantttr^ 

IX.  Certum  eft ,  peccatores  nondum  induratoi 

Gratjd  fufficienti  a  Deo  perf^pe  donari»  qua  p^nn 

jyjjjl^jD^j  tentiam  agere  poffint    Longanimis  enim  Deus,  & 

trga  pccca*  multum  mifericorSt  peccatores  exfpedat?  ut  conver- 

:ori:i;  mite- tantur,  g^  vivant;  Itat  ad  ollium  cordis,  &  pulJat; 

Eicaidia,      vocat  renuentes;  njanum  extendit,  ut  laplbs  erigat* 

Hinc  ^'  yiugkfi,  Sen  2.  iji  Pl\  58,  j,,^  Si  nolis  curari  vuJ* 

,  nus  tuum  ( /V?^/">  )admonet,  ut  cureris,  &  averfun^' 

vrevocat,  &  refugieatem   quodammodo  ad  fe  re» 


De  Fi4e  9  &  Symbokv  39) 

S-   X  X. 

QratU  fii0ciens  Infiddifm%  d^w;  un  eodm  Mim  > 

modo ,  ncqne  ejnfdem  rationis  omnibns^ 

X*  Ipfis  infiddibus  datur  gratia  fDfficient  t  qnt 
peccata  yitare ,  &  ad  fideni  >  atque  ad  falutem  (ertis  . 
eradibus  pervenire    poffint»    Dens  tmtn  iUmkinnt  **"•  *•  •• 
omnem  boi^inem  veniensm  in  bnmc  mundm^    Hinc  S.  Sol|iiflte 
^wAr.  Serm.8.  in  Pfal.  iig-  „„Myfticu8  Sol  illc2S™* 
jpftitix  omnibus  ortus  eftj^  Qmnibus  venit,  oniDi* 
bus  paflus  eft,  &  omnibus  refurrexit;  ideo  autem 
paflus  eft,  ut  tolleret  peccatum  mui)di*  Si  quis  aa- 
tem  non  credit  in  Chriftum ,  generali  benefido  ip^ 
le  fraudat  ;  ut  fi  quis  claufis  feneftris  radios  SoUi 
excludat ,  non  ideo  Sol  non  ortus  eft  omnibus,  quii 
calore  ejus  ipfe  fe  fraudavit ;  fed  quod  Solis  eft  ^  pr^ 
rogativam  fuam  fervat;  quod  imprudentis  eft ,  com- 
muni;  a  fe  gratiam  lucis  excludit  Super  omnes  pla* 
yia  eft,  &  hoc  divinse  mifericordiap  deputatur;  quia 
pluit  fuper  juilos ,  &  injuftos  „  „  • 

Hinc  S.  Augkfu  Tra A.  2«  in  Joannem :  ,« „  Forte ,  Nni  abrent 
inqnit ,  ftulta  corda  adhuc  capere  iltam  lucem  non  ^gJll^"^ 
poflfunt,  quia  peccatis  fuis  aggravantur,  ut  eam  vi-||!ipio  V^ 
dere  non  poflint  Non  ideo  cogicent  quafi  abfen-iileSoliju- 
tem  efle  lucem,  quia  eam  videre  noq  poflfunt;  ipfi^'^^^ 
enim  propter  peccata  tenebrse  funt.  Et  Inx  in  tene^  *^  f** 
bris  lucet^  &  tenebra  eam  non  comprtbendernnt.   Ergo  J091U  s»  {• 
tratres,  quomodo  homo  pofitus  in  Sole  caecus ,  prs- 
Tens  e(t  illi  Sol ,  fed  ipfe  Soli  abfens  eft ;  fic  omnts 
ftultus»  omnis  iniquus,  omnis  csecus  eft  corde.  • 
Prsfens  eft  Sapientia ,  fed  cum  csco  prapfens  eft  , 
oculis  ejus  abiens  eft;  non  ouia  ipla  illi  abfens  dl» 
fed  quia  ipfe  ab  flla  abfens  eft.    Et  TraS.^^  Q  ho« 
mines!  nolite  efle  tenebra^,  noUte  efle  infideles.in- 
ufti,  iniqui,  rapaces,  avari,  amatores  faeculi;  hae 
Tunt  enim  tenebrae»  Lux  non  eft  abfens ,  fed  vo« 
abfentes  eftis  a  luce.   Caecus  in  Sole  prsefentem  ht* 
bet  Solem,  fed  abfens  eft  ipfe  Soli«   NoUte  ergo  eflE» 
tenebras.   Hacc  eft  enim  forte  gratia.  de  qua  didii^t 


594        TheoL  Dog.  &  Moral.  Lib.  L 

rus  fum ,  ut  jam  non  fimus  tenebrae,  &  dicat  no- 

JEphcf  ^,     \)is  Apodolus;   fuijiii  aliquando  tenekf^y  nunc  auttm 

lux  in  Domhw  ^^^^, 

Cluod  autetn  de  Judseis  didum  cft:  Propurea  non 
pQteranr  crtdcrc  »  qnia  dixit  Ifaias  :    Exf^cavit  oculos 


Joan.  12, 

ld:)tinonpo-  ,    ,    ,  , 

Iterant  Qt^- ^'^^^^^^  l  ^  induravn  cor  carMm^  ttt  nan  viQvant  0€uhs^ 
jdere  ,  quiaeir  f/jf£//fj>4*u  cordc  ^  Quod »  inquam,  didum  eft, 
Inoicbant,  pj^n  portrant  ^  intelligendum  eft ,  quod  nolebantl 
qu^^madmodum  dicium  ell  de  Domino  Deo  noilro^ 
\i,  Xm.  3*  Si  tiua  ^rvdimui^  tUe  fiddis  permanetf  negare  fe  ipfum 
non  potefl.  De  Omnipotente  didum  eft,  A/bw  pot^Jl, 
,,  Sicut  crgQ,  quod  Dominus  negare  fe  ipfum  noti 
j^potett,  iaus  eit  voluntatis  divinae:  ita,  quod  illi 
„  non  poterant  credere ,  culpa  eft  voluntatis  hUi- 
j,  maii^,,. 

Eandem  gratiae  fufficientia,  quas  ipOs  infidelibufi 
oninem  excufationis  occafionem  adimatj  generalem 
largitioneni  confirmat  Audor  Librorum  de  Vocam 
tionv  Geutiam,  qui  iub  nomine  S,  Profveri  circum- 
teruntur ,  lib-  2.  cap,  14.  &  i^*  „  „  Neque(  inquit} 
ob  lioc  exculabiles  funt  Nationei,  quse  alienatae  a 


De  Fide  &  SymbolQ.  |9f 

focula,  feu  prioiai  feu  media,  rationabiliteF,  &  pie 
credicur,  omnes  homines  ialvos  iieri  Deum  velle, 
femperque  voluiflfe ,  &  hoc  non  aliunde  monltratur , 
quam  ex  iis  benehciis »  quse  Providentia  Dei  uniyerfis 
generationibus  communiter  atque  indi^erenter  im- 
pendit.  Fuerunt  enim ,  ac  funt  hujusmodi  dona  ita 
generalia,  ut  ipforum  teflimonio  ad  quaerendum  ver 
rum  Deum  poffent  homines  adjuvari  „  ^. 

Cap«  26.  „ ,,  Gratia  quidem  Dei  illa  in  omnibus 
juiliScationibus  principaliter  prseeminet ,  fuadendo 
exhortationibus ,  movendo  exemplis  >  terreqdo  peri«   . 
culis  9  incitando  miraculis ,  dando  intelledum ,  infpi« 
rando  confilium,  corqueipfum  iliuminando;  &*fidei 
affedionibus  imbpendo  >  led  etiam  voluntas  hominis 
fubjungitur  ei ,   atque  conjungitur  ,   qu»  ad  boc  -^^®  '*• 
praediftiseftexcitatapraBGdiis,  utdivino  in  fe  coope-  ^utablntsu 
retur  operi,  &  incipiat  «xercere  ad  meritum,  quod  te,ii  deficit^ 
de  fuperno  lemine  concepit  ad  ftudium  ,  de  fua  ha-  de    gratix 
bens  mutabilitate  li  deficit ,  de  gratia?  opitulationc  ^^^  g  p^^^^ 
fi  proficit.  QuaB  opitulatio  per  innumeros  modos  ,  ^1.'    ^^^  * 
five  occultos ,  iive  manifeftos  omnibus  adhibetur ;  & 
quod  a  multis  refutatur ,  ipforqm  eft  nequitias ,  quod 
autem  a  multis  fulcipitur ,  &  gratias  eft  divina^  &  vo«i 
luntatis  humanae,,^. 

Cap.  29.  „„  Univerfitati  hominum  ita  multiplex,  Ncm|nlcx- 
atqueineffabilisbonitas  Deiconfuluit  femper,  &  Qon-  poitrdeaL' 
fulit,  ut  nequeilli  pereuntium  excufatio  fuppetat  de  negato  ijbt 
abnegato  fibi  lumine  veritatis,  neque  cuiquam  fit  li-  luHiinc  y%- 
berum  de  fua  juftitia  gloriari ;  cum  &  illos  propria  ^^^» 
nequitia  demergat  ad  poenam ,  Si  iftos  Dei  gratia  per- 
ducat  ad  gloriam  „  „« 

Cap.  denique  31.  coUigit  >  „„  Non  folum  in  no« 
viflimis  diebus ,  fed  etiam  in  cundis  retro  foculis 
Gratiam  Dei  omnibus  bominibus  adfuiflfe,  providen* 
tia  quidem  pari ,  &  bonitate  generali  *  fed  mulcimodq 
opere,  diverfaquemenfura;  quoniam  five  occulte  , 
five  manifefte,  ipfe  cft  (  ut  Apoftolus  ait)  Salvator 
omnium  hominum  /  maxime  fidelium.  Dicendo  : 
^i  eft  SalvatQr  mni^m  bmmm  ,  conficniavit  ho-  h  Tim.  %> 


395        Theol  Dog*  &  Moral  Lib.  I* 

nitatcm  Deiruperuniverfos  hominese(rc  generalcm: 
adjiciendo  autem  Mizxime  fidtitum ^  oflendit  elTe  pat- 
tem  gencris  humani,  quae  merito  fidei  divinitus  in- 
fpiratas  >  ad  rummam,  atque  xternaa)  Ikluteai  Ipeciar 
libus  beneficiis  provehatur,i„. 

Quamvjs  porro  gratia  illa  generahs  omnibus  Na^ 
tionibus  impenfa  etiam  iis  *  quae  nihil  unquam  dc 
;ntia  pro-  gvan^elio  audierunt ,  non  fit  Gratia  Cbrifti  eo  fcofui 
himedfate  ^^od  ChrifU  Mediatorifi  cognitionem ,  &  fiJeni  invol- 
jfBciens  vat ;  ujc^Ki^  tanien  Chrifti  ell  eo  fenfui  quod  Chrillj  nic- 
I  "iTi  rb*"'^  ^^^^^  part:ific,atqueex  iUiusPaflionej  &  Morte  pro  om. 
luihnJ  ntm  ^^^^^  derjvetun  Non  eil  quidem  ita  projcinie ,  ac  im* 
\{\  prcTdica-  mediate  Ilrfliciens,  ac  illa ,  qu3e  datur  Gentibus » ad  quas 
tum  hvun-  Evangelici  Praedicatores  mittuntur ;  (ed  tamen  vere  fuft 
Hciens  elt ,  ut  ad  fidem  per  varios  gradus  per  venirc  pof- 
Cnt.  Atqueita  cum  Au^'lore  mox  laudatoconciliantur 
Ahicani  Hpiicopi  \n  Sardinia  Exulesj  qni  de  gratia  Chri' 
itia  teira  Ijijcono  interrogati,  inhanc  fententiam  re- 
JponLiernnt:„„  Degratia  nondignefentit,  quifquee^m 
putat  omnibus  dari  j  cum  non  folum  non  omnium  fit 
hdesj  Ifd  adliucnonnullaegentesinveniantur.ad  quos 


ecliunu 


De  Fide  &  Symbolo*  597 

quemadinodum  docct  S.  Tbomas^  Qu»(t  t4*  ie  Verim 
tan  Art.  !!•  in  Refponfionead  primam  Obje^onem*  . 
5, ,)  Si  aliquis ,  inquit  >  nutritus  in  fylyit ,  vei  inter  bru« 
ta  animalia ,  dudlum  naturalis  rationis  fequeretur  in 
appetitu  boni  >  &  fuga  mali ,  certiflime  eft  tenendum  ^ 
quodeiDeus^  vel  per  internam  infpirationem  revela* 
ret  ea  f  quae  funt  ad  credendum  neceflfaria ;  vel  aliquem 
iidei  prasdicatorem  ad  eum  dirigeret^  ficut  mifit  P&> 
trum  ad  Cornelium^»*  ^ 

Abfit  tamen ,  ut  nonnuUis  SS^  Auguftini  %  &  Thomae  f  adenfl  ; 
Difcipulis  nota  erroris  impingatur  >  qui  gtatiam  om-  ^«^d  iii« 
neminteriorem,  proprie  di^m  » infidelibus  iis,  qui  ^j,  ^m^^ 
nibil  unquam  de  fivangelio  audiverunt ,  deefle  pro-  Deus  mif^ 
pugnant*  Haec  enim  quaedio  fidei  fummam  non  fpec-  jjcorditct 
tat ,  &  de  Iblo  forte  nomiue  quceftio  eft,  Haec  autem  ^^^^^ 
funt  iilorum  Theologorum  fundamenta. 

L  Infideles  illi  excufantur  a  peccato  infidelitatis ,  id 
cft,  excufantur,  quod  in  Chriftum  non  credant,  quamA 
vis  alia  peccata  ipfis  imputentur.  Porro  non  excufaren- 
tur  ab  ea  infidelitate ,  quibus  non  eft  praedicatum  Evan^ 
gelium ,  fi  gratias  proprie  fufiSlcientes  ad  ctedendum  itl 
Chriftum  habuifient.  Ab  infidelitatei  qua  in  eum  non 
credunti  illos  excufat  Chriftus:  Si non venijfem ,  inquit ,  J^*^  *<> 
C^  Ivcutus  fuijjem  eis  peccafum  non  haberent :  nunc  autem  ^^ 
excuf^tionem  non  habent  dfi  peccato  fuo^  Quem  locum  & 
Auguft*  exponetis  Trad.  89*in  Joan.  ait:  ,^„  Num- 
quid  fine  peccato  erant  Judsi ,  antequam  Chriftqs  ad 
cos  in  carne  vehifiet  7  Quis  hoc  vel  ilultiflimus  dixerit? 
fed  magnum  quoddam  peccatum ,  non  omne  pecca- 
tum ,  quafi  fub  generali  uomine  vult  intelligi.'  Hoc  eft 
enim  peccatum ,  quo  tenentur  cunfta  peccata ,  quod 
unufquifque  fi  non  babeat  i  remittuntur  ei  cun^a  pec^ 
cata^  Hoc  eft  aUtem  ?  quia  non  crediderunt  in  ChrH 
ftum ,  qui  propterea  venit ,  ut  credatur  iri  eum  » ,,. 

IL  Si  infidelibus ,  qui  nihil  unquam  de  Evangefio 
audiverunt,  gratiae  proprie  fufiicientis  ad  credendutn 
auxilium  praefto  efiet ,  ita  ut  du(^um  naturalis  ratio* 
nis  fequendo  »  &  a  peccatis  abftidendo ,  gratiam  fidei 
certiffimeobtinerent^faciie  explicari  pottet,  cur  ex  \ 

infidc-» 


39S        ThcoK  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

infidelibus  quidam  ad  6dciii  perveniant »  non  ilil 
Dici  eninipoiret»  illos  non  pcrvenirc,  qui  1e  pr^ttt* 
terunt  indignos  peccando ;  illos  autern  ptrvenire  t 
quiduchnn  nDturalis  rationis  fecuti  lunt  in  appeutu 
boni ,  ^^  tuga  mali,  Id  iuteni  Theolograe  Augullinia* 
nae  principuscontrariumelt-  Ad  hanc  enim  quiEltio* 
nem  lol  vindam ,  mt  hi  potius  quam  illi  ad  tideoi  per* 
Teiijnnt ,  S.  Auguitinus  ad  inrcrufabifia  Dei  judicia  re^ 
currit.  Inligniscade  re  locus  eft  libro  JcSpi^iiii^  & 
Littcn  ^  cap^  34^  „„Jam,  Uiqmc^  fi  ad  iilam  pro' 
j^fundjtatem  (crutandam  quirquam  tios  coardet ,  cuf 
^JUnta  luidetur  )  ut  perluadeaturi  iili  auttrm  nori , 
,,  ita.duo  lola  occurrunC  intcnm  j  quae  refpondere 
j,  mihi  placeat  -  0  dntudo  divin^rHm\  &,  A^umqkii 
^^iniijuna^  apnd  Dfnm  ?  Cui  refponfio  ilta  dirpiiceti 
^,  qu-crat  dodiores  ,  fed  caveat  *  ne  inveniat  praefump* 
tiores,,! 

III,  S.Thomas  agnofcit  auxilium  #  qtiod  potefta* 
teniproxiinam  cotifert  ad  crcdenduni,  dcefte  pluri- 
mis  intidelibus  in  pofnam  pcccaci.  llluci  autem  auxi* 
liani  elt  proprie  futficiens*    Ita  cnim  Icribit   fecunda 


De  Fide ,  &  Symbolo»  399 

eft ;  quamvis  tenuiffimas  fint ,  atque  infrequentes  ad-  hac  v!tai>c 

modum  gradx ,  qu»  defperatis  hujufmodi  hominibus  SI^.Rom.* 

a  Deo  conceduntur.  Summa  enim  iUa  caecitas;  ausBag. 

nuUis  omnino  divinse  gratise  radiis  coUuftratur ,  hac 

in  vita  locum  non  habet ,  ut  docet  S.  Angufi.  Enar.  in 

PlaL  6.  Dedit  eos  in  reprobkm  fenfnm.  „  ^  Nam  ea  eft  ♦  ' 

inijiiity  coecitas  mentis*  In  eum  quifquis  datus  fueritf 

ab  interiore  Dei  iuce  fecluditur ;  led  nondum  penitus» 

cuminhac  vita  eft;  funt  enim  tenebras  exteriores  » 

quae  magis  ad  diem  Judicii  pertinere  intelliguntur  • 

ut  penitus  extra  Oeum  fit  >  quifquis  ^  dum  tempus  eftf 

corrigi  noluerit  PenitusenimeflfeextraDeum,  quid 

oft  nifi  efle  in  fumma  ccecitate  „ ,,  7  xtu       a 

Cum  autem  ait  S.  Angnfl.  lib.  de  Perfeaione  ffuliind ,  sffiHdJIr 
cap.  19.  debere  Deo  agere  gratias,  qui  praecepta  voU  num.  Q,  §. 
vit>  quia  dcfertus  omni  lumine  veritatis  hdc  velie  nom 
poffet ,  non  fignificat  aliquos  homines  hac  in  vita  de^ 
feri  omni  lumine  veritatis  ;  fed  hominem ,  qui  prae^ 
cepta  Dei  impievit ,  id  debere  totum  divinae  gratiae» 

Ait  quideni  alicubi  S»  Auguji^  Deum  hujufmodi  ho-  ^^  ^ "*•  5?4 
minum ,  qui  obdurati  funt,  non  mifereri^  quia  fingu- 
larem  illis  miiericordiam  non  impendit»  qua  cordis 
durities  frangatur  ;  fed  lumen  aliquod ,  vel  tenuifli* 
mum  gratiae  (ufficientis  ilNs  praefto  efle  non  negat  > 
cum  Enar.  i.  in  Pfal.  18«  difertis  verbis  pronuntiet: 
^  I,  Deus  non  permiffit  >  uUum  mortafium  excufare  fe 
^  de  umbra  mortis  ;  &  ipfam  enim  penetravit  Verbi 
»calor„. 

Corci ta te  iUa  interiori  oc«i/ifm  iiffifm  extinaum  efle» 
cum  S.  Angufl*  Bitj  aliqua  ex  parte  extindum  eflfe 
fignificat  i  &  reipedu  iingularis  alicujus  veritatis ;     (i  ^.t  ^   , 
unde  fubdit :   »  „  Si  caecus  oculis  carnis  ad  menfani  mentis  %U 
53  fuam  quamlibet  optimam  difcumberets  miferum  eum  ritali  cGec)* 
y,  diceres :  fi  caecus  interius  panem  Chriftum  non  videt^  ^^®.     "^^ 
55  beatus  eft  ?  Hoc  non  dicit  nifi  pariter  ccecus  „.  Sed  tindus.  **" 
oculum  mentis  penitus  extingui  fpiritaU  coecitate  ne-  In  Pfali  $• 
gat ,  quamdiu  quifque  in  hac  vita  efi.  Unde  Propheta 
timens  judicii  diem ,  laborat  >  &  plangit ,  ne  ad  illud 
perducatur»  cujus  initium  tam  perniciofum  nunc  ex« 

peritoc 


^ao       TheoL  Dog,  &  Moral.  Lib,  L 

pcTEttir  I  Ei  rVc#  mom  dixii  t  Exrmffki  iji  ^  frJ^  Tmfim 

e/t  ^b  irs  prmtMs  mems^  StcatcfgoSoL  etfi  iDConiopa- 

cumluoe  clariori  non  pctfandUt  iiUquod  tiimeQ  s^ 

noininiuti]  lumcn  ibi  fpjrgit ,  quo  umbra  a  denlifiyi' 

tenebr;*  diffinguitur:  m  bol  juftitia  in  eXLCecatonini 

cordibmumtKam  facit,  ducn  ipfos  uheriori  luccm^ 

iUominac;3liquod  tamen  cenuftnmum  lumen  illfi 

fundit^  quoa  gente  tenebrarum  »  (mm  dj£moiiibiiii 

&  damnatis  hominibus  dilbn^anrur* 

Qaorenni      NecdTeelTe,  u£  cadat,  &  offendat »  qut  Ipiritalfrf; 

neccffe  tjt,  C5CCUS  eft ,  ^*  Angi^ji,  ait '  fed  loqaicur  de  morali  qj 

auj  ^frfril  ^^^  neceffitate ,  qualis  illa  eft  *  quae  ex  pra  vj  coiiji 

tualitcrcK- tudinedeiccnditi  non  de  neceflime  phyfica.r^ 

iu<  dt       fbluta  ;  loquitur  de  neceflitate*  quae  ex  hbera  vi 

tate  pendet  >  non  de  necetlirjte  naturalt.    Sicut  erga 
eum  videmus  aliquem  per  viam  fo(Ss  abruptam  cldi 
fisoculisambulantem,  rede  dicimus  *  Xeoff^i.^  ^Ji ,  «r  i 
d^r ,  quia  non  vult  oculos  aperire;  ita  recte  djcituri 
homine  fpiritaliter  cceco ;  Necefte  eft  *  ut  Cddat ,  &  ot 
fendat  >  qui  necefittatis  hujus  iple  (ibi  auOor  eft  ,  qoii 
Salvatoris  gratiam  non  implorat »  ut  poteft  $  qua  ilfius 
csecitas  curaretur*  HiC  S*  Augufi.  fenfus,  cum  mi  lib»^i 


Df.1 


De  Fide,  &SyinboIo#  40C 

ihnt ,  ficat  dainnati ,  qui  Ugatss  mamhm ,  &peiilms  ^lb^  » 
4d  eft;  omnimoda  potedate ablata ,  in  tcncbras  exttrio^  ^^^ 
tes  ptajicientkr.  Hoc  fenfu  iocutus  eft  S.  Augnfl.  cum 
:ait  lib.  3    de  libero  arbiirio ,  cap.  1 8»     ,> ,»  Ula  dt  pco- 
cati  posna  jufliffinia ,  ut  amittat  quifque »  quo  beno 
Qti  noiuit ,  cum  fine  ulla  poflfet  difficultate ,  fi  ?ellet# 
Id  ell  autem,  utfi  quis  fciensrede  nonfacit,  amit* 
tac  fcire,  quid  redum  fit;  &  qui  rede  £iceref  cuoi 
poflTet  >  noluit ,  amittat  poffi; ,  cum  velit  nyy  ^^  ^^*  ^^ 
A^tura  er  Grutia ,  cap.  51*  „,»  Cscus puto , quod  velit      c^etot 
videre ,  led  non  poteft ,  fi  autem  vult » &  non  poteft »  vult  rideie^ 
incll  voluntas ,  fed  amifla  cft  poffibilitas » »•   Non  ^^^  ^ 
tamen  poflibilitas  omnis,  fiquidem  poteft  Medicum  fenraamifit 
qusrere ,  qui  oculos  fanet ,  ac  videndi  poffibilitatem  poflc? 
xcltiruat ,  quse  fuerat  amifla  per  coecitatem » ut  ibidem 
-ait.  Incldmare  poteft :  Domine ,  ut  videanu  ^^^  ^»*'* 

Verum,  (inquies)  de  Pharaone  obdurato  ait  ^« 
jtuf^ufi.  in  expofitione  quarumdamPropofitionumex 
Epiitola  ad  Romanos,  num.62.  ^^Nonhocilli  im« 
■»  putatur  ,  quod  tuncnon  obtemperarit;  quandoqui« 
^  dem  obdurato  corde  obtemperare  non  poterat:  fed 
«  quia  dignum  fe  praebuit,  cui  cor  obduraretur  priorl 
^intiJelitate,,.  Idem  igitur  de  obduratis  quibufque 
judicium  ferendum  eft. 

Facilis  erit  hujus  loci  explica^o,  fi  cscitatem,  &     Cccfeu 
obdurationem,  atque  peccata  ab  excascatis»  &  obdu-  cordis  pcc* 
ratis  commifla,  dupliciter  fpedari  poflc  animadver  ^^  ^^ 
tamus;  vel  ut  peccata  funt,  vel  ut  pcena  praeccden  cati,&cau«^ 
tis  peccati    Ut  peccata  funt,  foli  hofnini  obdurat(r^pcc6ati«. 
iniputantur ;  ut  poenae  funt ,  non  £dI\  homini »  fed  Dco 
imputantur,  id  eil  tribuuntur,  priorem  improbita* 
lem  illorum  permiffionc  caftiganti*  Priora  autem  pec« 
t:ata,  quibus  digiium  fe  pnsbuit  peccator,  ut  a  Dca 
tleiereretur ,  &  cor  ilii  obduraretur ,  ipfi  foli  impuun* 
tur  >  non  Deo,  quia  fic  pcooata  funt,  jut  non   finf 
t>oenae  peccati-    ExS.  Auguff.  priodpiis  h«C:«plicaii 
<io  eruitur,  Scribit  enim  lib.  5.   j^ntra  ^uUanum^ 
^P*  3*  » ))  C«edtas  cordis,  quam  folus  removet  iilumi* 
^  natur  Deus^  &  peccatum  eft,  quoin  Deum  noai^ 

Tom.  I.  •     C  Q  i»at« 


icPrseikfr, 


l|dz        Tlioil.I>og.&MoraLlib-  L 

^  crfffitor ;  &  pom  prociti «  C}ui  cor  litperaciin  oU 
s  gnaMtmadTerfioaepoQitnr;  &  C3ti6|xoaii,  aiai 
^  mdi  diqmd  c£ci  cmdm  mott  coammxitm^  l^ 

tor  Pbariom  ooo  tmpQCari  .^  ^'pfi-  mt ,  qaod  Cudc 
obceiDpcrarc  ooa  pottfs^  fi  Ijieftetaf  ej[iii  obdun- 
t30,  Qt  [^na  pccoCi*  qtita  Bffifftkm  mm$€im\  jpfi 
eniffl  acctderat  cbdmma  ^mdniB  Dei  mnimtmu  ». 
trtimlit^i  tjMi  dibSiMm  pmm» ;  fci)  taCMn  tpG  icnpa^ 
tibitur  obduTdlio ,  &  penati  qaacBfKiiieipl^in  loth 
fecoUf  quatcnus  peccata  mat;  fiqiidein  erait  ^m 
peccsca  ^  &  quidetn  graTHFTim ,  pomirqiie  gmUBmn 
pQnjenda  A^^m^aaccm  ptttMtim  «ir,  fmrf  «jto^i*  ««a 
porryi*  Qood  tCaqQc  de  Judzis  txocciatis,  &  obdo- 
ratis  aUbi  J*  Ampui*  obTenrat  t  ideo  didum ,  A^m  f^ 
nntu  credtrr^  quia  oolcfaant;  de  Pfaaraoae  pariter 
dicendum  elt  recundura  ejos  prtncipa  1  obdnrato  cor- 
de  obttmperare  illum  non  pocoille,  qma  nolcbat*  Et 
quemadmodum  de  Judietsaft :  „  ^  Facile  e(l,  ut  tnfidew 
y  litatem  accuremui  Jodzorum  de  Ijbera  ^olunta££ 
^venientemi  qtii  £iifhs  apud  fe  cim  magnii  virtud* 
^  bus  credere  notoerunt  ^.   Ita  de  Pharaonc  did  po« 


J)eFidef&Symbdo#  401' 

verterentur^  non  de  generali  mifericordia»  gr^tiaqtte 
remotiore,  vere  tamen  fuificienti  >  qua  converti  pof«. 
fenc »  omnifque  ipHs  praecluderetur  excufationis  oc« 
caGo»  ut  conftat  eiTlcap.  14«  >,  »>  Nec  hii  inqnit^  qa| 
indurati,  atque  damnati  funt>  excufationem  culpat 
ex  hoc  habere  poflfe  fe  credant»  quod  nullam*  qua 
converterentur  ^  fint  mifericordiam  confecuti.  Hanc  ' 

ergo  Pharao  mifericordiam  non  accepits  &  ideo  dl 
ad  pereundum  iiberum  fuffecit  arbitrium« ..'  hn  fbr« 
te,  fi  pie  de  Deo»  (icut  expediti  feotiamus»  etiaoi 
Pharaoni  datam  mifericordiam  reperimus  ?  Patientia 
enim  Dei  valere  debuit  ad  falutem  1  qua  diflferens  ju^ 
ftum  i^  mericumque  fupplicium,  miraculorum  verbera 
crebra  denfabat.  Numquid  non  potuit,  ficut  flagel* 
lis  cedens  expulit  populum»  ita  miraculis  creden^ 
Deum  tantse  virtutis  agnofcere  >« ,» 7 

§.    X  X  I  I. 

infantihus  ftne  Baptifmo  morientibks  paratd  ejl  B^ptifild 

Gratia :  non  tamen  ittis  prafio  efi  gratia  proprie 

fufficiens 

X\l   Sentienduffl  eft  denique  *  infantibu*  fine  Ba-  >J*^(^«* 
ptifmo  morientibus »  quibus  cupientibuSi  &  quando*  lintibas  "^ 
que  feftinantibus  parentibus «  Miniftris  quoque  Vo-  Deo  noleii^ 
lendbus  >  &  paratis »  Baptifmus  Deo  nolente  non  da-  tc  min  d^ 
tur ,  ( ut  loquitur  S,  Angufi, )  Paratum  tamen  a  Dco  JJ^,^  ^^l^ 
cflfe  Baptiimum,  qui  pro^omnibus  inftitutus  a  Chri-  Mtntinliros 
fto  eft;  paratuln  (inquam)  generali  voluntatei  qua  iuntate  pa. 
VDlt  omnes  homines  falvos  fierij  non  fpecialls  vo-^^*^*** 
luntatis  beneplacico  3  *&  propoGto  i  quo  aliquos  tyi 
communi  perditionis  maua  ab  aeterno  difeernit^  eli<i 
git.  praedeftinat  gratuita  mifericordia  $  aliis  in  illa  jti« 
fto  judicio  reliclis,   Unde  Audor  Libroruni  de  yo^ 
catione  Gentium ,  qui  fub  S^  Profperi  nomine  circuM^ 
feruntur  ^   lib.  a.  cap«  IJ^  Infidelium  etiam  pueroi 
/id  illam  pertinere  gratia  partem  afleriC)  quaK  fempef! 
univerfts  efi  impenja  nationilfHs  ;  ifua  Htique  fi  l^ene  ktajt 
rentkr  eorum  parentes  ^  etiam  ipfi  per  eofdem  juvaren^ 
C  G  a  tur^ 


■|(a|        TIimL  Dog.  &  JloraL  l  jb.  I. 


ivr.  Srd  daiarofD  naturaliQai  curfiim  iavtrtrre^  & 
fliincub  jdeoEidcm  opcrari  Dens  ooo  teneCQfv  m 
pratiaiura  morte  abripiaritaf  in&ntes  pltrique ,  etiim 
fidelitun ,  &  piorum,  atque  Eipdlmain  luldpi^QC. 

Care  tamen »  ne  crrorts  accufes  Thcologos  •  qoi 
rotunde  doccnt ,  gratiam  rufficientem  pueris  fioe  Ua- 
pnlmo  dcccdcntibos  dtefle,    Abfurdum  enim  cffec# 
aflerere  gratiam  fufficjrntem  proprie  didam ,  qux  eft  j 
Uluflratio  mends,  &  pia  motio  TolunCids  dari  pa&J 
ris,  qui  rationis  ufum  non  habenc  Sed  oec  Baj^imiill  1 
fllis  applicari  tuIe  Oeus  ablotuca ,  &  coofequenti  vo* 
iuntate ;  immo  tult  abfolpte  non  applicari  its,  qui*" 
bas  non  contcrtur.  Hjec  S.  Augolbai  dodrim  elt 

Epiftolaaij.  stlias  107.  sd  l^n^km.  ^^Quomodo 
diCTtur  omnes  homines  eam  (Gfmm  Dei)  tuilTe  ac- 
cep:uros  :  fi  non  illtt  qurbos  non  domtiir ,  eam  tm 
voluntate  rdpuerent,  quoniam  Deus  vult  amncs  ho* 
mines  falvos  fieri;  cum  multis  non  detur  parrulisb 
&  One  illa  plerique  moriantur,  qui  non  habetiCGOi^ 
trariam  voluntatem  ,  &  aliquando  cupienttbus  1  fe« 
ftinandbufque  parenubos .  miniftris  quoque  f oleuti- 


DeFidCy&SymboK  .-•'     '^ 

Tult,  cur  non  facit,  quod  vult?  Non  enim  >  quod 
foletis  de  majoribus  dicere,  Deus  vuU,  &  parvu- 
lus  non  vult.  Certe  hic  obi  fati  nulla  eft  immobi- 
litas,  nulUt  fortunae  temeritas,  niiUa  perfonae  digni* 
tas ,  quid  feftat  hiG  mifericordiae ,  veritatifque  pro- 
funditas ,» „  ^ 

Lib.  de  Natura  &  Gratia ,  cap.  g.  ,, ,,  Ego  autem 
dico,  parvulum  natum  in  eo  loco,  ubi  ei  non  po« 
tuit  per  Chrillj  Baptifmum  fubveniri ,  morte  prae^ 
ventum,  idcirco  talem  fuiflfe »  id  eft,  fine  lavacro 
regenerationis  exiflfe  »  quia  eflfe  aliud  non  potuit**. 
Rede  ergo  ea  damnatione,  quae  per  univerfam  ma^ 
fam  currit>  non  admittitur  in  Kegnum  cosIorum>quam- 
vis  Chriftianus  non  folum  non  fuerit »  fed  nec  eflTt 
potuerit^,,,. 

Libro  de  dono  Pcrfeverantiae ,  c/ip*  12.  „„Neque 
enim  tato  cogitur  Deus  iilis  infantibus  fubvenire,  illfi 
autem  non  fubvenire  ;  cum  (it  utriufque  caufa  com- 
tnunis ;  aut  res  humanas  in  parvulis  non  divina  pro* 
videntia  regi ;  fed  fortuitis  agi  cafibus  opinabimur  • .  • 
Aut  parentum  negligenciae  fic  tribuendum  eft  9  quod 
parvuli  fme  baptifmate  moriuntur ,  ut  nihil  ibi  agant 
fuperna  judicia  ;  tamquam  ipfi »  qui  hoc  modo  male 
moriuntur ,  parentes  fibi  negligentes  voiuntate  pro* 
pria ,  de  quibus  nafcerentur ,  elegerint .  quid  dicam  ^ 
quod  parvulus  aliquando  antequam  illi  per  minifte* 
rium  baptizantis  fuccuri  poflSt«  expirat?  plerumque 
enim  feftinantibus  parentibus,  &  paratis  Aliniftris,  ut 
Baptirmus  parvulo  detur ,  Deo  tamen  nolente  non 
datur,  quieumpaultulum  inhacvita  non  tenuit>  ut 
daretur.  Quid  etiam ,  quod  aliquando  parvulis  infide- 
lium  Bliis  potuit »  ne  irent  in  perdittonem  ^  &  Bliis  tide- 
lium  non  potuit  baptifmate  fubveniri  ?  Ubi  certe 
oftenditur ,  quod  perfonarum  apud  Deum  non  fit  ac» 
ceptio  ;  alioquin  cultorum  fuorum  potius ,  quam  ini« 
micorum  filios  liberaret,,,,» 

S.  Auguftino  concinit  S«  Profper  in  carmine  de 
Ingratis* 

-C  c  3  Bt 


De  Fide  ,  &  Symbolo.  407; 

tikm  fubHdntU  ejus  ufjue  in  finem  fimum  retineamuu^ 
Dum  dicitur  ;  Hodie  (i  vocem  ejus  audieritis,  nolite  obm 
duirare  corda  vefira.  Si  gratia  Dei  vacua  in  nobis  fue* 
rit,  non  tamen  ad  ipfum  vacua  revertetur*  ^iiomodolf^^  ^^; 
(inquit  Dominus)  defcendit  imber  ^  &  nix  de  calo^ 
tf  illuc  ultra  non  revertitur  ^  fed  inebriat  terram^  & 
infundit  eam ,  &  germinare  eam  facit  >  &  dat  femen  fcm  _    , 

rtnti ,  &  panem  comedenti ,  fic  erit  verbum  meum ,  quod 
egrtdietur  de  ore  meo ,  non  revertetur  ad  me  vacuunu 
Si  Dci  gratiae ,  qu£  nobis  non  deeft ,  defuerimus  9,  SI  defuerl. 
gratias  ulterioresj  &efficacesjuftojudicionobis  Deus|^"*g"^|^ 
lubtrahet.  immo  &  fufficientes  infrequentius  dabit..'^"*  ^^^^ 
jikfcrctur  ^  inquit,  a  vobit  Rcgnum  Dei^  &  dabiturj)cusgrzxisi 
Centi  facienti  fruSus  ejus.   Jn  nobis  ne  contingat,  cum  "*'5."°^|?1 
timore,  &  humilitate  cooperemur  gratiae  Dei;  quia^^^|'^  ^ 
in  paenam  fuperbiae  faepc  fubtrahitur,  vel  negatur  il-Matth.ii. 
la ,  quae  efficax  eft ;  live  impedit  hominis  Ifuperbia,^ 
ne  illam>  quas  per  fe  fufficiens  eft,  mifericordia  Dei 
ad  ultimum  eifeclum  perducat ,  propter  quem  dat4 
erat»  vel  pardta.   Hinc  S.Bernardus  Ser.  S+.  '»  Can^ 
tica,  ait :  „,,1^  veritate  didicii  nihil  aequeefficax  efle  Timorfalu- 
ad  gratiam  promerendam,  retinendam,  recuperan- J?^}^^  ^^[i^ 
dam;  quam  Ii  omni  tempore  inveniaris  coram  Deo  ncndam 
non  altum  fapere,  fed  timerc.   Beatus  homo,  quf  confervan- 
femper  eft  pavidus.   Time  ergo ,  cum  arriferit  gra- 1^,!" '  *  ^ 
tia,  tmie,  cum  abierit,  time,  cum  denuo  reverti- dam  difpo- 
tur»   Cum  adeft ,  time,  ne  non  digne  opereris  ex  ea.  nit.  2*  Cor. 
Namhoc  monet  Apoftolus:  Vidcte^  inquiens,  ne  in^-  i.  Tigi. 
vacuum  gratiam  Dei  reciptatis,  Et  ad  difcipulum  :  ATo- J[  cq, ^  ,j, 
//  negligere  gratiam,  qu^  in  te  efi.  Et  de  fe  ipfo  dicebat ;  lo. 
Gratia  Deiin  mevacua  non  fuit.    Sciebat  homo  con-»' 
filium  Dei  habens,  redundarcin  contemptum  donan-^ 
tis  >  donuni  negligere,'  nec  expendere ,  ad  quod  dona- 
tum  eft    Si  ergo  timendum  manentc  gratia  ?  Quid 
fi  reccflferit  ?  Num  multo  magis  tunc  timendum  ?  Pla- 
ne  multo  magis ,  quia  ubi  dehcit  tibi  gratia ,  deficis  tu  ; 
audi  enim  ,  quid  Dov3:or  gratiae  dicat :  Sine  me  nihfl  J^  *?•  *♦   , 
potcfiis  facere.  Time  ergo  fubtrafta  gratia  >  tamquam 
mox  cafurus ;  time  j  &  contremifcc ;  Deo  tibi ,  ut  fen« 
C  c  4  ti5. 


De  Fide ,  &  Symbolo*  4p^. 

Goncilii  Tridentini  Catechifmus ;  fcilicet  Infernuoi 
damnatorum  i  Purgatorium ,  &  Limbum*  Infermjt 

Infernus  damnatorum  elt  infima  regio  terrae  >  five  dimnato* 
carcer  teterrimus,  &  obfcuriflimus,  ubi  reproborum  nuo. 
animae  Dd  vifione  in  aeternum  privatac ,  perpetuo, 
&  inextinguibili  igne,  cum  diabolo,  &  angelis  ejus 
torquentur.   Qui  etiam  Gehenna ,  AbyffHs^  &  propria 
figniticatione  Jnfrmus  in  Scripturis  vocatur*  ^^ 

Purgatorium  locus  eft,  in  quo  Piorum  animae,  qui-  'wi*^«*- 
buldam  peccntorum  venialium  maculis  infufcatas ,  vel 
pasnis  peccatorum  obnoxiae  *  ad  definitunr  tempus 
cruciatae  expiantur,  ut  eis  in  aeternam  patriaro  pateat 
aditusj  in  quamnihil  coinquinatum  introire  poteft, 
Arque  haec  duo  receptacula  utrique  tempori ,  tam 
quod  Chrifti  Paflronem  praeceffit ,  quam  quod  eam 
confecutum  eft»  communia  fuere» 

Linibus  ett  fubterranea  r egio  duabus  illis  fuperior»  I*™*^ 
in  qua  animae  Sandorum»  quibus  nuUa  labes  pur* 
ganda,  nulla  paena  pro  peccatis  folvenda  fupereratij 
anteChrifti  Oomini  adventum  excipiebantur ,  ibique 
line  ulio  doloris  ftnfu,  beata  l-edemptionis  fpe  fuften- 
tatae,  quieta  habitatione  fruebantur«  Difierebatur  enim 
eorum  beatitudo  ufque  ad  Chrifti  adventum,  qui^i 
communis  reatus  naturae»  ex  pecqato  originali  tunc 
luperftes,  donec  Redemptoris  paflione,  &  morte  toU 
leretur ,  moram  ipfarum  felicitati  atferebat.   Ca^lum» 
cu jus  clavis  Cbrifti  fanguis  eft ,  nondum  erat  refera* 
tum ,  Nonduift  propdata  erat  Sandorum  via  ,  ut  loqui-  ^^  ^ 
tur  Apoftolust  Nec  mirum,  quod  Jufti  moram  hujus- 
niodi  paterentur ;  fiquidem  &  nunc ,  &  ufque  ad  finem 
niundi  miferiis,  &  mortiobnoxii  funt  viri  fandi,  quara* 
diu  hic  vitam  agunt  ;  nec  ab  illis  perfede  liberabun- 
tur  eledi  nifi  in  fecundo  Chrifti  adventu ,  &  lefur* 
rcdione  generali ,  cum  Novijfime  d  firuetur  inimicd  i,  Cor.  i^, 
wors^  Locus  ille ,  quem  Theologi  Limbum  Patrum 
vocant,  Chriftus  in  Evangelio  Sinam  Abrab^t  vocat,  ^^  **• 
&  in  eum  Lazari  mendici  animam  ab  Angdis  depor« 
tatam  fuifle  teftatur.   Quietis  autim,  &  confolatio» 
nis  locum  fuifle  ^  non  io\\xm^Sinu$  vocabulum  figoi. 
C  c  5  iicdCt 


*> 


'41*        TheoL  Dog.&M0raLtLib.  I*: 

ficat»  rededaniindicant  AbjaluB  ?erbt  difitem  c|NK, 
lonem  compellantls :  Nunt  Miim  bic  cMfolMiw.  m,^ 
verd  trkciAfiu  .  , 

Chrlftut     IL  Huc  Animam  Chrifti»  non  firtute  tantum»  ft. 
^i      f^  operatione  %  led  re,  &  prsfentia  dcfcendiire  /  Oogma 
tdpra     &  fidei  eft ;  Scriptura  facrse  teffimoniis»  &  undnimi  Fap 
pncfen^  trum  confenfu  firmatum»  Pnecipuus  Scriptune  locus» 
2^ri^^  quo  deicenihs  Clirifti  ad  inferos  alTeritur,  oraculum. 
^^^^    eft  DavidisPfaliS*  ^uoniam  nondereiinqHes  ammHm 
meam  in  inftrno^  nec  dabis  SanSnm  tnnm  viderecorm^ 
rnptionem.   Quem  locum  de  Cliriilo  Jefu  S^  Peernt 
explicat  A&uum  2.  dicens :  Providens  Iuouhs  eH  dt 
reJnrreBione  Cbrifii »  qma  ne^ue  dereUSns  cfi  in  ittferm 
no ,  neqne  earo  ejus  vidit  corruptionem,  Tum  iUud  ApOn 
ftoli  ad  Ephefios  4«  ^od  antem  afcendie  >  qnid  tji ,  nifi 
quia  &  difctndit  primnm  in  inferiores  partes  terrMi 
^i  defcendit ,  ipfe  efi ,  &  qui  afcendit  fnper  omnes  cct. 
los  y  ut  impleret  omnia.  Grxci  vero  %  Latinique  Patres 
in  ejufdem  catholici  Dogmatis  aOertionem  coofpi- 
rant,  quorum  teftimonia  proferre,  vel  indicarc  iuu- 
tilis  operjB  foret  Legendi  inter  alios  S,  Hiiarius  in 
Pfalm.   138.    S.   Hieroftymus  in  cap«  4*  Epiftola^  ad 
£pbefios.   S.  Augufi,  Epiftola  164  aiias  99.  ad  Bvcm 
dium ,  cap»  ?,  &  alibi.   S.  Leo  Epiftola  ad  Tunbium 
Afturicenfem  Epifcopum  >  cap.  17.  S.  Grvgor.  Magnus 
^    jt  r      ''^  '^*  ^^^^''^»*  cap.  7*  &lib*  13.  cap.  if, 
S    ite     "^-  ■^**^"  ^"'^"^  ^^  fummaChrifti  dignitate.  & 
dignitati,  ft  poteftate  detradlum  eft,  cum  ad  inferos  defcendit» 
poceibti      cum  iiluc  defcenderit  Inter  mortuos  liber  ,  &  vidor » 
Kat"  pfjj^  ut  Damones  virtute  fua,  fummaque  poteftate  pro- 
$a  6.     "  fligaret ,  uteorum  fpolia  eriperet ,  fanftosque  Pacrest 
ac  Juftos  omnes,  qui  ante  ejus  mortem  abierant»  e 
Limbo  liberatos  fecum  adduceret  in  coelum ,  ac  Dd 
beata  viflone  donaret.    Tunc  impletum  eft  ,    quod 
Latroni  paenitenti ,  &  ipfum  in  cruce  confeflTp  pro- 
J^^ ^hih  milcrat:  Hodiemecumeris  in  Paradifo.  Vaticiniis  Pro- 
\  phetarum  haec  praenunciata  fuere.    Pfal.  67.  Cantate 
Deo ,  PJalmum  dicite  nomini  ejus ;  iter  facite  ei ,  qui  afm 
cendit  fuper  occafum ;  Domiws  nomcn  iUi .  #  #  ^«1  cducit 

vincm 


De  Fide ,  &  Symbolo^  41 1 

nHos  infortitNdine^  (imiliter  eos^  qui  exafperanty  qui  ba^ 

cantinfepiilchriu  . .  Afcendifii  in  altumy  cepifii  captivim 

tem ;  acctpifiidona  in  hominibus.  Quzm  pFOphetiam  m 

hrifto  Jefu  finem  habuiflfe»  teftatur  ^v.  Haulus  £pift.  ad 

phtftof  cap.  4.  ver.  8.  Olee  6.  ytvificabit  nospoH  duot 

es,  in  die  tertia  fufcitabit  nos  ,  &  vivemus  in  confpeSm 

14%  Sciemus  yfequtn.urque  ^  ut  cognofcamus  Dominum  ; 

i;:fi  diluculum  praparatus  cfi  egrejjus  ejus^  ^  venitt  quafi 

nber  nobis  temporancus »  &  ferotinus  terra^  Et  cap*  1}«. 

>e  manu  mortis  iiberabo  eos ,  de  morte  redtmam  eos :  ero  ,  ^ 

ors  tua  ,0  Mors  ,  morfus  tuus  ero ,  Jnferne.  Zach*  9. 

^u  quoque  in  fanguine  tefiamenti  tui  emiftfii  vtiilios  tuos 

r  lacu  j  in  quo  non  efi  aqua^  Convertimini  ad  munitiOm 

em  vindi  fpei ,  hodie  quoque  annuncians  duplicia  rcddam 

bi.  Idipfum  denique  expreflit  Apoftolus  ad  CoKcap^ 

.  his  verbis :  txfpolians  Principatus  >  &  Potefiates  tram, 

uxit  confidcnttr ,  palam  triumphans  itlos  in  ftmeripfo. 

Aliaetiam  caufa  eft,   cur  ad  inferos  Chrill^is  Do»  \ 

linus  defcenderit')nempe,  utin  faac  etiam  tenebra- 
umregione,  quemadmodum  in-coeloj  &  in  ^erra, 
im  fuam ,  poteftatemque  declararet :  Ut  in  nomme  P™*P^  «• 
fefu  omne  gtnJi  fleSleretur  f  ccelcflium ,  terrefirium ,  & 
nfi  rnorum^ 

IV*  Casterum  Chriftus  ad  Inferos  defcendens  infemi  Infcrnicn]. 
Tuciatus  non  pcrtulit,  neque  privationem  gloriaB,^*^ChrL 
c  beatitudinis  paftus  eft ,  qua  ejus  Anima  donata  eft  p^^ou^^'* 
latim,  atque  Verbo  unita  fuit*  Nam  S.  Pctrus  A^ 
}uum  2,  teftatur :  Chriftum  a  Deo  fufcitatum »  SfHu^ 
is  doloribus  inferniy  juxtaquod  impoffibile  erat^teneri 
llum  ab  eo,  Qnod  inteiligendum  eft  eo  fenfu  i  quem 
r.  Augkfl.  explicat  Epift»  164,  alias  99.  ad  Evodiumt 
nferni  fcilicet  dolons  ab  illo  folutos  „  „  Non  tamquam 
1  catenas  felviflet»  quibus  foerat  alligatus;  fed  fic 
rosfolutos  efle>  quemadmodum  foiyi  poflbntlaquei 
fenantium>  ne  teneant:;  non  quia  tenuerunt  l^ei 
'tr ,  Ut  eos  dolores  eum  folvifle  credamus »  quibus 
:eneri  ipfe  non  poterat,  fed  quibus  alii  tenebaotur» 
posillenoveratliberando.  £^P^«//opo>?/ir&(//>.  Quod 
criptum  eft  in  morte  Chrifti  iadom«  folutis  doiorim 

im 


4iz      TheoU  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

im  Infvrni ;  Vel  ad  ipfum  poteft  intdligi  pertinerc, 
qaod  cos  haflenus  Iblverit;  hoc  e(t  irntos  feceritt 
ne  ab  eis  ipfe  teneretur ,  prserertim  quia  feqtiitur,» 
In  ifHibm  tmpojJMU  vrai  tenen  tum^     V^tl,   li  caula 
qua&ritur»  cur  voluerit  venire  in  infernum,  ubi  do-,^ 
lorcs  illi  cffeut,  quibm  teneri  omnino  nati  potcrat^.i 
quia  erat  (ut  fcriptum  e[l)  in  martuiiliber;  \n  qtio^ 
princeps^  &  prdepofitus  mortis  non  iuvenit  altqutdt^ 
quod  fupplicio  debcretur;  hoc  lcilicet;  quod  kri- , 
f61jn.8d.  ptum  erat  * /o/«m  dohnhm  infcrm  ^non  in  omjiibus». 
fed  in  quibufdamaccipi  poteft»  quos  ille  dignoK  Ibt^ 
liberatione  judicabat;  ut  neque  fruttra  illuc  delben*^' 
dilTe  extltimetur »  nuUJ  eorum  profuturus ,  qut  thi^ 
tenebantur  incluG ;  nec  tanien  fit  confcquens  ^  ut  quod 
divina  quibufdam  mifericordia ,  julticiaqueconcclBti 
omnibus  concefTum  iit-^in' 

Idem  coniirmat  S^  FHli^cntius  libr  3,  ad  Trj/f. 
mnndfiu  ^  cap*  3*  ^^Reflabatp  imjHit  ^  ad  pienum 
noftraE  redemptionis  etfedumg  ut  itluc  ufque  humo 
fine  peccato  a  Deo  fufceptus  dcfcenderec,  quoulque 
homo  leparatus  a  Oeo  peccati  mcrito  cecidiiret .  id 


I 

pe  Fide,  &  Symbolo;  41  j 

Bd  illum  deinceps  adiret ,  nec  ibi  dedneri  poflet.  Un« 
de  PiaL  1 06.  dicitur :  Contrivit  portas  dreas  ^  &  ve^ 
&ts  feirtos  coHfngit.  Quod  tn  Samfone  adumbra*  J*^^  *^' 
tum  eft  y  cum  apprebendit  ambas  portd  urbis  Gazae 
fous  LHm  pojiibns  fms  ^  &  fera  ,  impofitafque  bumeris 
fuis  portavtt  ad  verticem  montis^  Hinc  S^  Augufi. 
lib.2o.  de  Civnate  Dei  cap.  15.  ait:  „„Si  non  ab- 
furde  credi  videtur^  antiquos  etiam  Sandos ,  qui  ven« 
turi  Chriiti  tenuerunt  fidem ,  locis  quidem  a  tormen* 
tis  impiorum  remotiilimis ,  fed  apud  Inferos  fuiflfef 
donec  eo&  inde  languis  Chrifti,  &  ad  ea  ioca  defcen- 
fus  erueret^  profecto  deinceps  boni  fideles  effufo  illo 
pretio  jam  redempti,  prorfus  Inferosnefcierunt,  do« 
ncc  etiam  receptis  corporibus^  bona  recipiant^  quae 
merentur  „  „.  ChriiBi 

VL  Chriftum  igitur  damnatorum  neminem  ex  in*  dammcori 
ferno  interiori  liberaflfe  certum  eft,  cum  ad  iUas  fo-  nemjnem 
ium  /inimas  fruftus  PaflSonis  Chrifti  pervenerit,  quas  Sf  ^^^^^ 
ipfi  per  fidem ,  &  charitatem  erant  coniunclae  9  quando     ^^' 
corporibub  luis  folutae  funt*  Unde  Ofee  13.  ex  iliiut 
perlonu  dicitur:  £ru  mvrs  tua^  o  Mors;  morfus  tuu€ 
ero    infenii  :  ut  Ggnificetur,  eum  mortem  in  eledllt 
fuis  funditus  deftruxiflfe ;  ex  locis  autem  Cubterraneis» 
Qux  inferorum  generali  nomine  deiignantur,  partem 
aoftuliflre,  partem  reliquiflfe;  liberafle  Jultos^  quot 
Duiius  reatus  perfonahs  >  ac  proprius  ab  aeternae  bea- 
titudinis  confecutione  prohibebat;  reliquiflfe  impios« 
ac  reprobos ,  qui  a  mundi  exordio  ^  ufque  ad  Pafllio. 
nem  Domini  in  (ua  impietate  mortui  i  aeterhae  damna- 
tioni addidierant  Quod  explicat  praeclare  S.Gregor. 
Aiaghusy  Homilia  22«  inEvangelia»  liis  verbis :  ^  ^  Quod 
ante  1  aflSonem  dixit»  in  Refurredione  fua  Dominus 
implevit:  ^i  exaltatus^  inquit»  A^ro  4  terra^  omnia  Jovi,  iz^ 
traham  ad  me.  Omnia  etenim  traxit  j  qui  de  eledii 
fuis  apud  Inferos  nullum  reliquit.  Omnia  abfhilit» 
utique  eiedta»   Neque  etenim  infideles  quofque »  ft 
pro  fuis  criminibus  asternis  fuppliciis  deditos ,  ad  ve« 
niam  Dominus  reparavit;  fed  illos  ex  inferni  ciauftrit 
f ripuic  ,  quot  fuot  in  fide ,  &  affibiit  rtcognovit» 


Dfw.  i|.    \Jcde  rcde 

odtmin ,  aftimi,  oi  | 

(jm^  ttgQ  m  fie&s 
niors  morti  exmk. 

fcd  moiuofdir 

P.  Q-   ^2.  Chfillasad  infrr«r 

^'  ^        ot^ao  dii^nof  jofScrrft  *  qui  feificei  |m  hm 

.  expuci ;  Tcl  qai ,  dooi  m  ooc  mmio  mortalcfi] 
S^^  tn^  ^^  igereoc«  &de,  ac  dftocioae  crga  ouxtem 
m  vfcefcen.  (IJ  pcomeriti  erint,  ut  rjijf  ad 
i^c»aioei ctilaribiis  pjEois  rolrerencxtr*  NoUoi  imeii 


EfcPinr^L  omniumqoe  pnias  inoilefaiiis  Gt,  Id  enim  coil^  pm 
tell  £X  divino  illo  Ofic^f  Ecclefiaftici  %%.  e^mutd^ 

40miiUCM «  &  iUMmim^  wmmtM  fffrsmtn  is  Dmmmu^ 


De  Fide  &'  Symbdlo;  4if 

M:  Qpod  duebat  de  templo  corporis  fmi^yjit  Evange- 
lilta  dcclarat  £t  rurfus:  Ego  pono  animam  meam,  at  Jouu  i«.  < 
itijkm  iumarh  eam...  Et  potiflatem babeo  ponendi  eam^ 
&  poteftatem  babeo  iterum  fumendi  eam^  Hinc  Apofto- 
lus  2.  ad  Cor.  cap.  ultimo ,  de  Chrifto  rcribit :  Etfi  crn^ 
cifixHs  eji  ex  infirmitate  noftraj^  fed  vivit  tx  virtute  Dei. 
Quamvis  autem  in  Scripturis  interdum  legimus ,  Cbri* 
Itum  Dominum  a  Patre  rufcitatunT  effe ,  (  fcilicet  Ad; 
2.  i.  lo.  13,  &  Rom.  4. )  iioc  ad  eum ,  ut  hominem» 
reterendum  ell ;  quemadmodum  illa  rurfus  ad  eum- 
dem  uc  Dtumibedant>  quibus  fignificatur  ,  eum  fua 
vircufe  furrexiile ,  ut  explicat  Tridentini  Concilii  Ca« 
techiimus.  Praeterea  9  cum  Dei  fiiius  fit  a  Patre  geni- 
tus»  DeusdeDeo,  ejus  vita .  &gloria  a  Patre  origi- 
nem  habet.  Undeipfe  Chrifiiis  omnia  fua  Patri  accep* 
tarctert,  Joan.  iJ.Omniamea^inwiit^tHafHnt.  Idco  4^^^ 
ctiam  ait :  Mea  doGtrina  non  eft  mea,  fed  eJHS^  qui  miftt  me^ 
£c,  Ai  egoglorifico  me  ipfum^  gloria  mea  nihil  eft  ;  eft 
PatermvHs,  qui  glorificat  mt.  Verumquia  vitam  eam- 
dem  ^  aeque  perfedam  >  divinam,  eflentialem ,  fuprc* 
mam,  iiidependentem  >  modis  omnibus  infinitaoi 
cum  Fiiio  Pater  aeternus  communicat  :  Unde  ipfe 
ait :  ^icnt  Fdtfr  habtt  vitam  in  femctipfo ,  fic  dedit  & 
Fiiio  haberc  vitam  in  femetipfo.  Ideo  dedit  etiam  iili 
Pater  virtutem  eamdem  communicandi  vitam  cum 
omnibus ,  quibufcum  erat  communicanda ,  adeoque 
&  facra  humanitafe  >  quae  ipfan>  in  Refurre^ione  pri« 
ma  omoium  recepit  >  ut  csteris  largiretur.  Sicnt  enim 
fater  jHJcitat  mortnos ,  &  vivificat  >  fic  &  fiUHS ,  qnos 
vHlt ,  vivificat.  Cum  igitur  Pater  fufcitaverit  Jefuni 
a  mortuis ,  necefle  eft  1  ut  Chriftus  fe  ipfumetiam  fuf- 
citaverit.  Qua  de  re  praeclare  S.  AHgnft.  Serm*  67.  aliaf 
i.dekerbis  Domini^  ait :  n,|Nultus  mortuus  eft  fui 
ipfius  fufcicaton  Ilie  fe  potuit  fiifcitare ,  qui  mortua 
carne  mortuus  non  eft*  £tenim  hoc  fufcitavit ,  quod 
mortuum  fuerat«  lile  fe  fufcitavit ,  qui  vivebat  in  fe , 
in  carne  autem  fua  fufcitanda  mortuus  erat«  Noa 
cnimPateriblusFiliumfufcitavit,  de  quo  didlum  eft; 
ab  Apoftolo :  Propter  qnod  &^  Dchs  exaltavit  enm ; 


416       ThooL  Moral.  &  Dog.  Ub.  L 

fed  eCtaai  DomiriiM  fe  ipfuni  t  id  eft »  corpiu  funm^ 
Joaa.  $4     unde  dicic  ,>  ^ :  Solviie  $cmflim  boc^  &im  crUmo  im^ 

citdbo  illmd. 
ChrfftosJ-  .  11«  NoQ  folum  propria  virtute,  fed  primum  om- 
primttm     nium  refurrexifle  Ciiriftumt  certum  e(^    Nam  ia 
omniumre^S^fjpt,  {^qc^  PrimogcmtHS  monmormm  ^  &  l^imopmitmM 
CoTil      ^^'worwi  vocatur.  £t  Apoft.  i.  ad  Cor.  i  J.  ait:  CArim 
Apo6»*f «    Ams  refmrrcxit  a  mortmis  primitim  iormicntimm  i  ^mom 
miam  qmidtm  pcr  bomincmmors »  &  pcr  bomumcm  refinti^ 
«  rcSio  mortmormm.  £tfiemt  in  Aimm  omnts  m»rimntttr% 

ita  &  ia  Cbrifio .  ommcs  vivificalmntmr.  Vamfifmijqmc  amm 
tcm  infmo  ordime ,  primitia  Cbn/lms :  dcindc  is ,  qmi  fmni 
Cbrifii  9  qmi  in  advcntmm  ejms  crcdidermnt.  Qus  quidem 
verba  de  perfeda  refurreftione  intelligenda  funt ,  qua 
•  ad  vitam  immortalem ,  omni  prorfus  moriendi  necd^ 
ikate  ,  immo  &  poflSbilitate  fublata  excicamur«  In  eo 
porrogenere  Chriftus  primum  locuni  obcinetj  noa 
dignitate  folum ,  fed  tempore.  Nam  (i  de  refurrediG- 
ne  fermo  fic ,  cui  iterum  moriendi  neceffitas  adjunda 
eft  3  ante  Chriftum  multi  aiii  a  mortuis  excitati  iunt ; 
qui  omnes  tamen  ea  conditione  revixerunt  >  ut  eia 
iterum  moriendum  eflet.  Quin  &  iiii  ipfi ,  quos  fur- 
Matdu  37.  rexiffe  cum  Chrifto  >  &  veniflTe  in  S*  civitatem ,  appa- 
ruifle  multis,  Evangelium  refert,  refurrexerunt  ite* 
rum  morituri.  Unde  S.  Fetrus  Ad«  2«  Judaeis  probat^ 
non  de  Davide  >  fed  de  Chrifto  fuiffe  prxdidum  >  car« 
nem  ejus  non  vidiflfe  corruptionem ,  quia  fepuichrum 
David  apud  eos  videbatur.  Convincens  autem  argu* 
mentum  non  fuiifec »  nifi  in  eo  fepulchro  jacuiifeC 
etiamnum  corpus  David ;  fiquidem  &  Chrilli  iepul- 
chrum  oftendebatur  ,  fed  poft  triduum  mortis  ejua 
vacuum  inventum  fuernt*  Ab  ea  autem  Juftorum  re- 
furredione»  fieisaeterna  tunc  donata  fuifiet,  excin- 
fum  iri  Davidem  haud  verifimile  eft  ,  cujus  ex  femi- 
ne  Chriftus  fecundum  carnem  commendatur.  Peri- 
clitabitur  etiam  illud .  quod  tn  Epiftola  ad  Hebraeoa 
Ho,  II.  jg  antiquis  Juftis  didiim  eft ,  Ne  fine  nobss  confnmma^ 
rcntkr ,  fi  jam  in  illo  refurrcdionis  incorruptionecon- 
ftituti  funt,  quat  nobis  perficiendis  in  fine  promitci^ 

tur  > 


De  Fide  &  Symboio^  417 

tur ,  uC  dilTerit  S.  Angufl.  Epift.  164.  alias  99*  <d  Eif$^ 
dinm^  cap.  J.  Ac  Chriftus  Dooiinus  iCa  refurrexic  de« 
^idla  morCe »  ut  mori  ampiius  non  poflibc«  Unde  Apo« 
ftolus  ad  Romanos  6«  fcribit  :  Cbrifiki  refurgtn^ 
exmonHiSiJamnonmQritari  mors  iUi  nltrd  non  domim 
nabitur^ 

III.  Tertla  aucem  die  illnmrefiirrcxiflfe  proficemurt  tJ^^SSL 
fecundumScripturas  >  prouc  ipfe  Chrillus  pncdixerat»  ;|ue^ccriic» 
JVIdCth,  12»  Gttttratio  maU  >  &  adnttei^d  fignum  qnarit^  misu 
&  ftgnnm  non  dabitut  ti^  nifi  fignnm  ffond  Propbetd^ 
Sicnc  enim  fuit  ^onas  inventre  ceti  tribus  ditbnst  €r 
tribus  nitStbus  ,  fie  erit  Filius  hominis  in  corde  terr^ 
tribus  diebus  >  &  tribus  noSibus^  £c  MaCCh»  Iff«  Exinde 
cctpic  ffcfns  ofiendere  difcipulis  fuis  ^  quia  oporteret  eum 
ire  Sfcrofolymam  i  &  mutta  pati  a  Semortbus^  &  ScrU 
bis  ,  &  Printipibus  Sacerdotum^  &  occidi^  0*  tertia 
die  rrfurgere^  Unde  Apoft.  i,  ad  Cor^  i^»  Tradidi 
enim  vobis  in  primis  >  quod  &  accepi^  tfuoniam  ChrifluM 
mortuus  efl  pro  peccatis  noftris  fecundum  Scripturas « « • 
£c  quia  refurrexit  tertia  die  fecundum  Scripturas^  Con« 
veniens  cerCe  erac  >  Chrifti  Jefu  Refurredionem  ad 
finem  ufque  faeculi  non  differri ,  fed  quam  cicilfime  per« 
fici,  ad  fidem  de  veritace  divioicacis  ejus  confirmandan^ 
nec  camen  ftacim  poft  morcem  •  nulla  inCerpofita  mo« 
ra ,  refurgere  ,  ad  confirmandam  fidem  de  vericaCtt 
humanicatis  >  &  mords  ipGus«  Tridui  auCem  fpacium 
ad  veram  mortem  comprobandam  faCis  erat  Praecia* 
re  S^  Leo  Serm.  i»  de  RefurreSione  Domini  >  ait :  „  „  Na 
curbatos  Difcipulorum  animos  longa  maeftiCudo  cru« 
ciaret)  denunciatam  tridui  moram  mira  celeriCaCe  bve» 
viavic ,  uC  dum  ad  incegrum  diem  pars  priQii  noviffimat 
&  pars  cercii  prima  concurric ,  &  aliquancum  tempo« 
ris  Ipatio  decidereC)  &  nihil  dierum  numero  depe^ 
riret  Refurredlio  igiCur  SalvaCoris  nec  animam  in  iofer^ 
no ,  nec  carnem  diu  morata  eft  in  fepulchro  %  &  tam 
velox  incorruptx  carnis  vivificatio  fuic,  uC  majot'  ibi 
eflec  fop^)ris  fimilitudo»  quam  morcis;  quoniam  Dei-^ 
tas ,  quae  ab  utraque  fufcepCi  hominis  fubftancia  nod 
recefliti  quod  potcftaCe  divific  poteftace  cQnjunxic » ,»« 

Tom.  J.  D  d  PraB- 


41 S        ThcoK  Dog*  &  Moral,  Lib.  L 

Pr^terea  ,  cum  Chnftus  mortuiis  ilt  propter  peccati 
nolba  ?  ut  peccatum  dertrueret*  nobilque  vitam  aeter* 
nam  tribucrct,  Mortem  ejus  triduum  tantum  durare, 
&  Kelurrcdionem  tertia  die  fieri  conveniens  erat,  ut 
figni  (icaretur  nos  mori  peccato ,  &  ad  Ipiritalis  no- 
vitatem  relurgcre)  Fide  faudiflSmaE  Trinitatis  ^  quat 
^^^^*^*^^/|^duplicis  illius  mylterii,  gratiaeque  per  utrumque  no- 
iii  rcuhim  bis  partx  principium  efl*  Refurrexit  autem  Chriftut 
reiurrcxir.  circa  diluculum,  illucefcente  jam  die,  ad  (IgniBcan^ 
dum,  quod  Refurreftione  fua  nos  ad  lucem  glori» 
perducebat  ;  ficut  advefperarcentejam  die,  &ad  oc- 
caibm  vcrgente  mortuus  eft,  ut  oftenderet,  culpse, 
pienxque  aeternx  tenebras  morte  fua  difpelli.  Et  ta* 
nien  dicitnr  tertia  die  refurrexiile,  tertium  diem  a 
parte  prima »  licut  primum  ab  extrema  numerando- 
jjjjNox  enim  uique  ad  diluculum*  quo  Dommi  Re- 
iurrectio  declarata  eft,  ad  tertium  diem  pertinet;  quia 
Cor*  4.  Deu^,  ^f^i  ilixu  de  tembris  Uttm  ctarefcerc ,  vt  pec 
gratiam  novi  Teftamenti,  &  participationem  Rclur- 
reciionrs  Chrifti  audiremui :  fMi/iu  enim  aiiquandQ  ff- 
lEphef.  j,    nvbra^  >iunc  aatcmlux  in  D^^tninvi  Inhnuat  nobis,  quod 


De  Fide  &  Syndwlo.  '  4^1 

nm  medmf  &  RefimeSionem  meam^  Id  e(t,  ttt  va< 
luifti,  tu  approbaftiPainoncmmeam,  &  Refurrciaio- 
n«rm  meam.  £x  voluntate  tua  utrumque  Alyiteriuin 
ptrradum  eft,  „  „  Quid  hic  feffi j  ?  Qaid  rcfurreaio  7 
^^{inqiiit  S*  Aug-  in  iftius  Enar.  PfalmO  Qpi  fedet# 
^  humiliat  fe.  Sedit  ergo  Oqminus  in  Paflione ;  fur« 
§i  rexit  in  Refurredion^  ^,. 

Sccundo  i  Chriftum  tcfurgere  neccDre  crat  ad  fidem  j[^  "°^ 
noftram  conilrmandam«  Illud  enim  maximo  argu«-  fi^ml^^^^ 
mento  cflfe  debet  >  Chriftum  efle  Filium  Dei ,  quod  nem* 
fua  virtute  a  mortuis  refurrcxit  Unde  Apoftolus  5U 
adCor  13.  ait:  iSryi  crucifixusefi  ex  tnfirmitAte^  fei 
^ivit  ek  ifirtnte  Dei^  Hinc  idem  Apoftolus  ad  Rom* 
lcribeiiSi  cap.  t.  prsdeftinationem  Chrifti  inDeiFi*» 
lium  non  Incarnationi »  fed  Refurredioni  aflignari  vi« 
detur :  ^i  pradefttnatus  efi  filnts  Dei  \n  virtnt^^fu 
dum  Spiritum  fanHificatisinis  ex  refurreSione  mortnorkni 
Sfefii  Chrijii  Domini  nofirik  Incarnatio  cnidl  CJtidanitio^ 
tiis,  Rcfurreiftio  glorificationis  Myftcrium  fuit«  Incar^ 
D:^tio  Filium  Dei  ad  noftram  humilitatem » &abrumnas 
abjecit  i  Refurredio  illum  ad  paternam  gloriam  >  im« 
mort!aIitatem>&  Filii  Unigeniti  Majeftatis  plcnitudincnl 
evexit.  Hinc  prasfdeftinatio  ad  Chriiti  Rcfurtedionetii 
potius » quam  ad  Incarnationem  ab  Apoftolo  rcfertun 
Unde  S,  Augufii  in  cxpofltione  Epiftols  ad  Roma-* 
nos  inchoata  dit  i  ,,  ^^  Filius  Dei  praedcftinatus  eft « 
quodam  principatu  refurredionis  i  quia  cx  rcfurrcc- 
tione  omniutti  mortuorum  ipfe  pnkdeftinatus  eft ,  id 
cft ,  ut  prae  cacteris ,  &  ante  caeteros  refurgcrct  defigna* 
tus ;  ut  quod  hic  pofitum  eft^  Filius  Dei  >  cum  dixif^ 
feti  pradefttnatns  tfi^  ad  documcntiim  valeat  tantai 
fublimitatis.  Non  enim  fic  praedeftinari  oportuit  nifl 
Filmm  Dei ,  Tecundum  quod  eft  etiam  caput  £cclefias ) 
undc  illum  alio  loco  Primogcnitum  ex  morfuisap-  /j^j^  . 
pellat  Eum  enim  diccbat  venirc  ad  judicium  refut*  ^  '* 
gentiam ,  qui  prasceflerat  ad  exemplum  ;  neque  ad 
exemplum  omnium  refurgentium  •  fed  ad  cxcmpluni 
corum  ,  qui  fic  rcfurrcfturi  funt » ut  cum  illo  vitrant  < 
&  regnent  in  fcmpiternum  ;  quorum  ctiam  capuC  e& 


420        TheoL  Dog*  &  Moral.  Lib.  I* 

tamqaam  corporis  fui*  £x  iprorum  tnlw  rerurredio* 
ne  tiiara  praideftinatus  eft,ut  ipOs  Princcps  ficret ; 
cxterorLtm  autem  in  fua  condicione  relurgenduo]  noti 
Princeps,  fed  Judexdt  Nonitaqueex  illorum  mor- 
tuorum  refiirredione  praedeftinarus  eft ,  quos  cft  dam* 
naturus^  Frxdcltinatum  eotiii  efte  ex  refurrecliooe 
mortuorum  ,  ut  praecederet  refurredione  mortuo* 
rum ,  vult  mtdligi  Apaftolus;hos  autem  pr^eceOitf 
qui  ad  ipium  coslelte  Regnum,  quo  eospraeceflit,  fecu- 
turi  lunt,  Propter  quod  non  ait :  ^»  prsddiin^tns  eji 
Filiki  Dci  £x  itfurreilionc  mQrtMorMm^cfu  Chrifli  Qo^ 
minus  nofter,  {td^ex rsfMrrcBione monuornm ^<fk  Chrim 
Jit  ijfimiui  nofin  \  tamquam  fi  diceret :  Qui  praedeftina* 
tus  eft  Fiiius  Dei  ex  reiurredione  mortuorumruorumi 
hoc  eft ,  ad  fe  pertinentium  io  vitam  seternam  ^ ,,, 
Jta  neceOana  tuic  ad  fidem  noftram  confirmandani 
Chrifti  Refurreclio  ,  ut  ex  ejus  perfona  dicatur  Pfalm- 
29*  £lff^^  kfilitas  in  fanguine  mea,  dum  dtfceado  in  corrup* 
tionem^  Ni^mquid  cQnfiichituT  tibi  pHivis ,  aut  annun^ 
tiubtt  veritJitm  ruam  ?  id  cft,  fi  fic  fuerit  corrupta 
„  caro  mea  quomodo  cseterorum  hominumi  ut  in  hae 


DeFidc,  &Symbolo;  4«t 

Et  S.  Lncas  Apo&olotumfmStionts  9  &  lalMNres  de- 
icribens  ;  VinHte  magna ,  inauic  ,  reddebant  ApofioU  ^^  ^ 
aefiimoHinm  ReJkrreSionis  ffejk  Chrifii  i)omim  nofiri , 
&  gratia  magna  erat  in  omnibns  iUis^ 

Tertio ,  neceffaria  erat  ChrifU  RefarFedio  ad  fu.      ChriM 
ftentationemYpei  noftrae.  Cum  enim  Chriftum,  rcfur-  JJ^Ja^^JJ* 
rexiffe  credimu$,  certa  fpe  n^timur  fore ,  ut  nos  etiam  ad  fuftenu* 
refurgamus  ,  qui    membra  ejus   fumus  ;  fiquidem  fionemrpd 
membra  capitis  fui  conditionem  confequantur  neceffe  noft» 
eft.  Unde  Job«  19.  dicitur :  Scio ,  quod  Redemptor  meus 
vivit  9  &  in  novijpmo  Uie  de  terra  furreSurHS  fum  • «  • 
C^  in  carne  mea  videbo  Deum  meim « • .  Repofita  efi  h£C 
fpes  mea  in  ftnu  meo  ,•  vel ,  ut  habet  verfio  feptuaginta 
Interpretum ,  Omnia  confummata  funt  in  finu  mro  :  Ut . 
ita  certum  fe  effe  fignificet  de  refurredione  fua  futura 
ex  Refurredione  fui  Redemptoris ,  ac  fi  jam  re  ipfa 

{)oflideret ,  quod  fperat.  Ot  enim  obfervat  S.  Greg^ 
ib.  14-  Mordium^  cap.  30.  „„  Nil  nos  haberecer* 
,,  tius  credimus ,  quam  hoc  y  quod  in  finu  tenemus* 
,,  In  finu  ergo  fuo  fpem  repofitam  tenuit,  quia  vera 
certitudine  de  fpe  refurredlionis  praefumpfit  ^.  Hinc 
Apoll.  I.  ad  Cor.  i^.  cap.  fcribit:  Si  autem  Chrtfiui 
fradicatury  auod  refurrexita  mortuis^  quomodo  quidam 
dicunt  in  vobis ,  quoniam  reJurreSio  mortuorum  non 
efli ...Si  Chriflus non  refurrexit ,  vana eft  fides  veflra^ 
adhuc  enim  eflts  in  peccatis  ve/lris.  Ergo  &  qui  dormiem 
Tunt  in  Chriffo ,  perierunt.  Si  in  bac  vita  tantum  in  Cbri^ 
fio  fper^ntct  fumus ,  miferabiliores  fumus  omnibus  homi^ 
tiibus.  Nunc  autem  Chriflus  refurfexit  a  mortuis  primi^ 
tia  dormientium.  Quafi  diceret :  „  „  Bona  fpe  vehimur, 
„  quia  Servatoris  neftri  Refurredionem  noftraa  refur* 
„  redionis  obfidem  hab^us  „ ;  ut  interpretatur  Theo*  ^ 

doretus.  Hincrurfus  Apoftolus  i.  ad  Tbeffalon.  4.  Si 
enim  credimus^  inquit,  qnod  ^efus  mortuus  efi ,  <Jr  rejur^ 
rexit ;  ita  &  Dtus  eos ,  qui  dormierunt  per  ^efum ,  addu' 
cet  cumeo.  Et  Princeps  Apoftolorum  Epiftolas  i.  cap.  i» 
BenediQus  Deus ,  &  Pater  Domini  nofiri  ^tfu  Cbrifii  t 
qui  fecundum  mtfericordiam  fuam  magnam  regeneravit 
nos  infpemvivam^^per  RefurreSioMtm  ^efu  Chrifiiex 
D  d  3  mw^ 


42^        TheohDog.  &I\loralUh.  1* 

pwrtuii ,  in  h£Tedttdtim  inc&rruptibikm ,  &  incontdmhtu 
tiim  &  imarttfibiUm^  confifvatam  in  calii  in  v&bi$*  HiHG 
S,  Au^ufi,  Serm.  213.  atias  de  Temporc  119,  de  Chrittd 
loquens  ^ir :  „  „  In  PaflTione  docuit,  quid  tolerenius  wa 
„  Kelurreftione  ollendit»  qiiid  fptrrcmtis-  Hic  opas ,  ibi 
,>  merctj ;  opusin  Padionc,  mcrcesrn  Refurrectione„, 
Irlinc  ^»  Lea  Serm.  69  „  „  Ex  hoc,  i^n^/i/r  Jnitium  no- 
s,  bis  tdc^um  elt  Refurreflionisin  Chrifto,  ex  quo  in  eoi 
a,  qui  pio  omnibut  moituus  eftj  totiUalpetnoftr^efQr-r 
„ma   priEceint  „- 

Et  .v.G^p^  Homiliaai*  in  EvsngeUa:  „,^Du3e  vU 
tx  enint,  quarum  unam  novimus^  aiteram  nefcieba* 
niiis*  Una  mortalis,  altera  immortahs.  SedyenitMe- 
.  diator  Dei.  &  hominum  honio  Chrillus  feius,  furce-s 
pjt  uriiuii  &  oitendit  alteram.  Unam  pertulit  morien*^ 
doj  oltcndit  alteram  refurgendOi  Si  igitur  nobis 
inorralem  vitam  fcientibus  refurreftiotiem  promitte- 
ret  carnis,  &  tnmen  hanc  vifibilicer  non  exhiberet, 
qiiib  ejus  prominionibus  crederet?  Fadus  itaque  ho-. 
nio  apparuit  in  carnei  mori  dignatus  eft  ex  vo!un<! 
tare,  refiirrexit  ex  poteftatCt  &  oltendit  exemploi 


De  Fide,  &Symbolo*  4J^) 

dutem  vivitj  vivit  Deo*  Ita  &  vos  exi/limate  vos  morm 

tuos  quidem  ejje  peccato ,  viventes  autem  Deo  in  Cbriffo 

^efu     Domino     pofiro.    Nott  ergo  regnet  peccatum  in 

mortali  vefiro  eorpore ,  ut  obedi^is  concupifcenths  ejus. 

Sed  neque  exbibeatis  membra  vtftra  arma  iniquitatis  pec» 

Ciito ;  fcd  exhibete  vos  Deo  tanquam  ex  mortuis  viveum 

,,  tes ,  &  membra  vefira  armaJH/iitia  Deo.  Adnitenduat 

^igitur  nobisefti  ut  Rerurredionis  Chrifti  inveaia« 

,,  rmir  Confortes ,  &  de  morte  ad  vium  >  dum  in  ilto 

^  Itmus  corpore  -,  tranleamus«  Unicuique  enim    bo* 

,,mini ,  qui  ex>alio  in  aliud  alia  converiione  mutatur» 

^  finis  eft ,  non  eflfe ,  quod  fult>  &  ortus  efTe,  quod  non 

„  fuit.  Sed  intcreft.  cui  quis  moriatur  >  aut  vivat ;  quia 

»  n  Eft  mors  >  quse  caufa  e(l  vivendi  9  &  eft  vita»  quae 

caufa  eft  moriendi*  Nec  alibi ,  quam  in  hoc  tran- 

fitorio  fasculo  utrumque  conquiritur  ;  ut  ex  quaiitate 

tcmporaiium  adionum  diScrentias  tribulationum  pen« 

deant  seternarum.  Moriendum  ergo  elt  diabolo  >  & 

\ivendum  Deo ;  deficiendum  iniquitati ,  ut  juftitias 

refurgatur.  Occumbant  vetera>  ut  oriantur  nova.  £t 

quoniam  t  ficut  ait  veritas  :  J\/emo  potefl  duobus  Do'-   Mattlu  *.  / 

miNis  lervirej  Dominus  fit  non  ille,  qui  llantes  im-  ^^ 

pulit  in  ruinam;  fed  ilie,  qui  dcjedos  erexitin  glo- 

riam„„»  (inquit  S.Lto  Set»i.de  Refutretiione  i>a. 

JW/WI.  )  •  ^ 

Quinto,  Chriftum  refurgere  oportebat,  ut  falutis,  fJJcSSo'^ 
&  redemptionis  noltrae  Alylterium  compleretur.  Chri-  neeefraria 
Itus  enim  morte  lua  nos  a  peccatis  liberavit;  Reiur*  adfalutis 
redione  vero  fua  nobis  praecipua  bona  reitituit»  quas  J}o^«cAiu 
peccando  amileramus.   Unde  Apoltolus  ad  Rpm.  4.  ncm?^  *^*^ 
.de  Chrifto  ait :  ^^1  traditus  tfi  propter  delUla  uoflm^ 
&  tefurrexit  proater  jufiificationem  nofiram,   Hinc  jpfa 
Reiurredionis  fuas  die  difcipulos,  &  in  eis  totam  Ec- 
clefiam  facro  fui  oris  ilatu  vivificavit,  Spiritum  San« 
Qiim^  ut  vitae  novasprincipium,  iltis,  tribuens^*  /v. 
fuffi'Vic  y  &  dicit  eis:  /icxtpite  Spiritum  fanSum  ^  Ut  •'^•'^♦^** 
quemadmodum  hominis  creatio  abfoluta  non  erat ; 
poitquam  e  limo  terrx  formatus  eft  >  donec  Deus  n 
Infpiravit  in  faciem  ejus  fffiraculum  vita^  €T  faSus  efl    ^^-  ^*^* 
D  d  4  bomo 


ThcoL  Dog,  &  Moral  Lib.  I* 


ijQma    in   anim^m  ^tventem  ;   Ita  hoatrnis  reparatiQ 

completa  non  cenfcretut,  poflquani  Chrifti  mortn 

corpus  Ecclelise  formatum  eftj  donec  afHatu  (uo  m* 

funderet  ilU  Spiritum  vivificantem  *  de  quo  di£Juoi 

j       *  1«  ^ft  •  ^^^^^^  ^^^^  Spmtus  ddius^  fftritf  ^cfus  nandum  ^ 

*  irat  glorificatHs.  Et  rnfufflavit  in  faciem  eorum  ,  quo 

datu  primum  hominem  vivificavit,  &  de  limo  erc- 

zit }  quo  flatu  animam  membris  dedit ,  „  »  Significant 

.  peum  fe  efle,  qui  infufflavit  in  faciem  corumt  i^a 

j,  luto  exfurgerent>  &  luteis  opetibus  renuntiaren^jt* 

<inquit  S,  AJi^Hfi,  Traft,.3^»  in  S^mmm,  ) 

S.    l  V, 

RrfurriUionh  Cbrifli  Ghria^ 
Rcruncxlt  Tl  eata  Chriili  Anima  tertia  die  poft  feparationem  9 
l^^"*corpus  corpore  fua  operante  Vcrbi  Dei  perfona  *  qum 
Ycrutn,  S«  utrique  conjunda  manferat,  illud  refumpfit,  idenu 
Leo  ScrmJntegrum»  gloriofiua  Ejufdem  corporis  vericatem 
S  Gtceor  P''*^'^^"^  iigursE  vulnerum,  veftigia  cicatricum  ,  quae 
Hom,  16.  Thom£  palpanda,  caeteris  difcipulis  videnda  obtulit, 
in    Evang.  &  quae  fcrvare  voluit,  abolere  noluit.  tum  ut  iua&  { 


»^r. 


DeFlde,&Symbolo*  4»f 

Non  folunj  idem  corpus  Chrifti  veruin  ad  ▼itam  rc-  -J^J*^, 
diit  \  Ted  integrum »  carne  •  ofBbus  >  iaQgiaK  pariter  ^^  J^* 
Conftans»  Spmtnsy  iiiquit»  carnem9&  ojjami^  babtt^  furrpxit. 
^c^r  18^  vidctis  b^bere^  Ablque  labe  tamen  corruptio-  Lug.  til^ 
pis  caro ,  &  fanguis  fqnt  in  Chrifto  rediyivo*  ^  »  Va* 
)ec  enim  diviqa  potentia  de  ifta  viGbili »  atque  tra^- 
i>ili  natura  corporum  i  quibufdam  manentibus  >  iufer* 
re  >  quas  voluerit  %  quahtates  •  ut  abGt  labes ,  adGt  effi* 
gies;  adfitmotio,  abGt  fatigatioj  adGt  vefcendi  po- 
(eltas ,  abGt  qfuriendi  necefllitas ,» ^.  ( inquit  S.  Aagmffn 
£p.   2Q5t  alias  9j^6^  ad  Confvntatm. )  Scriptum  qoi* 
dem  eft;  ^^^^o  &  Sangnis  Rrgnnm  Dti  nonpoffidebanti 
Sed  in  Scripturis  fac,  quandoque  caro  fumitur  fecun- 
dum  naturam »  quandoque  lecundum  culpam ,  vel 
corruptionem*    Caro  fecundum  naturam,   Gen«  2« 
Caro  decarne  tnea.  E,t  Joan*  1,  ycrbnm  carofa^um  efl^ 
Caro  fecundum  cuipam  ,  Rom.  8«  ^os  non  eflis  in  car^ 
ne ,  ftd  injpiritH.  Neque  enlm  in  carne  non  erant  illif 
ad  quos  fcribebat  Apoftolus ,  fed  quia  deGderia  car* 
palia  vicerant  per  virtutem  Spiritus ,  jam  eos  in  carnc 
non  efTe  ait.  Caro  itaque  fpcundum  cuipam ,  &  fecun* 
dum  corruptionem  regnum  Dei  non  poifidebit ,  fed 
caro  fecundum  fubftantiam  regnum  Dei  poffidebit » 
>  jamque  in  Chriito  poflidet.  Sic  explicat  S.  Greg.  lib« 
iA.  Moraiikm  cap.  29.  Totus  itaque  languis,  qui  de 
Chrifti  corpore  in  PaiEone  ejus  fluxit ,  cum  ad  verita* 
tem  humanse  naturpg  pertineat,  in  corpore  Chrifti   g  f  i^^  . 
refurrexit;  idemquecredendum  eft  de  partibus  omni*  p/  q,  4* 
bus  ad  veritatem,  &  integritatem  humanas  nature  iUt.s.afli. 
pertinentibus.  UndeG  in  aliquibus  EccleGis  confer* 
vari  dicatur  fanguis  Chridi ,  non  v^ri  iliius ,  ac  pre* 
tioG  fanguinis  portio  eft ,  qui  ex  Chrifti  corpore  io 
ejus  CircumciGone  1  aut  raflione ,  vei  ex  ejufdem 
Salvatoris  noftri  latere  manavit ,  fed  fanguis  aliunde 
formatus ,  qui  ex  aliqua  forte  Chrifli  imagine  ab  impi^ 
percufla, Dei fupra  natur»  vires ,  ac  leges  operantit^ 
admirabilioperationemanavit,  quemadmodum  con* 
tigifle   narrat  Audor  Oradonis  de  Pajpone  Jmsginis 
^hrifii/iRtcr  opera-T,  Aibanafii^%diX3R%  %k  infeptiiii^ 
D  d  f    .  «ut 


f 

4^5        TJicoh  Dog.  &  Moral  Lib.  I. 

1                quoque  Synodo  generali ,  Adionc  4.  citdtse, 
1    chniW         Non  ibluni  integruni,  fed  glonolum  e  lepulchr» 
furrcxjV^  '^^^^^'^  Chrilti  corpus    Qui  eniai  RefQtfftubniotpMS 
tUmoium    /j-^w^/if^fri  no/hsc    confi^urtiium  corpuri  tUri;  m  JMXg^ 
Vlul  j.  zi,  clarLtatem  illani ,  quamante  Paflijneni  a  Pucrepuftu- 
laverat ,  corpori  fuo  iu  Refurredionc  fu.i  tnhuit.  Glo* 
riam  torporis  indicavit  ingrelfus  ad  dilcipLrlu^  nnuis 
claiifis.    „„Palpandam   carnem  Dominuii  prccbuic, 
„  quam  ciauiis  januis  introduxit,  ut  etfe  poft  Kelar'- 
„  rectioneoi  oftendcret  corpus   fuum  ,    &   ejufdem 
^^naturjCv  &  alteriui  gloriae„.  Cinquit\  <^*''g    Ho- 
mitia  26,  )  Atque  hoctenlu  intellig.-ndijm  elt>  quod 
ait  Apolt.  2.  ad  Cor*  5.  isr /i  cvgfwvimn^  f  innuim  t  r^. 
ntm  Chrtjlum.fcd  nuacj^m  non  novimus  Rifurrediuenim 
Domini,  (  inquit  X  ito  Serm  A^dt  fitJHrrctlitw  LhrU 
Jii )  non  Hriiscarnis,  fed  commutatio  fuit;  nec  virtu- 
tis  augmcnto  confumpta  fubftanria  eft.    „„Qualitaf 
traniiit  1  non  natura  deiecit;  &  fjflum  eft  corpus  im^ 
panihiie ;  quod  potuit  crucifigi ;  hAum  eft  inmiurtale» 
quodporuit  occidi;  faL^um  elt  incorrupubile  ^  quod 
potuit  vuinerari.  Ec  meritodiciturcaro  Chrifti  in  eo 

De  Fide ,  &  SymboK  43^7  > 

Ut  jatn  vix  ejf  qarnc  agnofci  pofljt.  Uodc  Ca^^nus  UU  ^  of*'"* 
rfe  Jncarnationc  >  cap.  3.  ha?c  ApplloliYerba*  tt  fi  €OgnOr  ^^^^^ 
^in^usjtciin4um  carntm  Chriflnm ,  fed  nuncj^m  non  novi^ 
ntusi  expendens>  Apoftolum  ita  locutuoi  elTe  obfervat  t 
M  )3  Qpi^  Pi^ius  ^u^  &  hQmineqi  fcimus»  &  Deum>  nunc 
tantum  Deum.  Ceffante  enim  infirmitate  carnis»  nihil  ii) 
eo  jam  novimu^>  nifi  virtutem  divinitatiS)  qqia  totum  iit 
f  o  vii  tus  ell  [Viajedatis  divinx ,  ubi  eflfe  defiit  infirmi* 
tas  imbeciUitatis  humanae ,  • .  Natura  enim  carnis  iit 
Ipiritualem  eit  transiata  fubltantiam  >  81  illud ,  quod 
tuerat  quondam  hominis  >  fadum  ell  totum  Dei«  Et; 
ideo  non  novimus  Chrillum  fecundum  carnem  >  quia 
abiorpta  p^r  Majellatem  divinam  iniirmitate  corpo* 
rea ,  nihil  iacro  reledit  corpori ,  ex  qqo  imbecillitas  in 
eocarnis  poifitagnorci.  Acper  hoc  quidqqid  fuera( 
priqs  tubitantiae  duplicfs»  fadumeit  virtutis  unius^,,. 

Hinc  Apoltolus  Chritlum  refufcitatum »  hominem  ^P  ^^ 
vocarepene  cqnftaturEpift*  adGal.  cap*  ^vfcribens:^^^*^"^^^^^ 
fauLus  yipo/iolns  non  af^  hominibus  ,  neque  per  hominem  ^  re(flionem  * 
Jidfer^efum  Chri/ium  ,  &  Deum  Patrem ,  qui  fufcitavit  totiis  Dc»## 
qum  a  mortuiu  Chriitum  hominem  paifim  afibi  prapdi* 
cat ,  hic  ubi  fufcitatum  a  mortuis  memorat  1  hominem 
sppellari  non  audet  >  quia  jam  non  noverat  illum  (e* 
cundum  carnem »  quia  caro  >  fofpes  licet»  atque  io« 
colqmis ,  tota  in  Dtitat^m  demerfa  erat*  n  n  Nomen 
^,enim  in  eo  jam  hominis  non  cadit>  in  quo  tocum 
,)fibi  Divinitas  vindicavit,,.    (inquit  Cajfianus  capt 
4«  ejufdem  libO  Sed  &  ante  Caifianum  S^  Augujl^ 
Chriitum  Refurredtione  fua  ad  tantum  glorias  eumu- 
lum  attigiife  alferit »  ut  mortalitate  in  immortalita-* 
tem  abforpta  >  carne  in  deitatem  veluti  demerfa ,  jaiq 
totus  Deus  merito  prasdicetur^  Sic  eqim  habet  in  Ex- 
pofitione  Epiit.  ad  Galat^s:  „,,  Priores  Apoltoli  veracef. 
quinonabhomi^ibus,  (eda  deo  per  hominem  miffi 
funt,  per  Jefum  Chriitum  fcilicet  adbuc  mortalem* 
Verax  etiam  noviflimus  Apoilolus.qui  per  Jefum  Chri^f 
itum  totum  jam  Deum  poil  RefurreCtionem  ejus  mif<« 
fus  eft.  Priores  funt  fasteri  AppItofiperChriitumad* 
bucex  partc  bogii.neni^  idel^»  mQrt^coi:  4)ovii&i 


428         Theol  J\Ioral»  &  Dog*  Lib*  I. 

mijs  eft  Paulas  Apoftolus  per  Chriftum  jam  Toium 
Deum  ^  id  eft ,  omni  ex  parte  iDitnortalem  „  „. 

Et  lib.  I*  KftraBationtim,  cap  24.  hunc  locum  re- 
cenfens:  ,|„Propter  immortalitatem^  imjmt^  dithim 
ert  t  Tocum  jam  Deum ,  quam  poft  Rerurrechonem 
habeie  coepit»  non  propter  divinitatem  lemper  im- 
mortalem  ,  a  qua  nunquam  receflit,  in  qua  totus 
Dcus  erat;  &  cum  moriturus  adhuc  eraL».  Proinde 
propter  immortalitatem  jam  nunc  non  homo  Chri* 
flus  Deus;  propter  fubftantiam  veronatursc  humange» 
in  quaafcendit  incaelum,  etiam  nunc  Mediator  Dei, 
&  hominum  homo  Chriftus  Jefus^j„*  Tunc  divina 
filintio,  non  adoptiva,red  naturaJis  in  Chrifto  ma- 
xime  proniicuit,  cum  illo  refurgente ,  humande  pro- 
prietates,  quae  tempore  vitae  ejus  mortalis  Oivinita- 
tem  ipfius  occupaverant  quodammodo  ,  Deitatis,  Sc 
glorise  fe  totan>  t-ffundentis  Iplendore  circumfulae  funt ; 
cuni  imniortalitas  mortalitatemi  incorruptiocorrupti- 
biiitateni.  virtus  infirmitatem,  fpiritualitas  animae  ia 
corpus  retula  e|us  (ut  ita  loquar)  animalitatem  ob* 
tcfurrec^literavit-   Tunc  novae  nativitatis  generc  in  mundun] 


De  Fide,  &  Symbole»  429 

Virgine  fine  homine  patre;  in  tertia»  ex  terra  coni«    . 
muni  omnium  matre  (ex  qua  in  regeneratione,  fivf 
refurredione  fumus  &  nos  prodituri )  &  ex>  Deo  Pa^ 
tre,  ut  Filius  ejus  naturalis,  proprius,  confubftan^ 
tialis ,  unigenicus ,  coaeternus.  'Unde  ifttid  Pfalmi  fe« 
Guadi  oraculum ,  FUtHs  mens  es  tu ,  ego  bodie  genui 
/e^>  Apoft*  ad  Chrifti  Refurredlionem  Kkit^ASiUim 
cap.  i^*  Etnos^  inquit  i  vobis  dmunci4mHs  eam^  qtuo^ 
Ad  Patres  nofiros  repromijjio  faSa  efi  ;  quoniam  bano 
Desis  adimplevh  filiis  nofiris»  refufcitans  ^efum  r  fient 
€t  in  Pfalmo  fecundo  fcriptkm  efi  i  piUus  meus  es  tu  ^  egm 
bodie  genui  te.  Quem  locum  eleganter»  ac  foiide  Si 
UilariHs  explicat  £narratione  in  nalm.  2.  haec  verbi^ 
eo  pertinere  oftendens :  ,) ),  Ut  Filius  hominis  ad  per« 
fedum  Dei  Filium  >  id  eft  ^  ad  refumendam »  indul* 
gendamque  corporiaeternitatis  fuae  gloriam  per  Refur^ 
redionis  potentiam  gigneretur.  Hic  orationis  iiliut 
ante  PaflTionem  ienfus  eft;  (Joan.  17«)  Et  nunc  cla^ 
rifica  me  tu^  Pater^  apud  temetipfum  claritate^  quana 
babui  prius  9  quam  munduscffet ,  apud  te^    Quibus  ver^ 
tii$  Non  nova  quaerit ,  non  aliena  defiderat;  efle  talit 
quaiis  fuerat,  poftulat;  fed  precatur  td  fe,  quod  an« 
tea  erat ,  efle «.  gigni  fcilicet  ad  id «  quod  fuuni  fuit» 
Non  erat  autera  idipfum  tunc  totus  t  quod  ut  fieret» 
precabatur ;  fieri  autem  totus  non  aliud ,  quam  quod 
tuerat ,  poltulabat   Sed  cum  fit ,  quod  fuit  >  &  quod 
non  erat  eft  futurus;  ad  id  >  quod  fiierat»  id  quod^ 
totumnon  erats  quodam  novo  ortu  nafcebatur.  Ex« 
ordio  hic  Refurredionis  fuae  ad  aflfumendam  gloriani 
dieseft;perquem  ad  id  nalcitur,  quod  antetempo« 
rafuit.«.  Atqueideo  Filius  hominis  amodo  aflident 
dextris  virtutis  Dei  eft  videndus»  quia  natura  car* 
nis  poft  Refurredlionem  glorificata,  ad  profedum 
ejus>  quamantea  habuerat»  claritads  provehebatur} 
cum  hominis  Filius  confeifurus  Patri,  &  in  immorta* 
litatem  corruptione  carnis  abforpta  >  &  in  viventem 
tunc ,  &  non  moriturum  amplius  Dei  Filium  nafce- 
retur « .  •  Sed  id ,  quod  nunc  in  Pfalmo  eft ,  Filius  meus  i^^  ||; 
€s  tu »  ego  hodie  genui  te  i  Ad  Primogenitum  ex  raor-» 

^  tuit 


430        Theol  Dog»  &  Moral  Lib.  I, 


tuispeitiaere,  Apoftalica  au^orim  e(l..*  E(l  ehtfti 
PrimogenitLis  ex  morturs  t  qui  erat  Primogenicus  crca* 
torse;  idcirco  Primogenitus  ex  morcais ,  ut  minerrl 
trimogeaicus  cmturas  ^> »» 

§.   V* 

RefttrhBionis  Cbrijli  fmBai ,  &  utilkMis  tximU^ 

^i^^is^  I.  p  hrifti  JeOi  Salratoris,  ac  Domini  nortri  Refuf* 
l^knfti  ,         ^  tedione  non  folLim  i!lum  etFe  mortis »  &  dijbo^ 
nj<!Vus  rc*  K  vidorcm  ,  itlimortiiiem,  plcnum  gloria  .  Filium  Dcf 
w7i)or'n]    w^i'^*^i^^*^i  cognofcinius  ,  fed  alias  etiam  maximaf 
utilitatesex  ifto  iVlyftefioconieqoimuri  tilicet  rclur* 
redionem    corporum  ,     refurrcdianem  animmim* 
Chrifti,  inquani  *  Refurredio  nobis  corporis  rclufrec- 
tionem  prperit ;  tum  qoia  inftrumentum  quoddaiil 
fuit  ad  reiurreclionem  uoftram  efflciendam :  (  quae*^ 
cunque  enim  Deus  in  Redemptionis  nottrae  iVlyfte*-' 
fio  egit,  ad  omnia  fanda  Chrifti  humanitatei  tam- 
quameffiLienti  inrtrumentoufus  eft;)  tum  quia  esf. 
emplar  fuit  noftrac  felurredioiiis,  utpote  perfecliffi-^ 


DeFide,&Symbolo*  43M 

6,  ait :  Sienim  compUntatifaSi  fitmks  fimilitudini  morm 
tis  JHS  9  ftmul  &  kefiirreSionis  erimus.  Hoc  fiientesf  . 
qnt i  vtiHs  homo  nolier  fimiU crMcifixns  efi^  ut  deffrkatkr 
torpui  peccati ,  &  nltra  nonferviamus  peccato.  J^i  enim 
mortHUs  efi  Jufiificat^us  efi  a  peccato%  Si  autem  mortui 
fumns  cum  Chrifio ;  credimus ,  quia  fimul  etiam  vivemus 
€um  Chrifio. 

II.  Secundus  fruaus  Refurrcaionis  Chrifti  eft  refur-  ^J^J^gJ^ 
redlio  animarum  noftrarum  ;  operatur  enim ,  ut  in-  fti    fru^ut 
ftrumentaria  virtus  Divinitatis ,  quae  non  folum  vitam  alter    anU 
tribuic  corpori  peranimam,  fed  &  vitam  animat  per  marum  no- 
gratiam.  Exemplar  etiam  eft  refurredionis  animarum  rurVeaio*^ 
noftrarum,  quia  Chrifti  refurgentit  limilitudtnem  in 
animabus  noftris  exprimere  debemus.  Undc  Apofto- 
lus  ibidem  ait  :  Slifomodo  Chrifius  furrexit  a  mortuis  Rom.  ^» 
pergloriam  Patris ,  ita  &  nos  in  novitate  vitd  ambulem 
mus.  Et  paullo  poft.  Scientes  quodChrifius  refurgens  ex 
morcuis ,  j^m  non  moritur  9  mors  iUi  ultra  non  domina^ 
hitur.  ^Hod  enim.  mortuus  efi  ^  peccato  mortuus  efi  fim 
mel ;  quod  autem  vivit ,  vivit  Deo»  Ita  &  vos  exifiima" 
te^  vos  mortuos  quidem  effepeecato ,  viventes  autem  Deo 
m  Chriffu  Sf^lu  Domino  ifo/?ro.-Queraadmodum  ergo 
Paffio ,  &  Mors  Chrifti  caufa  eft  remiffionis  culpae , 
per  quam  morimur  peccato ;  ita  Refurredio  Chrifti  cft 
caufa  novitatis  vitx »  quam  per  gradam  fandificantem 
confequimur ,  ut  docot  Apoft.  ad  Rom'  4.  his  verbis : 
Traditus  t/l  propter  dtliSa  nofira ,  &  refurrexit  propter 
fufiificationem  nofiram.    Duo  itaquc  a  Chrifti  Refur-  RaChriR 
rcdione  exempla   peterc  debemus»  (inquit  Conc.  refurretftio. 
rrid.  Catechifmus.  )  Alterum  eft ,  ut  poftquam  pec-  nepoctnGhb 
cati  macutas  eluknus ,  novum  vitac  genus  inltituamus  ^ 
in  quo  morum  integritas,  innocentia »  fanditas  >  mo« 
deftia  1  juftitia ,  beneficentta  >  humititas ,  fervor  ia 
:>ratione ,  &  Dei  obfequio  eluceant*     Alterum  eft » 
iit  in  eo  vitae  inftituto  ita  perfeveremusi  ut  adjuvante 
Domnio  1  qui  propter  nos  mortuus  eft ,  &  refurrexit , 
r  juftitias  via ,  &  obfervantia  mandatorum  Dei  non 
kfieiflamus,  &  non  excidamus.  Quod  quidem,  ut 
iats  nobisper  Refttrre&oacin  quoquc  fuam  tribuit 

auxi* 


4i%       ThcoU  Moral*  &  Dog.  Lib.  L 

auscilium  t  qut  rcrufgcndi  prxbmt  excfxiplum» 

Duplicem  banc  utilitatem  exCbrilli  Refuiredione 
in  homines  deriiratam  S^Akg.  commendat,  &  edi[- 
ferit  lib.  4^  de  Trimutt  cap*  3  &  4^  ,,  „  Nos  certe» 
t^inqun )  quod  nemo  Chriftianus  ambigit^  &  anima 
&  corpore  niortui  fumus,  animapropter  peccatuui^ 
corpore  propcer  pa;nam  peccati»  ac  per  hoc&  cor- 
pore  propter  peccatum.  Utrique  autem  rei  noilr^f 
id  eit ,  &  anima:,  &  corpori,  medicina ,  &  rtlur^ 
redione  opus  erat,at  in  melms  fenovaretur,  quod 
crat  in  dtterius  commutatum*  Mors  auteni  animA 
impiecas  elt ,  &  mors  corporis  corruptibtUtas  t  pet 
quani  tit  &  anim<ie  a  corpore  abfcelTus*  Sicut  enica 
anima  Ueo  deierente  ,fic  corpus  aninia  delerente  nio 
ntur ;  unde  \\\a  fit  inGpiens  >  hoc  exanime*  Kcfufct' 
tatur  enim  anima  per  poenitentiam,  &  in  curpord 
adhuc  mortaii  renovatio  virse  inchoatur  a  tide>  qut 
credicur  in  tum^  qui  juditicat  impium  j  bonifque  mo- 
ribus  au^etur ,  &  roboratur  de  due  in  diem  >  cum 
mjgis,  magifque  renovatur  Interior  homo*  Corpui 
vero  tnmquim  homo  exteriori  quanto  cft  haec  vita 


De  Fide ,  &  S^rmbolo*  43 ) 

Refurredtio  duas  iiobis  rerurredionesprKftitit,  cum 
:orpus  ejus  in  utraque  re^  id  eft»  &  in  morte  &  f 

n  refurredioney  8c  facramento  interioris  hominis  no« 
:iri  >  &  exemplo  exterioris ,  medicinali  quadam  con« 
irenientia  miniftratum  eft,,,,. 

£t  Tradl.  ^3.  in  Joannemi  ^„Fadus  eft  homo* 
'iMiitn ,  qui  erat  Deus  >  accipiendo  ^  quod  non  erat* 
3on  amittendo ,  quod  etat;  ita  fadus  eft  homo  Deus^ 
Ibi  habes  aliquid  propter  infirmitatem  tuam,  ibi  ha-» 
3es  aliud  propter  perfedionem  tuam*  Erigat  te  Chri'^ 
tus  per  id ,  quod  homo  eft,  ducat  te  per  id ,  quod 
Deus  homo  eft ,  perducat  te  ad  id »  quod  Deiis  eft; 
£t  tota  praedicatioidifpenfatio,  quae  per  Chriftum,  hstf 
?ft,  Fratres,  &  alia  non  eil  >  ut  refurgant  animse» 
relurgant  &  corpora^  (Jtrumque  quippe  mortuUm 
!rati  corpus  ex  inBrmitate,  anima  ex  iniquitate.  Qui9 
itrumque  mortuum  erat  >  refurgat  utrumoue*  Fer 
|uid  ergo  anima ,  nifi  per  Deum  Chriftum  ?  rcr  quid 
x>rpus )  nifi  per  hominem  Chriftum  ?  « .  •  Refurgat 
inima  tua  ab  iniquitate  per  id  ,  quod  Deus  eft ,  re« 
iirgat  corpus  tuuiii  a  corruptione  per  id ,  quod  ho« 
no  eft«  •  4 .  Animae  refurgant  per  ipfam  fubftantiam 
Dei;  corpora  per  difpenfationem  humanam  Domini 
loftri  Jcfu  Chrifti  ,5  ,i* 

His  maxime  fpes  noftrd  fuftetltari  debet»  ac  fo-  c)irii^'1?^« 
feri ;  fiquidemin  Saivatore  omnes  refurreximus^  om  rurrectione 
les  reviximus  ;  &  ante  ad   coeieftia  tranfmigravi-  fP^T'^  **  ^ 
nus,  quam  id  terris  nafceremur*  Eftenim  in  Chrifto  ^"^^^"^  •  ^ 
jniufcujufque  noftrum  carnis,  Sc  fanguinis  porcio^ 
^„Ubiergo  portio  mea  regnati  regnare  me  (»redo; 
abi  dominatur  fanguis   ineus  »  me  fentio  dominati } 
jbi  glorificatur  caro  nlea^  me  gioriofum  eflTe  co« 
;no(co.  Q;iamvis  enim  peccator ,  de  hac  tameii  com<> 
nunione  gratiae  noit  dif&dat »  quia  etfi  peccata  nos 
Droliibent,  fubftantia  nos  requirit*  £t  fi  delida  pro^ 
3ria  nos  excludunt ,  flaturae  communio  non  repellit* 
Nam  praeter  bonitatem  Divinitatis  i  peculiarem  nobii 
Salvator  debet    afFtdum;  quia  ficut  Deus  nofter  iil 
pfo  eft ,  ita  &  (anguis  nofter  in  iUo  eft»   MifericoC'* 

Tqw4  l^  £  •  diam 


Signum 
primum. 


[\larci.  16. 


434        TheoL  Dog.  &  Moral*  Lib*  L 

diam  igitur  tnihi  debet  prfdare  Divinitas ;  neceOho* 
dine^m  exhibere  debet  amnitas*  Neque  mim  taoa  Jm* 
n)itiselt  Dominus,  ut  oblivifcatur  hominis,  &  noa 
meminerit  illius^  quem  ipfe  geltat  $  ut  quem  caula 
niei  iu!cepcrit,  non  ejus  caufa  ,  quem  lulcepent  1 
mcrequiiat-  Non,  inquam ,  tam  immitis  elt  Uomi* 
nus,  ut  non  diligat  carnem  fuami  membra  fua«  Yif« 
cera  fua*  Nihii  ergo  de  venia  defperemus,  Habemus 
praErogativam  rangiiinis  noftri-  In  Chnrto  enini  caro 
noltra  nos  dihgit  ;  fumus  enim  membra  ejus ,  & 
carOj,  „  Verbalunt  (mA\  Maximt  TaurinenGs  KpiC- 
copij  Honhiia  2*  de  RifurrcQigm  Dominu 

S-    VL 

Spirii^lis  Reftirre^mis  Signd^ 

PrimuraRerurrecJHonisapeccato  Ggnumeft,  utla 
cumulopeccati,  in  proximis  ejuldem  occafioni-* 
bus  i  in  ejurdt^ni  atfedionibus  non  amplius  invenia* 
mur,  verequc  de  nobis  dici  poiTu  ;  ^nrrtixu  ^  non  efi 

hic. 


De  Fide ,  &  Symbolo#  4)f 

Ifijuriam  igitur  &ciuDt  Dpmini  Refurrcdioiii  i  qui- 
bus  Palchareditus  eft>  magis  quam  tranfltus»  Simorr 
tui  fumus  peccato  >  quomodo  vivemus  adhuc  in  il- 
lo?  Si  cuipas  planximus,  quidcaufae  eft,  ut  ^  ^ctnt  c 
dem  recidamus  ?  ExfpoUavi  me  funica  mea  /  qkomodQ         ^* 
induar  iUa  i  JLavi  pedes  meos  ;  quomode  ilhs  inqMina^ 
bo  i  Denique  ,  qui  retf  o  re(picit  %  indignus  eft  Rc*  ^^®-  ^* 
gno  Dei.  Sed  proh  dolor!  Peccandi  tempus»  ter« 
minus  recidendi.  fadla  eft  Refurredio  Salvatoris*  Ex 
hoc  nempe  comeiTationes  >  &  ebrietates  redeunt,  cu- 
bilia»  &  impudicitiae  repetuntur,  &  laxantur  con- 
cupifcentiae  frasna :  Qpauadhoc  furrexerit  Chriftus* 
&non  propter  juftificationem  noftram. 

Quartum  Refurredionis  a  peccato  flgnum  eft»  coele-    Sigiiutit 
ftia  quaerere*  Si  eonjurrexifiis  cum  Chnfio^  inquit  Apo-  quaitum. 
ftolus ,  qHM  fnrfkm  funt  qudrite ,  kbi  Chrifius  efi  in  dex^  Colofl;  j* 
tera  Deifedens,  Quibus  verbis  oftendit,  eos,  qui  vi^ 
tam>  honoreSi  otium,  divitias  ibi  maxime)  ubi  Chri« 
ftus  eft,  habere  cupiunt,  vere  cum  Chrifto  furrexifle* 
Volunt  omnes  beate  vivere »  fed  unde  homo  beate 
vivit,  hoc  nolunt  quaerere*  Filii  hominum^  ufquequo^^Mt* 
gravi  corde  ?  ut  quid  diligitis  vanitatem  $  &  quaritis     ^ 
mendacium  ?  Volentes  beati  efle  >  eas  res  quasritis ;  un<ii 
de  miferi  fitis*  Fallit  vos»  quodquaeritis*  Scitote^quia 
Dominus  SanSum  fuum  mirificavit.  Venit  Chriftus  ad 
miferias  noftras,  efurivit»  fitiviti  fatigatus  eft»  dor^ 
mivit,  mira  feciti  mala  paflus  eft »  flagellatus  eft>  fpi* 
nis  coronatus  eft>  fputis  iUitus  eft,  alapis  caefus,  li- 
gno  confixus ,  lancea  vulneratus ,  in  fepuichro  pofi<k 
tus;  fed  tertia  die  refurrexit»  finito  laborei  mortua 
morte.  £cce ,  ibi  oculum  habete  in  ejus  Refurredionc» 
quia  ita  magnificavit  Dominus  Sandum  fuum,  ut  eunt 
^refufcitaret  a  mortuisi  &  in  dextera  fua  in  caelis  coU 
locaret.  Oftendit  tibi ,  quid  debeas  fapere^  fi  vis  bea» 
tus  eiTe  s  hic  enim  efle  non  potes.  Bonam  rem  quaS* 
ris ,  fed  terra  ifta  non  eft  regio  ejus  rei ,  quam  quat'* 
ris.  Si  habuit  hic  illud  Chriftus,  habebis  &  tu.  Iti 
regioiie  mortis  tuae  quid  ille  invenit ,  attende.  Venieni 
jde  alia  regionej  quid  hic  invenit  •  nifi  quod  hic  abutt* 

^C4  dat?    a     ! 


435         Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  I- 

dat?  ,, ,)  Manducavic  tecum,  quod  abundat  iu  odh 
mifense  tu£p  Acetuin  hic  hibit,  fel  hic  htibuit*  Ccca 
quid  in  cella  tua  invenit*  Sed  ad  magnam  menlani 
fuam  te  invitavit ,  me nfam  coeli ,  menfani  AagelD- 
rum>  ubi  ipfe  panis  cft..*  Modo  ergo  *  cum  inifta 
carne  corruptibili  vivimus »  morum  mutatione  cum 
Chrifto  monamur,  atnore  juftiti»  cum  Chrilto  vi* 
vamus ;  beatam  vitam  non  accepturi «  niC  cum  ad 
illum  venerimu^,  qui  venitad  nos»  &  cum  illo  efte 
cseperimus»  qui  mortuus  eft  pro  riobis,i,3t  Verba 
funt  S*  Augufl,  Ser.  231.  alias  de  Tempore^  141, 

Quintum  Refurredtionis  a  peccato  fignam  eitj  co^^ 
leftia  lapere.  ^*  furfum  fimt  faptu  (mquit  (ipofto*. 
lus)  non  qu£  fupcr  terram^  Ut.cnim  corporis  atfcCliO'' 
nem ,  &  valctudinem  guftus  indicarc  folct ,  ita  fi  l>^\ 
crfffrt,  quscunqut  funt  ver^,  qu^cunquc  pudica  ^  qu^ 
iunque  jitiia  ,   quscunque  fanSta  ,  quMunque  ^m^btU^^m 
iju^CHnque  bons  fams  j  fi  tfti^  vinuf  ft  qua  Um  difct* 
:onc  Tnd  plinst  haec  aliquis  cogitet ,  h^c  illi  fapiant ,  ifque  coe- 
lcftium  rerum  jucunditatem  intimae  mentis  leufu  pcr- 
cipiatt  hoc  niaximo argumento  etfe  poteft^  eum,  qul^ 


SiEnum 

iuinmm. 
!:ol]oir  I. 

^hilipp»  4* 


^aceclL 


Dc  Fidc  I  &  Symbolot  437 

Dirdpalis  converratas  eft  poftRcrurredionem  fuam » 
A>  vidcraur  ad  taUm  vitam  refiirrexijje  ^  qualem  prius  ?♦  P.  Q,  jf. 
habuerat  ^  ut  loquitur  .5;  Tbom.  fed  per  quadraginta.^^  y 
diesipiis  aliquo(ies,  &  per  iotervaila  apparuit,  h^.       '*'* 
^/y<iif  4^  K^gno  Deif 

ARTICUL  US    VII- 
^H0  fextHs  Artieulus  Symboli  exponitur. 

ASCENDIT  AD  COELOS.  SEDET  AD  DEX- 
TERAM  DEI  PATRIS  OMNIPOTENTIS- 

8-    L 
Myflerii  Fiies  explicatur. 

Confummato  per  PaQionem,  &  Refurreftionem 
fuam  Redemptionis  noftrae  Myfterio,  Chriftus, 
Uthbmoeft,in  coelum  corpore,  S^  anima  afcendit , 
quadragefima  a  Refurreclione  fua  die.  A  coelo  tamen 
nunquam  abfuit  fecundum  Deitatem  j  qua  aequalis  eft 
Patri ,  &  ubique  praefens.  Afcendit  autem  fua  virtutei 
non  aiiena  vi  fublatus ,  quemadmodum   EU^s  ^  qui  4.  Rtg.  §. 
igneo curru  in coelum  eveclus  eft,vel  Abaeuch  Pro- ^^'j "*' 
pheta  >  vel  Philippus  Diaconus ,  qui  divina  virtute 
per  aerem  delati,   longinqua  terrarum  fpatia  per- 
mearunt  Afcendit  ftipandbus,  &  plaudentibus ,  non 
fubvehentibus  Angelis*   Afcendit  praepotenti  virtuto 
Divinitatis ;  nec  non  virtute  animas  beatae ,  quas  cor- 
pqs ,  ut  libuit  i  mo vere  potuit ;  &  cujus  mo>(encis  im- 
perio  corpus  gloriolum  facile  paruit.  .^«i  defc^dit  ^  Eph,  4« 
ipfcift^  qui  ajcendit  fuper  omnes  cctlos^  ut  impleret  om^ 
nia,  ( inqqit  Apoft* )  Defcendit  fine  corporis  indu- 
mento  1  afcendit  cum  corporis  indumento  ;  nemo 
tamen  >  niii  qui  defcendit » afcendit*  Quis  enim  vei  in 
montem ,  vel  in  murum .  vel  in  aliquem  fuperiorem 
locum  dicit  non  eum  folum»  qui  defcenderit,  afcen* 
difte    ii  cum  defcendiflfet  exutus ,  afcendit  indutus  , 
aut   gum  defcendiffet  inermis  ,   afcendit  armatus? 
Quemadmodum  ergo  de  hoc  digitur  ;  Nemo  afcenditj 
£  t  3  nift 


4!«        TheoL  Dog.  &  MotaL  Lib*  I. 


niG  defcendit  «  qtiamvts  aini  ea  re .  cum   qm  mm 
dercendit,  afccndertt:  Gc  nonotn  coalum  niG  Chri^ 
itos  afcendit ;  quia  de  coelo»  nifi  Chrillus ,  nemo  def* 
cendit ;  quamvis  fine  corpore  deicendefit ,  cum  cor- 
pore  arcefjderit;alcenfurjs&  nobJs  non  virtute  nor 
nn>  fed  noilra,  &  iltius  uaica.  Afcendit  in  coelum 
Chriftus  Jefus » locum  fcilicet  gloriofo  corpori  con- 
venien^cnt^  Sed  ubi  *  &  quomodo  fit  in  caplo  corpus 
Dominicum  ,   curioGQimum,  &  fupervacaneurn  eft 
quaerere^  tantummodo  in  coelo  eHc  credendum  ell^ 
,,  33  Non  entm  eft  fragilitatis  nolkae  coelorum  lea^eca, 
,,  difcutere,  fedeft  noftrxftdei  de  Oomintci  corporii' 
p,  dignitate  fublimia  y  &  bonefta  lenttre,^  ^ .  (  inquit  *r«< 
jiti^kftAih.  de  fidc  &  Spnboh  cap.  6*)  Non  alcendill; 
flatim  poft  Rerurredionemruam,  uteammukisargu*i 
mentisprobaret,  neludilrcatio  putaretun   Poft  qua* 
draginta  diesafcendit,  quonumero  totum  hujus  mor-^ 
talis  vitaetcmpus  ligmficatur,  Chriftus  ergq  poft  Re-. 
furredlionem  quadraginta  dies  cum  difcipulis  egit ,  uC 
tlemonftraret  tamdiu  neceftariam  Bdem  lncarnationt|.1 
fux ,  quamdiu  mortalem  vitam  htc  agimus.  QuienJni-j 


Be  Fide ,  &  SymbolQ^  4)9 

&  kternam  felicitatem  fignificat.  Unde  eledi  a  dex« . 
tris,  reprobi>a  finiftris  Chrifti  in  fiipremo  Judicio 
collocabuntur.  Sed^rc  autem  Chriftum  cum  didmus» 
hocverbo  non  fignificatur  fitus,  &  figura  corporis, 
cum  S.  Protomart^rr  Stephanus  viderit  FiliHm  hminn 
flmiem  a  dextris  Dei^  Sed  manfio,  &  habitatio»  quo  ^^^^ 
modo  dicitur  aliquis  in  aliqua  regione,  aut  urbe  per 
totannos  ledifte ,  id  eft  ,  habitaue»  &  Lucas  24.  VQi 
4iitem  ftdete  in  civiiafe  f  quoadufqne  induamini  virtute  CK 
4dto.  Sederead  dexteram  Patris ,  fignificat  regise»  fiim* 
msque  poteftatis ,  acgloriaefirmam»  &  ftabilempof* 
ftfliionem  >  quam  a  Patre  accepit;  quae  Chrifto  Domi« 
|io  ica  propria  >  &  fingularis  eft ,  ut  guivis  alrcri  crcatas 
naturae  convenire  non  ppilit«  ynde  Apoft.  ad  Ephef^ 
J«  ait ;  Sufcitans  illum  a  mortuis  »  &  confiituens  ad  dex^^ 
tramfuam  in  c(tl(fiilfus  fupr4  omnem  Principatum » &  Po^ 
tefiatem,  &  Virtuiem  y  &  Dominationcm  ^  &  omnenor 
tnen  i  quod  nominatur  non  folum  in  hocjaculo » fed  etiam  19 
futuro.  Etomnia  fuhjecit  fab  pedibus  ejni ;  &  ipfum  dcm 
dit  caput  fupra  omnem  Ecclefiam  »  qupt  efi  corfius  ipfius  , 
£t  ad  Heb  cap?  1«  yfd  quem  Angeiorum  dixitaliquando\ 
Sede  a  dextris  mtis ,  quoadufque  ponam  inimicos  tuos  fca* 
bellum  pedum  tuorum  i  Non  ideo  igitur  quafi  humanai 
forma  circumfcriptum  eflfe  £)eum  Patrem  arbitrati- 
dum  eft ;  ut  de  illo  cogitantibus  dexterum ,  aqt  finU 
(Irum  latus  oc^urrat  animo ;  aut  idipfum »  quod  fe« 
,  derePater  dicitur»  flexis  poplitibus  fieri  pucanduiil 
eft.  ,» „  Ne  in  illud  incidamus  lacrilegiuni » jn  quo  exe- 
cratur  Apoftolus  eos ,  qui  conimutaverqnt  gloriam 
incorruptibilis  Deiin  iimilitudinem  corruptibilis  ho* 
minis.  Tale  enlm  fimulacrqm  Deo  nefas  eft  Chrii^ia-  B.om,  i, 
no  in  Templo  collocare ;  multo  magis  in  corde  nefa^ 
riumeft»  ubivere  efttempluni  Dei.fia  terrena  cu- 
piditate  »  atqqe  errore  mundetur.  Ad  dextran)  ergo 
intelligendum  eft » lic  diduni  eflfe :  In  fumma  Beatitu- 
dine»  ubi  juftitia»  &  paX)  &  gaudium  eft»  ficut  ad 
iiniftram  hqedi  couftituuntur  ».ideftj  in  qiiferia, 
proptcr  iniquitates »  labores »  atque  cruciatu^.  Seder^ 
ergo » quod  dicitur  Deus »  npo  membrQrum  pofitioi 
£  e  4  ^       Tjem, 


;iirit,t, 


440       Theol  Maral.  &Dog.  Lib;  h 

nem,  fed  judidariam  fignificaC  poteftatetn,  qua  ilUv 
Majedas  nunc  non  carec,  frmper  digna  djgtiis  tri^ 
buendo  ;  quamvis  io  cjeiremQ  Judicio  muko  tnmi% 
IVltJus  inter  hominrs  unigcniti  Filii  Dci  Judicis  vivo* 
rum,  ntqueniortuorumclariCasindubitatatutuFafiCi^i^f 
Sic  poltremani  hujus  Arciculi  partem  explicac  ^-  if^jfM//, 
lib>  4t  fidCj  &  SymbUo^  Cap-7  Oenique,  ut  multa 
paucts  compledtari  ,),>^d  dextram  Uei  diamr  ^  ha« 
noris,  &  lelicitatis  inenarrabilis  ceiruudo.  Sicut  dd- 
Sapiencia  didum  Jegitur;  LMva  tjm  fmb  c^pin  m*% 
t^  dtxiera  Uiim  amptt  xainiur  mtt  Si  enim  fubcerjacuc-* 
rit  cerrena  commoditas,  Cum  dcfuper  ampledicur  mtw 
m  teiicitas^p^  (inquit  s,  AugHfi,  )>pim,2i^} 


Afcenftonis  Chrifii  cdufd^ 


I 


/^  hriftum  in  cqplos  afcendine  jam  innufmus  *  pro* 


:onvviMcns  ^^  pterta  quod  ejus  corpori  immorcalitatis  gloni 
.hiito  do^domto,  non  terreni  hujus»  &  obfcurac  habitatio^ 
?f!djii^i6,  ^^^  ^^^^^ '  *^*^  altiQimum  .  ^  fplendidiflimum  coeli  do*  ^ 


De  Fi4e  &  Symbolo^  441 

,,^C€le(iatua>rpoqr9  tuat  ^'>»  (ioquit  Apoftdus  )  i*Cor.ii. 
^y  tton  dtbtt  vtlan  caputfuum ;  quoniam  imago ,  &  glorU 
9,  Dei  tfi ;  Mulier  autemgloria  viri  efi.  $i  muUer  glorui 
,,  viri^  ^ccleda  gloria  Cbrifti» 

Sccunc)o ,  Lhriftus  Jefus  Doipinus  nof^er  in  coelos    Regnum 
^fcendic,  ut  regoum  kium  non  efle  ex  hoc  mundo  hJJJ^^,,^^ 
demonftraret    Nam  mundi  regna  terrenaf  &  fluxa  dononefl^ 
funt ,  magnifque  opibus ,  &  carnis  potenda  nituntur ;  Chriftus 
Chrilli  vero  regnum ,  non  terreoum ,  quale  Jud?ei  cx-  j^ftcndit , 
pedhibant ,  fed  Ipirituale ,  &  aeteroum*  Rtgnum  mesm ,  ^^^  '*• 
( inquiebat)  noh  tfi  de  hoc  m^ndo.  I)e  qnQJk  Lucd.  Ir 
dicitur :  ttregniejus  noneritfinis.  Item  OtfmWProphe- 
ta  Filium  hominis  per  vifum  afpexit,  cui  A^iquus  dif^ 
fumy  id  ell,  Deus  Pafer ,  dedit  potefiatem,  &  bo^orem » ^  -. 
Rcgnum  1 1  ♦  Potefias  ejus  potefia^  atema ,  quM  non  aufcre.^  Y^"*  '♦  '* 
$ur,  &  Regnum  efus  y  quod  non  corrumpttur^  Spirituales 
etiam  opes>  &  di  vitias  regni  fui  eflfe  oflendit»  cum  fedeni 
fuam  in  coelis  collocavit ;  in  quo  quidem  regno  illi  di^ 
^ores ,  &  bonorum  omniqm  popia  aflluentjores  exilli- 
^iandi  funt,  qui  ea»  qua  Dti  funt,  regnum  fcilicet  ejus,  CS'* 
jufiuiam  ftudiis  ferventioribus  quaeflerunt ,  qui  terreoa 
coeleftibus,  temporalia  aeternis  pofthabuerunt  Unde  S.  Jwb»  ^t  s » 
^Jic.  fcrib*  A^oStf  Deus  elegit  pauperes  in  hoc  mundo^divites 
infide^&h^rtdes  regni,quod  repromifitDeusdiUgtntibusft} 

Tertio  ,  Chriftus  in  coplos  afcendit;  ut  nos  iiluc  chriftusin 
reveheret  •  ac  Deo  Patri  naturse  noftrae  primitias  of-  coelmn  af. 
ferret    Qpa  de  re^.  ^oannes  Chryfoflomusy  Homilia  ^\7*p*,g 
de  Afcenflone*  ,, ,,  Quod  (  inquit )  de  campis  accidit  naturie  no-* 
fpicarumpIenis,ubiquisexpauctsfpiciscoIIedis  par-  ftrse  primi. 
vummanipulum  conficiens,  eumqueDeo  oflerens  i^**   ®^ 
paucitate  illa  toti  arvo  benedicit.  Ita  Cbriftus  fecit»  '^ 
quiper  unam  iilam  carnem,  atque  primitias  totuo) 
genus  noftrum  benedicendum  curavit^  Sed  cur  noq 
totam  naturam  obtulit  ?  Eo  quod  noi\  Qt  hoc  offerro 
primitiasfi  totum  quis  oflerat  :  At  fl  parvum  aliqui^ 
quis  offerat ,  per  parvum  totum  benedicendum  purat» 
Atqui  fl  primitias,  dicet  quifpiam  ,  effent»  primum 
iplum  honiinem,  procreatum  offerri  oportuit;  Primi- 
tixeoiai  fuot>  quas  jprimum  toUuotKr.  fip  primuiQ 
£  e  5  f^ 


'    ,44»      Theol  Dog.  &  Moral  Lib,  t 

germinant  Non  funt  primitiac  cenfenda »  Chariflimf, 
S  primum  fruduni  obtuterimui  cxilcm  »  &evanefcen- 
ttm;  led  fi  probum  *  atque  perfeifl^um  offeranms.  Quo- 
niam  igitur  trudus  ille  pcccato  obnoKtus  erac  j  ideo 
tion  elt  ablatus « etiamO  primus  elTet  At  hic  a  peccato 
liber  crat»  ideoque  oblatus  eft  *  licet  poderiiis  extiterit- 
Hacenim  (unt  primitiae.  Obtulitergo  primitiasnatura 
noftras»atque  itadonum  admiratus  etlPiiter;  itaque 
proptcr  dignitatem  offercntis,  puritatemque  miincris 
oblatitquafi  propriis  mantbus  illud  accepiti  ObiqM  . 
proximum  conftituit ,  dicens :  Sede  a  d€xni$  md$  tr»>p<^l| 
Quamquam  &  ipfius  Adami .  &  Patriarcharum ,  Pro- 
phtftarum,acJuftorumcseterorum  animas  t  e  limbo 
edudas ,  in  coetum  introduxerit « in  fubhmiorem,  fic- 
licioremac  laetiorem  illo  Paradifum*  ex  quo  Adam 
fueratejedus ;  cujus  aditum  non  jamCherubim  flam- 
P&lm.  67.  nieo  gladio  armatus  intercludLt.  Afiendens  tn  atrnmf  €afu 
tivam  duxh  captivhaivm.  Id  eftj  homines  per  Vidloriam 
,    fuam  acquifitos.  Hinc  Pfalm.  25.  dicitur ;  Attolltu ^qt^ 

'  ta%  f  FriHdpes ,  vefiras ,  p'  elcvamtni  parrs  dternaigs ,  <? 

Bur  ca:li  mtroibit  Rexglm^^  Portascoeli  non  modo  aperiri ,  fed 


De  Fide ,  &  Symboio#  4^i 

frterni  tnanubias  intuentes,  quafi  enm»  qnem  emlfev 
rant » coeli  portae  capere  non  poflenc ,  Ucet  nunquam 
ejus  capiant  Majeftatem  >  majorem  yiam  quxrebsink 
aliquam  reyertenti ,  adeo  nihil  ekinanitusiamirerae. 
Debuit  tamen  novo  Vidort  novum  iter  parari ;  fember 
enim  vidtor  tamquam  major ,  &  prapcelGor  eft«  ae4 
quia  apternae  (iint  jultitiaeportae,  eademque  novi,  & 
veterls  Teftamenti ,  quibus  coelqn^  aperitur ,  non  iqii« 
tanturutique,fed  elev^ntur ; quia  non  unus  homot 
fed  totus  \n  pmniupi  Redemptpre  fnundus  intr^* 
bat>Mf 

Quarto ,  Chriftus  in  coplos  afcendit  >  uC  omnfai  i    Chriftus 
quae  de  ipfo  in  iege ,  &  Prophetis  fcripta  erant ,  adim-  SSut^  ut 
pleret*  Ca^ter^  enim  omnia  Chrifti  Myfteria  ad  ejus  omnia '  de 
Afceniionem  tamquam  ad  finem  referuntur ,  in  eaque  ^    fonf^ 
omnium  perfe<flio,  &  abfolutio  continetur*     Undc*"*'^*^^ 
Apoftolus  ,   £phef.   4^  fcribit  :  Afcendjt  fupra  omnes 
ealos ,  kt  impleret  omnia^  Hinc  S^  Bernardtts  Serm.  a^ 
de  Afcenfione :  ,» „  Solemnitas  haec,  ifiquit  confum- 
),  matio ,  &  adimpletio  eft   reliquarum  Solemnita- 
9>tum,  &  fel|jc  claufula  totius   itinerarii  Filii  Dein^    Orat^  d« 
Et  ante  illum  S,  tpiphanins .  Afcenfipnem  vocat  Do.  ChtiM   af. 
fninicarum  Fc/livitatttm  omnittm  compUmemtm.  uimptioiic» 

Quinto ,  afcendit  in  coelum  9  ut  iter  nobis  pararet  %  Chrifti^  zS^ 
Ut  ipfe  ait  Joan.  14*  /«  ^omo  Patris  mei  manfianes  muU  ^"^'^  * .  n^ 
ta  funt^  St  quo  minus  dixiffem  vobis ;  £^uia  vado  parare  p^ct*^ 
vobislocum^  Etfiabiero,  &  pneparavero  vobis  locumi 
Iterum  venio ,  &  accipiam  vos  ad  me  ipfum ,  ut  ubi  fum 
ego^  &  vos  fitisj  Et  Mich.  2,  de  ipfo  prasnuntiatufn 
eft :  Afcendet  pandens  iter  ante  eos ;  divident^  &  tratt^ 
ftbunt  portam ,  &  ingredientur  per  eam ,  &  tranfibit  Rex 
eorum  coram  cis  >  &  Dominus  in  capite  eorum^ 

Sexto  9  Chriftus  Dominus  nofter  ad  coelos  afcendit « Chrl^  a^ 
utea,  quaead  falutem  noftram  pertinent,  curaret,  S^*^»  "• 
ut  quemadmodum  Pontifexin  veteri  Tefliamento  in-  nobuTntpt! 
trabat  in  Sanda  fandorum »  ut  Oeum  pro  populo  in«  g^llet 
terpellaret ,  ita  Cbrifius  affifiens  PotttifiX  futurorum  bo^  H^.  9t 
norum ,  non  in  manufaSa  fanSa  introiret ,  exemptariM 
verorums  fcd  in  tpfutn  cctfum,  ttt  apparfot.  tutnc  vjtlttU 


Thool  Moral.  &  Dog.  Ub*  L 

2>cf  pfo  nohii ;  &  PatTf m  pn  M^rr  imfrptBet^   Uodtf 

l#«u  g.      Tbeodoremi  in  cap«  8,  fcpiftolae  ad  Rocnanoi  t    „  ^  S 

mortuis,  mfji/r   lurdcatus»  Patri  a(Hdct ,  &  ne  tio 

quidtai  nolM  curain  geref e  defiit  Sed  quas  a  nobii 

accepit  pfimitias  ollendens,  &  eas  ab  omoi  iabe  purat 

Patri  deoiondrans ,  per  iUas  nobis  falDteni  petit^a* 

lluocinterpeUandimadum  J.  Grtgmu$  Af^gnui  Qtui* 

licer  explicat  lib.  zx  MQrdiMm^  c^p,  13.  »„  Unige- 

nito  Filio,  ( inquit  )  pro  homine  intcrpcllire  ,  cll  apud 

coaeieroum  Parrem.  leiptum  hominem  deoionllrare  : 

{liqueprobumananaturaroga0e»  e(l  eamdem  natu* 

ram  in  Diviniutisfuae  celGtudinc  fufcepjfTe,  Interpel- 

lat  igitur  pro  oobis  Dominus  *  aon  voce »  fed  mifera* 

tione«„»  ^ 

Cacerdodo      Sacerdotio  fno  ettamnum  ad  Patrts  dexteram  Cbrt- 

tioad  Pi-  ftus  fungitur,  femctiptum  Patri  perenniter  pro  nobii 

im  f "gU  iromolans.  In  cceletlc  fdlicet  Sanctuariurn  noo  in  /« »-  • 

ur.  Hcb.  9.  ^wirte  tf/itwa  ficut  ¥cteris  Legis  Pontifex  feme!  quo- 

tannis  in  fecretiora  Templi  idjta  ingrediebaiur :  Std  ptr 

proprinm  fan^Hinem  intraivitfemd  inf^n^iMttrnm  redem^ 

'     '     ptionc  inventa,  Et  l/w^i»  pra  p€€tms  «jftfrw  h^i^m^ 


r   ...  ^;^.. 


^* T\-* 


De  Fide ,  &  Symbolo;  44f 

fm  ifit  FiliHm  in  atfrnnm  ftrfeSnm  . ..  Tatem  Ihi^  Hebr.  % 
bemHS  Pontificem  ^  qui  confedit  in  dextera  feUis  magnis 
tudinis  in  calis  ^  SanQomm  minifier^  &  TabernacnU 
veri^  quod  fixit  Dominus^  &  non  homo^s  Omnis  enim 
Pontifex  ad  offerendum  munera  ^  &  hoflias  confliruitur^ 
Unde  neceffe  efi ,  c!^  hunc  babere  aliquid  ^  quod  offeratm 
Qjiid  autem  offert?  Non  novam  vidHmam»  neqne 
novum  facrificium ,  fed  quam  femel  obtulit  hoftiam 
ad  defiruSionem  peceati ,  pro  nobis  ofFerre  pergit  /p/e 
fasrificium  ^  Sacerd^s^  tr  hofiia.  „  „  Afcendit  ffifim  CUiil   HcwH.  if, 
i^facrificio,  quod  poteft  placare  Patrem;,,  (inquit^  i^  H 
S.  Sfoan,  Chryf. )  Suffragatur  &  A  C^rittus  Alexandrin.  g^    •* 
lib   de  Adoratione  in  Spiritu^  &  Veritate  %  dicens :  i,  „  Si    ^ 
»  verum  eft  *  bmnem  Sacerdotem ,  ut  facrificium  of- 
^jferati  ftarei  nec  confeflfor  unquam,  ant  ejufdem 
n  coUega  gloriae  poffit  inteiUgi  cum  DeOi  cui  facrifi*- 
t>^  cat,  quomodo  non  inufitatus  piane  Sacerdos  Chrii» 
»  ftu9  eft ,  qui  &  in  divinitatis  throno  confidet,  &  ^ 

ty  tamen  ut  nomo  facra  facit ,,  ?  Hic  manipulus  eft  Levii  ifi 
novarum  frugum^  qui  a  Sacerdote  coram  Oomino 
tlevatus  landificatur,  &  confecratur,  ut  acceptabi** 
lis  eflct  pro  populo*  Hic  Agnus  imraaculatus  in  ho« 
locauftum  oblatus  Domino«  ^»  ^  Delibatio  veluti  qude^ 
^  dam  noftrae  maflae^  oblatus  eft  Deo,  ac  Patri  pri<^ 
„  mogenitus  ix  mortuis  fadus «  &  primitiae  refur* 
^  redionis  omnium,  in  ipfum  coeI|]m  afcendens.  Ob« 
^  latus  eft  autem  tamquam  ek  omnibus,  &  pro  omni- 
9,  bus,  ut  omnes  vivificaret ;  &  tamquam  ex.aroi 
^  primus  manipulus  offerrettr  Deo ,  ac  Patri  ,^ .  ( iVu 
qutt  S4  CyrtUus  lib.  4*  in  Joan. )  Agnus  eft  imma-» 
culatus  t  qui  etfi  in  cruce  madlatus  fit »  ideo  tamea 
madatus  eft  t  ut  in  coeleftis  Tabetnaculi  Altare  non 
manutadlum  inferretur,  ibique  fe  ipfum  perenniter 
offerret,  non  igne  materiali ,  fed  igne  divinitatis  con* 
fumptus,  abforpta  ttiorte  rn  viftoria.  Undc  S.Augnfi^ 
Enarratione  in  PfaL  i  ^or.  „  „  lllud  eft  ( inquit )  facrift* 
j,  cium  velpertinum,  Paffio  Domini «  crux  Domini^ 
'  I,  oblatio  vidtimaB  falutaris ,  holocauftum  acceptum 
j^  Ueo.  Iliud  laerificium  vefpertinum  $  fecit  in  Rc« 

„fur* 


.efit  14* 


Mm€i^ 


446        ThcoU  Dog*  &  Moral,  T  jb*  I. 


I,  furreiflioiie  milnus  tDatutinufn  |>.  Hmc  S<  Joan, 
Apocalypfis  S'  ^'^'1  inqujtj  in  mcHo  ihreni  Agmim 
fiamem  lamqmm  Qcajum^ 

Pulchre  ^*  CyrilluM  AhxandrinMs  Epift^  ad  4cacium^ 
quae  Dt  capro  emiffaric  infcnpta  eft-  Lhrifto  adaptaC 
facnficiuni  gemini  pafteris,  quarum  alter  ocLideba* 
tur?  alter  prioris  (anguine  cruentatus  in  iolitudinent 
dimittebatur*  CBEfo  pattere  Cbriftus  mortalis ,  &  ia 
cruce  matlatus ;  fuperftite  vero  paHere,  &cru€ntato 
immortalisi&incoelumafrumptus  adumbratur^  utfo- 
bique  tamcn  faoftia*  Quamobrem  novum  hoc  in  cce< 
lis  IpeL^acuIum  admiriiti  lunt  Angeli »  hunc  in  mo« 
dum  percontati:  ^is  efi  ifie^  qni  vtnit  de  Edi»m^\ 
tindis  wfltifui  de  Bofra^^  *  ^nare  rubrum  tft  indamtn^ 
tum  tuum  j  &  vefiimcntM  tua  fuut  cdcantitm  in  tor* 
eularil  Verba  S*  Cyrdli  legerc* jucundum  erit-  „ ^  Tinr< ^ 
gebatur  (in^uit)  paflcr  vivus  io  languine  occifi ;  & 
fanguine  quidem  iJlius  cruentatus »  pafttonisque  pro« 
pemodum  particepsi  in  foiitudinem  dimittebatur*  Ad 
coelum  enim  Unigenitum  Del  Verbum  una  cum  cat^ 
ne  fibi  unita  rediit>  eratque  novum  hocin  coclisfpe-aj 


DeFid^  »  &  Symbolo#  447 

Xriifox»  tr  bofpites  fiifcr  utrmB^  ac  patriam  ioquiren-  Hebn,  ttl 
tes»  dvisfanSorHm  ^  &  dmtfiicos  Dci. . .  Nmfira  ctum  fy^^  ^* 
converfmo  in  csiis  cfi  i  (inquit  Apoftolus.)  Liberos 
cordi6  oculos  ad  illam  altitudinem  9  in  aua  Chriftus 
eft,  erigamus.  ^  Surfumvocatosanimos  deiideria  ter«»  ^^^['^il^ 
^  rena  non  deprimant^ad  aeterha  prxeledos  peritQra  jQom  ^ 
^  Don  occupent ,  viam  veritatis  ingreflbs  fiiilaces  il« 
^y  lecebrae  non  retardent,  &  itaa  Fidelibus  haec  tem- 
^,  poralia  decurrantur  >  ut  peregrioari  fe  tn  hac  mundi 
y^  valle  cognofcant,  in  qua  etiamfi  quasdam  commoda 
,,  blandiantur  5  non  ampledenda  nequiterj  fed  tran* 
,,  feunda  funt  ipiiittuw  Totis  fidei  viribus  nitamur« 
„  ut  ficut  I>ominus  noftro  cum  corpore  ad  fupernft 
^  cbnlcendit  1  ita  nos  quoque  membra  ejus  effedi* 
„  Caput  noftrum  officiofis  defideriis,  ac  bonorum  ope- 
„  rum  Itudiis  jam  fequamun  Afcendamus  poft  euol 
^  compundione «  benevolentia  concordia ,  charitate  ^ 
^  aicendamus  &  per  ipfarum  adminicula  paffionum^ 
I,  Quomodo  autem  poft  eum  per  paffiones  noftraa 
^poffimus  afcendere^  fiquisroget»  hoc  utiquemo« 
yy  do :  fi  unufquifque  noftrum  fubdere  eas  fibi  ftudeat» 
^y  &  eminencia  dominantis  animi  fuper  eas  ftare  con-* 
^  lueicat  1  ex  ipfis  fibi  gradum  conflruat ,  ouo  ad  fu« 
^  periora  confcendat*  Sublimabunt  nosf  fi  fucrinc  in^  S.MAfek 
,,/ra  nos.  Dc  nofiris  ctiam  vitiis  fcalam  nobis  facimus^  F  fto^** 
^  fi  vitia  iffa  calcamus,  Caeterum  cum  Chrifto .  id  eft» 
,^  humilitatis  Magiftro  >  non  afcendit  fuperbia ,  nec 
,,  cum  bonitatis  auclore  malida»  nec  cum  pacis  amico 
yy  d  fcordia .  nec  cum  Filio  Virginis  libidot  atque  lu^ 
^xuria.  Non  afcendunt  vitia  poft  virtutum  paren- 
^  tem »  nec  peccata  poft  Juftum  $  nec  infirmitatea 
)>  poffunt  ire  poft  Medicum.  Chriftum  afcendentem 
5,  lequamur  myfticis  virtutum  omnium  gradibus«  Bca* 
tus  viy  ,  inquit  Propheta »  cujus  cfi  auxilium  abs  te  l^falol.  t]; 
alunfiones  in  cordc  fuo  difpofuit*  .4  Ibunt  dc  virtute  in 
vt^tutemt  vidcbitur  Dcus  Diorum  in  Sion.  Humilitate 
piselertjm  afcendamus,  haec  eft  via«  Qui  aliter  va:^ 
dit,  Codit  potius,  quam  afcendit,  quja  fola  eft  hu* 
miiitas  j  quse  exaltat ;  fola  9  quae  ducit  ad  vitaai« 

^,,>Chri* 


cft:  Ommit, 
^p  txMim^  kmmiUdum'^  0  pemrfitii!  O 
<^  ^ 

^  nofd  t  &  cd&adiaci 

i^  qutnatno  focrai  tc  § 

^  lof ,  qm  «1      " 

i^  viim  inandiionm  ioontiiti  Be^ »  q»  vlii£|iir  i 

j^dacefTi  habet,  iioa  fllam  refQgiQa  ipfritiiin, 

iy  qui  Ibtim  iitlenJerc  Toluit^  &  toca 

tera  pcTtuflus  clt  A'm  micih  p&ptim  ttm^  <r 


•1 


De  Fide,  &  STmbolo»  442} 

$.    1 1  L 

jtfcenfionis  Chrifii  fniSus^  tf  utiUtMtes. 

Quamvis  corporis  fui,  &  facrs  humanitatis  fenfibi« 
lem  prsfentiam  Chrijlus  Jefus  Afcenfione  fua  Fi* 
delibus  fubtraxerit,  pr^ntia  tamen  divinitatis  ft^^M^i.  ^, 
nuiquam  iplisdecll.  Ecce  (inquit)  ego  volnJcHm  AwuyiBf. 
omnibus  diebus ,  nfque  ad  confunmmonem  facHli^  Qui 
tmmanuel  ^  ideni « Nobifcum  Detts  >  vocatur  p  „  „  lo^ 
plet  proprietatem  nominis  fui>  &  qui  afcendit  ia 
coelos )  non  deierit  adoptatos ;  qui  fedet  ad  dexte- 
ram  Patris«  ipfe  totius  habitator  eft  corporis»  S^ 
ipfe  deorfum  confortat  ad  patientiam  ^  Qui  furfuiq 
invitat  ad  gloriam  >,  51*  ( inquit  S^  Leo  ^erm*  2*  de 
RefurrtS.Domini^  cap.  3.)  Ipfe  vero Chrifti in  coeloi 
AfcenfuS)  quo  fenfibilem  fui  corporis  praefentiam  ncM 
bis  fubtraxit »  longe  majore$  utilitates  nobis  pepc" 
rit,  quam  ejus  fenfibilis  praefentia  peperiflfet*  '#M.*Aiii» 

L  Chrifti  nimirum  Afcenfione  gloriofa    fidd  no»  cSfionc 
flrae  merito  maximus  cumulus  acceflit  Nam  fides  fidei  noilrii 
earum  rerum  eft,  c^use  non  videntur,  atque  ab  fao^it^erituni 
piinum  ratione*  Sc  intelligentia  remotaB  funt;  Icaque  •^K*»»* 
fi  Dominus  Jefus  a  nobis  non  difcefliflret^  fidei  no« 
ftrae  meritum  minueretur  ;  fiquidem  ab  iUo  Beaci  pne» 
dicantur,  qui  non  viderunt,  &  CredtderHnti  Hinc  etiam  J^*^  ^^ 
ipfe  difcipulis  ait  de  SpiritU  fando  *  Arj^uet  mundum 
de  ju/iina ,  comparando  fcHicet  credentiufti  juftitiaiii  *       ^ 
cum  iniquitate  infidelium.  Hsec  enim  comparatio  eft  ' 
infidelium  vituperatio.  De  juflitiaj  (inquit)  quiA  ai 
Patrem  vado ,  &  jam  non  videbitis  me.    ,,  QuapropteC 
^  Mundus  de  peccato quidem  fuo,  de  juftitia  vero  ar-» 
gi  guitur  aliena ,  ficut  arguuntur  de  lumine  tenebrat# 
M  Quantum  enini  malum  fit  eorum  ,  qui  non  cre^ 
^  dunt  I  non  folum  per  feipfum,  verum  etiamex  bono 
,>  potefteorum  apparerei  qui  credunt*    Et  quoniani. 
„  irta  vox  infidelium  efle  confflcvit :  Quomodo  credl^ 
,,  mus ,  quod  non  videmus  7  ideo  credentium  juftitiadl 
^  fic  oportult  definiri  :  ^ia  adPatrem  vado ,  &  jam 
^tton  vidcbitis  me.   Nam  &  qui  viderunt  Chriftum^ 

Tm^  /•  F  f  '     ^  noq 


j»ro       TheoL  Dog.  &  Moral.  Ub.  L 

^  tion  iti  eo  laudata  elt  fides  eorum ,  qtiia  credebut  ,* 
}, quod  videbanE  ,  idell»  Fitium  huinims;  fcd  quia 
„  credebant,  quod  non  videbanc,  id  cft^  Filium  Det. 
,,  ,j  Cum  vero  &  ipfa  forma  fcTvf  fubtracla  eorum  e:^ 
fetafpedibus  >  tum  vero  eicttmni  parte  impletum  eft  , 
lom-  «•  Ifufiitf  exfide  vivii,  Ipfa  elt  juftitia  fidei »  de  qua  dicit 
tf  Cot»  !•  Apoflolus :  Etfi  cognQvimMf  CbrHiitm  fccBndkm  t^rnem  » 
ftd  nunc  jam  non  navimiis.  Erk  itaqudt  inqHHy  veftfl 
juftitia,  qua  mundus  arguetur;  ^ia  vaia  ad  F^rcm 
&  jam  non  videbins  me*  Quoniam  in  eum  >  quem  oon 
Tidebitis  ,  credetis  in  me;  &  quando  me  vtdtbids 
quod  cuncero,  noti  videbitis  in  mc,  quod  fum  vo- 
bifcum  modo ;  non  videbidshumilem,  led  excrllumi 
non  videbitismortalcm- fcd  fempiEernum;  non  vide* 
bitis  judicandum ,  fed  judicaturum ;  &  de  hac  Hdc  ve* 
ftra ,  id  eft  ,  juftitia  veftra  arguct  Spiritus  lanctus 
incredulum  Mundum,,,^.  Ita  hunclacumexpUcat^* 
jiHgufl*  Tract.  9>-  "*  ^04nnem* 

Magnum  Fidei  robur,  &  incrementum  exgloriofa 
Chrifti  Domini  noftri  in  ccelos  AfcenGone  accciIilTe« 
confirmat  S\  LeaStrm*  2*  rft  AJctnftQne ,  cap*  2»  3*  & 


DeFide,&Symboto#  4^f 

te  prsefentior ,  qui  fadus  efl:  humahitate  longinquiorf 
Tunc  ad  asqualem  Pacri  Filium  eruditior  fidcs  greflii 
mentis  coepit  accedere »  &  contredatione  in  Chrifto 
corpores  fubftanciae  >  quae  Patre  minor  eft  >  non  ege« 
re ;  quoniam  giorificati  corporis  manente  natucaj  eo 
fides  credentium  vocabatur>  ubi  non  carnali  manu  » 
fed  fpiritali  inteiledlu  >  par  Genicori  Unigenitus  tan- 
gereeur.  Hinciliud  eft,  quod  poft  Refurredioneoi 
luam  Dominus  iMariae  Magdalenae  perfonam  Ecclefiae 
gerenci ,  cum^d  contadtum  ipfius  properaret  acceci&- 
le  )  dicit :  NoU  mt  tangtrt ,  nondum  cnim  afcendi  ad 
Fatrtm  meum,  Hoc  eft:  Nolo,ut  ad  me  corporali* 
ter  venias ,  nec  ut  me  fenfu  carnis  cognofcas.  Ad  fub« 
liraiora  te  diflfero>  majora  tibi  praeparo;  cum  ad  Pa- 
trem  afcendero  ,  tunc  me  perfedius  >  veriufque  palpa^ 
bis>  apprehenfura  >  quod  non  tangis,  &  creditura» 
quod  non  cernis  „  „. 

Eumdem  locum  tradans  S^  Bemard,  Serm>  28.  ia 
Cantica :  ,, ,,  Miccitur  ( inquit )  ad  certiorem  fidei 
cognicionem,  quaeapprehendit,  quod  fenfus  nefcit» 
experimentum  non  invenit :  Noli  me  tangere.  Hoc 
eft :  Difiuefce  huic  feducibili  fenfui»  innitere  Verbo» 
fidei  aflfuefce...  Difce  id  habere  certius»  id  tutius  fe* 
qui»quod  illa  luaferit«  NoUmetangere  ^  nondumenin^ 
nfcendi  ad  Patrem  meum.  Quafi  vero  cum  afcenderit  > 
tunctangiabea  velit,  aut  ppffit  Et  utique  poterit» 
fed  afFectu ,  non  manu ;  voto ,  non  oculo »  fide ,  noil 
fenfilbus.  Quid  tume  (ait  )  modo  tangere  quaeris  * 
quae  fenfu  corporis  gloriam  aeftimas  Refurredionis  „„  7 
Vcrbum  aecernum  Patris ,  Angelorum  cibus ,  panifque 
perfei^us ,  Incarnatione  lac  nobis  infantibus ,  &  folido 
cibo  capiendo  imparibus  praeftitit;  „ ,,  Ut  quafi  a  ma** 
milla  carnit  ejus  enutrici  >  &  per  talem  laiftationem  aP> 
fueti  manducare ,  &  bibere  Verbum  Dei  >  &  eum  >  qui 
eft  immorcalicacis  Panis,  qui eft Spiritus  Patris,  in  no- 
bis  ipGs  eum  concinere  poffemus.  ( inquit  S.  Iraeneus» 
lib.  4  cap  .24. )  Quid  eft  Panis  Angelorum  ?  /«  principio 
erat  l^erhum ,  &  l^erbum  erat  apud  Deum.  (^uomoda 
Panem  Angelorum  manducavit  homo  ?  £t  vetbim 
F  f  »  w« 


TlieoL  Dog.  5c  Moral.  Lib*  L 


Tnro  faSum  efi  ,  &  habnavit  in  m^iu  Igkur  „  ,j  Mitet 
Sapientia  ,  cum  fitin  excelfis  Angelorum  foltdus  ci- 
bus,  dignata  eftj  quodainmodo  Taiiiefbere  parvuUs» 
Sed  iple  homo  Chriftus  i  qui  vera  carno,  vera  cruce , 
vera  morte,  veia  Relurredione  fincerum  lac  dicituc 
parvulorum  ,  cum  benea  fpiritualibus  capituri  inve- 
nitur  Dominus  Angelorum.  Proinde  neciic  panruli 
funtladandi,  utfempernon  intelligant  Deum  Chri- 
ftum ;  nec  fibi  abladandi  >  ut  deferant  hominem  Chri- 
itum.  Quodalio  modo  ita  dici  potelt;  Nec  fic  ladan- 
di  funt  s  ut  Cre?ttorera  nunquani  intelligant  Chriflum; 
necfic  abladandi  >  ut  Mediatorcra  unquam  defcrant 
Chriftum,,,,  (inqmS,  A^gitft^TrBd  98*  "»  ^<>'^*) 
Hoc  inetFabili  modo  ablaftati  funt  Fideles ,  cum  Chrt- 
ltu5  in  coelos  afcendens  carnis  fuae  conlpedum  ipfii 
fubduxit ,  ut  cibum  folidum  >  id  eil  >  verbum  Dri ,  pcc^ 
quod  facla  ilmt  omnia,  jam  per  carnem  ejus  fortia* 
tes  efterti ,  fidc  contemptaremur,  eoque  cum  Ange- 
lis  reticeremur,  jam  Ipead  illorum  aequalitatem  ptom^ 
vefti. 
Seaindu*       IIp  Chrifti  enimvero  in  coelos  Afcenfio,  ad  con*^ 


De  Fide  &  Symbolo»  4^i 

per  ineSabilem  Chrifti  gratiam ,  quam  per  diaboli 
amiferamus  invidiam.  Nam  quos  virulentus  inimi- 
cus  primi  habitaculi  ielicitate  dejecit ,  eos  fibi  con- 
corporatos  Dei  Filius  ad  dextram  Patris  coUoca vit „,)• 
Habemus  Dominum ,  &  Salvatorem  noftrum  Jefum 
Chriltum  prius  pendentem  in  lignot  nunc  fedentem 
in  coeio»  ,,„Pretium  noftrum  dedit^  cum  penderet 
in  lignos  coiligit,  quod  emit,  cum  fedet  in  coelo.»* 
Chrillus  arcendit  in  coelum,  afcendat  cum  illo  &  cor 
noftrum ;  (icut  enim  ille  afcendit ,  nec  recefEt  a  no*- 
bis,  fic  &  nos  cum  illo  ibi  jam  fumus,  quamvis 
nondum  in  corpore  noftro  facftum  fit,  quod  pro** 
mittitur  nobis.  Neque  enim  propcerea  nobis  defpe- 
randaeftperteda,  &  angelica  cceieltis  habitatio,  quia 
dixit:  Ntmo  afcenin  in  calum  ^  nifi  (fui  dcfcendit  ie  JoaiL)«S|. 
easlo ,  Fiitus  hominis,  qui  efi  in  ccc!o.  Sed  hoc  didum 
elt  propter  unitatem ,  qua  caput  noltrum  e(t ,  S^ 
nos  corpus  ejus.  Cum  afcendit  in  coeium ,  nos  ab 
illo  non  feparamur.  Qui  de  coelo  defcendit.  non  no- 
bisiovidetcoelum,  fed  quodammodo  clamat:  Mem- 
bra  mea  eftote.  fi  afcendcre  vultis  in  coelum*  In  hoc 
ergo  ipfi  int^rim  roboremur,  in  hoc  votis  omnibus 
aeltuemus*  Hoc  meditemur  in  terris ,  quod  compu* 
tamur  in  coelis.  Tunc  exuturi  carnem  mortalitacis, 
nunc  exuamus  animi  vetultatem-  Facile  corpus  le- 
vabitur  in  alta  coelorum ,  fi  non  premat  fpiritum 
farcina peccatorum „ „.  (^inquic  S.  /iug:i{i.  Serm.  2^3» 
aiias  dc  Tempore  1 74.  &  de  Diverfis  90. )  Id  porro, 
ut  confequamur,  ad  Deum  confugiainus  ,  quem 
Advocatum  hibemus  apud  Facrem^  ^fiam  Chrifium  ju-  ]\^^^^^* 
fium. . .  Habentes  Pontificem  magnum ,  qui  pcnctravit  '*  ^* 
cotlos »  ^efum  Filium  Deu  •  •  Adeamus  cum  fiducia  ai 
tbronum  grati^^  ut  mifericordiam  conpquamnr^  &  gra» 
tiam  inveniamus  in  auxilio  opportuno.  Non  accefli.nus, 
Ut  Judsei»  Ad  traQabilemmoHtem  f  &  accenftbilem  ignemy  •^°'*  '*• 
&  turbmem  ,  &  caligmem ,  &  procellam »  &  tubt  fo^ 
uum ,  &  vocem  verborum ,  quam  ,  qui  audierunt  ^  ex^ 
€ufaverunt  fe,  ne  eis  fieret  verbum.  •  •  Sed  ad  Sion  Mon^ 
tem^  &  Civitatcm  Dei  viventis ,  ^crHjatem  cctl^cm% 
Ff»  cr 


4f 4        TbcoL  Dof .  &  BIonL  lAi  L 


(^  v«^f«m  wmOhm  Amgttmmt  fwcfmm:»  ^  0"  £r- 
gi^m  frimiiimrmm  »  f«  mafmpn  fim  m  €miiM  ,  dr 
^mii€fm  cni«v  Ikw,  4^  Jj^riria  ymfimwmm  p&m 
ft&mwmm,  e  Ttfimtxu  mwmi  Mtdimmnm  ^^fmm.  ^ 
Stmgidi  a/mrfimtm  mktimM  Iwfmmam  fm  ^AdL  f^ 
^ff r,  «f  fttmftiii  Imqmrnnm^  Si 
fiimfmts  f 4Wj  f  «1  jiprr  itrrM 
gis  ms,  qmi  ie  imfiM  tmfmumtm  mAi f  mrff— i  ?  Qtiaii 
mtcm  iDqDiinr?  Vota  duriQC& 
tc^^^f.     ilK  Clinllos  oaDiqcic  in  adan  maamm  3010. 

Chniij^no.  vino  Sptricu  tDAjfnimTit .  iic  aim^  4tdk  MactlLtf^ 
a^i^^  UAi  f^  ftrrj»r*j  fMs ,  iln  c/'  cf-  f«r  raaft.  Et  oat^ 
0  Chrifhis  Domint^  ift  ttrm  Tcr&retyrT  omns  i>o* 
llra  cogiutjo  iii  fpfo  hocniiiis  afpeds»  & 
d»ne  detixa  eiTrt,  qai  nos  canm  beoeSci 
rumque  rerrena  quadam  boieTolenda  proreqtiesmior* 
Verum  ia  coeioti  aTcefidcns,  amorem  nofbiim  fpu 
rttu^lem  reddidrt.  effeGSqoe»  m  qocm  ouoc  iblcn- 
tem  cogjtamus,  eum»  ot  Deum  rencraiiQr.  &  di* 
lii>amus.    Qiiamobrem  dilbpulis  iit  c  Si  dH^ertm 


DeFide,&SymboK  ^ff 

\         .... 

]^  nali,  quafi  contriftatum  eft  in  ipfis.  Congregati  fant . 
^tamen  in  unum>  &  cosperunt  orate.  llle  autem 
,,mi(rurus  cratSpiritum  fandum.utimplereteosamo^ 
^  re  fpiritali,  auferens  (jefideria  carnalia^  Faciebat  eot 
,;  jam  fic  intelUgere  Chriftum ,  quomodo  erat  Ver«  « 
yy  bum  Dei  >  Deus  apud  Deum ,  per  quod  fada  funt 
,,  omnia»  „  „  Non  autem  pofient  impieri  tali  intelie^* 
^u,  nifi  carnalis  charitas  ab  eorum  oculis  difceflifiett 
Et  ideo  dixit:  Si  dUigereus  mt  %  gauderetis  utique^ 
auia  vado  dd  Patremj  qnia  Pater  major  me  efl. 
Quafi  diceret  Apoftolis  fuis  !  Non  vuitis  me  dir 
hiittere ,  fed  melius  eft ,  ut  iftam  carnem  non  vide^* 
^is ,  &  divinitatem  cogitetis.  ToUo  me  a  vobis  extc- 
rius,  &  me  ipfo  impleo  vos  interius.  Numquid  enim  . 
fecundum  carnem )  &  cum  carne  intrat  in  cor  Chri- 
ftus  ?  Segundum  divinitatem  poflidet  cor ,  fecundum 
^arnem  per  oculos  loquitur  ad  cor,  k  admonet  fo^ 
ras ,  habitans  intqs ,  uc  interius  nos  convertamur,  & 
vivificemur  ex  ipfo ,  &  formemur  esc  ipfo  „  „.  Sic 
dilTerit  S,  Augufl.  Serm.  164.  de  Afcenftone  Domini. 

Ob  eamdem  rationem  Domrnqs    difcipulis  ait :  Josin.  i^  r» 
Expedit  vobis ,  ut  ego  vadam  ,•  fi  enim  non  abiero ,  Ptf.. 
racletus  non  veniet  ad  vos ;  fi  autem  abiero ,  mittam 
eum  ad  vos,  Tamquam  diceret:  „j,Expedit  vobis, 
ut  haec  forma  fervi  auferatur  a  vobis.  Caro  quidem 
fadlum  Verbum  habito  in  vobis ,  fed  nolo  me  car* 
naliter  adhuc  diligatis ,  5p  ifto  lafte  contenti ,  fem-  " 
per  infantes  efle  cupiatis.  Expedit  vobis ,  ut  ego  v^- 
dam^  &c,  Si  aUmenta  tenera,  quibus  vos  alui,  non 
Tubtraxero,  folidum  cibum  rion  efurietis;  fi  carni  car- 
naliter  hxferitis,  capaces  Spiritus  non  eritis,)^,.  Nam 
quid  eft,  Sinon  abiero^  Paracletus  non  veniet  advosi 
fi  autem  abiero ,  mittam  eum  ad  vos  ?  •  Numquid  hic 
jpofitus  eum  non  poterat  mittere ,  quem  fcimus  fu- 
per  eum  baptizatum  venifle ,  atque  marififle ;  immo 
yero  a  quo  icimus  euo^  nunquam  feparabilem  fuifle  ? 
^„Quid  eft  ergq,  Si  non  abiero  Paracletus  non  ve^  J(ii«.i4  7. 
nict  ad  vos  ?  Nifi ,  non  poteftis  capere  Spiritum,  quam- 
diu  fecund^m  carnem  perfiftitis  noITe  Cbriftum  V  rihdt 
Ff4  iUc* 


4ftf        ThcoK  Dog.  &  Moral.  Lib*  L 

itC^^f.  ille,  qui  jam  agceperat  Spiriturn,  £f /ircgjwwwi, 
inquitT  ieiundkm  carmm  Chvtjium^  ftd  nmntj^im  jtojv  nwi- 
mui,  Etiam  ipfa  quippe  carnem  Chriflij  non  ie« 
cundum  carnem  oovic ,  qai  Verbum  c;irnem  h.luFH 
fpiritualiter  novit„„.  Verba  ftint  *^^t  ^«^a//.  Tracb» 
tu  1 1 4.   i^  ^Qanncfftt 

Idem  paffiLn  conftrmat  SfBernardus^  Sermone  prac 
fertim  20    in  Oiif|£4,  &  Serm*  5.  </?  yiicea/wttc^  \M 
hanc  praecipuam  invifibili  Deo  fuiffe  caufam  afltril 
carnem  allumendi,  &  hominibus  convivendi»  ut  car«! 
nalium,  qui  mfi  carnalitcr  amarcnon  poterantf  cun*. 
^as  primum  a0edtiones,  a  caeterig  lenObilibu>^  amni* 
bus  rebuf  abducbs,  a4  facratilBmj^  ihm  carnis  amo*  ^ 
rem  totas  recoiligeret.  atque  ita  gntdaiim  ad  amo* 
rem  fpiritualem  perduceret.  Carnalj  C  ut  ita  loquar} 
amore  adhserebant  Lhrtllo  incipientes  ^poftoli »  folo 
pr^lctitis  corporalisamore  reliqueranc  omnia,  adeo 
,       vt  tuturae  lalutaris  PallSonis»  &    Mortis,  ne  audire 
quidem  verbum^qujnimiter  (ullinerentt  fed  nec  glo* 
riani  alcendentis  poltmodum ,  nifi  cum  gravi  mo^ 

Joan,  i6.    ror^  rutcipere.  ^i^  ( inquit)  ^^^  totutus  fum  vQbii,  ^ 


De  Fide,  &  Symbolo,  4f7 

ideft»   MnNifi  carnis  pnefentia  Teftris  rubtrabatur 

„  alpedibus » fpiricualis  gratia^  plenitudinein  occupata 

y,  mcns  non  agnoicit ,  non  recipit  aninius ,  non  capit  «  ^ 

^affedus^.  Cbrillus  ait:  Ego  fum  w,  vcritas ,  &  ^"^  ^^ 

vita^  Hoc  eft,  „„Per  mc  venitur»  ad  me  perveni* 

>j  tur ,  in  me  permanetur*    £x  quo  inteiligitur  ( in* 

quit  S^Aiig^  lib.  I.^^  DoSnna  thri/iiana,  cap*B'h) 

9)»Quod  nuHa  res  in  via  tenere  nos  debeat,  quando 

nec  ipie  Dominus « in  quantum  via  noftra  eflfe  digna- 

tus  elt  >  tenere  nos  voluerit  *  fed  tranfire ,  ne  rebus 

temporalibus>  quamvis  ab  illo  pro  falute  noftra  fiifce* 

ptis,  &  geftis,  haereamus  infirmiter,  fed  per  eas  po^  , 

tius  curramus  alacriter  >  ut  ad  euni  ipfum »  qui  no« 

ilram  naturam  a  temporalibus  liberavit  >  &  colloca- 

\ic  ad  dexteram  patris ,  provehi  •  atque  pervenire 

mereamur,,^. 

IV.  Haec  Dona  funti  quae  Chrifius  afcendens  in  aL  *^P"»  ^ 
$um^  dcdit  bominibks ,  Fidcs>  Spes,  Charitas  per  Spi- 
ritum  fandtum  in  eorunj  cordibus  difl:ufa.  Sed&dona 
Bb  hominibus  accepit,  ut  ait  Propheta:  /IfcenJifii  in  ^^^^^j^^J 
Mltnm  ,  ca:piflt  captivitaccm  ;  accepifU  dona  in  bomini*  i^  ^Iq^  gf, 
bts,  ApoftolusaProphetanondiflidet  Chriftusafcen- ccndens 
dens  in  ccelos  dona  hominibus  dedit,  idemque  dona  ^^.  ^^^^ 
in  hominibus  recepit.  Dedjt  ut  unus  cum  Patre  Deus;  &^^1^^ 
accepit  in  £cclefia  fua ,  in  membris  fuis  7  in  Sandis,  oepit> 
&  Fidelibus  fuis.  Cbrifius  enim ,  &  Ecclefia ,  caput^ 
&  corpus,  unus  homo  efi%  unus  Chrifius  j\xt  S^  Augujl. 
f^pius  inculcat  Nunc  in  perfona  fua  propria »  nunc 
in  perfona  membrorum  fuorum  loquitur  apud  Pro- 
phetas*  Ad  perfonam  membrorum  ejus  referendum» 

?uod  ait  Propheta :  Accepifli  dana  in  bominibus ;  ad 
erfonam  ejus  propriam  3  quod  Apoftolus  ait :  Dtm 
4it  dona  hominihus ,  ut  <f«  Aug.  explicat ,  Enarrationo 
in  Pf.  €rj.  Ipfe  ergo  Cbrifius ,  &  dedit  dt  cctlo  ^  &  a€m 
€epic  in  terra^  (inquit  S.Dodor  lib.  ij.  deTrinim 
tatc  9  cafu  19«  \ 


Fs  AR. 


ThcoJ.Dog.&Moral.Lib.  L 


ARTICULUS    VIII. 

^uo  fcftimHt  SyvUfoti  Artictdut  exptiaUHrm 

INDE  VENTURUS  EST  JUDICARE  VIVOS, 
£T  AIORTUOS» 

§.    L 

Mfihiple^  Dei  ^tidicium,   lihvijfmi  tempus  igmtitm^ 
Signa  iUkd  prxccdtmia^ 

EI  Judicium  multiplex  in  Sac,  Litteris  deck- 

ratur ;  unum  DiicretiQnis  ^  dc  quo    Prophet* 

Plalm.  42-  ^udica  met  DenSf  &  difcerne  caufdm  mc^ 

de  geme  mn  fan£fa^   Aliud  Damnatiomst  de  quo  fcri* 

ptum  eft  Joannis  3.  ^i  nan  credi^  jam  juduaiHs  efi ; 

Et  Jo*  S*  ^^  proccdens^  qui  mala  egcrunt  in  refitrre'^ 

Hionem  jtidicii,  Rurfus  judicium  aliud  ocadtum  ^  aliud 

Z.hMf,.TT,manif€liunu  „,,Occultum  judicium  c(t  paena,  qua> 

J'"^^*'^"nunc  unufquifque  homiuum  aut  exercctur  ad  pur* 

*         gationem ,  aut  admonetur  ad  converfionem  ;  aut  (i 

contempferit  vocationem,  &  diiciplinam  Uei*  ex-. 

r^r^tiir  sH  HAmniit-iAni*tn.    TnrlirtTim   m;tnif#fl-]im  <*!>. 


D 


De  Fide ,  &  Symbolo*  4ff 

ftutn  poft  mortem  fiet,  cum  unicuiqoe  Qecefle  eri( 
in  conlpedum  Domini  venire,  &  finguladum  cogi* 
tationum^  verborum,  operumque  omnium  rationeoi 
reddere>  demumque  Judicis  praefentem  fubire  fen- 
tentiam»  Id  porro  duobus  diveriis  temporibus  fiet ; 
primo  ilatim  poft  uniufcujufque  hominis  mortem ; 
lecundo  in  fine  mundi.  Primum  judicium  particulare  ^ 

tii ,  ac  privatum  y  cum  enim  unufquifque  noftrum 
e  vita  migraverit,  ftatim  ad  Dei  tribunal  fiiftiturf  ibi* 
que  de  omnibus  juitiifima  quseilio  hat)ptur;  quaecun'- 
que  aut  egerit  >  aut  dixerit ,  aut  coj^taverit «  cum 
hic  mortaiem  vitam  ageret-  De  i(lo  fcribit  ApoftoU 
ad  Hib^  cap.  9.  Statutum  efi  hoh  inibusfemelmorh.poft 
hoc  aktemjkdUiuni,  Alterum  generale  erit,  cqm  uno 
die,  atque  uno  in  locoi  omnes  fimul  homines  ad 
tribunal  lummi  Judicis  llabunt,  ac  omnibus  omnium 
fsecuiorum  hominibus  fpedantibus  >  &  audientibus, 
finguli  fententiam  in  fe  latam  excipient  1  ftatimque 
reprobi  a  finiftris  Judicis  in  terra  ftantes ,  in  ignem  ^    . 
«tcrnum  cum  diaboio,  &  Ang^lis  ejus  detrudentur;  J^xiitir.^. 
kiedi  vero  >  Chrifto  obviam  rapti  in  aera,  cum  ipfo 
in  Regnum  zternum ,  ipfis  ante  mundi  conftitutio- 
nem  paratum»  convolabunt»  ficque  in  ccelis  femper 
erunt  cum  D^mino* 

De  ultimo  ifto  ^  generalique  Judicio  Symboh*  Apa> 
ftolici  feptimus  Articultis  eft »  quo  Chriftum  ventu^ 
rum  judtcare  vivos ,  &  mortuos ,  profitemur  ;  indct 
inquami  venturum*  quo  afcenditj  fcilicet  e  coelis; 
non  relida  Patrjs  dextera ,  in  qua  fedet ,  haec  cnim 
fumma  poteftas  eft,  &  majeftas.  Cbriftus  autem  ve..  ^^^  ^^ 
niet  Cumporejiate  magna^  Csrmajeftate.  ^uemadmodufi  ^Jj^  ^f^ 
ajfumptus  eft  in  cotlum ,  fic  veniet.  Duobus  autem  mo-        *  ** 
disaccipi  poteft,  quod  Vivos^  O'  mortuos  juaicabit ; 
9,  Sive  ut  vivos  intelligamus,  quos  hic  nondum  mor- 
9»  tuos ,  fed  adhuc  in  ifta  carne  viventes  inventurus 
0,  eft  ejus  Adventus ;  mortuos  autem ,  qui  de  car<> 
yi  pore,  prius  quam  veniati  exierunt,  vel  exituri  funt : 
3,  five  vivos .  juftos ,  mortuos  autem  injuftos*  quo- 
u  niam  jufti  quoque  judicabuotur.  AUquando  enim 

^Jud- 


4^0       TheoL  Dog,  &  IVloral  Libi  h 

I,  judjcium  Dei  ponitur  in  nnlQ,  tinde  Ulud  eH: 
Joan.  (»  *»<^^'  tf«fm  mde  egirunt  in  reJurreShncm  ^Mdicii^ 
I,  AHquando,  &  tn  bono  recundum  quod  diduoi  etl : 
Kalm.  sj.  j,  Df«j  iu  niHmne  iuQ  Jatvitmwe  /ic,  i^  //J  virmte  tm4 
^Jfidica  me,  Per  Judicium  quippe  Dei  tit  ipfa  bono- 
*i  rum  j  malorumque  difcretio  »  ut  Itberaodi  a  miilai 
s,  non  perdendj  cum  malis»  boni  ad  dexterdm  legre» 
„  gentur-  Sic  explicat  S.  A^g*  in  Emhiridto^  cap,  fu^ 
C^terum  &  illi  ipG,  de  quibus  dtcit  ApolL  i»  ad' 
Theff  4.  £f  nos^  ^Hivivimui^  qui  reiinqHimHr^  fimitl 
cum  iUis  rapiemur  in  nubibus  obvi^m  Chri/lo  in  *if r^  ^ 
&  ftc  femper  cum  Domino  erimus^  prius  morientur» 
qaam  beata  immortalitate  cuni  rcliquis  Sanclis  do-  , 
nentur;quod  aperte  colligi  videtur  ex  his  ApatloU 
Terbis  r-  ad  Corinth,  cap.  15*  Scd  dicit  aiit^ui%i  ^^o^ 
modo  refufgmt  mortui  1  3^dii  autcm  carpore  vsnicnt  ? 
Jnftpitns  ,  qui)d  tu  fcminas ,  non  vivificjtur ,  nifi  prius 
moridtur^  &C.  Et,  Omnes  ifuidcm  rcfurgf^mus  ^  Jid  iroJi 
i^mncs  immiaabsmun  Quomodo  autem  fieri  pocerit, 
ut  omnes  refurgant  ,  niti  omnes  moriantur?  Retur» 
reclio  quippe,  niQ  mors  pr^cefferit,  nuUa  elh    Mo- 


DeFidc&Symbolo^  4« 

^na  bora  DominHs  vefitrventHrMsfit.'  De  eodem  Apo* « 
ftolus  2*  ad  Corinthios  $•  fcribit :  Omnes  n0s  manifefta^ 
ti  opQrtet  antt  TribHnal  Cbrifli ,  lit  referat  unHj^Hifqnc 
propriacorporis  y  proHt  gejfit^  pve  bonum^  ftvemalum. 
£t  Apoc  20  dicitur  :  Vidi  mbrtnos  magnoSy&  pHfillos 
in  confpeSu  Tbroni ,  &  Libri  aperti  funt .  •  Et  jndicati 
funt mortui ex  his ^  qum  fcripta  erant  in  Libris..  Et 
judicatum  efi  de  fingulis  fccundumopera  ipforum. 

„  Cluamvis  autem  ultimi  judicii  diem  venturum  ef-  S.  AogDtl» 
,,  fe  utiliter  fciamus ,  &  utiliter  ignoremus  ,  quando  |7|^*     ^^ 
»  venturus  fit ;  Utparatum cor  habeamus benc  viven-  scrirus. 
,3  do  >  &  non  fol|pi  non  timeamus  venturum  illum 
,,diem>  fed  &  amemus  >  ExpeSantes  beatam  fpem  ^  & 
„  Adventum  gloris  magni  Dei ;  &  Salvatoris  nofiri  ^efu  Ad  Tit  f ; 
Cbrifii.  (utloquiturApoftolus*  )  Signatamen  quae-  JodiciiuU 
dam  Adventum  Chrifti  ad  judicium  praecedent»  utp^^^^^^^ 
homines  ad  Judicis  reverentiam  adducantur,  &  ad  nis  praec«* 
judicium  praeparentur ,  fignis  infolitis ,  &  formidan-  dcntibus 
4\s  praemoniti.  £x  his  nihilominus  fignis  certo  cog*  ^^^  ^^ 
Bofci  non  poteft  judicii  tempus ,  cum  partim  ad  exci-  Luc  21. 
dium  Hierofolymorum  ^  partim  ad  Chrifti  adventum  Matth«  14« 
in  corporefuo ,  quod  eftEcclefia»  partim  ad  adven-  **^^^  *^* 
tum  ejus  noviflimum  per  fe  ipfum  pertineant ,  uC  S. 
Augufi.  explicat  Epiftola  199*  ahas  80.  ad  Heficbtum; 
de  Fide  Saculi  infcripta.   Quamobrem,  quod  Chriftuf 
Dominus  ait :  l^igilate »  ne  cum  venerit  repente ^inveniat 
vos  dormientes  ,    ad  omnes    pertinere    declaravit» 
^  „  Tunc  enim  unicuique  veniet  dies  ille »  cum  ve- 
nerit  ei  dies ,  ut  talis  hinc  exeat ,  qualis  judicandus  eft 
ilio  die*  Ac  per  hoc  vigilare  debet  omois  Chriftianus »  ^ 

ne  imparatum  inveniat  ei^  Domini  adventus*  lmpara« 
tum  autem  in  veniet  ille  dies  >  quem  imparatum  invene- 
rit  fuae  vitae  hujus  ultimus  diesC  i^^^^i^  S.  Augufiinus»  ) 

Diem  Domini  venturum  non  eflfe ,  certum  eft »  nifi    Antidiri* 
Antichriftus  prior  advenerit.  Homo  quidam  erit  fin-  ^^^ 
gularis  iniquiflimus ,  divinos  honores  ufurpans  >  Chri* 
ftum ,  &  Regnum  ejus,  id  eft »  Ecclefiam  perfequens 
ea  perfecution^ ,  qualis  non  fuit  ab  initio  mundi  ufque  Mttth*  t^ 
modo^  neiit4efit;t  :klGi$  miraculis  maximam  hominuia 

par- 


^6%       Theol  Dog.  &  MoraL  LiB.  h 

partem  fcducens  &  ad  defeftionem  a  Chrifli  fide*  &r 
cultu  pertrahens.  Dc  quo  iipoftoitis2*  gdTbcJfjhnu 
ccrffis  2.  fcribit :  Homo  peccaii  ^  fitats  perduioms  ,  ^ni 
advcrfuiur  >  &  cxtoUiiHr  fupr^  omnc ,  quod  diusur  Deut^ 
4ut  quod  QoUtHr^  ita  ut  in  Tcmph  Dei  Jedeat  >  ofiendcmfi 
tJfm}uam  ftt  Deui  *  ^.  Et  tunc  revelabkur  iUe  JmquMs; 
tjutm  Donnnus  fjefus  intcrficiet  fpiritu  oris  fui  ^  &  dCm 
firuct  ill uji ra t io ne  adv entu s  fui  eu m  ,  c ujus  efl  adventui 
fecundfttn  operationfm  SatJnsin  omni  virtute  y  &  (tgnis^ 
tr  prodigiis  mcndanbus  ^  &  in  omni  jedu^iQne  ini^Hita* 
tis  fis ,  ^ui  pereunt ;  eo  quod  charitatcm  veritatis  tion 
rnepcrum  ^  ut  f4vi  fierem^  Caetci|f)ene  omnia*  qu2e 
de  Antichrifto dicuntur,  vcl  obcurarunt ?  vei  incerta, 
Cum  autcni  improborLim  hominum  caput  futuruni 
fit,  jam  ab  initio  EccleG^e,  immo  ab  initio  mundi 
fornidri  coepit  corpus  ejus,  praeparari  populus  ejus, 
in  quoprimastenent  Haeretici-  Unde^*  '^^W^i  ibidcni 
ait  ;  Myflcnumjjm  operatur  iniquitatis,  Et  S*  ^oanne$ 
Epillob  I.  Cap.  Z.  ffiioli  ,  noviffma  hora  €ji;&  ficut 
audtihs  .  quia  Antichriflus  vemet ,  &  num  AntichriM 
midtt fiSfi  funt ,-*  Ex  nobis prodierunt ,ftd non erant  ex 


De  Fide  &  Symbolo*  4^1 

uun€  funt^  &  tertA^  eodem  vtrho  repofiti  funt ^  ifnire^ 
fervati  in  die  ffudicii «  tr  perditionis  impiorum  homim 
num,  (inquit  S.Petrus  Epift^l.  cap.3.)  Advenietau^ 
tem  dies  Domini  ut  furi  in  quo  cmli  ma^no  impetu  traum 
fient  ^  elementa  vero  catore  folventur  ^  terra  autem »  & 
qua  in  ipfa  fum  opera ,  exurentnr.  Cum  Igitur  h^e  omnia 
diffolvenda  ftnt  >  quales  oponet  vos  ejfe  in  fanSis  con^ 
werfationibus ,  &  pietatibus .  expeOantes ,  &  properaum 
tes  in  adventum  diei  Domini^  per  quem  cetli  ardentes 
folventur^  &  etementa  ignis  ardore  tabefcentl  Novos 
vero  calos  ^  &  novam  terram  fecundum  promijfa  ipftus 
expeSkmus  ,  in  quibus  juflitia  babitat.  Propter  quod  « 
ebariffmi »  hitc  exfpe^antes ,  fatagite  immaculati ,  & 
inviolati  ei  inveniri  in  pace.  t3enique  Ecclefia  Chri* 
ftvimfudicaturum  vivos^  &  mortuoSf  &f£culuntper  ignem 
profitetur  >  quod  ab  Ifaia  Propheta  prsdidum  e(t :  ^ 
^uia  ecce  Dominus  in  igne  veniety  &  quafi  turboqua*  iralx  iii 
drigit  ejus ;  reddere  in  indignatione  furorem  fuum ,  & 
increpationem  fuam  in  flamma  ignis ;  quia  in  igne  Do* 
minus  dijudicabit. 

$.     I.  t 

Generalis  ^f^dicii  Caufa. 

Cum  praeter  privatum  de  fingulis  •  alterum  etiaiQ 
de  univerfis  hominibus »  exerceri  judicium  ne« 
ceflTe  fit;  praeter  Dei  verbum,  communemque  Chri« 
llianorum  omnium  fidem»  congruae  quoque  rationes    t|t  p  q 
afierri  poflunt ,  quas  exponunt  Sanaus  Thomas ,  &  ^^^  ai.  sT 
Concilii  Tridentini  Catechifmus. 

Prima  eft,  quia  poft  hominirm  mortem  interdum  Prinia  ra« 
fuperllites  funt  filii,  vel  difcipuli,  exemplorumi  fanae  ^^  ^^ 
dodlrinac,  vel  errorum ,  fandlioris  vitae,  vel  pravorum  *^'***** 
bperum  amatores,  fedatores,  propugnatores ,  pro- 
pagatores.  Quibus  rebus  ipforum  mortuorum  proe* 
mia,  &  poenasaugeri  necefle  e(l«  Cum  igitur  haec 
utilitas  ,  vel  calamitas  ad  plurimos  pertinens  1  non 
priusfinem  habitura  fit,  quam  noviflimus  mundi  dies  .^ 
advenerit»  aequum  erat»  de  uoiverfa  hac  rede,  auc 

pravi 


10  alte- 


TheoL  Dog.  &  Moral.  Lib.  L 


prave  faclorum ,  diflorumque  ratione  perfe^tam  qn»- 
Itionetn  liaberi,  quod  fieri  nonpoterat  nifi  factocom- 
muni  omnium  Judtcio.  ^HaprQpnr  txlptQ,i  mc^  duit 
[>omintti  ,  (  Sophonjaej.  )  in  dir  wtfurrcShm$  mmk 
futfirum^  quia  judkium  mefim  ^  ut  ctffigre^rm  jjiirm, 
Cr  coUif^am  r€gtta,  &  cjfkndAm  fuper  eoi  inaighaiig&em 
meam ,  omncm  iram  fitroris  ma^  in  igmi  cmm  axU  ^i 
devordbitur  omfsii  icrr^* 

Secunda  efl,  quod  piorum  famafacpeledacur,  itit- 
pii  vero  innocencix  laude  commendentur*  Quam  ob 
reni  divinse  jultiti^  ratio  podulat,  ut  pii  er^ptam  jn< 
juria  apud  homines  exillimutionem»  m  publico  um* 
verrorum  hominum  conventu  i  &  judicio  recupercnt  j 
Cuni  Chnltus  Judex  IUuminabii  abjiondHa  ttmbr^rkm^ 
&  mamfiftabn  ^QnfiUa  cordiumi  €^  tmne  lami  erit  mmi* 
€uiqi4€  a  Deo'^  cum  Libris^erth^  Id  eft  flrtguloruni 
conlcientiispat^ntibuSi  boni  fummo  honore  alKckn* 
tur  I  &  filii  Dci  ab  omnibus  agnofcenCur ,  eorum^ 
que  pr;£clare  ge(la  cundii  innotefcent,  &  ab  ieqmilimo 
Judiu;e  coronabuntur-  Malivero,  ac  reprubi  iniimtf^m 
tur  tofififfion€  peccatis  fuiSf  quamvis  occultiiBniis,  pra> 
vh  df  nHeriis  *  cnf^if,itinnihni ,  nciprjhiiA  in  nuhliriwii 


De  FiJe  ,  &  Symbolo^  46^ 

Nos  infenfati  vitam  illorum  ajlimabamus  infaniam  ^  & 
finem  iUorum  fine  honore :  Ecce »  quomodo  computa$i  funt 
inter  filfos  Dei,  &  inter  SanSosfors  illorum  efi^  Ergo 
trravimus  a  via  veritatis  >  &  jufiitis  tumen  nou  luxit 
nobis  I  &  fol  inteiligentin  non  ortus  efi  noUsk  Lajfatf 
fumus  in  via  iniquitatis  ^  &  ptrditionisi  &  ambulavi^ 
mus  vias  difficiles  /  viam  autem  Domini  ignoravimuu 
^id  nobis  profuit  fuperbia  f  Aut  divitiarunt  jaSantii^  , 
auid  contulitnobis  i  Tranfierunt  omnia  iUa  tanquam  nm^ 
ora^..gii^i  autem  in  perpetuum  vlvent^  &  opudDo^ 
minum  efi  mercet  eorum ,  &  cogitatio  iUorum  apud  Altip» 
fimumk  Ideo  accipient  regnum  decoris^  &  diadema  fpe*, 
cieidemann  Dominif  quoniam  dextera  fua  tegeteos^  HT 
bracbio  fanSo  fuo  defendet  iUos^  Summus  aUtei!]  erit 
honos»  quo  Sdndi  affidentur,  fiquidem  Chrifto  ru- 
premo  Judici  aflidebunt  >  cum  ipfo  mundum  judicatu-  ^^^  n^ 
rL  Unde  ipfeait:  Amen  dicovobis^  quod  vos^  quife^  ^ 

€uH  efiis  me^  fedebitis  &  vos  fupet  fedes  duodecim ,  judi^ 
€antes  duodectm  Tribus  Ifraelk  £t  ^pofkoX^  SanSi  ^  in* 
quit>  de  boc  mundo  fudhtAunihh.  In  vobis  judicabitur  '•  ^-  * 
mundus.i.  NefcitfSiquoniamAngelosjudieabitlsui^  ^ 

_  Tertia  judicii  generalis  ratio  n«c  eft:  Quod  San*  ttoi 
di  •  &  reprobi  homines  ^  quaecunque  in  irita  tgti^ 
tunty  non  fine  corporibus  egerint;  nnde  bona»  St 
mala  opera  ad  corpora  etiam  peftinenti  Telut  ad  in* 
ftrumenta»  Maxime  igituf  conveniens  erat  i  corpo» 
tibus  una  cum  eorum  animabus  debita  sternsfc  gloriat 
t^roemia  >  aut  fupplicia  impertiri »  quod  neque  fin0 
omnium  hominum  rerurl-e^ione>  neque  fine  gene^ 
rali  judicio  fieri  poterat  y^  ^  Dicimus  plenum  primo^ 
perfedlumque  credendum  judicium  Dei,  ut  ultimum 
jam>  atque  exinde  perpetuum ;  ut  fit  quoque  juftumi 
dum  nori  in  aliquo  minus  >  ut  fit  quoqUe  Deo  dU 
gnum ,  dum  pro  tanta  ejus  patientia ,  plerium »  at^ 
que  perfe<flum.  ttaque  plenitudinerii »  perfedionem* 
que  Judicii  nonnifi  de  totius  honiinis  fepraefent»* 
tione  conftare.  Totum  porro  hominemex  utriufqud 
lubftantise  concretione  parere;  idcircoin  utraque  ex^ 
bibendum,  quem  totum  oporteat  judicari  #  qui  niCl 
Xom.  A  G  g  totiitf 


466         Theol  Dog,  8l  'Moml  Lib,  h 

totus  utique  non  vixerit.  QuaUs  ergo  vixerit,  taletii* 
kdicari)  qur  de  eo,  quod  dixerit>  habtrat  judicari 
Vita  ell  enim  caula  judicii*  per  tot  fubftantias  difpun* 
genda,  per  quot  (&  funtla  eft,,i„  (ioquit  Tenaiis^ 
fiks  hbro  de  RtfitrnBione  Carnii.) 

QuarEa  ratio  ex  divina  Providentia,  Sapientia,  9k 
Jultitia  pctitur,  quas  vindicari  palam  in  omnium  ho^i 
minum  conventu  >  ac  laiidari  dtcet  Cum  enim  ad< 
verfa  j  &  prolpera  promifcue  nonnunquam  bonis,  M 
malis  eveninntp  ob  arcanas  quidem»  licet  adoramlii 
rationes;  hinc  fir,  ut  plerique  divinx  providendxy 
ac  jullitiae  obloquantur;  &  viri  etiam  julti  commo^ 
Veantur  interdum ,  Cum  improbos  potentes  OpibuSi 
&  honoribus  florentes  animadvcrtunt.  A/ri  a^remptni 
^faliiL  »7.  motifnntpedes  (  inquit  Propheta  )  pene  efidfi  fmt  grtf^ 
fm  mci  i  qaid  ^davi  faper  imqms »  pactm  peccAtaruwi 
videns^,*  £ue  ipfi  peccatores ^  &  abmdAntet  fn  f^cui^ 
§btinucrunt  divitias ;  &  dixi  t  Ergo  fine  canfi  fafiificavi 
€0T  mcum ,  ^  Idvi  inter  innocentes  mantis  meas  i  &  fm 
fiagclUtus  ti/ta  die^  €&•  cafiig^tio  mca  in  mirutinis,  Nc 
celfe  igitur  eratt  generale  judicrum  exerceri»  iii< 

nnp  hnnijs  nro^min.  imnrnhk  riinnlicia  nalam  flf>r!f^m£ 


De  Fide  &  S]rmbo]o;  4^7 

^,  G  mortui  fumus  ?  Intustft  radix.  Ubi  radiz  rioftra » 
fjbi  Sc  vita  no(lra>  ibi  enim  charitas  noftra,  Etvits 
^veflra 9  inquit 9  abfcondita  efi  citm  Cbrifio  in  Deok 
,^Quando  arefcit,  qui  (ig  habet  radicem?  Quanda 
99  autem  erit  ver  noftrum  ?  Quando  seihs  hoftra  ? 
„  Quando  nos  circumveftit  dignitas  foliorum  %  & 
^  ubertas  fru(3uum  locuptetat  f  Audi»  quod  fe^uitur : 
Zum  Chrifius  apparnerit  vita  vefira  ^  tunc  &  vos  appa^ 
rebitis  cum  ipfo  in  gloria^  Hinc  S.  Augufi.  Ub*  20.  de 
Civitate  Dei ,  cap.  i«  ait :  „  ^  Cum  ad  illud  Dei  ja« 
diciuni  veilednius .  cujus  tempus  jam  proprie  diei 

{'^udicii  I  &  aliquando  dies  Domini  nuncupatur ;  notl 
blum  quascunque  tunc  judicabuntur,  verum  etiani 
quaecunque  ab  initio  judicata ,  &  quaecunque  ufqud 
ad  iliud  tempus  adhuc  judicanda  funt ,  apparebunt 
cflfe  juftiflima.  Ubi  hoc  quoque  manifeftabitur  9  quaoi 
jufto  judicio  Dei  fiat  >  ut  nunc  tam  multa ,  ac  pene 
omnia  jufta  judicia  Dei  fenfus  iihentefque  ntortalium 
lateant ;  cum  tamen  in  hac  re  pioruol  fidenl  hon  la* 
teat ,  juftuhi  efle ,  quod  latet ,,  ,>»  Hinc  Proph.  Pf  ^6^ 
ait :  Obferyabit  peccator  juffum  ,  &  firidebit  fuper  eum 
dentibus  fuis ,  Dominus  autens  irridebit  eunt ,  ^uoniant 
frofpicit^  quod  veniet  dies  ejus.  „Qui  dies?  Quo  fed* 
i^det  umcuiqUe  fecuhdunl  opera.  Theiaurizat  eninl 
^fibiiram  in  die  irae,  &  fevelationis  jufti  judicit 
^  Dei ;  fed  Dominils  profpicit ,  tu  hod  profpicis ;  in- 
^  dicavit  tibi,  qui  profpicit.  Non  parva  pars  fciehtiai 
M  eft ,  fdehti  conjungi*  Ille  habet  oculoS  cognitionis^ 
9j  ut  habet  credulitatis  Quod  videt  0eUs ,  cfcfde  tu^. 
Venietdiesihjufti,  quem  profpicit  Deus.  Qpi  dies  f 
cujus  viridid»  ?  ,3  „  Necefie  eft  enim ,  ut  vindicctuif 
m  impium,  five  conveftat  fc>  five  non  f(i  cdnver^i 
tat*  Si  enim  fe  converterit ,  hoc  ipfuhi  ih  illo  vihdica* 
tur^  quod  periit  iniquitas  „ ,,  (  utexplicat  S.  Augufli 
Enarratione  inPfaU  z6.  Serth.  i.)  Nuhc  t)eunl  ex 
dimidia  iantum  parte  COghofcimus  ,  (  Ut  CUm  Si  BafiiiiS 
loquaf  >  Prasfatione  ih  Regulas  fufius  difputatas.  )  Mi^ 
ferfKordem  cogftanius ,  non  juftunl ;  at  ih  flif^emd 
judicio  plene  coguofcetur  ,  quia  ^nftitia  pitnitud^^ 
Q  gi  mini^  ' 


■^ 


46$       Theot  Dog.  &  Moial.  Ilb.  L  ^ 

iivmhsiis^  ut  loqaitm  TerttJUan.  Jadiciiiiii  ktqtta 

IceL  {•  9.  generale  efle  oportet ,  at  omDibas  ftelam  fiat ,  Miferim 

cordiem  quideoi  Dei  Mf  mtemo ,  &  Mfyae  in  dtermmm 

ekercerit  fed  fitper  timmes  emmi  yetum  in  feeeMn$ 

refpicere  iram  iUins^ 

&at!o  qiiiiu     Qpinta  denique  rado  #  cur  generale  judiduin  fit  fb* 

^E^^  turum  >  eft  >  ut  illius  metu  peccatorea  ad  mdioreni 

Jk^poc  14.    frdgem  revocentur .  Pii  vero  ejus  expedatione  recreen* 

^     tur,  nec  in  adverfis  rebus  defidant*  Timete  DamL 

num  >  &  iate  ilU  bomorem  ^  qnis  venit  Itora  Jndicii  eftu^ 

Eccl  7*     Hinc  illud  Sapientis  divinum  oraculum ;  in  ommikii 

operibns  tuis  memorare  moviffima  tna^  t^  in  Mtemmm 

non  pucabis.  Sed  tiniore  cafto  timendus  eft  jodicii 

Pll  118«  120  (ji^,-  \JnAt  Propheta  dicit  :  Conjige  timore  tmo  emrneg 

meas^  a  jndiciis  enim  tms  timni.  Hoc  eft,  Ut  ezplicaC 

tlniore   S.  Ang.  finarratione  in  Pf.  118»  SerOL  25.  ^n  A  ti^ 

^ft<>ti««?*more  tuo  cafto  ,  qui  permanet  in  faeculum   (aecuU 

ciM.  ^      carnalia  mca  defideria  comprimantur  ^^  Ajndicils  enim 

tnis  timni^  cum  milii  lex  minaretur  posnam,  quae  mihi 

non  poterat  dare  juflitiam.  Sed  hunc  timorem ,  quo 

poena  metuitur ,  confummata  charitas  foras  mittit^ 

quae  non  timore  poenas  >  fed  deledatione  juftitias  li- 

beros  reddit.  Timor  namque  ifte ,  qao  non  amatuif 

juftitia ,  fed  timetur  pdsna ,  iervilis  eft ,  quia  carnalis 

eft ;  &  ideo  non  crucifigit  carnem^  Vivit  enim  ^pto 

candi  voluntas,  quae  tunc  apparet  in  opere»  quando 

fperatur  impunitas.  Cum  vero  poena  creditur  fecu* 

tura,  latenter  vivit;  vivittamen.  Mallet  enim  licere^ 

&  dolet  non  licere ,  quod  lex  vetat ;  quia  non  fpi- 

titaliter  deledatur  ejus  bono>  fed  carnaliter  malum 

metuit,  quod  minatur.  Timoreautem  cafto  ipfa,  quatf 

hutic  timorem  foras  mittit ,  peccare  timet  charitas» 

etiamfi  lequatur  icbpunitas;  quia  nec  impunitatenl 

judicat  fecuturan^ ,  quando  amore  juftitise  peccatum 

ipfum  depiitat  poefnam.    Tali  timore  carnes  cruci- 

figuntur;  quoniam  carnalesdeledationes»  quae  legis 

lictera  vetantur  potius ,  quam  vitantur »  fpiritualjpm 

bonorum  deledtatione  vincuntur,  &  eadem  ufque  ad 

pecfc^onem  crefcentc  Tidloria  perimttntur,^»* 


De  Fide  ,  &  Symbolo^  '469 

Timor  ille  caftus  cum  fummp  defiderio,  &  awjore  ,.^'*i"^i^ 
^iei  judicii  optime  cohgeret ,  quo  Pii  cujufque  pedus  jj^n^ 
«ccendicur»  IJnde  Apoftolus  fcribiti  Kepoftta  efi  mihi  %.  Tiia.  4. 
€oroM  jufiitU.^.  Non  folum  autem  mihi  ^  fed  &  iis^ 
qui  diiigunt  adventum  ejuSf  £t  Propheta  idem  defide- 
rium  bis  yerbis  exprimit:  Sitivit  anima  mea  ad  Deum 
vivum:  quando  veniamy  &  apparebo  ante  faciem  Dei\  ^^^^f  4«« 
Hioc  SfSfoannes  Epift»  i-  pap.if..  Jn  hoc^  inquit,  perr 
ftQa  efl  cbaritas  nobifcum ,  ut  fiduciam  habeamus  in  die 
iuiicii.  }lle  auteip  dili^it  adventum  Oominii  ^jficum 
finceritate  fidei ,  firmttate  fpe$ ,  ardore  charitatis  expe^ 
&at  y  qui  pie  vivendo  a^  diem  vitae  fuae  noviflimuni 
Vigilanter  fe  prasparat:  ^oniam  qualis  in  die  ifio  quif^ 
cuemoritury  talis  in  illo  dte  judicabicurf  (inquit  S*  Aug. 
£pift«i99.  aliasgo. )  Diesiudicii  fpes  Chriftianorum 
eft ,  qui  Deum  diligunt ,  Sc  Chrifto  fincere  ferviurit 
y nde  ipfe  Dominus  ait ;  His  fitri  inapienttbus  ,  rr-  Luc.  zi, 
fpicjte ,  i&  Uvate  capita  vefira ,  quoniam  appropinquat 
redemptio  veftraf  Si  amamqs  Chrittqm,  adventum  ejijs 
llefiderare  debemus*  „  ^  Perverfum  enim  e(^,  &  neicio 
Ijtrum  vcri^m ,  cjuem  diligis ,  timere,  ne  veniat ;  orare, 
jldveniat  Kegnum  tuum,  &  tiiiiere  ne  exaudiaris.  Unde 
autem  timor?  Quia  Judex  venturus  eft^Numquid 
injuftus?  Numquid  malevolus?  Numquid  invidus? 
I^umquid  poftremo  ab  altero  expeCtas  noflfe  caufcin) 
jtqam  7  ne  forte  ille  >  quen)  inftruxifti ,  vel  praevaric^* 
tione  te  decipiat ,  vel  minori  facundia ,  &  facultatd 
d^ficiens  innocentia^  tqas  bonum  verbis  detponftrar? 
non  pofltc?  Nihil  horum.  Quis  ergo  venturus  eft? 
Quare  non  gaudes?  Qui  vehturus  eft  judicare  te, 
nili,  qui  venit  judican  propter  te?  Non  timeas  Ac- 
cufatorem»  de  quo  ipfe  dijfit;  Princvps  hujus  m*irfi  ^°* '*»  *'• 
ejicietur  foras,  Non  timeas  malum  Advocatum  ;ille 
eqimtibi  modo  Advocatuseft,  qui  tunc  Judex  futu^ 
rus  eft.  ille  erit,  &  tu,  &  caufa  tua ;  fermo  caufae  tuir, 
teftinionium  confcientiaB  tua?«  Quifquis  ergofuturum 
Judicem  times,  praefentem  confcientiam  tu^^n  modq 
corrige,,,,,  Haec  S^  Augufi.  Enar.in  Pfr  147.  Merjcq 
itaquc  TcrtuUianus  fupremi  judicii  4ieo)  yo^at  r'nf 


Theol  Dog.  &Moral.  rjb.  L 

Lik  %,  dc  chfifihnii  exultatiomu  Bonam  rauram  habeamos.  g| 
ar^m     "  futurum  judidum  non  timeamys*  » ,5  Pcrdtrio  noftri 
ip  7'  *     peccatum  notbiim  ;  fanguis Chf iftip  pretium  nollnim: 
Rclurredio  Chrifti ,  fpcs  noftra  i  adventys  ChrirtL. 
res  noftra.  Dicat  anima  noftfa  fitiem  iUi :  QuandSj 
'C  4M'    Teniet?  Et,„  Sinvhmtnm  «cj  ^d  D^um  vi^tim*  Optaf 
ut  veniat?  Utinam  paratum  te  inventat^^^,  Vert^ 
[\xnt  f^^Si  Auguli,  Seitaonc2fi5-  alias6.  inter  editoi 
'Ci9.5.     a  Parificafibus*  Dcdit  Dcuf  metuentibus  fe  figniii* 
cationem »  ut  fugiant  a  fecie  arcus ,  ut  liberentur  eju%j 
^iledi-  IgitkT  „  „  ExhorrefM ,  quod  minatur  Omoi] 
„potens  >  ama»  quod  promrttitUmnipotens,  &  vile-^ 
^,  lcit  omnis  mundus   five  promittensi  live  terren% 
(inquit«f.^A^«ty?.  Tra^  3*  in  epiftolam  S^^^annis.^ 

timz  Scntiotia^ 

uamvis  judicandi  poteftas  omnibus  SS,  Trinita* 
tis  Perfonis  communis  iit,  praecipue  tamen  Dei 


De  Fide ,  &  Symbolot  471 

4i  qai  ad  dexteram  feparabuntur*  Tajcuit  }udicandu(>  J-  Atiguft. 
,,non  tacebit  judicaturqs.  Qccultus  hicfuit,  qt  notj  ^®™'  *^^* 
„  agnofceretur ;  Si  tn^m  cognovijfenf  ,  nunqnm  Do^  ^  q^^ 
^  minum  ^taria  crucifijcijjent,  Cum  crgo  hic  j^m  fue^ 
,,  rit  occultus  in  poteft^te  fua »  tacitus  fub  ali^na  i 
n  contrarium  erit  occultatiqqi,  quoc}  venturum  ct^^ 
j,  peCtamus,  Deus  enim  manifrfte  veniet^  Qui  prius  vc-  PGdm.  ^if. 
^  nit  occultiis,  veniet  p^nifeftus^  Deus  nofter ,  &  nqn 
^  ftUbit.  Silujt  ogcultus,  qqia  Sicut  ovis  ad  ocfifionen^  IfaiaB  $1« 
j,  dudus  eft.  Siluit  occpltus,  quia  Sicut  ^nf^s  coi^Jtm 
^tondcnte  fe  Qne  voce*  (ic  nop  aperuit  os  f^uni.  Si- 
^  luit  QCguItuSi  quia  In  humilitatcm  Judicium  ejusfubm 
,,  iatum  efi.  Silui^  ocgultu^  *  qqia  bomo  tantpm  pq- 
j,  tatqs  eft  i  fed  ^-^^«^  manififte  venict  ^  Deus  nofler,  &     Judic^i 
„  nonfiiebit.  Alanifelle  yeniet  Judex  omnipotens.  cui^^^^* 
,)  refifti  non  pofl^c :  jndt^  fupremus,  cujus  judiciunf 
^  nemo  pecpa^or  fubterfugfre  poflit ,  aut  ab  ipfo  ap- 
3,  pellare :  jude?;  fapientiflimqs  ,  quem   nihil  latere 
pofjit ,  cqjus   oculi  lifcidiores  fqle ,    qui  Iliuminabit  i.  Cor-  4* 
^bfcondita  tenebrarum ,  &  n^anifeft^bit  conftlia  cordium^ 
Judeif,  idemque  Ttflis  fidelis  didlorum  pmniumi  fa-   Apoc.    f. 
fforum,  cogitatorum-  Judex  fan(^iflimus  j  ^i  pecca^  i,  tfctir*  a, 
tum  non  fecit ^  neque  dolus  invintas  tft  in  ore  ejus.  Ju-' 
^ex  iqtegerrimus ,  &  acquiflit^us ,  qui  A^on  acapiec 
^^>/b»tf«icujufque.  Jjidex  feveafl^mus,  qui  tunc  A^ow  Jaai.  if. 
fic^etur^  8c  ffudicium  fme  mifvricordia  in  eas  eJjer- 
gebit ,  qui  mifericordiam  non  fecerunt.  Ipfe  efl  ( in- 
quit  Apoftolori^m  Pringeps)  q^ii  tonfticutus  efia  DeoXd.f^ 
judtx  vivorum  ^  &  mortuorum.  Manifefte  veniet>  & 
occqltiflima  faginora,  verbai  conniia  manifeftabit.  Prc* 
(:atorum  fuorum  oma.ium  numerunv  gravitatem»  foR- 
(litatem  abfque  ullo  fuco »  abfque  ullo  excufationunt 
velo ,  in  fua  quifque  confcientia  incuebicur  ,  aJ  poe- 
nitentiam  infru(fluofani,  quia  feram;  ad  confulioncni 
aeternam.  Ante  tauem  illius  ftatuenturpeccatJ-  qu» 
olim  port  tergum  pofuit.  Argmm  tv  (inquit  Domi- 
nus)  O*  ftjtuim  contra  te  faiic^  tuam.   Deus  nofler 
tunc  non  filebit.  ^''^/^t«i^<?,  (inauit)  ,5„MoJo  t? 
uon  vides>  facio,  ut  videas  te.  Qtiiafi  videres  (e» 

G  g  4  &  ^ 


Theol»  Dog.  &  Moral.  Lib.  !♦ 

&  difpliceres  tibi,  placeres  miht|  quja  vero  non  t? 
videns  placuifti  tibi ,  dilpticebis  &  mihi  ,   &  tibi; 
mihi,  cum  judicaberis;  ttbi,  cum  ardebtf«  ^tatusm 
€omra  ie  faciem  tnanh  Quid  enim  vi$  latere  te  iprum? 
}n  dorfo  tno  tibi  es  ;  noa  te  vides  ;  facio  ,  ut  te 
Videas;  qaod  pon:  dorliim  pofuifU}  atlle  facieni  pot^ 
nam;  videbis   foediiatem  tuam  ,  non  ut  corfigasi, 
fed  ut  erubefcas„„.   Modo  ergo  tu  fac,  quod  iib||j 
tninatur  facere  Deus*  Tolle  te  a  tergo  tuo ,  ubi  le^ 
vi  yere  non  vis  diOimulanE  a  fadis  tuis ,  &  coniliiue 
tc  ante  te.  „  „  Afcende  tribunal  mentis  tuae  ,  efto  ti- j 
bi  judex,  torqueat  te  timor,erumpat  a  te  contcffiot 
fal,  1«,  ^  &  dic  Deo  tuo  !  ^MOniam  iniquitatcm  meam  cgo  ty^* 
nofco  j  fQT  peccatnm  mcum  contra  me  efl  ftmptr,     Quo4 
eratpofltej  fiat  antete;  np  ipfe  pofteaa  Judice  tia« 
ante  te ,  &  non  fit ,  quo  fugias  a  te ,,  „.  Ita  hunc  locum 
fxplicat  -V*  Augtilh  Enar-  in  Pfalm-  49,  Tunc  omni^ 
Dei  artributa  peccatores  accufabunt  ,   convincenti 
damn^unt-    Qmnipotentia  ,  quod  non  obedierinf 
TantJi  poteflatis  imperio^  &  tanto  ttrrentit  fkppUch »,  Ut 
loquitur  S.  Atig^  Bonitas,  &  mifericordia ,  quod  to| 


Omnta 
)ei     auri 
>uta    con- 


^^^^i  r,. 


;^4^     w^,*^A  v:tii  ^;-,^  i^U*uhi  J 


PcFide,  &Symboldi  471 

hlint^  in  quem  transfixerunt.  Tanc  Dcus  liofter  non  l^^  ift 
filebit.  Nimc  loquitur  pro  nobis  ut  Advocatiis  nofter{ 
tunc  cpntra  nos  iit  Judex  nofter.  Nunc  fanguis  ejui' 
pro  peccatoribus  ciam^t » tung  adverfus  reprgbos  per- 
orabit.  Tot  ora  9  quot  vulnera*  „  >,  Inimicis  vulnem   Au<tor  \\* 
demonftraturus  e(^  iba  >  ut  coqvjricens  eos  dicat }  iScce  ^  «    f^^^ 
hominem ,  quem  crucifixiftis :  £cce  Deum ,  &  hon^i-  de^Symbl 
|iem ,  in  quein  C|:edere  noluiftis»  Videtis  vulneni  >  c|u«  ad    Caceci 
inflixiftis ,  agnofcitis  latus  #  quod  pupugiftis  ;  quo-  j[P"^^^* 
|iiam  &  per  vos ,  &  prop^r  vos  apertum  eft ,  nec  t«-  AmwI» 
men  iatrare  yoiuiftis*    Hea  ftabit  Anima  ante  aula^ 
Pei  in  die  Judieii,  nihil  habens  dicere»  Deqm  praedic9« 
bas ,  &  non  requirebas  ;  dsmonia.abominabaris ,  ^ 
|lla  adorabas :  Judicium  Dei  appellabaSf  nec  efle  crer 
(lebas  ;  inferna  fupplicia  prsefumebas  >  &  non  prapcar 
vebas  :  chriftianum  qomen  fapiebas,  &  Cbrifttanuni 
perfequebaris  „  „.  Verba  fqnt  TertuU.  Hb.  de  Tefiimonf 
jinma^  Cap.  ult.  Deus  nofter  qon  filebjt.  Qai  voceoi 
SponQ  ad  nuptiasvocantis ,  &  ad  cqr  loquentis  con- 
(empferqnt ,  voceni  Judjcis  ,  vocem  Domini  in  vir- 
^ute  1  in  magnificentia  ,  confringentis  cedros  >  voce^i 
forniidinis,  ^  tonitrui  audient ;  Di/cedhe  a  me ,  maU*  Mattl|.  $Ui 
diSi  in  ignem  aternum ,  qui  paratus  efi  diabolo  ^  &  akgCm 
tis  ejus.  Qqi  vocanti  obtemperare ,  &  ad  me  veniro 
poluiftis ,  repedite  qperadi  iniquitatis ,  inutiles  fervi» 
geniAiina  viperarum ,  c^ui  ex  (^atre  diabolo  eftis,  non 
populus  meus  >  Ite  maiediSi.   fruftra  rq^ent  clamo-  Ultimarcft- 
re  magno ,  ut  mifer  Efau ,  dicentes :  Benedic  etiam  &  tcnda» 
tnibi.  Num  unam  tantum  benediiiionem  babes  i  Obfecro  »  Gen.  17» 
^t  &  mihi  btnedicas,  Nolucrunt  benedidljonem  ^  &  PfiJ.  t#s. 
rlongabitur  ab  eis.  £t  ihduent  maledidionem  ficut 
Teftimentum  >  &  intrabit  ficut  aqua  in  interiora  eo- 
rum ,  &  ficut  olepm  in  olfa  eorumr  Fruftra  reponent: 
^jo  ibimns  afpiritu  tuo  ?  &  quQ  afacie  tua  fugiemus  ?. . .  Pfala,  r|t^ 
Jtt  in  ignem  aternum.  Sandis  vero  ,  &  eledis  blande 
infonabit  vox  Sponfiad  nuptias  invitantis  >  vox  Amid 
ad  ^eternum  convivium  >  vox  Pstris  ad  h^reditatem » 
vox  Domini  ad  prsemia »  &coronas  vocantis :  yenite^  Mattk.  %%. 
kenedi£ii  Patris  mei  ^  pereipite  Regnutn  ,.  quod  vobis  pw 

G  g  S  ratum 


1)llO  tlfl- 


Theol^  Dog,  &  BlQral.  Lib*  L 

r^raifz  </7  ^i  ori^ine  mundu  ^  n  Igitut  Dd  cuUorcs  apwl 
Deum  fempeF  ,  ruperinduti  rubftantia  prQpm  wmm 
uitatis ;  profani  vero  ,  &  qui  non  integre  ad  Demnt 
in  poenaui  aequejugis  ignis  ,  habentes  cx  iplA  uatun 
cjuS]  divina  lciliceti  fubminiilrationem  inQQrruptibKl 
litatis-   Noverunt  &  Philorophi  diverfitatemarcanii 
^  publici ignis*  Ita  longealiusedt  qui  ului  humano, 
aliusiqui  judicio  Dei  apparet,  five  de  ccelo  fulaiiai  | 
ftringens ,  five  de  terra  per  vertices  montium  ertic* 
tans,  Non  cnim  abfumit,  quodeKurit;  fed  dum  cro 
gat ,  reparat.  Adeo  manent  montes  femper  ardentes  f 
&  qui  de  coelQ  tangitur ,  falvm  e(l ,  ut  nuilo  taoi  tgnv^ 
decinerefcat-  £t  hoc  erit  teltimonium  tgais  asternif « 
boc  exemplum  jugis  Judicii  poenam  nutrientis »  fnaif 
tesuruntur,&  durant  Qtiid  nocentes^  &  Oei  hcH 
ftcs  ,j  ,j  ?  ( inquit  Tertuti,  Apologet,  cap.  48.  ) 

Duo  porro  tantum  ^runt  judicandorum  ordtoes;  h% 
a  dextris  erunt ,  fcilicet  eledi ,  alii  a  finiltris ,  fciticet  rci^, 
probi ;  etiam  infantes,  qui  OneBaptirmo  decelTerunt ; 
adeoque  ilU  in  vitam  setemant»  ifti  in  ignem  aeternunii 
Non  crit  mediuslocus,  ut  ^.  Aagafl.  ex  EvangeUo  prck 


De  Fide ,  &  Symbola'  47ip 

^)  la  facientes ,  Denm  npn  curantev»  noo  in  CQnrdentiii 

^fua,  non  in  coelo,  non  in  terra  ;  non  eum  latent 

^,h$c  otnnia  ,'  &  univerratiter  omneti  admonet ,  A 

,,  quandb  aliquos  flagellat  in  terra  ,  AimunitiQ  e/l  $ 

,;  riondum  iamnatio.   dilet  ergo  a  judicio  t  occultai 

in  coplo  eft  ,  adhuc  interpellans  pro  npbis.  Patieni 

^ft  luperpeccatore^,  Non  exercens  iram^  fed  expeSans 

fcenitentiam.  Dicit  alio  loco  (fcili^et  Ifaife^St*)  Tu^ 

€ui.  Numquid  fepiper  ^cebo  ?  Quandq  ergo  non  ta^     • 

cebit  ?  Ueus  maniftfle  veniet ,  Deus  nofter ,  Ct  non  ftle^ 

bit^  Ignis  ante  ipfnm  praecedct.  Timeaius?  M^temur^  4?rtSr3l 

&  non  timcbimus.  Ignem  pidea  timeat  \  auro  quii  /^-  ndiiinroa,  ' 

f/f?  ^Eft  autem  nuqc  in  pot^ftate  quid  facias^ne 

^illud,  quod  &  te  nplente  ven^urum  e(|»  noncQV- 

,3  redus  experiarjs.  Si  enim  pqflfemus  faper^  i  Fratret 9 

'^  ut  dies  iud^cii  hon  veniret';  putq  quia  nec  fic  crat 
^y  male  vivendunv  Sinon  yeniret  igni$  die  jadipii,  & 
„  fola  peccatoribus  immineret  feparitioi  a  (ade^  Dei» 
^  in  qiialibet  eflfeht  affluentia  deliciardm ,  non  videnk 
^tes  2^  quQ  creati  fuht,  &  feparatiab  illa  dulcedine 
^  ineffabilis  vultus  ejjus»  in  qualibetapterni^te,  &  iili- 
,,  punicate  peccati  >  plangere  fe  deberent.  Sed  quid  ^ 
,,  loquar,  aut  quibus  loqpar  ?  ,, »  Hxc  amantibus  poena 
9 ft  >  hon  contemnentibus«  Qui  dulcedinem  fapientiap» 
&  veritatis  utcunque  fentire  copperunt,  noverun^ 
quQd  dico,  quanta  poenafit  tantumqiodo  a  facieDei 
jfeparari;  qui  autem  illam  dulcedinem  hon  guftaye- 
runt,  fi  ndndum  defiderant  Dei  faciem  >  tii^ieaht  vtl  • 
ignem ;  fupplicia  terreant ,  quem  proemia  non  invU 

'  tant*  Vile  tibi  eft,  quod  Deus  pollicecur,  contre- 
mifce,  quod  minatur. ,, ,,  „  Vehiet  dulcedo  px^tntxK^ 
3^non  excitaris,  nqn  fufpiras,  non  defideras;  ample- 
p  xaris  peccata  tua ,  &  delicias  carnis  tqac  >  llipuiam 
^  ad  te  congeris  ,  vcniet  ignis.  Ignis  in  confpeSu  ejus  f^!^  4t. 
^exariefcet.  Non  erjt  ifteignisficut  fpcus  tuus;  quo 
j^  tamen  fi  manum  mittere  cogaris  >  faciQS  quidquid 
^  voluerit,  qui  hoc  minatur.  Si  tibi  diqat :  Scribc  coo*  ^ 
^  tra  caput  patris  tui »  ftribe  contra^  capita  filiorun» 
^^tuorum»  naoi  Q  non  tiCQriii  paoHm  tHam  mitt« 


^n       TheoiDog.&Mond.IiIv  t 

fequttar,tit  etianii  qjm  prodndtiir»  proprio  dobiI- 
jtiecareat  Niilium  autem  proprium  nomed  e|as  eins^ 
.  taatio  habet,  propterea  ^uod  nomina^  qti«  Ded  trb 
buuntur  y  a  rebus  creads  mutuari  cogimnri  in  qoi^ 
jbus  Quoniam  nullam  aUam  naturit»  &  eilentift  coim 
Inunrcands  ratlonem»  qnam  generandi  virtute  igwh 
icimus ;  ob  eain  cau&m  fit ,  ut  ratibnem  >  quaieipiimi 
totum  Deus  vi  amoris  communicat,  proprio  voca* 
bulo  exprimere  qon  poffimus»  Ideo  communi  no« 
i.flLup.  mine  tertia  SS.  trinitatis  Peifona  SfiHtms  appcUatt 
1. 1«.  u.  14  ^ft  ^  ut  eipUcant  A  T^mmx  »  &  CondUi  Tndentigi 
Catediifmusi  Unde  SiAtignfL  lib*  is^  de  Wnuai€i 
op.  19.  tertiam  lahdiiflm&B  Triniutis  Peribtiam  me^ 
-  iirito  &  Spiiritum  bn&uni  i  &  Cliaritatem  projprie  no^. 
iiiinari  didtt  quia  Csm  fiieommunii  mi^^m^  idef^ 
•b  tttroque  procedat;  H  v&€atMr  tpfe  pr^rie^  qnU 
fmba  eommMHifer^  fit  Ub  1 1.  ie  Ci^itaie  Det^  cap*  14^ 
i^^Cum  fiti  inqMitf&,  Pater  Spiritus ,  &  FiliusSpi- 
^ritusi  &  Pater  Sandusi  &  Filius  Sandus  9  propritf 
i^tamen  ipfe  vocatur  Spidtus  Saiidus ,  tanqiiaih  San*» 

tditas  fubftailtialis»  &  confubftanciaiis  amborum ,,  „4 
um  enim  vero  norben  fpiritus  eorporatis  in  rebusi 
ex  quibus  ad  diviha  translatum  e(i»  impulGoaem  Qusm^ 
dam  i  &  motionem  fignificet ;  unde  vehto ,  oc  ha<» 
litui,  ac  refplrationi  yiventium  ndmeh  fpiritus  tri-i 
ouitur  ;  cum  vero  aliunde  propriuitl  fit  amoris ,  ut 
^taoveat,  &  impeliat  voluntatem  amantis  in  amatum ; 
tertia  SS.  Trinitatis  Perfotiai  quas  a  Pacre,  &  Fi-* 
|io  procedit,  ut  Amor^  ut  Cbaritas^  ut  Communio  in* 
tffabilis  utriufque,  (ut  Patres  loquuntur)  redte  Jjp/- 
ritns  tppeliatur.  Quia  vero  fandicasiilis  tribuitur  re« 
bus,  quas  inDeum  ordinantur,  ideo  Perfona  divina, 
quae  procedit  ut  amor,  quo  Oeus  amatur,  convehienci 
liomine  Spiritns  SanSus  appeUatiir*  Cujus  etiam  con- 
Venientia  nominis  ex  eo  incelligitur»  ouod  fpiricualenl 
Vicam  in  nos  infundat ,  ac  fine  fanaiffimi  ejus  Nu- 
ininis  afflatu  nikU  asterna  viCa  dignum  operari  polfi-* 
inus. 

%.  II. 


De  Fide  &  Symbolo*  47f 

SpiritMS  SanBns  iftrus  Dtus  eft^  Pdtri^  &  FiliQ  dqisaUu 

HaecVerba  Symboli»  Crtio  fn  Spiritsm  fanSmng 
maiiifefte  declarant  Spiritum  fanaum  efle  ▼qHiai 
Deum>  Patti,  &  Filio  coaeoualem.  Nemo  enim  ia 
creaturam  ullam  credit,  aut  uimmam  in  iiia  fidudam 
coUocat  Idfacraruip  Litterarum  teftimonia  ciariffimt 
confirmant  Nam  eum  SkPetrns  Aduum5«  dizifleti 
Anania^  tnr  sentai/it  fatanas  eor  tnnrn  $  mentiri  te  Spi^» 
titui  fanSo  ?  mox  Aibdit  t  Non  ts  mentitns  bominibMS  ^ 
jed  Deo.  Quem  prius  Spiritum  fandum  appeliaYerati 
eumdem  itacim  Deum  vocat» 

Praetefea  Apoft.  i.  ad  Con  iil,  divina  Spiritos  fandi 
Opera,  beneficiaque  percenfens ,  ea  promifcae  Deo ,  ac 
SpirituiTando  velut  audori  tribuit.  Dsvifsones  iinquit ) 
gratiarnm  funt  i  idem  autem  SpiritMs^.  •  Et  divifiones  ope* 
rationum  funt ,  idem  vero  Dens ,  ^Mi  operatMr  omnia  in 
omnibus.  Quibus  fingillatim  enumetatis  ,  fubjungitl 
Hae  autem  omnia  operatur  unus^  utque  idem  Spiritus§ 
dividens  fingMlis  prout  vultk  Ubi  &  Deum  apertc  vo* 
CBt  SpiriCum  fandum » &  parem  ei  >  atque  Patri,  Fi^  « 
lioque  dignitatem »  au&oritatem » indiYifamque  ope^ 
rationem  tribuit* 

Tertio>  quod  Ofii  DeO  PTophetaroM  adfcribuiie 
oracula ,  id  a  Spiritu  fando  pronandatum  didc  Apo* 
ilolus  A&Mum  %i.  Dixerat  ifaias:  Audivi  voeem  Do^  tfMii* 
fnmi  dicentis  l  ^em  mittdm  i  &  qnis  ibit  nobis  f  & 
dixii  Eece  ego  ^  mitte  me^  Et  dixitt  yade^  &  dices  pOm 
pMlo  IjMic  t  AMdite  audientes ,  &  nolitt  inteUigere ;  & 
vidfte  VifiQnem^  &  nolite  cognofcere^  Excdtca  eor  popMli 
hMJMs^  &  MMres  eJMs  uggrdva  i  cSr  ocmIos  efMS  cldMde  s 
ne  furto-^idedt  ocmHs  fMis^&uursbMS  fuis  audiat.  Q\xM 
yerba  cum  Apoftpl.  proferret  §  Bene ,  Inqiiit ,  Spiritue 
fantlMslocktMsefi  per  Jfaiam  Propbetam  ad  Patres  noft^ 
ros ,  dicens  \  t^ade  ad  popMlum  i/lMm ,  &e.  Idem  eft  igi« 
tor  Dominus  Dens  i  ac  Spiritus  fandus«  , 

Quarto ,  idem  probat  Baptifmi  formula  i  in  aoa 

Deo  Patri  >  &  Filio  tertius  adjangitur  Spiritus  fiindoi 

iti 


M.  |.  li. 


4«       Theol^DQg^&MoraLIib.  L 

'  in  uouoi  honorisi  dignitatby  &  efficiedtitf  oonfor^ 
tinm ;  ita  ut  ^e  ejos  meotipne  inanis  lit  haec  adiot 
NuUumauteiiifruAodi  eK  Baptifino  Gonfeqneretori 
I.  Ow.  u  qui  io  nomine  co JBfvia  creaturafc  haptizaretur*  Undi 
ad  Ci^riVtf Ipoifcribit  i  Nmu^mHimnmiiitie  PaaUUfiu^ 
c/bi  f  Ut  oftoideret»  hpc  eis  nibil  ad  (alutem  pit^^i^ 
rum  e{Ie«  Cum  igitttr  In  nomine  Spiritua  bapdaeflbob 
eume(feDettmeredendumeii  Bapdzamor  aatan  iii 
namine  PMris^  &  FiUi  i  V  SpiritksftmSii  HOD  ia  od* 
minibui»  Vld nnimnomen  aMs ^  nnnsefi  Dens.  Sicafi 
de  femine  Abrahae  diduiii  ell »  &  exponit  Paulus  Apo* 
ftolus:  Jkfeimine $mo benedieentmromnesgemtes i  ^^ Nod 
dixit  in  feminibus,  tanqoam  in  multis  *  fed  tanquam  iil 
tmo ;  &  (emine  tuo»  quod  eft  Chriftus*  Sicut  etXQt  oui^ 
ibi  non  didt  in  femimbns^  docere  Toluit  Apoftola6} 
qoia  unuseft  Chriifais  i  ita  ft  hic  cium  didum  eft,  hs 
nmine  non  in  nominibus  •  probatur  unUs  Oeus  Pater  / 
ft  Filius,  &  Spiritus  fandus  ^^^  Animadverfio  haec  eft 
SkAug*  Trad.6»  in  ^oannem^ 

Eumdempoti^o  trium  Perfonartim  ordinem,  qud 

Spiritus  fandi  divlnitas  comprobatur  ^  obfervare  licet 

In  fipift*  U  S^  ffoannis  cap«  f «  Tres  fnnt  ( inquit )  qni 

eeftimoninm  dant  in  calo^  Pater^  yerbHm  &  Spintns 

fan&us^&bi  tresnnumfnnt^  Tum  iii  illa  GloriBcatio« 

nisantiquiflimaformula,  qua  divinas  laudes  ^  &  Pfalmi 

Coriciuduntur  X  Gloria  Patrif  &   Filio  |  &  ^iritni 

f^toissti  ^^^^^*  QM^  quidem  formula  ad  antiquaiil  TraditiOi 

}ib.  2.  Hift-  nem  metitd  refertun  £e  quamvis  nondulla  In  prae^ 

EccieC       poQtiode  diverfitas  fuetitj  quibufdam  dicentibust 

g[P-  **•      Gloria  Patti^  &  Filio ,  &  Spir(tni  fanSo ;  aliin  i  Glorid 

?«?i9.   ^^^'^'^  P^^  ^i^^'*^  *^*^  ¥^^^^  /^»^^/  alil  denlque* 
Gloria  Patri ,  per  Filikm  in  Sfiritu  fan^o  i  ^mdemta^ 

menin  omnibus  iftis  glorincatiodis  modis  vim  elfd 
S    Btbl  ^^  Spiritus  fandi  divinitatem  comprobandam  $  pra« 
Hb!  de  Sp!  bat  S.  BaftlinS. 

find»  Poftremo ,  quascunque  Dei  propria  efle  credimus^ 

ea  Spiricui  fandlo  convenire  facras  Litteras  teftantur. 
Ulinamque  teinplorum  honorem  tribuunt,  ut  cum 
Apoftoius  ait :  An  nefcitis  ^  ^monim  membra  ve/irm 

temp^ 


VCdr«<« 


DeFide^&Symbolo.  4S« 

templitm  funM  Spiritus  fanSii  Item  fandificationem » 
&  vivificadonem*  (  2.  Theflf.  2. )  Jn  fanSificanoncm 
Spintas.  Kt  Scrutari  omnia.^  ttiam  profunda  Dei.  (  i« 
Cor.  cap.  2. )  Et  per  Prophetas  loqui :,  (2«  Petri  i. ) 
J^on  enim  voluntate  humana  aUata  eft  aliquanio  Propbe^ 
tia;  fed  Spiritu  ffnSo  infpirati  locuti  funt  JanCii  Deibom 
mines.  Et  ubique  eflfe »  ( Sapientias  !• )  Sipiritus  Dom 
mini  repUvit  orbem  terrarum;  &boc^  quod  continet 
cmnia ,  fcientiam  babtt  vocis^  Haec  autem  omnia  divi« 
DO  tantum  Numini  tribuenda  lunt* 

£x  his  Scripturarum  facrarum  oraculis  invida  con« 
tx^  Maccdonium  ^  &  Macedotiianoi  haereticosi  qui 
Spiritum  fandum  creacuram  eflfe  aflferebant ,  argu« 
menta  inftruxerunt  Ecciefiae  Patres ,  SS  Athanafius » 
^  Gregorius  Nazianzenus ,  &  NyflTenus  » Bafilius  >  Am« 
.  brouus  ,  Didymus,  Cyrillus  Alexandrinus ,  aliique 
catholicae  Fidei  de  Spiritus  fandi  Divinitate  vindices » 
in  libris  eo  de  argumento  editis.  Unicum  fubtexo  S. 
jiuguli.  locum ,  Enchindii  cap.  ^6.  „  „  Spiritus  fan- 
dus  fi  creatura  non  Creator  eflfet ,  profedlo  creaturi 
rationalis  tStt ,  ipfa  eft  enim  fiimma  creatura*  £t  ideo 
in^gula  Fidei  non  poneretur  ante  £cclefiam ,  quia 
&  iple  ad  Ecclefiam  pertineret  in  illa  ejus  parte,  qu« 
incoeiis  eft  Nec  haberet  templum,  fed  etiam  ipfe 
templum  eflet«  Templum  autem  habet ,  de  quo  dicic 
Apollolus:  Nefcitis^  quiacorporaveflra  templum  funt'^*^^'*^ 
Spnitus  fanSi  ,  qui  m  vobis  eft^  quem  habetisa  Deoi 
De  qui^us  alio  loco  dicit  :  Nefcitis ,  quia  corpora  veftra 
mimbra  funt  Chtilii^  Quomodo  ergo  Deus  noneft» 
qui  templum  habet  ?  Aut  minor  Chrifto  e(l,  cujus 
membra  templum  habet  ?  Neque  enim  aiiud  templum 
ejus ,  aliud  templum  Dei  eft ,  cuui  idem  dicat  ApoIto« 
lus :  Nejcitis^  quia  Dei  templum  eftis  ?  Quod  Ut  proba* 
ret ,  adjecit?  Et  Spiritus  Dei  habitat  in  vobis.  Deut 
ergo  habicat  in  templo  fuo ,  non  folum  Spiritus  fanc« 
tus ,  fed  etiam  Pater ,  &  Filius. 
.  Quamobrem  &  Concilium  Romanum  fub  S.  Da* 
majo  Pontifice  Maximo  t  &c  Conftantinopolitanum 
pcimum,  inter  Gen^ralia  fecundum  1  impiafu  Macedo^ 
Tom^  J.  H  h  nii 


Hebrt  r. 


48Z        Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

ffiVdodrinam  ,  aflTerentis  Spiiituni  fandlum  cfTf  crei- 
turam »  vdut  biereticam  damnaruric «   ifUurqae  hsrre* 
fis  Audorem  »  &  SciiatoreE  Anathemate  confixerunt ; 
eiufdem  Condlii  Oecimienici  Patres  ad  illam  ha^reiirn 
'refetleudam  haec  in  Symbolo  nufquam  interituris  api- 
cibusconfignataeflre  voluerunt:  trtdimus  in  Spitnum 
fm&um  Dominttm »  CSr  vivific^mtm  ,  ex  p43trc  prQteden* 
iem  ,  ^eum  Parre  ,  d^  Fiiio  ador^ndkm  >  &  cofighrifi^ 
candkm  >  qki  lccutks  efiper  Prophetas^    Qiiod  Spiritunt 
fanflum  Dominum  confitentur,  in  eodeclarant^quan^ 
tum  j^ngelis  antecellat,  qui  tamen  nobiltlBmi  Spir^ 
tusaDeo  conditifunt,  lllosenim  omnes  Admimfira^ 
toiios  Spiritm^in  miniflerikmmiffos  ,  proptrr  eus  ^  qui 
'     h^rtiitatim  tapimt  falutis ,   Apoftolus  efle  tcftatur* 
yivificantem  vero   appellant ,  quia  anima  cum  Deo 
conjunda  longe  melius ,  &  excellentius  vivit »  quata 
corpus  animae  conjundione  vegetetur»  ac  faftente- 
tur.     Hanc  autem  anim^  tum  Deo  conjundjoneoi 
facraeLitterae  Spiritui  (andlo  tribuunt;ideoque  Spiri- 
tus  vivificans  Tede  appellatur. 
^.  Maccda.     Fruftra  contra  Spiritus  fandi  divinttatem  Macedo* 
ob^eftioni.  °^^"^  hdsretici  objiciebant  iila  Chrifti  verba ,  Joadllkf* 
bus  rtfpon.  Cum  vcnerit  ille  Spiritus  veritatis  >  docebit  vos  omntm 
detur.  veritatem.  Non  enim  loquetur  a  ftmetipfo ,  fed  qudcnnqtiC 

audiet^  loquetur.  Non  enim  iftius  fententiae  fenfus  eft , 
quod  Spiritus  fandtus  ea  tantum  loqui  poflit)  quae  audic 
inftar  Legati ,  qui  ab  alio  mittitur ,  &  docetur  ;  fed 
quod  fcientiam  non  habeat  a  feipfo ,  (icut  nec  eflen- 
tiam ,  quam  accipit  a  Patre  >  &  Filio ,  a  quibus  pro- 
cedit,  ,5,,  Audire,  illi  fcire  eft;  fcire  vero  eife;  (io* 
quit  S.  ^ug.  Traftatu  99.  in  Joannem. )  Quia  ergo 
non  eft  a  (emetipfo ,  fed  ab  illo ,  a  quo  procedit» 
a  quo  illi  eft  eflfentia ,  ab  illo  lcienti? ;  ab  illo  igitur 
^audientia  >  quod  nihil  eft  ahud  .  quam  fcientia ,,  ,»• 
Nec  movcre  quemquam  debet,  quod  verbumfuturi 
temporis  poGtum  fit.  ^uMcunqut  audiet^  loquetur.  „  lU 
y^  la  quippe  audientiafempiterna  eft,  quia  fempiterna 
y^fcientia.  Ineoautem,  quod  fempiternum  eft»  fine 
n  initid»  &  finefine»  cujuslibet  temporis  verbum  po- 
^  ^  pDatur, 


De  Fide  &  Symbolo#  481 

„  natnr j^  five  praeteriti ,  five  praefentis ,  five  futuri» 
,,  non  mendaciter  ponitur.  Quamvis  enim  natura  illa 
fy  immutabilis ,  &  ineflfabilis  non  recipiat ,  fuit  £gerit» 
,)  fed  tantum,  eit ;  tamen  propter  mutabilitateoi  ptm^ 
fj  porum ,  in  quibus  verfatur  nofti^  mortalitas ,  ft 
,3  nollra  mutabiiitas,  noii  mendaciter  dicimus,  &  fuit; 
^y  &  erit^  &  eit  Fuiti  quia  nunquam  defuits  eric» 
,» quia  nunquam  deerit ;  eft ,  quia  femper  eit  Sem* 
„  per  itaque  audit  Spiricus  fandus  >  quia  femper  fdt ; 
,,  ergo  &  fcivit  >  &  fcit ,  &  fciet }  ac  per  hoc .  & 
jy  audivit ,  &  audit ,  &  audiet ;  quia  hoc  eil  iUi  au« 
,» dire ,  quod  fcire ,  &  fcire  illi  hoc  eil  >  quod  eflfe. 
^  Ab  illo  igitur  aqdivit,  audit ,  &  audiet»  a  quo  eil» 
93  ab  illo  eil ,  a  quo  procedit  ^ 

Quod  autem  Spiritus  fandus  dicitur  Scrutari  pro^  '•  ^*  *• 
funda  Dei\non  fignificat  hic  loquendi  modus  inquifitio- 
nem  eorum,  quae  occulta  funt,  &  ignota^  fed  ibi 
uturpatur  hoc  verbum ,  Scrutari ,  prout  fignificaC 
perfede  noife ,  non  obfcure ,  &  quafi  perfiindorie* 
Sic  Deus ,  cui  cordium  nollrorum  omnino  explorata 
funt  arcana ,  Rcncs ,  &  corda  fcrutari  dicitur*  „ ,,  Nc»  i^^^  '^ 
mo  attttm  inferior  fuperioris  icrutatur  interoa ;  di* 
vinae  enim  lolius  eil  poteilatis  occulta  novifle.  Simi* 
Ijter  fcrutator  eit  Spiritus  iandus  ut  Pater,  fimiliter 
fcrutator  ut  Filius;  cujus  proprietate  fermonis  id  ex* 
primitur,  ut  videatur  nihil  eile,  quod  nefciat,  quem 
nihil  praeterit » ,3.  ( inauit  S.  Ambrofiks  lib.  2.  dc 
Sfiritu  fantio  ,   cap.  II.) 

Denique  cum  ait  Apoilolus  ad  Rom.  8«  Ipfc  Spi^ 
ritus  pojiulai  pro  nobis  gtmittbus  incnarrabilibus  ^  noti 
iignificat,  quod  ^emitus,  &  oratio  Spiritui  fando 
convtniant ,  fed  quod  gratia  fua  ,  &  eflilcaci  in  no* 
bis  operatione  charitatis,  quam  in  cordibus  noilris 
diffundit  •  nos  orantes  faciat ,  nofque  doceat  orare. 
&  gemere;  ut  explicant  Or/grn^i  in  Coinmentario 
hujusioci,  &  S.  Aiig.  Epil^  130.  ad  Probam,  aiias  izu 


Hha  S-III* 


s. 


484       TheoL  Dog.  &  MoiaL  Lib.  L 
§.    I  I  L 
Spiriiin  SmSms  a  PMtre »  &^FUio  pmiiit^ 

S]iiricum  randiun  a  Patre »  Filioque  procedere,  Do« 
gtna  fidei  eftv  in  Conciliis  generalibus  Lugdunenfi 
IL  lub  Grr jjor.  X.  &Florentinofiib£«jmo/K  Pon- 
tifidbus  MaxiDiis,  deciaratum,  finitum,  acfirmatuiBt 
contra  Gra»:orum  errorem,  qui  in  his  Condliis  eJQ« 
tato  Sciiifmate,  profefli  funt  cum  £cdefia  LatinaPro- 
ceffionem  Spiritus  (andi  a  Patre»  &  Filio»  quam  ao« 
tea  pertinaater  negabant ;  quamvisi  ut  leve,  ac  iofta^ 
bile  dt  Natiohis  hujus  ingenium,  ab  Ecclefis  onitate 
rurfus  defecerint,  ac  in  priftinos  errores  fint  prolapfi. 
In  Concilio  porco  Florentino  convidi  funt  a  Latinit 
'Praefulibus »  ac  Dodloribus ,  luculentis  i  &  perfpicuis 
teftimoniis  Grascorum  pariter,  atque  Lattnornm  Pa« 
trum  t  Qui  fummo"  confenfu  aflferunt  Spiritum  fan* 
Oum  a  Patre ,  &  Filio  >  aut ,  quod  idem  eft ,  a  Pa« 
trc  per  Filium  procederc;  ex  liibftantia  Patris,  & 
Filii  efie ;  Filium  fontem  efte  Spiritus  fandi ;  Spiri- 
tum  fandum  proprium  eflfe  Filii  >  confubftantialem 
Filio ,  Imaginem  e(fe  Fiiii  >  &  alia  id  genus ,  quae  il- 
lius  originem  a  Filio  manifefte  probant» 

Divinarum  autem  Litterarum  audlc  ritate  catholicum 
Dogma  de  Procefliione  Spiritus  fandi  a  Patre ,  &  Filio 
maxime nititur.  Nam  Chriftus  Dominus,  cumde  Spi- 
ritu  fanfto  loqueretur  ^oannis  i6,  dixit :  lUt  me  cUnfi^ 
cabit  yqkiademeo  accipiet&  annkntiabit  vobis^  Omnia^ 
qudcunque  habet  Pater ,  mea  funt^  Propterea  dixi :  ^luia  de 
nteo  accipiet,  &  annuntiabit  vobis.  Omnla ,  quae  Patris 
funti  Filii  funt ,  idcirco  quidquid  a  Patreaccipit  Spiritus 
&ndus  >  a  Filioaccipit,  poteltatem  ^  fcientiam ,  eflfen- 
tiam )  quae  omnia  in  Deo  unum  funt 

Praeterea  in  i^cripturis  facris  Spiritus  fandus  non« 
nunouam  Spiritus  Chrifti ,  interduni  Spiritus  Patris 
a))pe}latur;  modo  a  Patre,  modo  a  Filio  niitti  dici- 
tur  >  ut  aeque  a  Patre ,  &  Filio  procedere ,  tanquam 
ab  uno  principio  >  non  obfcure  fignificetur»  Kom.  8. 
^i  Spiritum  Cbrifli  tton  habet  ,  hic  non  efl  ejus. 
£t  ad  Calatas^  cap.4.  Mif$t  Deus  Spiritnm  Filii  fui  in 

€$r4a 


De  Fide ,  &  SymboK  48f, 

orda  vejlra^  damantem^  Abba^  Pater.  Joan«If^  Citqi 
utem  venerit  Paracletns^  ^aem  ego  mittam  vobis  a  Pa^ 
re ,  Spiritnm  Veritatis ,  qui  a  Patre  procedit ,  iUe  te^ 
Umomum  perbibebit  de  me.  Cur  ergo  non  credama^f 
|uod  etiam  de  Filio  procedat  Spiritus  fandus,  cum 
nlii  quoque  ipfe  fit  Spiritus?  j^^jSienim  ab  eo  non 
)rocederec »  non  poft  Refurredionem  fe  reprefentans 
lifcipuiis  fuis  infufflaflTet ,  dicens :  Accipite  Spiritum  ^^^  ^^ 
anUum^  Quid  enimaliud  fignificavit  illa  infufflatio,. 
lifi  quod  procedat  Spiritus  fandus  &  de  ipfo  ?  Si  ergo 
k,  de  Patre  >  &  de  Filio  procedit  Spiritus  (andus ;  cur 
mHus  dixit :  De  Patre  proctdit  ?  Cur  putas  ,  ni(i 
|uemadmodum  ad  eum  folet  referre  y  &  quod  ipfiut 
(l,  de  quo  ipfe  eft?  Unde  illud  ell,  quoa  ait:  Mea 
oHrina  non  efi  mea ,  fed  ejus ,  qni  me  mifit ,  Si  igitur 
nteliigitur  hic  ejus  dodlrina ,  quam  tamen  dixit  non 
uam ,  fed  Fcitris ;  quanto  magis  illic  intelligendus 
i\ ,  &  de  ipfo  procedere  Spiritus  fandus ,  ubi  fic 
it :  De  Panc  procedit ,  ut  non  diceret :  Qe  me  non 
^rocedit  ?  A  quo  autem  habet  Filius ,  ut  fit  Oeus, 
Efi:  enim  de  Ueo  Deus , )  ab  illo  habet  utique,  ut 
tiam  de  illo  procedat  Spiritus  fanflus ;  ac  per  hoc 
»piritus  fandus ,  ut  etiam  de  Filio  procedat ,  ficut 
^rocedit  de  Patre,  ab  ipfo  habet  Patre»,,.  Sicdiflb- 
it  S.  Aug^  Traft.  99    in  ^oan^ 

Hinc  etiam  intelligitur,  cur  non  dicatur  natqs  eflfe,    Cur  Spiri. 
ed  procedere  Spiritus  lindus*  ,,  „  Quoniam  fi  &  ipfe  ^"^  ^an^^us 
•'ilius  diceretur  ,  amboruni  utique  riliqs  diceretur,  nati«*,^fcd 
[uod  abfurdifilmum  eft.  Filius  quippe  nuilus  ed:  duo-  pro(^enf. 
um ,  nifi  Patris ,  &  jVlatriSt  Abfit  autem ,  ut  inter 
}eum  Patrem,  &  Oeum  Filiuti)  tale  aliquid  fufpice-  . 
lur.  Quia  nec  filius  hominum  fimul  <j^  tx  patre,  & 
X  matre  procedit;  fed  cum  in  matrem  procedites; 
>atre,  non  tunc  procedit  ex  matre,  &  cum  tn  hmc 
iicem  procedit  ex  matre,  non  tunc  proceditex  pa*  ^ 

re«  Spiritus  autem  fandus  non  de  Patre  procedit  ia 
*ilium ,  &  de  Filio  procedit  ad  fandificandam  crea*^ 
uram  >  fed  fimui  de  qtroque  procedit ;  quamvis  hoc 
'ilio  Pater  ciederit,  ut  quemadmodaiQ  de  fe>  it«.  ^ 

Hh  3  do 


^ 


"4^€        TheoK  Dog*  &  MoraL  lib*  h 

de  illo  quoque  procedat.  Neqae  enifn  pofTumusdi- 
ccre ,  quod  non  fit  vjta  Spiritus  fanClus ;  cum  vita 
FateTf  vita  fit  Films.  Ac  per  hoc  ficut  Pater,  cum 
habeat  vitam  in  remetiplo  >  dedit  &  FiHo  habere  vi- 
tam  in  femetiplb;  fic  ei  dcdit  vitam  procederede 
illo,  ficut  procedit  &  de  ipfo„„.  Haac  S,  ^Mg,  ibi* 
dem.  Rationem  alteram  afFert  s^  d^gafl^  lib*  5.  4€ 
Trinttitte^  cap»  14.  cur  Spiritus  fandus  non  fit  Filias, 
quia  fcilicet  procedit »  „„  Non  quomodo  natus ;  fed 
quomodo  datus;  nequc  enim  natus  elt  ficut  Unige- 
nitus,  nequefadus,  utperDeigratiaminadoptiansriq 
nafceretur,  ficut  nos*  Sicut  dMtem  Pater  Sc  Filius  unus 
Deus*  &  ad  creaturam  relative  unus  Cre3tor>  & 
unusOominus;  GcrclativeadSpiritum  fanclum  unuiu 
Principium  „  „» 
- 1  Qtiamobrem  Ecciefia  in  Symbolo  Conftaotinopoli*  , 

tano  profitetur  t  &  canit  de  Spiritu  tm&o :  ^ni  a 
fatre  fiiioijuc  procedit^  Ec  in  Synibolo*  quod  *f,  Jtha* 
nafii  nomen  praefert  ?  Spiritus  fanSus  a  Hatre ,  &  Fi^ 
lio  non  faSus »  neccreatHS,  nec  genitus^  fed  procedens.  s 
HaEC  autem  particula,  Fitioijue,  non  ab  ipfis  Con« 
cilii  Conftantinopolitani  Patribus  inferta  Symbolo  cft> 
fed  ab  Ecclefia  fequentibus  farculis  convenienter  ad« 
dita » <ad  majorem  explicationem  Fidei.  Nam  Spiri^ 
tHtn  fanSum  ejf  filio  procedere ,  virtute  continetur  Iq 
illa  rententia ,  ^i  ex  Patre  procedit^  quam  Symbo* 
«^lum  Conftantinopolitanum>Jenfu  a  Nicaeno  oulla- 
tenus  diverfum ,  explicationis  gratia  habet* 

S.   I  V. 

Sptritus  fanSi  Nomina ,  Attributa ,  &  EffeSus. 

Varia  Spi- T^  iverfa  Aomina  Spiritui  ranfto  in  facris  Litter» 
ritus  fancti  L^  tribuuntur.  Ab  operationibus  fuis  vocatur  Spi- 
noininti.  j.j^yg  lapientiap /inrelledus ,  confihi,  fcientiae,  forti- 
tudinis,  pietatis,  &  timor  Domini,  quia  haec  dona 
Luc  II.  in  hominibus  operatur.  Digitus  Dei  dicitur,  in  quo 
Join.  *^  Chriitus  cjiciebat  doemonia;  Spiritus  Pjracletus^  id  cft, 
CoQtblator,  quia  confolatur  nos  inofHni  tribidatione 


De  Fide,  &  Symbolo*  48^ 

noftra;  (ive  Advocatus ,  quia  poftulat  pro  nobisge-  Rom.  s^ 
mitibus  inenarrabilibus ,  id  eft  •  ^d  poftulandum  nos 
movet.  Unde  &  Spiritns  precum  a  Propheta  nuncu^  ^**"^  '*• 
patur*  SpiriiMs  re&ys ,  qui  deducit  nos  in  viam  re- 
&aim  ,  a  terrenis  affedibus  nos  purgans ,  &  ad  coe* 
leftia  fubveliens ;  a  circuitu  •  in  ouo  ambulant  im« 
pii ,  nos  revqcans ,  &  in  viam  redam  mandatorum 
Domini  reducens.  Spiritus  princijfoiis ,  qui  confirmat  ^'^*'**  ^** 
nos*  ut  nullis  erroribus,  terroribus,  aut  amoribus  .      ^ 
hujus  mundi  a  Chrifto  feparari  valeanius.  Spiritm  bo^    "^"  J* 
iiiix,quem  dat  Oeus  petentibus  eum-  Spiritus  adoptio^  Ko«u8# 
fiis  fiiiorum ,  in  quo  clamamus,  Abba ,  Pater.  Tribuitur 
autem  imprimis  Spiritui  fando  bonitas,  &  charitas; 
immo  ipfe  dmor  eft  CharitasfubJHantialis^  &  confub^ 
ftantialis  Patris,  &Filii,  qua  uterque  conjungitur  ^  qua 
genitus  a  gignente  diligatur ,  generatoremque  fuum  dilim 
gat;  ut  loquitur  S.  Aug.   lib.  6.  de  Trinitate,  cap.  f* 
&  lib.  i^.  cap.  19.  nec  nop  Traft  10;.  it}  Sfoannem. 
vQuod  &  Concilium  Tolet.  11.  confirmat.  Hic  Pax 
fumma.  St  incomprehenfa  divinarum  perfonarum  eft. 
^  n  Tanta  ( inquit  S.  Ang  )  ibi  eft  charitas  Spiritus  fandi,    5.  Auguft 
tanta  paxunitatis,  ut  de  finguliscum  interrogatur,  Jr.  u*  i« 
Deus  tibi  refpondeatur ;  de  Trinitate  cum  interro-  ^^^^ 
gacur ,  Oeus  tibi  relpondeatur. . .  Si  chariras  de  tot 
animis  fecit  animam  unam  .  &  de  tot  cordibus.  fecit 
cor  unum ;  quanta  eft  chiritas  inter  Patrem ,  &  Fi- 
lium  ?  Major  utique  potcft  eflTe ,  quam  inter  illos  ho* 
mines,  quibus  erat  cor  unum.  Si  ergo  multorum 
fratrum  cor  unum  propter  charitatem ;  &  multorum 
fratrum  anima  una  propter  charitatem,  Oeus  Pater 
&   Oeus  Filius     dic^urus    esi    quia    duo    funt? 
Si  duo  dii  funt  >  non  eft  ibi  fumma  charitas.  Si  enim 
hic  tanta  charitas  eft,  ut  animam  tuam  >  &  animam 
amici  tui  unam  animam  faciat  <  quomodo  non  eft  ibi 
unus  Deus  Patcr,  &  Filius  „  „  ?  Hinc  S,  Bernar.  Serni. 
8.  in  Cantica.  Spiritum  fandum  Ofculum  Patris,  & 
Filii  appellat,  qui  utriufque  ImperturbibHis  Paxiit^ 
fluten  firmum ,  individuus  Amor ,  individua  unitas^  £t 
Serm«  x*  in  Odavis  Pafchae:  „«Spiritusi  itiquit^  eft 
H  h  4  ,^iQ* 


ntini  (^atris, 
&  lilii 


S 


f        '488        TheoL  Dog-  &  MoraL  Lib.  L 

3,  indinblubilc  vinculum  Trinitatis ,  per  quem  fioit   \ 
„  Pater  ^  &  Filius  unurn  lunt »  fic  &  nos  unum  fu- 
3,  mus  in  ipfis  ,^. 
Spiriius       II»  l>c»fl«iii  etiam  appellatur  Spirltas  fanftus*  Do-» 

fan<itusDo-natio  enitn  proprie  appellatur,  cuni  quis  dat  aliquid 
pa  n-jentej  ut  itatim  velit  accipiauis  fieri*  nec  uilo 
cafu  ad  fe  reveiti ,  idque  fponte  ommim  t  &  nulla  ^ 
nccdritatei  nec  propter  ullam  aliam  cauiani,  quaai 
ut  liberalitatem ,  &  magnificentiam  exerceat*  Ratio 
autem  gratuitse  donationis  ell  amor*  Ideu  enim  ali*  f 
quid  gratis  altcui  damus,  quia  illi  bonum  volumus*  | 
Amor  igitur  primum  donum  eft  -  per  quod  cxtera  ' 
donantun  Unde  cum  Spiritus  fanflus  a  Patre .  &  Fi- 
lio  procedat,  ut  Anior,  primum  donorum  omnium 
rft ,  qu^  in  creaturas  a  Deo  inipenduntur*  ac  per    , 
ipfum  ddncepsreliqua  donantun  PorroSpiritumfan-  5 
flum  perfonale  Dei  Donum  eiTe  multisScripturafa- 
crae  teftimoniis  demondratur-  imprimisex  iUisChri- 
fti  ad  mulierem  Samaritanam  verbis :  St  fcires  Di^ 
nnm  Dei  >  C2^  ^ais  efi ,  qui  dfcit  tibi :  Da  mibi  bibere } 
tM  forfttan  peciiffes  ab  eo^  &  dediffet  tibi  aquam  vivam. 
Aquam  autem  vivam  de  Spiritu  fandlo  alibi  S.  ffoames 
interpretatur.  Igitur  Spiritus  fandus  eft  Dei  dQnum, 

Ephcf  !•  Idem  colligitur  ex  his  S.  Panli  verbis;  VnicHi(\ue  no^ 
firum  data  efi  gratia  fecundkm  menfuram  donationis  Cbrim 
fii^  Hsec  enim  Chrifti  donatio  i  five  Donum ,  Spiri* 
tusfandhis  cft;  fiquidem  Afcendens  Chriflui  in  altum 
dedit  dotta  bominibus ,  id  eft ,  Spiritum  fandum*  Et  ex 
S.  Petro  in  Adlis  Apoftolorum:  B^ptivtur  unHfquffque 
Vffirum^  &  acciptttis  donum  Spiritus  fanSi^  Donum 
autcm  Spiritus  fandi  nihii  eft  aiiud  hoc  in  loco,  quam 
Spiritus  fandus.  Porro  ob  hoc  dona  dixerunt  &  Pro- 
pheta,  &  Apoftolus,  „,,  Quia  perdonum,  quod  eft 
SpiritusfanduS)  in  commune  omnibus  membris  Chri- 
ftimiilta  dona  .  qus  funt  cuique  propria,  dividun- 
tnr.  Non  enim  finguli  quique  habent  omnia ,  fed 
hi  illa,  alii  alia;  quamvis  ipfum  Donums  a  quo  cui- 
qiie  propria  dividuntur ,  omncs  habeant ,  id  eft  >  Spi- 
ritum   fanaum*    (inquit  S.  Augufi.  lib»  if.  deTri* 

nitate. 


Joan.  4, 


Pe  Fide,  &  Syinl)olo^    '       499 

n^tatti  cap.  19.)   In  tantum  poiT*DoniimDeieftf 
in  qgantum  dator  eis  >  auibus  datur.  Apod  fe  autem 
Peus  ell ,  etfi  nemini  qetur ,  quia  Deus  erat  Patri» 
&  Filio  cose^ernus  antequam  cuiquam  daretun  Neg 
quia  illi  dant ,  ipie  datur ,  ideo  minor  eft  illist  Ica 
enim  dntur  ficut  Donum  Dei»  ut  etiam  fe  ipfum  defi 
iicut  Deus ,  non  enim  dici  poteft  non  efle  fuse  po* 
teitatis,  de  quo  didum  eft:  Sphims^  ubi  vult  fpirati  J<»«-  ?f 
&  apud  Apoftolqm ,  Omnia  b^e  operafMr  unus^  at^ut  i.Cor.  ii# 
idem  Spiritus  ,  diviiens  propria  unicuique  prout  vuh^ 
Non  eft  illic  concjicio  dati,  Sp  dominatio  dantium, 
•fed  concordia  dati ,  &  dantiqm.  Quaproprer  G  fanda 
Scriptura  proclamat ,  Deus  cbaritas  efi  /  iUaqqe  e^n  it  Jo.  4«  t. 
Deo  ells  h  in  nobis  id  agit,  ut  in  Deo  maneamus^ 
&  ipfe  in  nobls,  &  hoc  inde  cognofcimus*  quia  dv 
Spiritu  fuo  dedit  nobis  >  ipfe  Spiritus  eft  Deus  cha<^  ^ 

ritas,  Deinde  fi  in  donisDei  nihil  majus  eft  charitatey 
&  nullum  elt  majus  donumPei,  qqam  Spiritus  faiu 
dus ,  quid  confequentius  y  quam  ut  ipfe  fit  cbarita^t 
qui  dicitur  &  Deus  ,  &  t%  Deo  „  ,^  ? 

Cum  Donum  fii  Spiritus  fan(3us«  &  donqm  refet 
ratur  &  ad  eum  qui  dat ,  &  ad  eos ,  quibus  daturf  ^ 
Spiritus  eft  &  Dei,  qui  dedit,  &  nofter,  qui  acQipi** 
nius.  Etquamvis  temporefitxlonatus>  ab  asteriiitate 
tanienDonnm  eft;  quia  ,,  ,3  Sic  procedebat »  qt  eftet 
^  donabile*  Aliter  enim  ihtelligitur ,  cum  dicitur  do« 
„  num ,  aliter ,  cum  digitur  donatum»  Nam  donum 
,» poteft  efle  j  &  antequam  detur  >  donatum  autem» 
,,  nifi  datum  fuerit,  nul|o  modo  dici  poteft.,,.  (in« 
quit  S.  Augufi.  lib.  5.  deTriniutte^  cap,  1  f .)  ideo vero 
Scriptura  facra  >  &  Patr^s  ipiritum  fanStum  Donum 
Dei  eife  prxdicant  j  Ut  Deum  creiamus  non  fe  ipfo  in^ 
ferius  dcni^m  dare;  (inquit  idem  fandus  Dodtor  lib. 
de  Fide ,  &  Symbolo ,  cdp.  9.  )  -  v     u 

III.  Datur  autem  nobis  Spiritus  fanftqs,  ut  nos  vita  Splritus  *^' 
gratiae  vivifiget,  atqueiani^iticet.  Hinc  Deus  per  Pro-  fanausno. 
phetami  Dabo^  inqqit»  vobii  Spiritum^  &  v/vrm.  ftr«.ranai- 
Hinc  S,Baf$lius  lib.  ie  Spiritu  fanSo .  cap.9.  Spiri- JriSTar. 
tum randum¥Oca| San^ificationis qriffncm^  Item, Sub^hitci. 
H  h  S  fi^- 


% 


4f 0        Theol  Dog,  &  Moral*  Lib.  L 

fianrhm  vivamr  SanStfic^timis  arbitram^  Ideo  &  ilu 
graeci  Patres  duo  quaedam  Adamo«  cum  pnmum  cret* 
tus  cft,  a  Deo  indita  fuiffe  doccnt;  imaginem  lcili- 
cet  Deit  qux  in  ratione,  ac  iui  juris  arbitno  coo* 
fjftit,  &{imilitudinem.  qux  virtute,  ac  fanditate  con- 
flabat  Hunc  pofteriorem  (tatum  per  Spiritum  landum 
illius  animae  tributum  fuiflTe,  quo  Deus  eam  aiHavjt. 
Hoc  enim  efTe  Spiraculum  vit4>  quod  Deus  inlpirafle 
homini  de  terra  formato  legitur*  Spiritum  (inquani) 
fandum  illi  exidimant  appeUari  iilum  Dei  aHiatumi 
qui  divinam  in  nobis  fimilitadinera  efficertrt.  QuiB 
cum  primi  hominis  cutpa  funditus  extinda  eifcti 
eam  a  fecundo  Adamo  Chriilo  Domino  reparatam 
fuifTe,  codem  redituto  Spiritu ;  quem  etiam  ad  illud 
iigniBcandum ,  Apoftotis  fuis  halitu  fuo  infpiravit, 
gQinnis  20,  Sic  inter  alios  S^  CyriUus  Alexandrinms 
\\h,  1 1*  Thefauri.  „ „  Participes  fadi  Spiritus,  ( inquii) 
ad  Conditoris  imaginem  formamur  Maniteltunx  igi- 
tur  eft»  (imilitudinem  hanc  cum  Deo  obt  neri  non 

})o(re,  nifi  particeps  quifptam  fit  fandi  Spiritus«  Rur- 
iis  vero  Redemptor  nofter,  ut  in  homine  Itatuiti  illum, 
qui  ad  imaginem  erat ,  inftaurarec  •  infufRavit  difci- 
pulis  fuis  dicens :  Accipite  Spiritum  fanSum.     Quod 
igitur  habet  renovatio )  hoc  ipfum  omnino  antiquio^ 
rem  illum  ftatum  habuiflfe  par  eftintelligere.  Quam- 
obrem  perfedam  divinae  fubftantiae  imaginis  exprefiio- 
Dcmi  Spiritus  fandi  participatio  iargitur  hommi  ,>  „  • 
Itaque  Spiritus  fandus  eft  Spiritus ,  qni  vivificat.  lUc 
efticx  quo  in  Baptifmo  renafcimur,  eoiem  fciUcet 
SpiritH  replente  fontem  ,  qui  replevit  &  Virginem ; 
ut  ioquitur  S.  Leo.  Ille  >  qui  vim  fandificandi  aquis 
tribuit;  in  cujus  rei  typum  initio  mundi  Ferebitur 
fuper  aquas.  (Gmcf.  i.) ,,  „  Ne  mirum  fit  in  BaprifmOf 
t,  fi  aqus  animare  noverunt .  •  Supervenit  Spiritus 
»1  de  coelis ,  &  aquis  fuper  eft ,  fandificans  cas  de 
»« femetipib,  &  ita  fandlificatas,  vim  fandificandicom* 
9,  bibunt  u  ;  C  inquit  TertuUianus  lib.    de  Baptifmo  ^ 
cap*  3.  &  4. )  Ea  autem  regeneratione  coelefti  fpirita* 
les  homines^cimur  per  Spiritum  faadom»  Quod 

cnim 


!  De  Fide ,  &  Symbolo^  491. 

cnim  Natum  efi  ex  Carne ,  caro  eft;  &  quod  natnm  efl  Jotn.  |. 
ex  Spiritu ,  fpiricus  efi.  Vitam  iliam  fpiritalem  repa* 
rac  9  ii  quando  ab  ea  per  peccatum  excidimus ;  fi« 
quidem  a  peccato  refurgere  iine  ipGu8  Numiae  non 
poiTumus.  Uode  cum  Apoftolus  uad  Cor.  6.  gravif* 
fima  peccatorum  genera  percenfuiflfet »  fubdit:  Hthdie 
qi$idi'mfuifl<s ;  fed  abluh  efiis  ,  fed  fanSificati  eflis ,  iei 
juliificati  eftis  in  nomine  Dimini  noflri  ^efu  Chrifli  & 
in  SpiruM  Dti  noflri.  Anima  noftra  t:haritate  vivit; 
vita  enim  animae  Deu$  ell;  DeusdxA^mcbaritasefii  i.  Joan.4. 
&  qui  manet  in  charitate ,  in  Deo  manet  s  &  Deus  in  eo, 
At  Charitas  Deidiffnfa  eft  in  cordibus  noflrisper  Sptri.  ^®"*-  ^* 
tum  fanSnm ,  qni  datns  efl  nobis.  Hic  eft »    qui  nos 
juftos  facit«  in  Chriftum  enim  ccedentes  Stgnati  fu-  IpheC  u 
musSpiritu  promtffionis  SanSo  ,  qui  eft  pifflkus  bmreiim 
taris  noflra*  Gratia  faiicliiicante  9  quam  nobis  imper- 
tit,  naturae  divinse  participes  efEcimur,  filii  Deino« 
minamur  y  &  vere  fumus«    £t  liquidem  Spiritus  ai^ 
cptionis  filiorum ,  in  quo  clamamus ,  Abba  (  Pater  )  ipfe  Rom*  f. 
enim  Spiritus  teflimonium  reidit  fpiritui  nofiro^  quoi 
fumuf  filii  Dei.  Si  autem  filii ,  &  bdreies ;  bdreies  qui^ 
dtm  Dei ,  cohctredes  autem  Cbriffi. 

Non  folum  autem  l)ominem  fandificat  Spiritus 
fanClus,  fed  &  Angelos  fandificavit^  nonfoium  ho- 
mines  fandos ,  qui  po(t  Chrifti  adventum  vixerunt » 
fed  &  illos ,  qui  ante  illius  adventum  Deo  placue« 
runt ,  qui  fub  Lege  non  erant,  fed  fub  gratia ,  &  ad 
Novum  Teftamentum  pertinebant  >  implentes  Legem 
Dei  6de ,  quas  per  diledtionem  operatur ,  in  fpe  bo- 
norum  non  temporaiium  >  fed  aeternorum;  praecipue 
credentes  in  Mediatorem  Chriltum  venturum ,  per 

2uem  fibi  non  dubitabant  Spiritum  gratiae  fubmini* 
rari,  ut  bene  mandata  legis  implerent,  &  fibi  ig«   Subftanti- 
nofci  poflecum  peccarent,  ut  loquitur  f«  jlugufl.     ^w-P^j[„' 
IV.  Nofn  folaporro  gratiae,  &  charitatis  ,  virtu-  minis"inha' 
tumque ,  ac  donorum  ca^erorum  infufipne»  fed  in- bitatione 
tima »  fubftantiva  >  &  perfonali  iui  Numinis  inhabita-  Spintus 
tione  fandificat  nos  Spiritus  fanclus  ,  at  fandi  Pa-  r^aiHcat' 
tres  docent*   Si  qu$s  iiligit  m^,  (inquic  Chriftus  )  J0.14.  ai. 


49*        TIicol  Dog*  &  Moml;  Lih  h 

fermonfm  meum  fervabit  ^  &"  adckm  veniemHi ,  & 
t,  Jain.  4.  fionem  apud  eum  facifmust  In  h^c  cogmfamm  ,  (  ingtiit 
S<  Joannes)  ifuoniam  in  eo  m:tncmMs  ^  &  ipfe  in  n^mi  ^ 
^UQm^m  de  Spiritu  fuo  dedii  nQbis^  Non  ita  vero  Piltcr» 
&  Filius  adnos  veniunt,  ut  iis  advcnientibus  bpiri- 
tus  ranfl:us  abfcedati  qui  templum  illts  cords  notlri 
paravic ,  &  adornavit ,  led  ut  rimui  cutn  illis  in  tcoi*^ 
J«- 14,  |tf,  pio  quoque  Tuo  inhabttet  j  ac  maneat  /Hium  Para'' 
cUtumdabit  vobis^  ( inquit  Chriftus  )  ut  m^ne^t  v^kf 
€Mm  in  Mternum  ^ ,  ^  Apud  vQsm^ntbit^  &  in  vohiserit 
Quomodoenim  fingi  poiret  divioas  Perfonas»  qit^ 
{jbimutuo  inexidunt,  non  fotum  propter  unitatcoi 
fummam  &  incomprehenlam  voluntatis  *  cancurdiae. 
charitatis ,  fed  etiam  etlentiac ,  ac  deitatis  >  ab  invi^ 
cem  polTe  diveUi  in  humani  animi  inhabitatione  T 
QuomodoFilio  advenientcrecederetSpiritus  fanclu?» 
qui  Chrirto  femperadeft ,  ut  ejus,  Patrifque  Spintus; 
„„  Ndfcituf  Chrirtus,  (inqait:  S,  Gregorms  NiiA.iM^ 
K,cnm  : )  pra^currit  Spiritus.  Baptizatur  ille;  hic  tefti- 
•rat  ;f .  monium  fert.  Tentatur  ille ;  hic  ad Jucit.  Miracula  edic 
ille  j  hic  comeseft-  Afcendit  ille ;  hic  fuccedit  ^y  ^^  Nec 
tamen  fic  fiiccedit  *  ntChrifttis  ahfcedat,  oni  diVtr : 


De  Fide ,  &  Symbolot  49i 

Spiritus  fandi*  Spiritales  aatem  fieri  non  poteritis» 
nifi  carnales  efle  deftiteritis.  Carnales  vero  eflfe  de- 
fillecis ,  fi  forma  camis  a  veftris  oculis  aaferatur ,  at 
forma  Dci  veftris  cordibus  inferatur  „ ,).  Sicexplicat 
A.  /iuguJt  Serm.  270.  alias  22.  ex  cditis  a  Sirf$onio. 
Atque  ex  hac  inhabiratione  Spiritus  fandi  in  nobis  ejut 
divinitatem  Patres  confirmant;  inter  alios  S.CyriUMS 
jtuxandrinus  \\h.  I  in  Joannem*  ^ ,,  Eam  ob  rem 
(inquit)  dii  nuncupamur,  non  gratia  folum  ad  fa- 
pernaturalem  gloriam  evedi»  fed  quod  Deum  jam 
in  nobis  habitantem ,  atque  diverfantem  habeamus» 
juxta  illud  Prophetx:  ^m  babitabo  in  ipf$s,  &  in^ 
ambulabo  inter  eos.  Alioqui  refpondeant  nobis  quo- 1**^-»**»» 
modo  templa  Dei  fimus,  juxta  Paulum,  inhabitan-  ^^ 
tem  in  nobis  Spiritum  habentes»  nifi  Spiritus  fit  na* 
tura  Deus»„? 

£t  S^/iug,  Lib*  1«  de  Moribus  Ecdefid  catbotiCM^ 
cap.  1 3.  ,j  ,5  Fit  ergo  per  charitatem  ( inquit)  ut con* 
formemur  Deo>  &  ex  eo  conformati  9  atque  configu* 
rati,  &  circumcifi  ab  hoc  mundoi  non  confunda^- 
mur  cum  iis,  quae  nobis  debent  efle  fubjeda.  Fit  au^ 
tem  hoc  per  Spiritum  fandhim*  Spes  enim  (inquit)^®"*- *•'  - 
non  confundit  y  quoniam  charitas  Dei  diffnfa  efl  in  cor^ 
dibus  ttoflris  9  per  Spiritum  fanSHm»quidatHseflnobis. 
Nullomodo  autemreintegraripoflremur  per  Spiritum 
fanduni,  nifi  &  ipfe  femper  integer,  &  incommu« 
tabilis  permaneret*  Quod  profedo  non  poflfets  nili 
Dei  naturse  eflet,  ac  ipfius  iubftantias  r  cui  foli  incom» 
mutabilitas,  atque,  ut  ita  dicam,  invertibilitas  fem- 
per  eft*  Creatura  enim  vanitati  fubjeSa  efl.  Neque  nos  Rom.  t» 
poteft  a  vanitate  fepararei  veritatique  conne&ere» 
quod  fubjedum  eft  vanitati*  £t  hoc  nobis  Spiritus 
landus  praeftat.  Creatura  igitur  non  eft ;  quia  omne» 
quod  eit,  aut  Deus »  aut  creatura  eftii,>. 

V.  Quod  Spiritus  fandus  vita  fit  animarum>  nemo  ^  ^"^. 
negaverit,  qui  infufam  animae  vitam  immortalemSpi-  roarom^Tk 
ritus  fandi  aliquando  in  corpora  noverit  refundendam,  ta. 
ut  ad  vitam  gloriofam ,  &  astemam  fufcitentur ,  ut 
docet  Apoftolus  ad  Rom.  8.  ^Md  /i  Spiritus  ejus,. 


Gal«a. 
&oiik  S* 


l.Jo.t.  37« 
Jo.  t6. 1). 

Jo.  14«  86. 

Mat  la  ao 

Adt  6.  la 

i.Cor.u.i* 
6aL  5. 2J« 


'  Spiritut 
(anctiis 


■Htoiaiarttas 


494       TheoL  Dog.&  Moralt  lih.  L 

qm  fufciuvit  ffefmm  a  morinis »  babim  im  vMs  ;  qiS 
jiifcifawit  S^efmm  Ofrifimm  a  mortmis^  vivificabit  &  wm^ 
Udia  corpura  veftra^  propter  inifabitanttm  Spiritmm  ejns 
invobis.  lUe  cA»  per  qaem  Chriftianus  yivit»  quo 
nifl  intus  vegecetur ,  vere  dicere  non  potell :  yivo 
ego  jam  non  ego^  vtvit  vero  in  me  Chrtfins.  Non  fufficit 
luibere  BaptUnium  Chrifti »  nifi  habeas  &  Spiritum- 
Cbrifti*  ^ni  Spiritm  Cbfiflinon  kabetj  bic  nop  efi  ejns. 
Ad  Chrifti  corpus  perrinere  videtur ,  &  membnim 
illius  efle  fecundum  formam  extemam,  ied  revera 
membrum  mortmim,  &  aridum  eft:  i,HHabet  for- 
u  mam »  fed  non  habet  vitam«  Quasris  ab  iUo  Sacra* 
9, mentum,  invenis  )  quaeris  Baptifmum,  invenis; 
nQuaeris  Symbolum,  invenis*  Forma  eft.  Nifi  intus 
».  Spiritu  veceteris,  fruftra  foris  de.  forma  gloriaris. ,« 
Verbafunt  S.Ai*g^  Ser.a68.  alias^o  ex  editls  a  Sir^ 
mondo.  Spiritus  fandus  &culcates  animx,  habitufque 
omnes  impellit  ad  vitar  opera.    Illa  e(t  Vtitiio ,  quae 
docct  nos  de  omnibns  ad  (alutem  neceflariis*   lU*^  ( in- 
quit  Chriftus  )  doccbit  vo$  omncm  vcfititem  • . «    JUe 
vosdoccbitomnia,  &  fuggcrct  vobis  omnij  y  tjuacunquc 
dixcro  vobis^  Non  fufficit  lcgis  fcientia  monens  t^xte- 
rlusy  nifi  adfit  Magifter  intus  docens,  &ad  cor  lo- 
quens  Spiritus  fandus*  Ille  eft,  qui  in  Sandis  ioqui- 
tur :  JVon  cnim  vas  tfiis ,  ^ui  loqnimmi  (  aic  Chriflus ) 
fcd  SpiritMS  Patris  vcfiri ,  qni  loquitnr  in  vobts.    Illc 
eft,  qui  refeUebat  »  &  vincebat  per  S-  Scephanum 
eos ,  ^i  non  poterant  rtfifiere  Sapiintia ,  &  dpintui 
ifui  loqucbatnr.  lUe  eft,  fine  quo  non  poflumus  di* 
ccre  Dominus  Sfcfus.  lUe  eft ,  cujus  tam  multiplex  vitae 
frudus  in  Sandis  efflorefcit ,  Apoftolo  tefte ;  fmSHS 
antcm  Spiritus  cfi  charitas  ,  gaudium  ipax  ^  paticntia^ 
bcnignitas  y  longanimitas  ^  manfuctudo^  fidcs  ,  modcffia^ 
continentia ,  cafiitas.  Hi  vitac  muldplices  firudus ,  de 
Spiritu  fando  per  animam,  quam  vegetat  ,  puUu- 
lantes. 

VI-  Sed  eo  prasfertim  nos  vivificat,  quod  charita- 
tem  in  cordibus  noftris  diffundit ;  immo  ipfe  chari« 
tas  fubfiftens  eft.  Uade  S.  At^nfi.  lib.  $•  de  Trini^ 

tatCf 


De  Fide  &  S^mfibolot  4$f 

tate  ^cap.S.  ^^hmpk&trejnqmi,  diledionem  Deo» 
,,&  diledlione  ampledtere  Deum.  Ipfa  eft    diledio, 
M  quae  omnes  bonos  Angelos  >  &  omnes  Dei  fenrof 
f^  confociat  vinculo  fani^itatis ;  nofque  9  &  illos  con^ 
jjungitinvicemnobis,  &  fubjungit  fibi„.    Nonnifi  J^^^*"^" 
Deo  diligi^poteft  Deus«  Deus  eft .  quem  dtiigimus  ,[um^  ^ 
Deus ,  quo  diligimus.  Infunditur  Deus  ipfe ,  feque  de  De». 
ipfum  datnobisi  ut  diligatur  fe  ipfo.    ,,,)Dedit  fe 
ipfum  I  quem  dileximus;  dedit»  unde  diljgeremus* 
Quid  enim  dedit ,  unde  diligeremus  »  apertius  audite 
per  Apoftolum  Padum :  Charius ,  inquit »  Dei  diffHfa 
efl  in  cordibHs  noftris.  Unde  ?  Non  forte  a  nobis  ?  Non«  JLqou  «• 
Ergo  unde  ?  Per  Spiritum  fanSnns ,  ffti  datns  efi  nobis. 
Ideo  eft  confequens  >  ut  quia  Spiritus  (andus  Deus 
eft,  nec  diligere  poflumus  Deum  nifi  ptr  Spiritum 
fandum  >  amemus  Deum  de  Deo.  „  „•  Cor  Cliiii» 

VII    Spiricum  fandhim  bis  Apoftolis  futs  dedit  Chri-  ftus  Spiri. 
ftus.  poft  Refurreaionem  fcilicet  fuam»  &  poft  At  g™  ^"^ 
cenfionem,  Unufn  dedit^  &  knus  dedit^  unitati  rf^^'>  J  ApoftolL. ' 
&  tamen  bis  dedit*  Primo ,  pofteaquam  refurrexiti 
dixic  difcipulis  fuis  :  Accipite  SpiritumJanSsim.  £t  in*  Joan.  ao^ 
fufflavit  in  faciem  eorum«  Deinde  promittit  adhuc 
fe  miifurum  Spiritum  fandum:  £t  ego^  inquit,  mitto  ^^  Mt 
promiffum  Patris  mei  iri  vo^ :   l^os  autem  feaete  in  ci^ 
vitate^  HHoadufque  fnduamini  Virtute  ex  aito.  Decem 
poft  Afcenfionem  fuam  diebos  promiflum  implevic» 
Spiricum  fandum  mifit«  BisautemdeditSpiritumfan- 
dum  ,   ut  duo  praecepta  charitatis   commendar^ 
^,,Una  charitas,  &  duo  prsecepta  ;  unus  Spiritus» 
&  duo  daca.  Non  enim  alius  daius  eft  prius»  &  alius 
datus  eft  poftea ;  quia  non  alia  charitas  diligit  proxi- 
mum  >  quam  illa ,  quse  diligit  Deum  ;  fed  quia  aliud 
eft  Deus ,  aliud  proximus  >  una  charitate  diliguntur» 
non  funt  tamen  unum  ^  qui  diliguncur  ;  quia  ergo 
magna  eft  primitus  commendanda  diledio  Dei ,  fe- 
cunda  diledio  proximi ,  a  fecunda  autem  incipiturf 
ut  ad  primam  perveniatur«  Si  enimfratrem ,  quem  W. 
des )  non  diligis  ,  Deum,  nuem  non  vides^  quomodo  tfi.  i.  Joaa  4;. 
ligere  potcrisi  Ideo  forte  fnformans  nos  ad  diledio-. 

aem 


K 


496       TheoL  Dog»  &  Mond.  Ob^  L 

ncin  proximii  cledit  iiiterra  confpicuas,  &  proximig 

proximus  Spiritum  iandum » infuraando  in  facicm  tor 

.    rum;&  ab  hac  maxime  cbaritate»  quse  in  ccelis  eft, de 

coelo  miiit  Spiritum  iandum.  Spiritum  fandum .  accipe 

interra , &  diligi^ fratrem.  Accipe  de  ccelo»  &  dui« 

^  ^  gis  Deum*  Quk  &  in  tetniy  ouod  acoepiitii  de  coek> 

;         dt  In  tecra  Chriftus  dediti  fed  de  ccelo  eftt  quod 

dedit«  llle  enim  dedit  i  qui  de  coelo  defceodit»  Uic 

inveniti  cui  daret»  fed  inde  attulit»  quod  daret,f  y,«j 

S^tni      Vlll*  Quia  verb  denario  nuraero  Lex  decem  prs« 

|si^  <^'ceptisconltansiignificatur,  Spiritum  fendum  decimo 

^m  t^Tt  P?^  Afceniionem  fuam  die  Cnriftus  in  £ccle6am  tuam 

dectmopoftmiiit»  ut  Legemper  gratiam  Sandi  Spiritus  impleri 

Aroenfione  demonftraret*  Liner4  enim  occiditi  Spiriins  auiem  v.» 

z^^t  i\  ^'^^^^*  ^^80  miffiis  eft  Spiritus ianSus .  nt  Lex  im- 

i^ '  plereturi  &  fieret»  quod  ipfe  Domtnus  dixerat :  /Vo» 

veni  fiUpere  Ugem »  jed  adimplere.  Hoc  donat  Ficjeli» 

bus ,  hoc  donat  eis ,  quibus  dat  Spiritum  fandum« 

i9  Quanto  fit  eo  quilque  capacior  s  tanco  ad  operan* 

9>dam  legem  fit  facilior*  Nam  Charitas  implet  le- 

y  geni ,» «  Ita  •$.  Aagitfi.  Serm.  270.  alias  22.  ex  edi* 

tis  a  Sirmondo^ 

£t  Lib.  de  SpiritUy  &  Linera^  cap*  19«  »f»Lex 
iinqHit)  fine  adjuvante  Spiritu  procul  dutbio  eltlit* 
tera  occidens ;  cum  vero  adeft  viviBcans  Spiritus>  hoc 
ipfum  intus  confcriptum  facit  (liligit  quod  foris  icri- 
ptum  lex  taciebat  timeri.  £t  Vii;^.  21«  Quid  funt  ergo 
leges  Dei  ab  ipfo  Deo  fcripta^  in  cordibus ,  nifi  ipfa 
praefentia  Spiritus  fandi  >  qui  eft  digitus  Dei ,  quo 
prasfente  ditfundi^ur  charitas  in  cordibus  noftrisj  quas 
pienitudo  irgis  eft  >  &  prsecepti  finis ,,  j,  ? 

IX.  Spiritum  fandum  jam  liabcbant  in  fe  manen« 
tem  difcipuli  Chrifti;  infe  inbabitantem  habuerant; 
quotquot  per  Chrifti  venturi  fidem  fuerant  ance  iU 
lius  Paffionem,  &  Adventum  fandificati;  fedtamen 
vifibili  modo  in  hominem  niifius  non  fuerat ,  neque 
cum  ea  fpiritualium  donorum  copia  eflfufus»  ac  datus» 
Jis7.]9«  iV0;i</irm  erat  Spiritns  datus^  quia  nondum  ^cfus  erat 
glorificatHs.  Unde  S.  Leg  b^er»  2i  dc  Pcntecofie ,  ait : 

0i»Cum 


De  Fide ,  &  Symbol«;  497 

^ ,,  Cum  in  dic  Pentecoftes  difcipulos  D^miQi  SpU 
ritus  (andus  implevit ,  iion  fuit  inchoatio  muneriti; 
fed  adjedio  iargitatis  ^  (quoniam  &  Patriarciue  •  8i 
ProphetaD*  &  Sacerdotes,  &omnes  Sandi»  quidrio^ 
ribus  fiiere  temporibus»  ejufdem  funt  Spiritusfandi 
fanCtihcatione  vegetati„,|«  Accepit  Chriftus  primitiat 
tiaturse  noftrs ,  ac  Spiritus  (andi  gratiam  nobis  retri- 
buit.  £t  quemadmodum  poft  diuturnum  bellum  fieri 
folet;  cum  dirempta  pugna  fuerit,  &  confedapax* 
qui  fibi  invicem  infenfi  erant,  pignora  mutuo  fibi  •  .  v 
danti  &  obfides>  fic  inter  Deum>  &  naturam  hu^ 
tnanam  evenit^  j,,)Pro  pignoribus,  5fobfidibus  ipras 
j^primitias  mifit,  qiias  in  coeium  tulit  Chriftus*  No*  WpniisSpti 
5,bis  illeSpiritumianaum  pignoris^  &  obfidis  loco"^*"^^^ 
I,  mifit ii  >  ( if^fiit  A  ^o^  ChryfoliomMs  Serm.  de  fanS4 
J^entecofitfk )  Hinc  Apoft»  2»  ad  Corinthios  i*  ^i  aum 
icm  confirmat  nos  vobifcum  in  djri/io^  &  qui  unxit  noi 
DtMs'^  qui  &  fignavit  nos^  &  dedit  pijpius  Spiritus  lA 
tordibus  nojlris.  Quod  in  fide  firmi,  ac  immobiles  fta^ 
liius,  nonnoftr»  facultatis  eft,  fed  divini  muneris» 
fed  Spiritus  iandi^  qui  &  Apoftolos  die  (acro  Peate- 
coftes  confirmavit^  ut  Chrifti  nomeil  i  &  £vangjeliuni 
intrepide  prasdicarent»  £odem  Spiritu  interius  undi 
fumusi  &  fignati  >  divinaque  illa  undione,  Prophets^ 
Saccrdotes  t  &  Reges  efie(!H4  Nam  &  futurum  e& 
ut  Kegno  coelefti  potiamut>'&  jam  regcfs  fumus^  U 
noitris  cupiditatibus  domidemur^  Sacerdotes  veroi 
cum  corpora^  &  membra  noftra  hoftiam  viventemi 
fandani)  Deo  placentem  ofFerimusi  Prophetas  tan-» 
dem  rea  enim  nobis  patefada  funt*  ^£nec  ocut^f  ^  j^^^^  ^ 
tus  viditj  nec  anris  audivit^  Quac^  ut  aliquando  UOS 
confecuturos  confidamus ,  arrham ,  &  Pignus  dedifi 
Chriftus  Spiritum  fandum:  Ut  bujus  pignofe  totumtd 
accepturum  confidas ;  ( inquit  S.  jfoannes  ChryfofiomUi 
HomiUgii  in  Kpiftolani  fecundaoi  ad  Corintliios  ) 

X.  Spiricuslandi  defcenfus  ih  Apoftolos^  &  difci*  tixi  Splri^ 
pulos  Chrifti,  five  in  totam  Eccieliam  iii  Coeiilaculo  ^"^  ^*j"^H« 
congregatam ,  ^oelis  2.  praediftus,  &  die  Pentecoftes  {rngtivf 'IJ! 
implecus  AiiuumQSip*2.  defcribitur^  Infpecieiingua-pariiiti 

Tom.  A  I  i  rum 


W98       TheQl.Dogi&MoraLUb.  L 

rum  ^gnearum  apfxiruit,  &  fiipra  fingolos  fedttf  qoi 
ia  coiumbc  fpecie  fupra  Cbriftufq  defcenderat,  & 
maoferat ,  cum  in  Jordaoe  baptizatua  ell  a  Joaone. 
Verns  foit  ignis  informa  linguarum  difpertitui;  ve. 
ra  columba  ;  non  enim  decebati  ut  homines  fiiHe- 
ret  Spiritus  veritatis*  Sed  neque  cdumha»  neque  lingme 
igncas  a  Spiritu  (anfto  in  unicatem  Perfons  aflumptar 
funt»  fed  tantum,  ut  figna  ejusr  Numinit  fervierunt* 
JpparHermt  /Ipofidii  dtJpertiiM  Ungiut  ianqnam  ignis^ 
Ixb4p  19-  Ut  fignificareturt  eumdem  Deum »  qui  Legem  Moyfi 
in  monte  Synat  in  medio  ignis  dederat,  nunc  Legem 
novam  >  non  in  tabuUs  lapideis ,  fed  in  tabulis  cordis 
' ;.  /  carnalibuSidigito.fiio*  id  efti  Spirituiando  fcriptam, 
^  in  ignementes  illuminante.  animos  accendente>  pec- 
catorum  fpinas  confumente  »  landre,  plromulgare» 
-^ ,,  Sicut  hebrsBO  quondam  populo  ab  j£gypritslip 
berato ,  quinquagefimo  die  poft  immolationem  Agni 
Lex  dataeft  in  nionte  Syna  >  (inquit  S.  Leo  )  ita  poft 
Paflionem  Domini,  qua  verus  Dei  Agnus  occiius  eft, 
quinquagefimo  a  Rtfurredione  ipfjus  die.  in  Apo« 
llolos .  plebenique  credentium  Spiritusfandus  illapfui 
eft  >  ut  tacile  diligens  Chriftianus  agnofcat»  initia  ve- 
teris  Teftamenti  evangelicis  niiniftraife  prindpiis,  & 
ab  eodem  Spiritu  conditum  Foedus  fecundum»  a  quo 
primum  fuerat  inftitutum  „  ^. 

Secundo ,  Spiritus  fandus  in  igneis  hnguis  appa- 
ruit ;  ut  illius  operatio  propria  deGgnaretur-  Quam- 
vis  enim  in  tribus  divinis  Perfonis,  nec  fubftantix» 
nec  potentias,  nec  voluntatis,  nec  operationis  ulla 
diverfitas ;  ;,  „  Ita  tamen  divifit  libi  opus  noilrae  re« 
'  ^  parationis  miiericordia  Tj^initatis  t  ut  Pater  propi- 
„  tiaretur  i  Filius  propitiaret ,  Spiritus  faniftus  igni- 
rct; ,,  C  inquit  S.  Lto  Serm.  3.  de  Pentecofte. )  Lumen 
eft  fcilicet,  ac  ignis  divinus,  ignis  charitas;  qui  & 
,,  ^y  Verbum  Domini  lucidum ,  &  eioquium  ignitum 
Apoftolis  iubmioiftravit,  ci;i  ad  creandum  intelleAum, 
coniutnendumque  peccatum ,  &  eflicacia  illuminandi» 
&  vis  inelfet  urendi.  H/c  Infpirator  fidei ,  dator  fcien- 
tias »  fons  dileAionis ,  fignaculMm  caftitatis ,  &  to-- 

tius 


K 


De  Fide ,  &  Symbolo;  499 

tiU^  eft  caufa  virtutis ,,  ,3.  Illaque  fignificatio ,  quai 
iti  fpecie  ignis  apparuit)  &  opere  perfeverat}  &  ffiu-* 
nere^  » ?>  Ip^e  enini  Spiritus  veritatis  facit  domum  glo-< 
,5  ria^  luaT  luminis  lui  nitore  fulgere  >  &  in  templo 
55  fuo  nec  tenebrofum  aliquid  vult  ^Stf  nec  tepidum  ^« 
Verba  funt  Si  Ltonis  Serm.  t.  dt  Ptntecoftc. 

XI.  In  fpecie  linguarum  Spiritus  fandus  adveniti 
t.  Ut  firtgulis  Apoftolis  orbis  terrarum  regiones  do* 
cendas  veluti  diftribueret,  eifque  demartdatam  a  Chri* 
fto  praedicandi  Evangelii  provirtciam  confirmaret  % 
doteiqu^  ad  minifterium  exequ^ndum  rteceflfarias  fe 
impertire  fignificaret.  Et  replefi  fitnt  omnes  Spirita 
fancto^  &  ictperunt  loqui  variis  linguis^  pront  Spirirui 
fanlius  dabat  elodfui  illis;  ( inqult  S*  Lucas  Adulim  2.  ) 
^nO  quam  Velox  eft  fermo  lapientias  !  &  ubi  Deus 
magifter  eft,  quam  cito  difcitur  j  quod  docetur !  Non 
eft  adhibita  interpretatio  ad  audiendum  »  non  coa« 
fuetudo  ad  ufum  >  non  tempus  ad  ftudium ,  fed  fpi-* 
rante»  ubi  voluit  ^  Spiritu  veritatis «  propria^  fingula» 
rum  gentium  voces  tadae  furtt  ex  Ecclefiae  ore  com-* 
munes  ,3 ,3«  Q  inquit  fanSliis  Lco^  Sermone  t«  de  Pcn^ 
ttcofle,) 

Securtdo,  irt  fpecie  lirtguarum  tlpparuic>  ut  ter«' 
farum  orbem  in  unitatem  fidei  congregaret^  Cunt 
enim  ol(m  homines  fuperbia  elati  turrim  extruere  vo« 
luerinti  qu2e  ad  coelum  ufque  pertingeret,  &  in-* 
vefta  divifione  linguarum  pravam  illorum  coitio-^ 
nem  ,  &  concordiam  diflipiverit  Deus  ;  idcirco  iii 
fpecie  lirtguarum  igrtearum  die  facro  Pentecoftet 
in  humiles  Chrifti  difcipulos  Spiritus  fanClus  illabi^ 
tur,  ut  illorum  minilterio  terrarum  orbem  divifum 
cortjungat ,  &  in  unius  Fidei  1  ac  Religionis  concor* 
diam  reducaC 

Tertio,  ut  donum  ipfum  linguarum  Apoftolis  t 
Spiritu  fando  darum  hoc  figno  demonltraretur.  Quo 
quidem  admirabili  dono  EcclefidS  unitas  Commendata 
eft>  quaetotoorbedifFufa»  gentium  omnium  iinguii 
loquitur. 

Has  rationcs  fan^us  Chryfofiomus  aftert  Sermoni 

lia  4i 


^ 


foq      TheoL  Dog.  &  Moral  Lib^  L 

4i  ffu&f  Ptutectfie^S.  AnguliinHs^  Seim  ftyi*  aliat  ibl 
tempore ^t%y.  ^^  Flatus  iUe,  i»f ir/^ » a camali padea 
corda  mundabat  ^  igois  iHe  faeinini  veteris  concupiCi 
^entiae  cbn&unebat ;  lingus  illas»  quibuf  toqudmi* 
tura  Spiritu  fando  tmpleti,  per  omnium  gentinm 
Ilnguas  futuram  Ecdefiam  praefignabant  Sicut  enim 
poft  dilu  vium  fuperba  impietas  hominum  turrim  con« 
tra  Dbminum  sedificavit  excelfum,  quando  per  Un« 
guasdiveriasdividi  merutt  genus  humanum ,  ut  una« 
quasque  gens  lingua  propria  loqueretur,  ne  ab  aliii 
Inteiljgeretur  ;  fic  humius  Fiddiium  ptetas  eamm 
lingnarum  diverfitatem  Ecclefiae  contulit  unitati;  nC 
quod  difcordia  dilEpaveratf  colligeret  charita8,:& 
^umani  generis  tanquam  unius  corporis  membra  dii« 
perta  ad  unum  caput  Chriftum  compagioaia  redi- 
gerentur ,  &  in  fandi  corporis  unitatem  diledionis 
^oe  conflarentur„„.  Inigne  Spiritus  fiindos  ap- 
soparuit,  quia  incorporeus ,  ineffabilis  atque  invifibilis 
^  ignis  eft  Deus :  Deus  noficr  ignis  confnmens  r)? ;  ( in« 
o  quit  Apoft.  ad  Heb.  12.  )  Deus  quippe  ignis  did« 
^  tur  j  quia  per  hunc  peccatorum  rubigo  confumi- 
Lvc  is.4f <  M  tur.  De  hoc  igne  Veritas  dicit :  Jgnem  vtni  minere  in 
^  terram ,  &  quid  volo ,  nifi  us  accendatur  ?  Terra  vocata 
^  funt  corda  terrena ;  fed  ignem  Dominus  in  terraoi 
,,  mittit ,  cum  afflatu  fancli  Spiritus  corda  carnalium 
^incendit^  Et  terra  ardet»  cum  cor  carnale  iu  fuis 
9  pravis  voluptatibus  frigidum  relinquit  concupif** 
i^centias  pr^fentis  fseculi ,  &  incenditur  ad  amorem 
I,  Dei*  In  igneis  autem  linguis  monftratus  eft ,  quta 
^  idem  Spiritus  Qoasternus  eft  Fiiio ;  &  habet  cogna- 
,itionem  maximam  lingua  cum  verbo.  Verbum 
^  quippe  Patris  eft  Filius.  Et  quia  una  eft  Spiritus  , 
^&  Verbifubftantia,idem  Spiritus  monftrari  debuit 
^  in  lingua.  Vel  certe  ,  quia  per  linguam  procedit 
^,  verbum ,  in  linguis  apparuit  Spiritus ,  quia  quif* 
^quis  fandioSjDiritu  tangitur,  Dei  Verbum,id  eft, 
„  unigenitum  Dci  Filium  confitetur,  f^el  certe  „  „  In 
linguis  igneis  apparuit  Spiritus  j  qdia  omnes ,  quos 
replevent ,  ardentes  pariter  >  &  io^uentes  facit«   Lin« 

guaa 


De  Fide  &  Symbolo*  t*t 

• 

gaas  igneas  Dodores  habent;  quia  dum  Peam  aman*« 
dum  prsdicant,  corda  audientium  inf)ammant*  Naof 
&  otiof  us  eft  fermo  docentis ,  fi  prxbere  non  va« 
let  incendium  amoris  „  ^t  ( inquit  ,Sp  QregoriH$  M^ 
gnus  Homilia  30.  in  £vangelia« ) 

§.   V,  / 

Difpofifiones  ai  fsifiipiendam  Spiritum  fanSum. 

Difpofitiones  ad  Spiritum  fandum  recipiendum 
tribuit  ipfe  divinus  Spiritus ,  vel  jam  inhabitans » 
vel  movens  djfcipulorum  Chrifti  animos,  quos  jani 
inhabitabat ,  cum  in  illosfacrodiePentecoftesillapfus 
eft )  ideoque  illos  adornavit  9  ac  pr^eparavit  con* 
gruis  difpofitionibus.  ,,„  IJt  facrata  fibi  pedlorat 
&  ferventius  accenderet  ,  &  copiofius  inundaret ; 
cumulans  fua  dona )  non  inchoans  ;  nec  ideo  novu^ 
opere  ,  qqia  ditior  largitate  „ ,,.  (  inquit  S.  Leo.  )  Serni,  1: 
Nondum  inhabitabat ,  (ed  tamen  movebat  Comelium ,  ^  ^^"^ 
&  alios  gentiles ,  in  quos  antequam  Baptifmum  fu^ 
fcepiifent ,  fiupentibus  ex  Circumcifione  Fidelibus  i 
Petri  comitibus ,  quod  &  in  Nationes  effufa  eflet  Spi-^ 
ritus  fandli  gratia. 

L  Prima  difpofitio  Chriftianis  hominibus  ad  re-    Dirpofiti» 
Cipiendum  Spiritum  fanftum  neceflaria  ,  eft  expiatio  pnma,^ft 
confcientijB  per  poenitentiam  ferventem.  Quod  ignis  Jj^"*'^* 
fymbolo  fignificatum  eft ,  «ujus  in  fpecie  in  Apoftolos 
defcendit.  AudienduseadereGrrgc/rm  Alagnus  Ho- 
milia  30.  in  Evangelia ,  ubi  rationem  affert ,  cur  Spiri- 
tus  faniflus  fuper  Chriftum  in  columba ,  fuper  difcipu^ 
los  in  igne  apparuerit*  „  Unigenitus  (  inquit  )  Uei 
^  Filius  Judex  eft  generis  humani«  Sed  quis  ejus  jufti^ 
»  tiam  ferret ,  fi  priufquam  nos  per  manfuctudineni  ^ 
2,  colligeret ,  culpas  noftras  per  zelum  reditudinis  ^ 
^  examinare  voluiflet  ?  Homo  ergo  pro  hominibus 
yj  fadus  ,  mitem  fe  hominibus  praebuic  ;  noluit  peg« 
,,  catores  ferire,  fed  cor^igere;  prius  voluit  manfue^ 
„  te   corripere,  ut  haberet,  qubs  poftmodumin  jut    ' 
^,  dicio  falvaret  ^„  In  columba  ergo  fuper  eum  dN 
I  i  3  >»»it 


|tcrvnr;^m 

i\KfuH  in 
lobis  opc- 
iittir. 


foa         Theo!.  Dog,  &  Moral  Lib,  I- 

buit  apparereSpiritQS,  qui  non  venjebat,  ut  pecca» 
ta  jan]  per  Zi^lum  percuteret  ^  fed  adhuc  per  man- 
fuetudinem  tollerct»  At  contra  fuper  dilcjpulos  ir^ 
i^nt  debuit  S;jiritus  lanflus  derponttrari ,  ut  hi,  qui 
erant  limplititer  homines  ,  atqup  idep  peqcatprcsi 
eos  tontra  ft^nietipfos  fpirita'is  tervor  accen_dcret>  & 
peccata,  quac  Deusper  manruetudinemparcerel>ipfi 
in  ic  per  poenitentiam  pnnirent  *  - .  Igitur  pcr  coUim- 
bain  Spiritus  in  Redemptorc  monftratus  eft>  per  ignem 
vero  in  hominibus;  quia  quanto  nobis  noftri  Judicii 
facld  c(t  feveritas  temperata,  t?nto  crga  fe  debet  fieri 
jir^Jtn  infirmitas  accenfa  „53» 

Fcenitentiae  porro  fcnrorem  in  nobJs  ipfe  Spirituf 
fandus  mifericordjter  operatur.  Utenim  declincmus 
a  nulo  I  &  faciamus  bonum  ^  quac  duo  fuiu  ^nim^ 
pocnitentis  officia,  ipfeadjuvat  intirmitatem  noftram^ 
Ad  declinandum  a  malo^  tria  operatur  in  nobis  ,  Com^ 
pnndtuHim  i  fiippiicationem  y  remijfiQnem^  Si  quis  crgQ 
priusin  iniquitate  frigidus  cratj&  poftmodumfervo- 
rc  quodam  poenitentiae  accendatur  ,aliumSpiritum, 
qui  luum  arguJt  de  peccato ,  non  dubitet  adveniflet 
^ed  auid  Drodeft 


De  Fide  &  Symbolo»  ^mj 

fpirltu  ;  ut  vhifictt  fpiritum  btimilifim,  &  vivificet  cor 
ccntritornm.  Quihumiles  fpiritu  falvabit ,  qui  humilin 
refpicit»  &  alta  a  ionge  cognofcit,  Spiritumfandum 
fuum  fuperbis  non  impertit  >  fed  humilibus. ,,  „  Capi* 
tur  per  hpmilitatem ,  repellitur  per  fuperbiam«  Aqua 
efl:  enim  ,  cor  humile  tanquam  locum  concavum 
quaerens  ,  ubi  confiftat  Katione  autem  fuperbis» 
tanquam  tumore  collis  ,  repulfa  labitur  ;  unde  di- 
dlum  t^\Dcus  fuperbis  refifin  ,  hHmilihus  autem  ^^^  ,  , 
gratiam.  Quid  eft,  dat  gratiam  ^  EhtSpiritum  fan- J*^^*-  ^*** 
6tum*  Implet  humiles ,  quia  capaces  invenit  ^  „.  Ver- 
ba  iunt  s.  Augufl^  Sermone  270.  alias  22«  ex  editis  a 
iirmondo. 

111.  DifpofitiotertiaadrecipiendumSpiritum&n^^JI^P^^J^* 
dum ,  eft  caftitas  mentis ,  &  corporis ;  non  habitat  ititu/ 
enim  in  anima  coinquinata  »  &  in  corpore  fubdito 
peccatis*  ,,  ,^Cum  omnes  templum  fimus>  illato  ii} 
nos .  &  confecrato  Spiritu  fando,  ejus  templi  asditua 
&  antiftita  pudicitia  eft,  quae  nihil  immundum>  nec 
profanum  inferri  finat/ne  Deus  ille,  qui  inhabitatf 
inquinatam  fedem  offenfus  derelinquat ,,  „.  Verba  funt 
TertuUianiy  initio  libri  fecundi  de  Cultu  Feminarmn. 
Conftans  oft  Domini  fentpntia  2  Non  permanehit  Spi^  ^^"*  ^* 
ritus  meus  in4)dmine  inatcrnkmf  ijuia  caroefl.  Nevero 
quis  exiftimet  fe  ad  recipiendum  Spiritum  fandtum 
paratum  eOe,  fi  fornicando  incorpus  fuumnon  pec- 
caverit ,  fi  vas  fuum  pofTideat  in  fandificatione ,  & 
honore,  &  tamen  fpe^aQula-frequentet ,  in  quibus 
iple  mulierum ,  &  virorum  accuratior  culcus,  ipfa 
confenfio ,  ipfa  in  favoribus  aut  coulpiratio  ,  aut  dif- 
fenfio  interfe.  „  „  De  commercio  lcintillas  libidinum 
conflabellant.  /w  qnibus  denitiue  ineundii  Nemo  priu^ 
cogitat»  nifi  videri ,  &  videre.  • .  Deus  prsecepit ,  Spi- 
lutum  fandum ,  utpote  pro  naturae  fuse  bono  tene-»  -^ 

rum,  &  delicatum>  trauquillitate,  &  lenitatei  &  qui(% 
te ,  &  pace  traclare» .  •  Hic  quomodo  cum  fpedhk^ 
culispoterit  convenire?  Omne  fpeftaculum  finecon- 
culfione  fpiritus  non  eft. . .  Nam  etfi ,  qui  modeftCj, 
&  probt  jpe(^culisfruitur,  pro  di^it(iu$.>  &  ^K^ 

n  +  tis, 


5*4       Theql  Dog.  &M(naL IJb.  I,  ^ 

tisy  fd  etiaoi  iiatiira  fa«  copditiope];  pon  miev 
iinoiobilii  aninM'  eft  fibe  mcita  Ipitinw  palBone.  Ne. 
mo  ad  Tohiptatem  Tenit  fine  aro^ »  nemo  a|^!^q| 
ffifie  ftfi-  Cne  calibus  ipia  psititar.  Jpfi  cafiis  inqcameata  lim( 
Iddl^Ciie  ^^^  C«terumfi  «eflat  a|^dii8,niiliaeft  Tul|iptai| 
fpiricualift  &  ci^  reus  jam  ilte  nnitatis ,  eo  conveniens »  pbi  ni? 
iKmQnnn  )iil  confequitur.  Ppto  apton  ? anitai  o^traoea  c(t  no- 
STTSl  ^«»«^  Verbiafpnt  VmMUam  )ibt4^  Jipr£iM^ii<ii,  C4B« 

Oifpdida     ly  •  Pifpofi|iQ  otiarta  ad  itdpiendam  Sptri|pm  fimt 

vwai »     ^m  0(|  Qra(io«  Apoftoli  polt  A(cen^nem  Ctirii^ 

j|xt  ^       Domini  £r4iir  perjcveranfei  mnamimiter  i»  oraiiMe^ 

'      Qt  ad  Spiritps  («ni^  adveutuni  fe  prappararent ;  ipQuf^ 

que  I^umen  ferteptii^mis  defideriis  invocabant.  £| 

r  quQties  Spiritum  (andtum  aliis  ipipetrare  yoiuerunCv 

ioties  oratip.nei|i  cuqi  nwmwm  impoQtioae  adliibueff 

A^  1. 1$.  runt»  Oraverimt  pro  ipfis^  ne  acfiperent  Spirifnmjenm 

Snm.  Unde  S.Ai^Hft.  lib^  15*  de  Trimtan^  cap.  a^t 

de  Chriilo  fic  Iqquitur ;  „  „  Quomodo  Deus  noQ  ei^ 

qui  dat  ^iritqm  fandum  ?  Imoio  quantus  Deus  c^ 

qui  dat  Deum  ?  Neque  enim  aliquis  dirdpulorMm 

ejus  dedi(  Spiritum  ^inC^um*  Qrabant  quippe  qt  ve- 

niret  in  eos  >  quibus  manus  imponebant ,  non  ipQ 

eum  daban^.  Quem  mprem  iq  fuis  Prsepofitis  etiam 

nunc  fervat  ^cclefia,,». 

Dirpofitit^       y.  Difpofitio  quinta  ad  recipiendum  Spiritum  &n- 

Sharitsi      ^^^  '  ^^.  ^^^"t^s,  quani  ipfc  in  cordibus  nollris  dif- 

jfoaf\.  14.    fundit.  Si  i/uis  diiigis  mc  ^  ( inquit  Cliriftus>  ii?rmo. 

ntm  meum  fcrvalns;&  Pater  meus  diliget  eum  ^  & 

ad  eim  vememus  ,  &  manfionem  apud  eum  faciemhs^ 

Qui  enim  amiqus  eft  hujus  mundi ,  qui  totus  in  m». 

ligoo  pofitus  eil;  aut  diligere  fe  Deum  mentiturji 

cum  ejus  mandata  non  fervet ,  Sptritum  fand^um  » 

^Bq^  ^t       feablegat»  qaiaSpirieMsldnlSns  dtfciplinaejfsigietfiQum^ 

jpiieftignem  porro  Dei ,  Ungna ,  mens  &  vita ,  tc- 

Oentpr  necefle  cft.  „  ^  Nunquam  eft  amor  Dei  otio- 

g|  fus  ;  operatur  enjlm  magna »  fi  eft ;  fi  vero  operari 

^renujit,  aroor  non  eft  ^*  (inquit  S.GregortMs  Ho- 

WMi|  |9*  V^  $y^fi$9\l^f )  SJpiritum  witatis » f ifrni  mnn^ 

4ms 


D$  Fide  9  &  Symbolof  f^ 

iut  non  potefi  accipere ;  (inqait  Chriftos.)  Mundusi 
)d  eft ,  diledores  mundi  *  qu<e  diledio  non  eft  a  Pa* 
%Tt.  ^jiEt  ideo  diledioni  bujus  niundi ,  ut  ininqa^  s.  AugolL 
tur ,  &  confumatur  in  nobis»  contraria  eft  dile^io  Traa,  i^ 
Dei ,  qups  diifunditur  in  cordibus  noftris  per  Sptri^  ^^^ 
tum  fandum,  quidatuseft  nobis,,».  Mundusautem  j^^  ^^ 
Spiritum  lan(^um  acqpere  qon  poteO: ,  ^ia  non  t/iV 
det  eum^  nec  fcit  eum^  ]S}oq  enjm  habet  invifibiles  ocu« 
Josmqndana  diledHo,  non  illuminatos  oculos  cordist. 
per  ouos  videri  Spiritus  fan^us  nifi  invilibilit^r  noQ 
poteitf  y^s  autem  cognojcitis  eum^  quia  apud  vos  w^- TqtiLi4,if 
ncbit^  ^  in  vobis  erit^  Vidcri  ergo»&  rciri.quem- 
^dmodum  videndus  >  &  (ciendus  eft  >  non  pocelt  a 
nobis ,  ii  non  fit  in  nobis.  ^^ ,,  Deus  Triqicas »  Pater, 
&  Fiiiqs,  ft  Spiricus  fanflus  veniunt  ad  qosi  dqm  vq< 
fiimus  ad  eos.  Venipnt  fubveniendo ,  yenimus  ob&p 
(iiendo;  yeniunt  illqminando ,  yeniq)us  intueqdo;  ^ 
yeniunt  implendo,  yeqimus  gapieqdo;  ut  fit  iq  nor  * 
bis  eorum  qon  extraria  vifio,  fed  iqterna;  &  in  nor 
bis  eorum  noq  tranficoria  manfio  ,  fed  apterna  ^  ^n 
(inquit  S^Aug.  Tra^.  76.  in  ^oannem. 

VI.  ^inc  fequitur»  pacem  &  coqcordiam  efie  prQr^ 
fus  neceflariam »  ut  Spiritus  fani^i  domicilium  epcia^ 
mur.  Non  enim  in  f^ommocioqe  Dominus ;  &  Spiricui 
pacisnonnififuper  filios  pacis  requiefcit ;  Pacem  relin^ 
qno  vobis ,  ( inquit  C)if  ifi^US )  pacem  meam  do  vobis^ 
paxChiilti,  ejusSpirituseft,  jftur,  qua  exuperat  omnrm 
fenlumy  ut  loquitur  Apol^olus.  ^,,  Pax  illa»  ouae  Prin-  fiul^i^' 
yy  cipacusj  &  PocelUtes,  &  Thronos,  five  Domina- 
9  ciones,  omnemque  excedit  mentem,  Chrifii  Spjritua 
30  eft»  per  quem  rilius  oqinia  Deo,  ac  Patri  rtconci- 
^Uayit. ,,    Verba  funt  S.CyriUi  Alexandrini.  Atquc 
cciam  Prophecae  Spiricum  fandum  paccmappellaruntt 
Domine  Deus  nolier^  Cinquit  Ifaias  )  Pacem  da  nobis^  l/bim  9C 
mnnia  enim  reddidifii  nobis.  ^  Qqafi  enim  Lex  ad  per« 
yy  fedum  nihil  adduxeric ,  neque  adeo  fufficiat  ejua 
j9  jullicia,  uc  ad  pleniifimam  pietaCem  hominem  pro- 
j)Vehat,  divinum  dari  Spiricum  HagiCaC,  per  quea 
j^Deo»  ae  Patri  rtconciiiaci ,  ad  ao^citiam  revocatl* 
I  i  5  :^  fu. 


•n 


JS6       TheblDog.&Moratlib.  !• 

^  famas,  qui  re giiante  in  nobis  peccato,  fiigftivi{M:iiii 

n  eramas.  igitur  ait  Propheta ;  Dm  facem  nMs »  Dt. 

mine;omnia  tnimrtididiJHnobis.  Qaafldiceret  «»Dl 

nobis  pacem;  tanc  enim  canda  nos  habere  fiitebi» 

mur ;  nihil  jam  bont  ei ',  qui  Chnfti  plenitodifieai 

adeptus  fit,  deefle  Yidebftar«  Omnisquippe  boniia 

eo  pofita  plenttudo ,  ut  I>eu8  in  nobia  pcr  Spiritum 

habitet.  Quoniam  igitur  Spiritus  omnem  animi  tar- 

bationem  Tedare  >  omnemque  in  nobis  fonnidinem 

compefcere  poteft,  ceu  viaticum»  ac  pnefidium  ad 

animi  robur ,  ac  tranquillitatem  aptiffimum  fe  data- 

rum  pollicetur ,  dicens  ;  Paetm  meam  do  voUs  „  „^ 

Sic  expHcat'  S.  CyrilUn  Alexnnirimns.  Addit  Redem- 

ptor  nofter;  Nm  qnomodo  mnndus  dai  ,  e^o  do  vMu 

„  Ideft»Non  quomodo  homines  dant,  ifbi  diligunt 

^  mundum*  Qui  propterea  dant  fibi  pacem ,  ut  fine ' 

•  i^moleftta  litium,  atque  bellorum,  non  Deo  •  fed 

^y  mundo  fruantur  ;  &  quando  Juftis  dant  pacem,  ut 

„  non  eos  perfequantur ,  pax  non  poteft  efle  vera, 

„  ubi  non  cft  vera  concordia  ,  quia  disjunfta  funt 

,^corda«  Nos  ergOiquibusChriftus  pacem  relinquit, 

,,  &  pacem  fuam  nobis  dat  >  non  ficut  mundus  >  fed 

,3  ficut  ille  >  per  quem  fadus  eft  mundus  ,  ut  con* 

,,  cordes  fimus ,  jungamus  inviceni  corda»  &  cor  unum 

,j  furfum  habcamus,  ne  corrumpatur  in  terra.  Sic  di- 

„  gnum  Spiritu  fando  domiciltum  efiiciemur  33.  ( inquit 

«$.  Au^nli.  Traftatu  77.  in  ^oannem.  ) 

Mlrlna   *      VIL  Ex  hoc  denique  principio  confequens  eft,  Spi^ 

ftnAptnotiritum  fandlum  extra  Ecclefise  unitatem  non  recipi* 

)rMpt€ttr     Ut  fe  habet  anima  noftra  ad  corpus  noftrum>  itafe 

•idTuf  uni-  ^^^^^  Spiritusfandlus  adEcclefiam,  (  fi  tamen  formee, 

tftttm.        &  informationis  nomine,  ac  labe  depulfa,  intimuin 

S.  Augnft.   hofpitem,  ut  par  eft,  cogitcmus.)  ,»Anima  omnia 

df 'Tcmp.   "  mcmbra  veg^tat,  per  ocuios  vidct,  per  aures  audit, 

iM*  ji>  P^^  "^^^^  olfacit  t  per  linguam  loquitur,  pcr  manus 

„  operatur ,  per  pedes  ambulat ;  omnibus  iimul  adeft 

,3membris>  ut  vivant;  yitam  dat  omnibuSf  officia 

33  fingulis.  Non  audit  oculusrnon  videt  auris,  non 

^i  videt  lingua^  nec  loc)uttur  aqris  &  oculus » fed  ta« 

^   BltO 


Pe  Fide ,  &  Symbolo.  f  07 

^,  men  vivit.  Officia  diverfa  funt,  vita  commun!s«  Sio 
y,  elt  Eccleiia  Dejr  In  ialiis  Sandi^  facit  miracula ,  iq 
,,  aliis  loquitur  veritatem ,  in  aliis  cultodit  virginita*- 
^  tem ,  in  aliis  pudicitiam  conjugalem  ,  an  aliis  boc> 
^  in  aliis  illud  ;  finguli  propria  operantur ,  fed  pari<» 
p  ter  vivunt.  Verun)  qt  in  corpore  bumano,  fi  menw 
,,  brati)  aIic|uod  pr^eciddtur,  praDciiUm  amittit  vita^ 
,,  qued  viyebat ,  cum  in  corporeeffet;  fic  &  boqao 
^  Lhrillianus  Catbolicus  fi  a  Cbrifti  corpore ,  quod 
,,  ell  EccleQa ,  prapcid^tur ,  amputatum  non  fequitur 
;,  bpiritus.  In  bujus  rei  typuip  Apoftoli  Spiritum  uo 
(leperupt  iq  un^  domo  congregati»  fimulq[ue  manen^ 
tes ,  ^  qnanimit?r  orantes,  Si  er^o  vultis  vivere  rfff 
^ptritu  fanSo^  ttnete  (baritatcm,  am^te  verjtafem^  dim 
fiderate  ^nifatem  ^  kt  perveni^tis  ad  4$ernitatemn 

ARTICCJLUS    X. 

^io  Symboli  nonus  ArticHlus  expli^atHTf 

Credo  fanSam  £cclefiam  Catholicgm»  Sandortiiii 
Conimunionem. 

Pofl:quam  nos'in  Spiritum  fandum  credere  profefQ 
iumus,  (andam  commemoramus  Ecclefiam ; »» Re« 
9,  dus  namtfue  confeffionis  ordo  pofcebat ,  ut  Trini* 
Y,  tati  fubjungeretur  Ecclefia ,  tanquam  habitatori  do« 
»,  mus  fua ,  &  Deo  templum  fuum  >  &  Conditori  ci- 
„  vitas  fua„  ;  ( inquit  S.Aug.  in  Enchiridio^  gap,  s^. ) 
Cr^dimus  ^utemfanSam  Eccleftamy  non  infanSam  Ec^ 
cleftam  Catholicamn  Tres  enim  SS.  Trinitatis  Perfonas» 
Patrem  ,  &  Filium ,  &  Spiritum  fanc^um  ita  credU 
inus ,  ut  in  eis  Fidem  noftram  collocemus ;  nunc  au«* 
iem  diverfa  loquendi  ratione  utimur »  quia  Ecclefia 
peus  non  cft,  fed  Templum  Dei  ^  hoc  r/?,  totiusjum^ 
ptd  Trinitatis  fanSa  efi  Ecclefta ,  fcHicet  univerjg  in 
talo ,  &  ia  terra.  Ac  proinde  non  eft  primarium  fidci  % 
fpeiquc  noftrae  objjedtum.  Quia  vero  San^orum  Com«- 
munio  explicatio  quaedam  cft  ArticuH  de  Ecclefisrji 
ad  illum  revocat^r,  &  pop  (cQove  (rafUtur »  ac  pr«* 
poaitQrt  ^  ^  u 


f  tft       TheoL  Dogt  &  Monl  Libi  L 

fiicni  Myfteria'  celcbraator ;  noii  Dtoiif  »liQt  Rdigkl 
coatmutacur  ^  ^».  ( imiM  S.  At^HlHk  fipift^  102«  aliat  ^ 
qaa^  }• )  Quam  ob  retn  ficdefia!  etiam  Chrifti  mem^ 
maerant  Saodi »  qui  mernnt,  antequam  fecnndunl 
camem  Chriftni  Dominut  nalceretun  ^  ^  Ipfe  cnim 
nnigeiiitus  Dei  Filius  %  Vcrbum  Pacris  t  aequale ,  &  co* 
aeterrium  Patri  iperquod  fiuSa  luht  omnia»  homo 
propter  noa  fedus  eft,  ut  totiui  ficclefise  #  tanquanl 
totius  cOrporis  ^  caput  eflfet  Sed  Telut '  totus  homo 
dum  nafcitur  >'  etiamfi  manum  in  nafcendo  praemil» 
tati  tamen  univerfo  eot^ti  fub  capite  conjundai 
«tque  compada  elii  QUemadmodum  etiam  nonnuitt 
in  ipfis  Patriarchis  ad  hujus  ipfius  rei  fignum  manii 
|)raemifia  nati  ibrit )  ita  omuei  Sandi  %  qui  anteDo* 
mini  noftri  Jefb  Chrifti  Nadvitatem  in  terrls  fuerunCi 
quamvis  ante  nati  funt ,  taoieii  Univerfo  Corpori ,  ca« 
ju8  ille  caput  eft «  fub  capite  o6h«ferunf  i^  ^^  VertNl 
funt  S^  AitgHllini  Wb^de  CatechiK^andis  Kudibni^  cap^  1 1  ^ 
Varfi  £c  V*  IVIuItis  oominibus  Ecclefianl  deOgnatScriptuni 
tSl  "^  *^^^**  ^*°*  *  Domus.&^dificiumDti  ab  Apoftolo 
p  .  -  appcllatur*  t  adTirit.  3«  Ut  fcias  ,  inquiti  ^»4omodo 
a0flmI)eL  <>P^^^^^^^^  indomo  Dei  converfari ,  qud  e/i  tcclifiu  Dei 
vivi  i  columna  ^&  firmamentum  veritatisi  Domus  efti 
cujus  idem  fundamentuiii  4  artifex  1  &  habitator  i 
Chriftus  Jefus  Lapis  angulari^  ^  Fundamentkm  ,  praeter 
quod  nemo  potefi  aliud  ponere*  Fundanientum  iftud 
in  coelo  eft.  iBdibUS  ad  ima  tendentibus  i  &  quas  cod- 
7  ftant  lapidibus ,  &  lignis ,  duas  pondere  fuo  deorfunl 

fierunrur,  in  imo  ponitur  tundamencutti.  ^  ^  Eccle* 
fia  vero  Dei  in  imo  pbfica  tendic  in  coelum*  Funda^» 
mentum  ergo  noftrum  ibi  pofitum  eft  ,  Dominus 
ndler  JefusChriftus  fedens  ad  dexteram  Pacris.„»« 
( inquis  S^  Augufl.  £nar.  2.  in  Pfalm.  29. )  Domus  au-^ 
tem  idcirco  vocaCur  ( inqiiic  Concilii  TridenCini  Ca^ 
techirmus)quod  fic  veluCi  una  familia  ,  quam  unu^ 
paterfamilias  moderaCur  ,  &  in   qua  eft  bonorum 
omnium  fpiiiCualium  communio. 
^    t^cK*       Dicitur  eCiam  Grex  ovium  Chrifli ,  Joan.  10.  ^i 
PI^GtoxChQ.  ,^^^  imrat  per  ofiium  in  ovileovium^fed  afcendit  aliun^ 
l^  ie^ 


De  Fide ,  &  S^rmboK  f  1 1 

de ,  itle  fur  efl ,  &  Utro.  ^iautem  intrat  ptr  ofiium^ 

Paflor  eft  ovium . «   Arnen  ,  ameh  dico  vobis  >  quia  tgo 

Ifumofiium  ovium»..  Egofum  Paflor  bonut^  &  cogno^ 

fco  oves  meas  ^  Cr  cognofcunt  me  med.  .  £t  alias  oves 

\  habeo ,  qust  non  funt  ex  boc  ovili ;  &  iUas  oportet  m$ 

i  adducire^  &  vocem  meam  audient^  &  fiet  unum  ovi* 

le^  &  unus  Paflor.  Ad.  ao*  Attendite  vobis  ^  &  uni^ 

^erfo  gregi^  in  quo  vos  Spiritus  fanSus  pofuit  Epifcopoi 

regere  Eccleftam  Dei ,  quam  acquifivit  fanguine  /»#• 

Vocatur  Sponft  Chrifit  a.  ad  Corinth.  il.  Defpondi 

^0$  uni  viro  virginem  cafiam  exhibere  Chrifio.  £t  ad 

Ephefios  5*  yiri  diligite  uxores  vefiras^  ftcut  &  Chri.. 

fiui  dilexit  Ecclefiam.  £t  de  Matrimodio  loquens  Apo^ 

itoluS.  Sacramentum  hoc  magnumefi  ,ego  autem  dico  in 

Chrifio  ,&  in  Ecclefia.  Hancfibi  defponfavit  in  fempi* 

ternum ,  in  jufiitia ;  &  judicio  ^  in  mifericordia ,  &  mi* 

firacionibus ,  &  in  fide.  £xivit  a  PatTe >  &  venit  in  mun* 

dum^  ut  illam  fibi  copularet^  ab  sterno  eledamiin  tem* 

pore  coile(!:tamexomnitribii9&lingua>  &natione» 

deformem  >  foedam)  pauperem  >  asgram,  captivam»  an- 

tequam  illiconjungeretur ;  fed  a  Sponfo  fanatam ,  re* 

demptam»  dotatami  incomparabili  pulcbritudine>  aC 

'    decore  donatam  *  ac  ornatam.  Hanc  meretricem  in^ 

Venit ,  &  Virginem  fecit*  Nanc  ^^  Lavit  a  peccatis  in 

),  fanguine  fuo  i  &  mundavit  lavacro  aquas  in  verbo 

fi  vitae.  Ornavit  vefiitu  deaurato  >  ut  Reginam  «  fed 

vapo.  Aurum»  fapientia^  fides^  charitas,  unitas*Va« 

,  rietas  iinguarum  5  charifmatum  1  Ordinum  diverfitas« 

Ornatam  vefiimentis  falutis ,  &  indumento  fufiitiit  cir^ 

cumdedit.  A  dextris  flabit ,  cui  dicet  Sponfus :  yenite , 

benediili  Patrismei^  percipite  tegnttmyquod  Vobis  pa.^ 

ratum  efi  ab  origine  mundi,  Sponfa  Clirifti  Ecclefiat 

virgo  ed^&Blios  ipfi  parit.  Mariam  imitatur«  quaS 

Dominum  peperit ,  &  Virgo  permanfit- 

Denique  dicitur  Ecclefia  Corpus  Chrifii  ad  Ephefios  t« 
Et  ipfurn  dedit  caput  fupra  omnem  Ecclefiam  ^  qud  efl 
corpus  ipfius4  £t  ad  Colo(s«  i.  Adimplee  ea^  qud  de^ 
funt  Pajfionum  Chrifii ,  in  carne  mea  pro  corpore  ejus^ 
quod  efl  Ecclefta.  Myllicum  autem  corpus  dicituri  quod 
Tom^  J.  K  k  ar« 


Ccctefia 
Chrifti 
Sponia^ 


Ofcc  t^ 


i.  Atl(.  lil 
PfsanL44< 


tfiiise  6t. 
MattlL  if4 


Chrifti 
eorpya« 


ri4         TbeaL  Dof^  & 

&um  -  itd  nDO  co  U 
mriljcucn  oppamtixr 
feccktta  mtamoo 
pm  cil»  qaomodo 
acTCitiri,  cofpmunma 
rcgtimnii .  coofilfOniiiK|iic  ia 
fioQum  comiiiiimoaaB;  letr  naK|ae.  min^*  ft 
{xopne  Chrdli  corpm  dt,  ot  coHcRiiir  ex  ApoAolo  ti 
ad  Cotmth'  12-  Ak£«  n«»,  faiqaiCt  mrp*«  om  f#. 
€!r  mttwibrM  h^krt  Mrff#  ;«BW  ^«frm  ijafa^  gmrpm   ; 
cirtt  /iiLT  nijiifj,  mmMm  i^mem  €mfms  pmgi  igm  ^Clrim 
ftiff'  Qux  retba  i*  Amgi^,  cxpQnmi  Hk*  i*  ^  Aw«ir. 
>/rrfr  cap  ;  1.  j^rx:  «^lfofi  iKjdc:  Ifa  A  Cbnftit  id 
tjil  ,  Corpui  Chnfti  j   Td  fDCfiibri  Chrifti .  fed»  iu 
cr  Oifijii4i  ;  mum  Chriftniit  ippdlint  cipiic,  ft 
corpus.    Qud4  quidcin  increiiibife  ^ideri  ooo  de- 
beCp    Si    eryfn    diraa  lablbofiJ    longe    diflaiicior, 
acquc  tncomparabiii  diTcrfince  lubtifnior^  poCiHtfiro- 
pttrr  no^  ita  rulupcre  hujnjnam  lubtliniiaiD^  uc  QOi 
perfona  rieret ;  quaoio  credibtljos  itii  homiriei  tindh 


De  Fide  &  Symbolo;  f  if 

pofitam  ,  ac  fundatam  9  qui  illi  non  rervierint»  pe- 
rituros;  gentes  ambulaturas  in  lumine  ejui;  gloriaoi 
Domini  in  ea  viium  iri ;  haec  autem  qua  ratione  coa- 
ftarepofTunti  nifi  vifibilisfit)  &  manifeila?  Miches^.  Propheti» 
Erit  mons  domus  Domini  pntparatus  in  vtrtice  montikm^  ^c  yem 
&  fublimis  fuper  cottes  ,  Cr  fluent  ad  eum  Populi.  Et  eTacnd»* 
properabunt  gentes  multd ,  &  dicent  i  Venite ,  afcenda^ 
tnus  ad  montem  Domini  ^  &  ad  domum  Dei  ^ACob\ 
&  iocebit  nos  de  viis  fuis ,  &  ibimus  in  femitis  ejus ; 
quia  de  Sion  egredietur  lex ,  &  verbum  Domini  de  Je^ 
rufalem,  Et  judicabit  inter  populos  multos%  &  corripiet 
gentes  fortes  ufque  in  hngmquum*  Ifaiae  60.  Surge^  ittu^ 
minare  ^erufalem ;  quia  venit  lumen  tuum »  &  gloria 
Domini  fuper  te  orta  eft. » •    £t  ambulabunt  gentes  in 
lumine  tuo ,  &  Reges  in  fplendore  ortus  tui »  &c*  £f 
aperientur  portd  tuajugiter;  die,  ac  noEienon  clauden^ 
tur ,  ut  afferatur  ad  te  fortitudo  gentium  >  &  Reges 
earum  adiucantur.  Gens  enim^  &  regnum^  quod  non  fer^ 
vierit  tibi  ,  peribit. ,  &  gentes  folitudtne  vaflabuntur. 
Ecclefia  Civitas  cft  fupra  montem  pofita.  Chriftus  Do-  Mitth.  f • 
minus  In  fole  pofuit  tabernaculum  fuum ,  Id  eft ,  ut  ^^'"uRuft 
S.  Augufi.  explfcat ,   „  In  manifeftatione  Ecclefiam  Enar.  in' 
,3  fuam,  non  in  occulto,  non  quae  lateat»  non  ve-  hunc  Pfal. 
„  lut  opertam ;  nc  fortc  fiatficut  operta  fuper  greges  *  gL^-ft*'* 
^    „  haereticorum.  S*  Joanmi^ 

-  11.  Si  Ecdefia  invifibiiis  cflTet^  quomodo  ipfam  agno* 
^  fcere  poflent,  qui  ab  ea  funt  feparati .  ut  in  ejus  grt« 
f  niium  redirent  f  Quomodo  fratrem  ex  correptione 
fratema  minime  emendatum,  ad  Ecclefiam  deferri 
[  Chriftus  juberet,  ab  ea  judicandum?  Matth.  ig.  Dic 
Ecclefia  i  fi  Ecclefiam  non  audierit,  fit  tibi  ficut  ethnim 
^    cus  ^  &  publicanus. 

Y-       in^  Ecclefia  efi  plebs  Sacerdoti  adunata^  &  Paftori 

\    fuo  grex  adharens  ,  ut  loquitur  S.  Cypri^nus.    Igitur 

'  yifibiliseft.  Gcclefia  eft  focietas  hominum  per  ejufdeai 

fidei  profeffionem ,  &  in  corumdem  Sacramentoruoi 

commanione  Deum  colentium;  quod  fieri  non  po-' 

"■   teft,  nifi  fic  vifibilis.  »,>  In  inullum  quippe  nomen  Re« 

j^ligionis  feu  verum,  feu  falfum^  coagulari  homines 

K  k  4  pof. 


f\S       TheoL  Dog*&  Moral.  Lib.  !♦ 


poflunt,  mG  aliquo  GgnacalonJint  vd  Sacramen- 
torum  tjCbUiuiii  cotilortio  colligentar^    (^iM^nit 

S.  /ingitfl,  lib.  19*  Con£ru  f^ufium  ,   cap,  II*} 

PraEclare  igitur  idem  S*  AMgMflinms  Ub.  3-  Coitrr* 
Epifl^Um  Farmcniani  ^  cap*  S*  «  »  NuUa  cft  (  i^^qnii  ) 
fecuntas  unitatis  1  niC  ex  promifTis  Dei  EccleGa  de- 
clarata,  quae  fuper  montem  conllituta  ?  abrcondi  non 
poteft  ;  &  ideo  neceOe  efl  ^  ut  omoibus  terrarum 
partibus  nota  Gt  „  ,<«. 

Quomodo      IV.  Verum,  inquies,  quomodo  credimus  (andam 

crcdiiiiijs     Ecclefiam  Catholicam,  fi  fit  vifibUis,  cum  fidcs  ar- 

fi%Vi^    gumeotum  Ct  non  apparentium? 

bUii.  Rerpondetur  ,  aliud  videri ,  aUud  credL  Videmi» 

Ecclefiam  ?  credinms  EcclefiBe  vrritatem.  Coetum  Fi- 
delium  legvdmo  Fanori  adunatum;  &  eonimdem  Sa- 
cramentorum  communione  in  ejufdem  Religionis 
prolefilone  conjunclum  fidemus ;  at  ccctum  tllQm, 
five  (ocietatem  elFc  veram  Ecckfiam,  oculis  non  cer- 
Bimus ,  fed  tide  apprehendimus ;  ficut  Apoftoli  ho- 
minem,  qui  eft  Chriftus  Filius  Dei  vivi,  videbant; 
fed  hunc  bominem  efte  DeiFilium  non  videbant,  fed 
credebaot.  Videmus  Ecciefi;3e  corpus,  non  Spirituni 
fandum,  quo  regitur;  non  finem  rpiritalem  ,  ac  i\i* 
;pernaturalem  ,  ad  qoem  ordinatur ,  fcilicet  Deumv 
Deique  fruitionem  aternam;  non  Myfteria>  quseia 
ea  cQntJnentur^  non  virtuteni  Sacramentorum  >  qtix 
in  ea  confiduntor,  &  adminiftrantur;  non  ejus  or- 
tum  j  monera ,  dignitatem  ,  daves  Regni  coelorum 
i!li  traditas  ^  poteftatem  remittendi  peccata ,  excooi- 
municandi,  verum  Chrifti  corpus  confecrandi«  ipii 
conceftam ,  aliaque  hujufmodi;  non  denique  gratiaiOi 
virtutes,  &  dona*  quibus  Chriftiaiii  fiuntdomus  Dei, 
&  templa  rpljus  confecrantur;  hxc ,  ( inquam )  omnia 
non  vjdenturj  fed  creduntor.  Ecclefia£  ortus,  fandi- 
tas ,  veracitas  t  ftabUitas  oculis  corporis,  aut  huica* 
nis  rationibus  percipi  non  poifunt,  l^d  folafide*  IdcO 
profitcmur,  noscrederefandamEcclefiam  Catholianii 
V*  Quamvis  auteni  humanae  rationi  fine  fancliSpi* 
ritus  Uluftratione»  nota  non  fit  Ecckfiic  vcritas;  r^ 

cepu 


De  Fide  &  Symbolo*  ri7 

cet)ta  tamen  Chrifli  capitis  fide,  reccptis  Scripturis 
racris,  quibus  Ecclenas  charadleres,  &  notae  defcribun- 
tur,  quibus  conftat  hanc  efle  veram  Ecciefiam»  quae 
fuper  Petrum  voce  Domini  fundata  efl: »  quae  ab  Epi« 
fcopisregitur,  Apoflolorum  fucceflbribus,  miflione- 
que ,  &  ordinatione  legitima  conflitutis ;  manifeftum 
efl,  hanc  efle  veram  Chrifti  Ecclefiam,  quse  illis  cha- 
rac^eribus  infignita  eft,  quae  toto  orbe  diffufa»  quse 
vifibili »  ac  perpetua  Epilcoporum  fucceflione  origi- 
nem  fuam  ab  Apoftolis  probat»  quae  Romano  Pon- 
tifici  S»  Petri  Succeflbri  tanquam  vifibili  capiti  ad* 
haeret,  ab  eoque  regitur;  ficut  admifiis  Prophetarum 
Vaticiniis,  quibus  Chrifti  ortus»  vita,  miracula»  paflio» 
refurredio ,  caeteraque  Myfteria  defcribuntur ,  mani- 
feftum  eft  Jelum  Nazarenum  crucifixum  cfle  Chri- 
ftum,  five  Mefliami  Kedemptorem,  ac  Mediatorem 
a  Deo  promiflfum.  Sicut  ergo  nullam  infidelitatis  fuae 
excufationem  habent  Judasi  9  qui  Dominum  Jefum  Matth.  t6. 
Chriftum  efle  non  credunt,  quia  eiccoecavit  illos  ma-  ^*^'*  *?• 
litia  (ua ,  ut  non  fulgeat  illis  illuminatio  Evangelii 
glorias  Dei ;  ita  nullam  habent  excufationis  rationem 
Haeretici,  &  Schifmatici ,  qui  Ecclefiam  Catholicam, 
Apoftolicam>  &  Romanam  non  agnofcunt>  illique 
non  credunt,  nec  ipfi  adhasrent,^  &  obfequuntur; 
quia  infidelitatis  fuae  tenebris  impeciiuntur,  ne  lumen 
ejus  videant  „  „  Obfcurius  dixerunt  Prophctae  dc     Clarion 
Chrifto,  quam  de  Ecclefia;  qufa  videbant  in  Spiritu  Prop*^«a- 
contra  Ecciefiam  homines  fafturos  elFe  particulares,  &  cida^d^" 
de  Chrifto  non  tantum  item  habituros ,  fed  de  Ec*   Ecclefia 
clefia  magnas  contentiones  excicaturos.  Ideo  illud  ,   9«»"^  ^c 
unde  majores  lites  futurae  erant,  planius  prsediftum,  ^*^^^^* 
&  apertius  prophetatum  eft,  ut  ad  judicium  iilis  va- 
leat ,  qui  viderunt ,  &  foras  fugerunt.  • .  Pene  ubi- 
que  Chriftus  aliqub  involucro  facramenti  prasdicatut 
eft  a  Prophetis ,  Ecclefia  aperte ;  ut  viderent  illam, 
&  qui  futuri  erant  contra  illam ,  &  impleretur  in  eii 
ifta  ncquitia  >  quam  praedixit  Pfalmus :  ^i  videbant 
tne^  foras  fugerunt  a  me  „„.    Verba  funt  S.  Augufl^ 
Enar.  3.  in  Pf*3Q.  Hinc  idem  S.  Do^or  lib«2.  Coju 

K  k  a  ^ra 


f  18       Theol.  Dog*  &  Moral  Lib.  h 

iTM  Litterds  P^titUni  ^  cap*  32.  ait;  EccUfta  vera  ne^ 

minem  latet, 

Ecclefit       VL  Ita  porro  viGbilis ,  ac  manifefta  EccleGa  eft» 

tKtingui  j   yt  haec  illi  dos  pcrpetuo  conveniat  >  ncQ  extingui   \ 

m»  °non "   P^^^  aliquando,  vel  obfcurarit  Quid  enini  ipiius  iplen- 

putcft,        dorem  cxtinguere,  vel  obfcurare  pollet?  An  pcrLe- 

cutio?  Sed  perfecutionibus  crevit^  An  baereles?  H^A 

i.  Cof,  II.  jliae  onuntur,  Ut  ^ai  prcb^ti  fnnt  ^  mmiftfli  fiant^   An 

matorum  Chnttianorum  peccata,  &  fcandala?  S?d 

illa  nonmacutaturi  nec  tenebrefcit,  cujus  lumen  Chri- 

Mattk.  tik«  (lus  elt,  cum  ipfa  manens,  eamque  iliuuiinans  Qmnim 

ifHi  diebtis  uf<fU€  ad  CQnfumm^twmm  fMuli.   De  illa  f  a* 

Ff*lin.  88.  ticinatus  eft  David.  Et  thronus  tju%  fuHt  Sot  m  cmfpe^ 

Hu  meo ,  &  fuut  Luna  perfeBa  in  ^ternum  ,  &  teflis  in 

f (r/a fidclis, .  •  Et  ponam  tnf^cuium  ftaiii  fcmen  c/us ,  & 

tbronum  ejus  ficui  dies  ctjtli.  De  illa  Oominus  apud 

Jfai*   cap*  dr i  £f  fadus perpetuum ,  inqui t ,  feriam  eis  j 

&  Jiiitur  in  gentibus  fcmen  eorum ,  C^  gtrmen  eorum  in 

tnedio  Populorum.  Omnes ,  qui  viderint  eos ,  cognofcent 

illos  j  quia  ifli  funt  femen ,  cui  benedixit  Dominus.  Pe<» 

i(i\cyat  S,  Paulus  Epift-  ad  Ephefios  cap,  4.  fcribit:£r 

ipje  dedit  quofdam  quidem  jlpofiolos  ,  quofdam  autem 

Prophetas ,  alios  Ev^ngelifias ,  alios  Pafiores ,  &  DoSo'^ 

res  ad  confummationem  SanHorum  >  in  opus  miniflerii  , 

in  stdificationem  corporis  Cbtifli ,  donec  occurramus  omnes 

in  unitatem  fidei ,  &  agnitionis  Filii  Dei ,  in  virum  per^ 

fe&um ,  in  menfuram  atatis plenitudinis  Chrifii,  Minifte* 

ria  igitur  Paftorum ,  &  Dodlorum  >  &  perennis  a^i- 

.  ficatio  corporis  Chrifti  ^erunt  in  Ecclefia  ad  fupre« 

mum  ufque  Judicii  diem ;  ac  proinde  tamdiu  in  ter« 

}fis  ftabit  £cci^fia  vifibilis. 

S.   III. 

Ecclefia  bonoSf  &  malos  compltSitur. 

J.  TT  oc  fidei  dogma  multis  figuris ,  &  fimilitudini* 

*A  bus  e  Scriptura  facra  petitis  monftrarqnt  Pa- 

tres,  quibus  adverfus  Donatiftas  controvcrlia  fuit; 

ibilicet  Arcae  N^e  9  in  qua  noo  folum  munda  ,  fed 

etiam 


De  Fidci  &  SfmboK  ^        fi^ 

etiam  iminunda  animantia  concladebantur.  Gen.  j. 
Agri  >  in  quo  zizania  fuperfeminata  (unt*  Area; ,  Ja 
'  qua  frumentum  paleae  permiftum  eft«  Sagenas  miflaB 
in  mare,  &  ex  omni  generc  pifciqm  congregantist 
M<itth.ii.  Ovilis,  in  quo  oves  cum  hoefdis  conti- 
iientur»  Matth.  25.  Nuptialis  convivii,  ad  quod  boni 
pariter,  &  mali  funt  ingrefli*  Matth.  22,  Occem  Vir» 

finum»  quarum  alise  prudcntes,  aliaefatuae*  Mattb.%%. 
eccatores  in  criminibus  ita  pertinaces  >  ut  frakerna 
correptione  non  cmendentur,  eflfe  in  Ecclefia  Chri*. 
ftus  docec ,  in  qua  tamen  tolerantur ,  donec  per 
fententiam  Praelatorum  prascifi  fint  ,&  ejedi ,  Matth^ 
l%.Si peccaverit in  te  frattr  tnus  ,  vade ,  & corripe  etm 
inter  te  ,  &  ipfnm  folum. « •  ^ijfoi  fi  non  audierit ,  die  Edf 
€lefid ;  fi  autem  Ecclefiam  non  audierit^  fit  tibi  ficut  Ethni^ . 
nicus ,  &  Publicanus.  Chriftus .  Dominus  Traditorem 
fuum  Judam  non  folum  cognicuni  in  dilcipulorum  ' 
numero  toleravit ,  verum  etiam  praecognitum  ineo* 
rnm  numerum  aflfumpfit.  Inceftuofus  Corinthius  erat 
in  Ecciefia ,  e  cujus  gremio  ipfum  per  excommunica- 
tionem  ejecit  S*  Paulus.  \*Cor.  ^.  Idem  Apoftolus  ge« 
'  mebat  interfalfos  tratresiquorumaliquiperinvidiaai 
Chriftum  annunciabantf  Ecclefia  igitur  malos  con« 
tinet ,  atque  tolerat ,  nec  illorum  tamen  criminibus 
violatur ,  a  quibus  abhorret ,  &  propter  qu9  gemit 

II*  Verumtamen  aliter  in  ea  Ipnt  boni ,  aliter  maii<^     A|»^«'  1« 
5oni  itajunt  in  domo  Dei ,  ut  ipfi  ttiam  ftnt  eadtmdomus  (^^^^q^\ 
Dti.   Mali  fic  in  ca  fvint « I/^  ^on  pertiueant  ad  compa.  alitor^iali) 
gtm  domus  ,  nec  ad  focietatemfruSifcrje ,  pacificaqke  ju- 
Jiitia^  fed  ficutpalea  dicitur  efle  in  frumentjs«   Boni 
in  ea  funt  Ut  l^aja  aurta ,  &  argentta ,  in  honortm.  Mali 
Ut  l^^^fa  lutea ,  &  fidilia ,  in  contumeliam^  Sic  loquitur  «f« 
<^^^*  libf  7«  delBaptifmo  contra  Donatifias ,  cap.  9-  Boni , 
&  eledi  funt  de  Ecclefia ,  non  folum  fecundiim  fta- 
tum ,  quem  nunc  habet ,  ftd  fecundum  ilium  ,  quem 
jn  perpetuum  habitura  cft ,  cum  Non  pertranfibit  per  ^^'-  f  *«  <« 
illam  ultra  incircumcifus ,  &  immnndus ,  Cum  apparebit 
glotiofa  %  wm  babens  macuiam  ,  neque  rufam^  Mali ,  Si 


ft/o        Theol*  Dog*  &  Moral*  Lib*  I* 

reprobj  pertinent  ^d  Eccleriani  fecundum  prapfenlem 
duntJxat  ftatum  ,  non  fecundunr  illum  ,  quem  in  fU'  / 
turolaeculo  habituraen.  Unde  non  fimpliciter  ,  8^ 
ablolute  funt  Ecclefiap  membrai  led  aliqua  rationei 
ficut  membra  mortua  funt  jn  corpore  ;  quamvis  enirn 
fidei  profeflione  t  &  communione  cum  bonis  con- 
jungantur ,  non  tamen  Splntu  gratiae  ,  &  charitatis 
cum  illis,&  Chrifto  Ecclefise  capite  conjundi  funti 
Quamobrem  ad  Ecclefiam  quidem  pertinent  fecun»  ' 
dum  corpus  »  non  fecundum  Spiritqm  Ipedatam*  C^* 
$.  Auguft*  terum  ,qui  vere  jurti  funt  >fed  umpQralcij  ut  A,  Aa^ 
\n  brcvic.    g^^yf   loquituri  id  eft,  in  gratia  ,  &  juftitia  non  perfe^ 
Donatiitis    veratuH  ,  nec  m  ea  montun ,  vere  quidem  funt  Ec^ 
in  Collat.   clefiac  membra  fecundum  pr^^fentem  juftitiam  ,  vere 
dteii.  Cj  9.  pergratiam ,  &  charitatem  Chrifto  capiti  cohaerent, 
lj^^^^  4  vitaeque  fpiritalis,  quam  membris  fuis  fubminiftrat, 
funt  partk:ipes  ;  fcci  non  funt  de  ficcleda  fecundum 
Dei  pr^fcientiam  ,  &  prsedeftinationem   9?ternam; 
Hcbr.  %%•  non  }pt^xi[ntn%Z(\^crHfalcmcc^U(iemi^(iEcclefiam  pri^ 
mkivoTHm  j  (fni  confcripti  fHUt  in  ceflis^  Atque  hoc  fenfu 
Sn  AHgnJl^  libro  3.  de  DoSrina  Chrifiiana ,  cap.  32.  ait } 
JHulti  qui  ,,  Non  enim  revera  Oomini  corpus  eft ,  quod  cum  illo 
de  Ecclcfia  ^^  j^q^  erit  in  «ternum  „•  Contra  vero  multi  non  lunt 
fccundum  ^e  Ecclefia  fccundum  praefentem  juftitiam ,  quia  vel 
praefentem  nondum  fidem ,  ac  baptifmqm  fuiceperunt  7  aliquan-* 
pftitiam  ,  Jq  fufcepturi ,  &  pic  vifturi  5  vel  ab  ea  rcceflTerunt, 
fc^cwndura  ^  ^^^  prjeclfifunt,  aliqqando  ad  unitatem,  &  bonam 
Dei  prae.'  frugcm  redituri,  &  in  chriftiana  pietatc  pcrfeveraturi) 
(cientiam,  vel  malis  moribus  chriftianum  nomen    dedecoranti 
ffinat^^"  fed  poenitcntiam  aduri  funt,  &  in  Domino  mori- 
i)im,         turi ;  qui  tamen  funt  dc  Ecclefia  fimplicitcr ,  abfolu* 
(e ,  proprie ,  &  ad  Chriftum  >  ut  membra  viventia, 
pertinent ,  fecundum  Dei  prsefc  cntiam ,  &  praedefti- 
nationem  aeternam,   (Jndc  S,  AHgufi^   Trad.  4^.  ia 
3oan.  ait:  35  „  Secundum  prsefcientiam  Dci,  &  prae- 
deftinationem  >  quam  muItdB  oves  foris,  quam  multi 
)upi  intus;  8},  quam  mult^e  ovesintus,  &  quam  multi 
lupi  foris !  Quid  cft ,  quod  dixi ,  quam  multas  ovcs 
fgris?  Quao)  multi  modo  iuxuriantur,  caiti  futuri, 

quam 


De  Fide,  &  Symbolo*  fti 

quam  multi  blafpbemant  Cbriftum»  credituri  in  Chri« 
ilum;  quani  multi  fe  inebriauc*  futuri  fobrii;  quam 
multi  rapiunt  res  alienaSf  donaturi  fuas!  Verum  ta^ 
men  modo  vocem  alienam  audiunt  >  alienos  fequun* 
tur.  Item  quammulti  intus  laudant,  blafphematuri ; 
cadi  (unt ,  fornicaturi ;  fobrii  funt ,  fe  vino  poftea 
fepulturi;  ftant,  cafuri ;  non  funt  oves.  (De  Pras* 
deitinatis  enim  loquimur ;  de  his  loquimur ,  quos 
novit  Dominus,  qui  funt  ejus. )  £t  tamen  ipfi  quam- 
diu  rette  fapiunt,  Chrifti  vocem  audiunt.  Ecceaa*- 
diunt  ifti ,  non  audiunt  illi ;  &  tamen  fecundum  pras* 
deftinationem  non  o ves  ifti ,  oves  illi  ^^,,.  Improbi  dcni« 
que  funt  EccleQae  membra »  quomodo  Judas  erat  ex 
Apoftolorum  coUegio ;  „,»  Numero ,  non  merito ;  fpe* 
Cie ,  non  virtute ;  eomiftione  corporali ,  non  vinculo 
fpirituali ;  carnis  adjundlione  *  non  cordis  unitate ;  fe« 
cundum  communionem  Sacramentorum  funt  ex  no« 
bis ,  fecundum  fuorum  proprietatem  criminum  noa 
ex  nobis  „„.  (inquitiS.  AugHfl^  Traft^  ^i.in^oath 
nm,  ) 

S.    I  V. 

EccUfia  Sanffa  efl^ 

Sandlam  efle  Ecclefiam  profitemur,  ab  Apoftolo-  i.  Petr.  t. 
rum  Prindpe  edocK  :  ^os  autcm ,  inquit ,  gcnut     Ecclcfu 
tUBum ,  gcns  JanHa.  Appellatur  autem  Santia ,  primo ,  0^*^^-* 
quod  Deo  confecrata ,  &  dedicata  fit*  Sic  enim  cx-  fecnua» 
tera  hujufcemodi  cultui  divino  dicata ,  quamvis  cor- 
porea  fint,  SandU  vocari  confueverunt ;  cujus  generis 
funt  ia  Lege  veteri  veftes  ,  vafa  ,  altaria  ;  in  qua  Pri* 
mogeniti  quoque  ,qui  Deo  altiflimo  devovebantur» 
Sandi  funt  appellati.  Omne  mafculinum ,  inquit ,  ape^  ExocL  i}* 
riens  vulvath^JanSum  Domino  vocabitur.  SicNationeoi  Luc*  s. 
ipfam  Judaicam ,  quod  veri  Dd  cuitui  addii^a  eflet , 
ApoftoIusSandiamappellat^Rom.  ii*  ^uod  fi  deli* 
batiofanSa  (Ji ,  &  majja  ;&  fi  radix  fanila  ,  &  rami ; 
quamvis  populus  hic  labiis  Deum  honoraret  j  cor 
autem  eorum  longe  eflet  ab  eo«  Muito  meliori  ju- 
re  Ecciefia  San&a  dicitur  >  qua^  vero  Ueo  iervit ,  iU 
K  fc  $  lumr 


f  22         TIicoL  Dog,  8t  Mond.  Lib.  L 

lumque  sdorat  /«  fpintM  ,  cSr  wHtste^  Ncc  tninnB 
cuiqjani  vidrri  debet  ,  Ecdefiiai  dici  Smdam ,  D- 
mecii  mj!cos  peccatares  conrineat-  Praecipai  mm 
e;js  n:embra  landa  funt,  fcUtcet  Aogrtt ,  &  AnjfM 
hzyji ,  qjiein  coelis  Deo  fruuntar;  autio  Purgatorio 
expunUK;  &  jutti  hQmines » quos  Gnu  fuo  fovec  m 
tcrris,  quGmri^  ab  omni  peccato  ooa  fiot  immuoeSi 
a  grivr^ribus  tamen  peccatis  liberi  lunt  ,  ac  puri, 
mjrcihum  criminum  funt  eirpertcs  ,  qoiK  fola  gra* 
tiie,  charKan,  fanclimonix  >  fine  qoa  nemo  vtdebtt 
Dwum ,  capitiHter  adverfantun  Malorum  autem  ai- 
niinibjs  non  macubtur,  cum  eis  nun  coQfenttat,  illi 
leprehfndjt ,  damnet,  corrigat  fanclis  adboftariooK 
bus,  excmpli^ ,  difcipUna  Praeterea,  Fid  les  qui  po- 
pulus  D-i  tficSii  lunt  per  fidero,  &  baptilmat  quam- 
vi^  in  multis  oftendant,  Saocli  nihilommus  dicuntur, 
ob  protrllionem  fanditatis ;  quemaJmodum ,  quj  ar- 
teni  a::qtjam  proHcentur^  etfi  arris.  praecepta  non  fer- 
vent ,  numcn  camen  artificum  rerinent-  Unde  S,  Patu 
Us  Conndiios  ^^uci  ficjtQi  ^  v  S^nSus  appellat ;  in 
quibus  nunnuilos  fuine  perfpicuum  eft,  quos  ut  car- 
lc  contentioni  deditos  acr iter  c  '  * 


De  Fide,  &  Symbolo^'  fai 

£/  hac  quidemfHifiis  j^it^podQlvis,  enumerans  tnuU  i.Cor.Cii. 

ta  peccata ,  Sc  levia ,  &  gr^via ,  &  qfitata  >  &  horri- 

bilia :  t(  bac  qkidemfuiHis  >  fed  abluti  eflis  y  fed  fanSim 

ficati  eflis.  Si  ergo  fandificatos  dicit»  dicat  &  unuf* 

quifque  Fidelium ,  SanSus  fum,  Non  eft  fuperbia  elati  > 

fed  confeflio npn ingrati.  Si  dixeris teex te  eflTe  fai^T  ^ 

^um ,  fuperbus  es ;  rurfus  fidelis  in  Cbrifto ,  &  metn- 

brum  Chrifti ,  fi  te  dixeris  non  effe  fandtum  »  ingrar  ^         '   .« 

tgs  es. . .  Dip  Oeo  tuo ,  Sandus  fum ;  quia  fandificaftf 

me;  quiaaccepi,  non  quia  habui  ;  quia  ti|  dedi(ti> 

non  quia  ego  merui.  Etenim  ex  alio  latere  incipis 

injuriam  facere  ipfi  Oomino  noftrdjefu  Cbrifto.  Si 

enim  Chriftiani  omnes  &  fideles ,  &  b^ptizati  in  illo 

ipfum  induerpnt ,  (icut  Apoftolus  dicit :  ^Qtquot  in   QaL  |» 

Chri/io  baptiK^ati  eflis  ,  Cbrilium  induiflis  :  Si  menibra 

funtfadi  corporis  ejus,  &  dicunt  fe  fand|a  non  eflfe^ 

Capiti  ipfitts  faciunt  injuriam ,  cujps  membra  fan($a 

pon  funt.  Jam  vide  >  ubi  fis ,  &  de  Capite  tuo  dignita* 

tem  cape.  Etenini  eras  in  tenebris ,  nunc  autem  lu^ 

in  Domino   ,,  „•  Verum  quia  fanditas  membroruof 

Chrifti ,  quamdiu  mortalem  hanc  vitam  agunt ,  tenta- 

tionibus  obnoxiam  >  non  eft  piena  >  &  confummata, 

ideo  totum  corpus  Chrifti  clamat  ;  Salvum  fac  fer^  ^^  •«• » 

vum  tuum ,  Deus  meus ,  fperantem  in  te^  Mifrere  mei^ 

Domine ,  quoniam  ad  te  damavi  tota  die^  ,,  Caput  no- 

9,  ftrum  ad  dexteram  Patris  interpellat  pro  nobis. 

9,  Aliamembra  recidit,  alia  flagellat  >  alia  mundat» 

,,  alia  confohtur ,  aiia  cr^at^alia  vocat  ,aharevocatf 

f7  alia  corripit ,  alia  reintegrat 

Tertio  >  Sandla  dicitur  Ecclefia  ,  quod  ipfa  fola      ^^^^ 
habeat  legitimum  Sacrificii  cultum  ,  &  falutarem  ^one  Sal 
Sacramentorum  ufum  ,  per  quae  tanquam  eflBcacia  di-   cKificii ,  & 
vinae  gratiae   inftrumenta  Dcus  veram    fanditatem  SacrameiK 
eflScit ;  ita  ut  extra  Ecclefiam  nerao   Sandus   effc  ^^^^* 
pofiit«  yy ,,  Vera  juftitia  non  eft  nifi  in  vea   Repu« 
blica  ,  cujus  conditor ,  redorque  Chriftus  eft.  lo 
ea   duntaxat  Civitate   eft  vera    juftitia  9   de    qua 
Scriptura    fanfta    dicit  :   Gloriofa  diSa  funt  de  te ,   PfaL  gf. 
Civitas  Dei   „  ,,•   (  inquit  S^  Auiuflinus  \xh.  %.  d€ 

Ci.  ' 


^ 


f  »4       Theol  Dog,  &  Moral.  Lib.  h 

'  Cimme  Dei ,  cap*  21,  )   Extra   Ecdefiam   aliqaa 

Det  dona  efla  potTutit  ,  vera  de  Cbrilto  fentencia  p 
ipfius  ChrHli  Saci-amenta  ,  bona  afiqua  opera  > 
fed  non  jullitta ,  &  vitae  fan^imonia  >  non  remiflio 
peccatorum  ,  noti  pignus  haereditatis  aeternae*  Afia 
funt  dona  filiorum  illius  Jerulalem  »  quae  rurfum 
^  hbera  e(l  mater  noflra :  (H^c  funt  eoim  quodam^ 

Rftm*  g»  «  modo  hsreditaria ,  in  quibus  fumus  Hmredcs  Dcit 
^^coh^redes  dktem  Chrifli:)  AUa  vero ,  qu3E  podbnt 
33  accipere  etiam  filii  concubinarum ,  quibus  Jud^t 
^carnales»  &  Schinnatici,  vel  Hjeretici  comparan- 

GalaL  4»     ,3  tut.  Quamvis  enira  fcriptum  Gt;  tjtcc  amiUim^  & 

Gciu  zu  ^_  filium  ejus  f  neque  cnim  hdres  ene  fHius  anciU^  atm 
y^filio  meo  Jfaac :  Et  Abrahae  dixerit  Deus  :  /n  Ij4a€ 
^  vocabiiur  tibi  femen :  quod  fic  eft  Apoftolus  intet' 
,3  prttatus ,  ut  diceret :  Id  eft  >  33  nou  qui  fitii  car- 
„ms,  hi  filii  Dei  >  fed  filii  prominionis  deputantur 
„  in  femine;  ut  imeUigeremus ,  Semen  Ahrahae  fecun- 
„  dum  Ifaac  propter  Chriftum  ad  Dei  filios  pertine- 
^y  re  j  qui  funt  corpus  Chrifti ,  &  membra  >  id  eft< 
„  Ecclefia  Dei  una  1  vera ,  germana ,  catholica ,  te« 
3,  nens  piam  fidem ;  non  eam ,  qua^  per  elationem» 
jj  vel  timorem,  fed  cam^  quae  per  dileftionem  ope- 
n  ratur  ;  tamen  etiam  fihos  concubinarum  .  quando 

Gen,  2S.  ^  a  filio  fuo  Ifaac  dimifit  Abraham,  nonnulla  eis  lar- 
,,  gitus  eft  munera,  ne  relinquerentur  omni  modo 
5,  inanes>  non  ut  tcnerentur  haeredes.  Si  ergo  filii  fu- 
,3  mus  liberae  Jerufalem  ,  aiia  dona  exhaeredatorum, 
,,  alia  intelligamushasredum,,»  Hi  enim  hasredes  funt, 

Rom.8*  15*  23  quibus  dicitur:  JVon  enim  accepifiis  fpiritum  fervitk^ 
„  tis  iterum  in  timore ,  fed  accepifiis  fpiritum  adoptio-^ 
9,  nis  fitiorum ,  in  quo  clamamus ,  jlbba »  Pater.  Spiri- 
tus  ille  adoptionis  abfque  charitate  non  habetur ;  ex- 
tra  Ecclefiam  vero  charitas  non  eft.  33  Non  habent 
3,  Dei  charitatem .  qui  Ecciefiae  non  diligunt  unita- 
*  „  tem ,  ac  per  hoc  redle  intelligitur  dici :  Non  ac- 

I»  cipi ,  nifi  in  Catholica ,  Spiritus  fandus  ^.  Sic  lo« 
quitur  S.  Augufl.  libro  de  Patientiaj  cap«  28.  &  lib.  3« 
dc  BaptifAo  contra  Donatifias  i  cap*  l6» 

Quar* 


DeFidcj&SymboK  f2f 

Quarto ,  fanda  eft  Ecclefla  rationc  dodrinas,  In      Ecclcfia 
ejus  eninj  Dogmatibus  nihil  falfum ,  nihil  non  fan-  ^^^  J*^ 
dtum.  Lex Dommiifnmaculata^  convertens  animas.  Fo-  dtrins. 
puli  confiuunt  ad  Ecclefias,  ubi  audiant,  quam  bene  ?&!.  ig*  t« 
hic  ad  tenipus  vivere  debeant>  ut  poft  hanc  vitam 
beate  femperque  vivere  mereantur :  ,> ,» Ubi  fanda 
Scriptura  >  juftitixque  dodrina  de  fuperiore  loco  in 
conipedu  omnium  perfonantc,  &  qui  faciunt,  au- 
diant  ad  praemium  >  &  qui  non  faciunt,  audiant  ad 
judicium.  Quo  etfi  veniunt  quidam  talium  prascepto- 
rumirrifores,  omnis  eorum  petulantia  aut  repentina 
immutatione  deponitur,  aut  timorc,  vel  pudore  com- 
primitur.  Nihil  enim  cis  turpe  >  ac  flagitiofum  imi- 
tandum  proponitur,  ubi  veri  Dei  aut  praecepta  in- 
iQnuantur ,  aut  miracula  narrantur,  aut  dona  Laudan- 
tur,  aut  beneflcia  poftulantur  „ ,,.  Verba  fuut  S.  AMgnftm 
lib.  2.  de   Civitate  Dei ,  cap.  zi. 

Denique  fi  materiale  Templum ,  in  quod  Populus 
Cbriftianus ,  &  Catholicus  facrorum  caufa  convcnic» 
jure  Sandum  appellatur  %  multo  magis  Ecdefia  ipfa» 
quae  vivum  Dei  vivi  templuJi  eft,  domus  fpiritaUs» 
Sanda  dici  debet,  Templum  enim  Dei  fanSumeft^  quoi  <•  Ctr»  j; 
eftis  vos;  (inquit  Apoftolus.) 

S.    V. 

Ecclefui  Cbri/li  CatMiea  tft. 

lu^TtTX  Ecclefia?  ita  proprium  eft  nomcn  iftudp 
V    eique  affixa  notio  ,  ut  alio  nominc  ncc  ab 
ipfis  hoftibus  fuis  defignetur ,  ut  obfervat  S.  Auguft^  "" 

lib.  de  vera  Religione.  cap^y.  „  „yrenenda  cftno- 
bis,  /n^irfV,  Chriftiana  Religio,  &  ejus  Ecclefias  com- 
municatio  >  quae  Catholica  eft,  &  Catholicaiiomina- 
tur,  non  folum  a  fuis,  verum  etiam  ab  omnibus  ini* 
micis.  Velint  nolint  enim  ipfi  quoque  haerctici,  & 
Schifmatum  alumni ,  quando  non  cnoi  fuis ,  fed  cum 
extraneis  loquuntur ,  Catholicam  nihil  aliud  quam 
Catholicam  vocant.  Noncnim  poflunt  inteltigi,  nifi 
boc  eam  nomine  difcernant»  quo  ab  univerfo  orbt 
nuncupatur^,!*  Hinc 


Atstth.  ult 


4poc*  S- 


EccleTia 
Caeholica 
ratione 
loconiiiL 


•^ 


f26        Theol  Dog.  Sl  Moral.  Lib.  L 

Hinc  J.  P^fitfniij  Epift-ad-Sfmprow/^ijirm  deCatho- 
lico  nomine  :  „  ,y  Ccrtc,  imjHii ,  non  cft  ab  homjnc 
mutuatuiB  t  quod  per  rECula  tanta  non  cecidit.  Ca- 
tholicum  irtud  ncc  Marcioncm ,  ncc  ApeUcm,  ncc 
Montanum  fonat,  nec  Haercticos  Tumit  audorcs.  Ee 
infra :  Chriftianus  mihi  nomcn  eft,  Cacholicu»  i^ogno* 
mtn;  illud  me  nuncupatt  iftud  oftendit-. «  Ab  bds- 
retico  nominc  noftcr  populus  hac  appdlatione  di- 
Viditur ,  cum  Cathohcus  nuncupatur  „  ,j . 

EcclcOa  porro  Chrifti  Catbolua  dicitur,  qusc  rox 
origine  Graeca  cft  ,  id  eft  ,  Vmvrrfdis ;  primo,  quia 
toto  terrarum  orbe  eft  diffufa ;  &  praedicatio  Evan- 
gelii  gentibus  omnibus  deftinata  eft  :  Hmtti  doccte 
Qmncs  Gcntes.  (inquit  Chriftus  mittens  Apoftolos, ) 
In  omnan  terram  exivii  fonui  eornm ,  D*  in  fnes  orhii 
t€rr£  verha  eorkm*  Et  fi  fortc  aliqua  Natto  adhuc  eflet 
in  orbe  terrarum » apud  quam  prsedicatum  non  cflTcC 
EvangcHom;  ante  mundi  Bncm  illius  pr^dicationem 
auditura  efl*  Non  igitur,  ut  in  humanis  Kebulpubii- 
cis ,  aut  baereticorum  qpnventiculis  >  unius  Regni  ter« 
minis,  autuno  hominum  genere  Ecclefia  d^finita  eft; 
verum  omnes  bomines.  five  illi  barbari  fint  j  five  Scy* 
thac ;  five  fervi ,  five  liberi ;  five  malculi ,  five  t»- 
minae,  charitatis  ^finu  compleditur.  Unde  fcriptuoi 
eft :  Rcdtmifii  nos  Dco  in  fanguine  tuo  ex  omnl  tiibu^ 
&  lingua,  &  popsdo,  &  natione  ^  &  fectfii  nos  Deo 
noflro  re^num. 

Ecclefiam  Chrifti  ratione  locorum  Catholicam  efle, 
quod  toco  orbe  difFufa  fit,  Prophetarum  oracula  cla- 
rifllime  praenunciarunt.  Pfal.  2*  Pofiula  a  me^&  dabo 
tibi  gentes  harcditatcm  tuam,  &  poffejfionem  tuam  term 
minos  terrd.  Pf.2l.  Reminifccntur,  &  convertentMr  ad 
Dominum  univerft  fines  terra :  &  adorabuntin  con/peSm 
ejjus  univerfd  familid  gentium.  ^uoniam  Domini  efi 
Regnum ,  &  ipfe  dominabitur  gentium.  Pf  49.  Deus 
deorum  Dominus  locutus  efl  ,  &  vocavit  terram^  a  Som 
li$  ortu  ufque  ad  occafkm^  ex  Sion  Jpccies  decoris  e/tis^ 
Pt  56,  Exattare  fuper  cctlos  Dettt ,  &  f^per  omnem  ret~ 
99  f^^^  gloria  tua.  £t  unde  gloria  cjus  fyper  omnem 


De  Fide ,  &  SymboIe#  f  27 

,,  terram,  nifi  quia  Ecclefia  ejus  per  omnem  terram  ? 
,,  (iljquit  S.  AugMfi.  lib.  dc  Unitaie  EccUfid^)  In  his 
5,  duabus  fententiis  breviflimis»  vos  hseretici»  totum 
,>  quod  inter  nos  agitur»  mterrogo.  t*CurDomi- 
,,  num  Chriflum  exaltatum  fiiper  coelos  praedicatis» 
,>  &  ejusgloriz  fuperomnem  terram  non  communi** 
,>  catis  >,  ?  PfaK  71.  ,£^  domimbitHr  a  mdri  ufquc  ad 
fnare ,  ^  a  flumine  ufque  ad  terminos^  orbis  terrarum*»* 
Et  adorabunt  eum  omnes  Rtges  terra  f  omnes  gentes 
fervitnt  ei...^  Et  benedhentur  in  ipfo  omnes  Tribus 
terra\  omnes  gentes  magnificabunt  eum^  ^  • .  Et  benem 
diHum  nomen  ^ajeffatis  ej^s  in  aternum ;  &  replebitur 
AJajcflate  ejus  omnis  terra  :  Piat ,  fiat.  Uais  49«  Ecct 
dedi  te  in  lucem  gehtium  f  ut  fis  falus  mea  ufque  ad  ex* 
tremum  terra^  Et  cap-  f^^^  Lauda  fteriliSi  qud  non  pa^ 
^i^>  *  •  ^uoniam  multi  fiiii  defertd  magis  ,  quam  ejusg 
qua  habet  virum ,  dicit  Dominus»  Dflata  locum  tento^ 
rii  tui ,  &  ptUes  tabernaculorum  tuorum  extende  ^  ne 
parcas.  Longos  fac  funiculos  tuos  9  &  cUvos  tuos  con» 
folida,  Ad  dexteram  enim^  &  ad  Uvam  penetrabis  ^  & 
femen  tuum  gentes  hdreditabit  g  &  civitates  defertas 
inhabitabit.  £t  MalachisB  !•  Abortu  Solisufyuead  oc^ 
cafum  ,  magnum  eft  Nomen  meum  in  gentibus ;  &  in 
omni  loco  facrificatur  ^  &  offertur  Nomini  meo  oblam 
tio  munda. 

Idem  conftrmant  poflrema  Chrifti  Domini  mox 
Coelos  afcenfuri  verba>  Lucae24«  H^c  funt  verba,  qum 
locutus  fum  ad  vos  ^  cum  adhuc  ejfem  vobifcum  ;  quo'^ 
niam  necejfe  efl  impleri  omrna^  qi0£  fcripta  funt  in  Lege 
Moyfi ,  &  Frophetis ,  Cr  Pfalmis  de  me.  Tunc  aperuit 
illis  fenfufh^  ut  inttUigerent  Scripturas^  Et  dixit  eis': 
^uoniamfic  fcriptum  eft^  &  fic  oportebat  Chrifiumpa'^ 
ti ,  &  rtfurgere  a  mortids  tertia  die  ;  &  pradicari  in 
nomine  ejus  pmnitentiam ,  &  remiffionem  peccatorum  im 
omnes  gentes ,  incipientibus  ab  ^erofolyma,  Quod 
Aduum  1.  idem  S.  Lucas  fic  expreflit:  Et  eritis  mibi 
teftes  in  ^efujaUm  ,  dT  in  omni  ^udaa^  &  Samaria^ 
C  ufque  ad  uUimum  terrd.  Ex  his  omnibus  Scriptu- 
rarum  divioarum  orac^  Patres  conua  Donatifta» 


ll 


racionc 
iefliptnifiL 


fat       ThcoL  Dog,  &  Moral  Uh.  L 

demonftrarunt  Eccleflara  Chrifti  toto  orbe  diffuftni 
•He,  nonintra  fedam  eorum  concluram»  pr3£ft:rtim 
S»OptdiMS  MiUvifanns  lib  2*  Contra  Parmtnfani^m  .  Sc 
S.  An^ifft,  lib*  de  XJnttate  ticchfu ,  &  alibi  paffim ,  ma- 
Xime  in  Enarrationibus  in  Pralmos  occafione  ditai 
omoefque  African^e  Ecclefi^  Epilcopi  in  Coltatione 
Carthaginenfi  contra  Donatiltas» 
Efclefia  Secundo ,  Catholica  dicitur  Bcclefia,  five  univer- 
Catholica  fa)i$ ,  rationc  temporum  ,  quia  Fideles  omneR ,  qui  ab 
Adam  in  hunc  ulque  diera  tuerunt ;  &  in  coelum  prje- 
mifii  funt ,  omnes ,  qui  nuncin  terris  vivunt ,  &  qui 
vi(fturi  (unts  quamdiu  munllus  extabit ,  in  vcrae  Fidei 
Profeffione,  &  chriftiana  unitate  j  ad  eamdcni  Eccle* 
fiam  pertinentsqu^  fupcr  rundamentum  Apoftoiorum, 
&Prophetarum  fuper^edificata  eft,  ipfo  lumnio  an- 
gulari  lapide  Chrifto  Jelu- 

Tertio ,  CathoHca  dicitur  ratione  dodrinse  Fidel# 
in  quam  Fideles  omnes  ubiqu^  ,  &  femper .  abfque 
nlla  prorfus  variatione  confenferunt.  Unde  /7«cr;j. 
r/iix  Lir/iifif//i  in  Commonitorio  r.  Adverfui  harefesf 
cap*  3«  „„  In  ipfa^/»^ K/>Xatholica  Ecclefia  magnopere 
curandum  eft  >  ut  id  teneamus  ^  quod  ubique»  quod 
femper ,  quod  ab  omnibus  creditum  eft ;  hoc  eft  ete- 
nim  vere  proprieque  CathoHcum  j  quod  ipla  vis  no« 
minis  ,  ratioque  declarat  ,  qux  omnia  fere  univerfa« 
liter  comprehendit.  Sed  hoc  ita  demum  fiet ,  fi  fe- 
quamuruniverfitatem.  antiquitatemi  confenfionem* 
Sequemur  autem  univerfitatem  hoc  modo  ;  fi  hanc 
unam  fidem  veram  efie  fateamur  ,  quam  tota 
per  orbem  terrarum  confitetur  Ecclefia«  Antiquitateni 
vero  ita ,  fi  ab  iis  fenfibus  nullatenus  recedamus,  quos 
fandos  Majores ,  ac  Patres  noftros  celebraffe  manife- 
ftum  eft.  Confenfionem  quoque ,  fi  in  ipfa  vetuftate 
omnium ,  vel  certe  pene  omnium  Sacerdotum  pariter , 
&  Magiftrorum  definitiones  ,  fententiafque  fede- 
mur  „„. 

Quarto ,  Ecclefia  Catholica  dicitur :  ^ia  univer^ 
faliter pcrfeHa  efi  ,  &  in  nuHo  claudtcat  ( inquit  S.  Augufl* 
lib*  de  Genefi  ad  Lineram  impirfeSo  ^  cap*  i») 

Po- 


Ecckfia 

Catbolica 
ratioHe 


De  Fide ,  &  Symbol»^'  f  39 

Poftreiiio  $  CathoHca  dicitar »  qdod  otnhes  t  oui  ^^^Y^ 
falutcm  jcternam  confcqui  volunt  cam  ampledi  ac-  quja  o^* 
beant,  cique  adhasrere.  (Jnde  per  Aircam  Noe  adum-^  ^es  ,  «irf 
brata  eft.  Sicut  enim  ilii  foli  diluvium  evaferunt »  qui  fal?i  e(re 
arcamDeijuffuconftrudimfuntingrefli ;  licilli  dun-  iji/^^L-^ 
taxat  ab  dmni  niortis  aeternas  periculo  tuti  effe  pof*  adhitrete& 
funt>  qui  in  Ecclefiam)  fupra  Petrapi  voce  Dominl 
fundatam  i  per  Baptiimum  idgrefii  funt ,  ia  eaque  per- 
tnanent  Hujus  etiaol  figura  eft  niagna  illa  Jerufalenl 
Civifas  fanSa  ^  extra  qiiam  Sacrificia  Dei  offerre  noii 
iicebats  fit  enim  in  ibla  Dei  Ecclefiai  nufquanl  ex- 
tra  illam  ^  verus  cultus  i  verurnque  Sacrificium,  quod 
Deo  placcre  uUo  tuodo  pot^ti  Hinc  S^  Hieronymui 
Epifti  S7i  Cathedra  Petri   inqmt   j,  ,j    ComiilUnionc! 
confociof  i  fuper  iliattl  Petratii  asdificatam  ficclefiaol 
fcio.  Quicumque  extra  hanc  domuai  Agnum  come» 
derit »  profanus  cft.    Si  quis  iti  Arca  cum  Noe  noit 
fuerit ,  peribit  regdante  diluuio  ,^  ,»•  Et  ante  illuoi 
S.  Cyprianus  lib.  ie  Vniiate  Ecclefia  ait  ♦  „  ,,  Habcrd 

}am  hotl  poteft  Deum  Patreiii ,  qui  Eccicfiam  noil 
labet  Matrem.  Si  potuit  evadjCre  quifnam  i  qui  ex- 
tra  Arcam  Noe  Fuit ;  &  qui  extira  Ecclefiam  fbriS 
fuerit,  evaditjjH*  Hinc  SiGregiMaiHMS  Ilb.  35.  Mo^ 
ralium  in  ^ob  j  cap.  /.  „  ,j  Sola  i  inquit  i  Ecclefid  eft  i 
per  quatii  SacriHcium  Dominus  libenter  accipiait,  fola» 
quae  pro  erraritibus  fiducialiter  intercedati  Udd^  etiairi 
de  Agni  hoiiia  Domiiius  (itaecepit  dicens :  In  uha  ^itaiL  Hi 
domo  comedetur  ^  nec  effcretis  de  carnibus  tjUs  foras^ 
In  uiia  damque  donio  Agnus  comeditdr  ^  <iuia  iii  unsl 
Catholica  Ecclefia  vera  hoftia  Redemptoris  imttiola-a 
tur.  De  cujus  carnibus  divitia  Lex  afferri  foras  pro« 
hibet^  qiiia  dari  Sandum  canlbus  vetat^  Sotaeft^  itt 
qua  opus  bdnum  frudluofe  peragitur  ^  undtf  6c  mer^ 
Cedem  denarii  nonnifi ,  qui  intrai  vincani  laborave^ 
ranty  acceperunt  Sola  eft>  quae  intra  fe  pofitos  va-s 
lida  charitatis  compage  .cufiodit ;  und^  cc  aqua  di<ar 
luvii  Arcam  quidem  ad  fublimiora  fufttilit ;  oninM 
autem^  quos  extra  Arcam  invcnit,  extinxit^i^* 

rom,l  t\  f.Vli 


^ 


f  )•        Theol  Dog»  &  MoraLlJb.  L    ' 
$.    VI- 

EccUpa  CbriIliVn€  tfi. 

E$  BciUfid  Caibolicd  nwune  nna  Socieins  imicHipnia 

efi^  a  cuJMs  CommMnione  Haretici,  &  Sebifmaiici 

exelndnntnr. 

T  T  nam  cflTe  Ecclefiam  profitemor ,  ac  a  coelefti  Spoo- 

Cant  €.    yj  (q  edofti:  Una  efi,  inquit,  coUimba  mea^perfeSa 

Jo^a.  jo.  ^^^  Hmc  Unum  ovile  Chrillus  vocat»  Hanc  Unum 

eorpus  Apoftolus  appellat»  ob  unitatem  Capitis^  Spt« 

,  ritiis  9  Fidei »  Spei»  Baptifiiiatis*  £phe.  t.Ei  ipjum 

deiit  caput  fupra  omnem  tuccUfiam ,  qn^  eff  corpus  ipfiuf. 

£t  cap*4^  Soliciti  Jervare  unitaum  fpiritus  in  vinculm 

paciu  Unum  corpus^  &  unus  fpiritus ,  ficmi  voeati  eHii 

in  una  fpe  vocationis  veflra.  Unus  Dominus ,  uma  fides^ 

unum  baptifma. 

Quod  autem  ita  fitVina  Societas ,  unaque  Commu» 

nio ,  dt  Haereticos ,  &  Schirmatjcos  a  (inu  iuo  exclu- 

dat ,  veterum  Patrum  confpirantihus  tcftimoniis  liqui- 

do  probatur*  Ita  S.  Cypriauus  libro  de  Unitate  Ec- 

Ad  Chrifti  clefiaB :  „  ^  EccleQa  una  ell  >  inquit ,  quae  in  multitu* 

non"pcr.    ^'"^°^  '^^^^*  incremento  faecunditatis  extenditur ;  quo^ 

veniec/     modo  Solis  radii ,  fed  lumen  unum;  &  rami  arboris 

qui  E«Je-  multi  ,  fed  robur  unum  tenaci  radice  fundatum  ;& 

rciiaSiL**  cum  defonte  uno  rivi  plurimi  defluunt ,  numerofitas 

licet  diffufa  videatur  exundantiscopiaelargitate.  uni- 

tas  tamen  fervatur  in  origine.  Avelie  radium  Solis  a 

corpore  >  divifionem  lucis  unitas  non  capit ;  ab  arbo- 

re  frange  ramum,  frudus  germinare  non  poterit;a 

fonte  praecide  rivum ,  praBcifus  arefcet.  Sic  &  Eccle- 

fia  Dominiluceperfufaper  orbemtotum  radios  fuos 

porrigit ,  unum  tamen  lumen  elt ,  quod  ubique  difiun- 

ditur,nec  unicas  corporis  feparatur.  Ramos  fuos  in 

univerfam  terram  copia  ubertatis  extendit ,  profluen- 

teslargiterrivoslatius  expandit;  unum  tamen  capuC 

efi  *  &  origo  una ,  &  una  mater ,  fecunditads  fuccel^ 

fibus  copiofa.  Illius  faetu  nafcimur,  illius  lade  nutri- 

mur,  Spiritu  ejus  animamur.  Adulterari  oon  potefl; 

Spoa« 


De  Fid&  &  Symbolo;  fgi 

Sponfa  Chriftit  incorrupta  eft,  &  pudica,  unam  do« 
niuniiiovit»  unius  cubiculj  fandlitatem  cafto  pudore 
cultodit*  tixc  nos  Dio  Ibrvat ,  baec  filios  regno ,  quos 
generavit  ,  aiEgnat.  Quifquis  ab  Ecclefia  fegregatus 
aduicerae  jungitur  ,  a  prominis  Ecciefiie  feparatur* 
Nec  pervenit  ad  Chnftipraemia,  qui  relinquit  Eccle- 
fiam  Chrifti.  Alienus  eft ,  prophai:us  eft  ^  holtis  e(t ^  »>• 

Etinfra:  ,, ,,  Quam  fibipacem  promittunt  inimici 
fratrum  ?  Quae  Sacrificia  celebrare  fe  credunt  ^emuli 
Sacerdotum  ?  An  fecum  eire  Chriitum ,  cum  colledi 
fuerint ,  ppinantur ;  qui  extra  Chrifti  Ecclefiam  colli- 
guntur  ?  Taies  etiamfi  occifi  in  confeffione  nominis 
fuerint ,  macula  ifta  nec  languine  abluitur*  Inexpiica* 
bilis  ,  &gravis  culpa  difcordias,  nec  paflione  purga« 
tur«  Efle  Martyr  non  potefl,  qui  in  Ecclefia  non  eft; 
ad  regnum  pervenire  non  pocerit ,  qui  eam ,  quas  re« 
gnatura  efl ,  derelinquit  „  „• 

S.  Cltmens  Mexandrini^i  lib»  7*  Stromatum  ,  afferit 
^  yy  Unam  vere  efle  Ecclefiam ,  eam  i  quas  vere  eft  anti* 
qua  ,  in  cujus  catalogum  referuntur  ii,  q^ii  funt  Jufli 
fecundum  propofitum**.  Quam  conantur  haerefes  iii 
mnltas  dilcindere  ,,„. 

LaQantiks  \\b.  J^,  divinarum  Inflitutionumj  czp.  30« 
,5  „  Cum  Phryges ,  intiint ,  aut  Novatiani ,  aut  Va- 
lentiniani,autMarcionitae:,  aut  Antropiani >  feu  qui-> 
libet  alii  nominantur ,  Chriiliani  efle  definunt ,  qui 
Chrifli  nomine  amiflo  >  humana  ,  &  externa  voca-  , 

bula  induerunt.  Sola   igitur  Catholica  Ecclefia  e(t  t     Sola  Ca. 
quae  verum  culcum  retinet.    Hic  eft:  fons  veritatis,   ^hoiica 
hic  eil  domicilium  fidei ,  hoc  templum  Dei;quo  fi  vemmcu- 
quis  nonintraverit,vel  a  quo  fiquis  exiverit ,  a  fpe  tum    reu« 
vita&,  ac  lalutis  aeternae   alienus  eft.  Neminem  fibi  ^^^ 
oportet  pertjnaci  concertatione  blandiri.  Agitur  enim 
de  vita ,  &  faiute  ?  cui  nifi  caute  ,  aC  diligenter  cpQ*- 
fulatur  ,  amifla ,  &  extinda  eft  „  ,^.  1  * 

S  CyriUids  Hitrofolymit.  Csittcheli  l8.  IlluminatO-    Haerctico- 
rum  :  ^„  Proprie,  iaquit,  &  vere  aliquis  efle  dixe-  ^^^J^ 
rit  Ecclefiam  malignantium ,  conventicula  Ha^rrtico- 
rum  4  Marcionitarum  dic^o ,  &  Manichagorum  1  &  reU«  «    . 
..  L  1  i  quQ* 


f^2      Theol  Dog.  &  Moral  Lib.  L 

quorum^  Proptcrea  nunc  conBrmans  Fideles  trad^ 
dit  j  Ut  dicat  *£t  in  nn^m  fanQdm  CaEbJaam  Ecdifi^m  ; 
ut  illorum  quidem  faeda  conventicula  fugtas  ,  per- 
feveresautemfnCatholica  Ecclefia,  \n  qiia  &  renatus 
es>  Quod  ii  forte  veneris  in  civitates,  noiiquieras  fira- 
I  pliciter ,  ubi  fit  Ecckfia  ,  fed  ubi  Catliolica  EccleUj ; 

'  hoc  cnim  proprium  nomen  crt  (md;j£  hujus  *  &  Aia- 

tris  oomium  noftrum  ,  qux  elt  SponfaDomini  noftri 
Jefu  Chrilti  unigeniti  Filii  Dei  „  „, 
QiitabEc-      S^  Optdtm  Mikvttanui  Hb-  3-  „„   Domus  DcL  /ff- 
clciia  rc    ^«ir,unaeft.  Qui  forasexeuntes,  partem  facerevo- 
patictcm*   lu^runt.  parietemfeccrunt,  non  domum  i  quia  noa 
fecerunt  ,   eft  alterDeus,  qui  alteram  domum  inhabitet  ;  idea 
non  do.     parietem dicuntur  feciffefalfi  Vates,inquo  !i janualuC' 
^^*        ric  collocata ,  quicunque  intravt ric  >  foris  eft  Nec  bpi- 
dem  habere  angularem  unus  paries  poteftp  qui  lapis 
eft  Chriftus ,  duos  in  fe  fufcipitns  populos ;  unum  dc 
Gentibus,  alterumde  Judaeis^qui  nodo  pacis  jungit 
utrumque  parietem,  Njm  quot  commoda  habetdo- 
mus>tot  incommodaparies*  Domusinclufacuftodic» 
tempeftatem  retundit ,  piuviam  difFundit  i  latronem « 
aut  furem  ^  aut  beftiam  non  admittit ;  fic  &  Ecclefia 
Catholica  omnes  hlios  pacis  gremio  >  &  finu  fuo  com- 
pleditun  Contra  paries,  qui  eft  asdificatus  ruinofus, 
'     nec  lapidem  angularem  fuftinet ,  &  januam  fine  caufa 
habet ,  nec  inclufa  cuftodic ,  pluvia  udatur ,  tempefta- 
tibus  caeditur ,  nec  poteft  arcere  latronem  ,  nec  ve* 
nientem  probibet  furem.  Paries  enim  res  de  domo 
cft,fed  domusnon  eft;  &  pars  vettra  qtiafi  Ecclefia 
efts  fed  Catholica  non  eft,, ,,  ( Donatiftas  alloquitur- ) 
TotflsChru      S.  Akgufl.  \\h.  de  Unitate  Ecclefia ,  cap.  4.  ,,  „  Totus 
&^cS^u9 '  Chriftuscaput    &  corpus  eft.  Caput  Unigenitus  Dei 
im^ non^'  Filius ,  &  corpus  ejus  Ecclefia ,  Sponfus  ,  &  Sponfa  $ 
funtfnEc  duo  tn  carne  una.  Quicunque  de  ipfoCapite  a  Scri« 
clefia  Ca-  pturis  fanftis  diflentiunt ,  etamfi  in  omnibos  locis  in- 
quocorn*     veniantur ,  in  quibus  Ecclefia  defignataeft ,  non  funt 
communio  in  Bcclefia.  Et  rurfus  quicunque  de  ipfo  Capite  Scri- 
»on  cft     pturis  fandis  confentiunt  ,  &  unitati  Ecclefiae  non 
Mmtoto«   commuDicaatinonfunc  in  Ecclefia^  quiade  Ghrifti 
^  cor- 


I 


DeFide,  &Syinbolo*  fjj 

«orpore ,  quod  efl  £ccIefi2i,abipfiusChri(ti  teftifica* 
tionediflentiunt,,.  Et  paalq  pofi  :  „„  Quicunque  ab 
Ecclefia  ita  diflentiunt  •  ut  eorutn  Communio  non  fit 
cum  toto ,  quacunque  diflunditur ,  fed  in  aliqua  parte  » 

feparata  inveniatur,  manifeftum  eft,eos  non  efle  ia 
catbolica  Ecclefia  „^« 

ltcmlih.de  Fidey&  Symboloy  cap.  lo.  ^,,  Credi» 
mus  &  fandam  Ecclefiam ,  utique  Catholicam ;  nim  • 
&  Haeretici »  &  Schilmatici  congregationes  fi^as  Ec-i- 
clefiaiticas  vocant.  Sed  Hapretici  de  Oeo  falfa  fentienw 
do  ipfam  fidem  violant ;  Schifmatici  autem  difciflioni- 
bus  iniquis  a  fraterna  charitate  diffiliunt,  quamvis» 
ea  credaqt ,  qu$  credimuSf  Quapropter  nec  Hxreti- 
ci  pertinent  ad  Ecclefiam  catholicam  ,  quae  diligit 
Deum ;  nec  Schifmatici  >  quoniam  diligit  proximum ; 
&  ideo  peccatis  proximi  tagile  ignofcit  „  „. 

EtEpifl:.  2Q§.  alias  209.  ad  Fdiciam  Virginem  aiti 
tfyy  Et  bonos  Paflores  non  fua  qua^rentes,  fed  quas  ' 
JefuChrifti;  &  bonas  oves,  quamvis  imitentur  fadla 
Paltorum  bonorum ,  tamen  in  eis  non  ponere  fpen) 
fuam ,  quorum  uiinifterio  funt  congrcgatae ,  fed  in 
Dominopotius,  ciijus  fanguinc  funt  redemptje.  Ut 
qgando  forte  incurrerint  in  Paftores  nialos ,  dodri- 
nam  illius  prapdicantes  >  &fuamala  opera  facientesj» 
qu^  dicunt,  faciant;qude  autem  faciunt,  nonfaciant; 
necpropter  filiosiniquitatis  pafcua  deferant  unitatis* 
]n  Catholica  enim  Ecclefia,  quas  non  iq  fola  AFrica, 
licut  pars  Doqati ,  fed  per  omnes  Gentes,  (jcutpro- 
mifla  eft,  dilatatur,  atque  diiFunditur,  /«  univerfo  Col,  i; 
fnkndo^ilQUt  dicit  Apoftolus /ri^9/)fc4«j  ,  &  crefcens^ 
&  boni  funt,  &  mali*  Ab  ea  vero  feparati,  quamdiu 
contra  illain  fentiunt ,  boni  efle  non  poflunt ;  quia  etfi 
aliquos  eorum  bonos  videtur  oftendere  quafi  lauda- 
bilis  converfatio  ,  malos  eos  fagit  ipia  divifio ,  dicente 
Domino:  ^jii  nun  tfi  mecum  ,  contra  me  efi  i  &  cim  Luiq^  h^ 
mccum  noncoUigiti  difpergif  ^,  ^^^  ai, 

EtEpift*  185.  alias  fO.  ,»„EccIefia  Catholica  foU 
corpus  eft  Chrifti ,  cujus  iile  caput  eft  Salvator  cqr^ 
poris  fuif  Extra  hoc  corpusnemincin  vivificat  SpirV 


f  J4        Theoh  Dog*  &  Bloral  Lib*  L 

Jlom*  f,  |.  tus;quia  ficut  dicit  Apoftolus  :  Ch^ritas  Dci  dififa 

tji  m  iordibits  fwfira  per  Spiritum  f^tnttum  ^^ui  dJtitscfi 

JTon  cft    Kofc/j*  Noneft  autem  particepsdivins  charitatis,  qui 

pirtJGcps     hoftifi  cft  unitatis.    Qai  ergo  vult    habere  Spjritura 

r/r3*dr,\ui  'snctum,  caveat  foris  ab  Etcleria  remanere,  caveat  in 

hotlisea     eam  fuiiulatus  incrare  ;  aut  11  jam  talis  intravitt  ca> 

uniEiris.      veat  in  cadem    Ijmulatione  perflltere  ,   ut  vtraciter 

coatcfcat  arbori  vitce  „  j,, 

S^tulg,  Ijb  I.  de  Rtmifu  FcceatQr^  cap.  23I,  w  ,i  SU 
cut  in  Hiericho  quifque  extra  domum  Kahab  itiiu 
rullum  potuit  adipilci  vtt^  lubfidium»  ilc  extra  Hq^ 
clellam  Catholicatn  nultus  accipiet  indulgeatiam  pec- 
catorum.  £t  ficut  intra  EccleOam  Catholicam  corde 
creditur  ad  juftitiam ,  ore  autem  confeflio  ttt  ad  fa- 
lutem  ;  fic  extra  eamdera  EccleUam  mala  crcdulitas 
non  reputaturad  juftitiam,  fcd  ad  poenam;  &  prava 
cont^eflio  non  acquirit  falutemconhccoti .  fed  ingerit 
inortemt  Extra  hancEccteflami  necChriftianuui  no« 
nien  aliquem  juvat,  nec  I^aptifmus  ialvat,  nec  mun- 
dum  Deo  facrificiura  offcrtur,  ncc  pcccatorum  rc* 
miflTio  accipitur  >  ncc  aetcrnae  vita^  fciicitas  invcnitur, 
Una  eft; /cnira  Chrifti  Eccieila>  una  dilccta,  una  co« 
lumba  >  una  Sponfa  „  „• 
HoBfctld  ,  Et  lib.  dc  fide  ad  fetrum  inter  Capitula  ad  regu* 
dd^bacter  '^^  ^^^^  ^^^^^  pcrtincntia ,  39.  ponit  dc  haereticis, 
M^i^\m^  fcbifmaticis  ab  Ecclcfia  Catholica  >  adcoque  ab 
txtkfu  ^terna  falutc  cxclufls*  ,,  „  Firraiflime  tcnc »  &  nulla- 
tcnus  dubites ,  qucralibet  bxreticum ,  five  fchifraa* 
ticum ,  in  nominc  Patris  ,  &  Fiiii «  &  Spiritus  <an(^ 
bapti^atura ,  fl  Ecclefiae  Catholicae  non  fucrit  aggrc- 
gatus,  quantafcunque  eleemofynas  tcccrit,  ctli  pro 
Lhrifti  nominc  etiara  fanguinem  fuderit,  nullatenus 
pofle  falvari.  Omni  enim  homini,  qui  Ecclefiae  Ca- 
tholic»  non  tenet  unitatem ,  neque  baptilmus ,  nc- 
que  elcemofyna  quantunilibct  copiofa ,  nequc  mors 

{)r6  nominc  Chrifti  fufcepta  proficere  poterit  ad  fa- 
utem  I  quamdiu  in  eo  haeretica.  vel  fchilhiatica-pra- 
vitns  perfeverat,  quae  ducit  ad  mortem^,,. 
Deniquc  i.  Q^^g*  Majnnus  idem  fidei  dogma  con- 

fir- 


De  Fide ,  &  Symbolo.  '  f  jf 

firmat  lib*  i8.  MuraU  cap.  14.  explicatis  haec  'mba 
Jobag.  /fnro  /ocii5  r/?,  in  quo  conflafHr.  „„Quifquis» 
if.qnit  ^  extra  unitatcm  Ecclefide  padtur,  poenas  pati 
poted ,  Martyr  fieri  non  poteft ;  quia  auro  locus  eft» 
in  quo  conflatur.  Quid  itaque  ad  hdsc  haeretici  di- 
citis  ?  conflari  per  afflictionem  carnis  >  vel  etiam  per 
Martyrium  valtis ,  fed  locum  ,  in  quo  debeatis  con- 
Hari ,  nefcitis.  Hunc  ergo  conflationis  locum  quas* 
rite,  hanc  fornacem  ,  (jua  aurum  apte  purgari  va- 
leat ,  invenite.  Una  e(l  bcclefia » in  qua  ,  qui  confliri 
yoiuerit»  ab  oroni  etiam  poterit  peccatorum  iorde 
purgari.  Si  quid  pro  Deo^  amafitudinis »  fl  quid  tri- 
bulationis  extra  hanc  pofiti  fuftinetis,  incendi  po- 
teitis  tantummodo ,  non  purgari  ^ ,,« 

$•    V  I  I. 

jld  unitatem  EccUfia  Caput  v^fibile  requiritur^  fcilicet 
Romanus  Pontifex  fanSi  Petri  Succeffor^ 

Unitas  corporis  poftulat  unitatem  capitis  ;  cum  ^^^'['adEc' 
igitur  Ecclefia  fit  unum  corpus  >  unum  Caput  ^efiz  ml^ 
habeat  neceffe  e({,  unumque  Reclorem,  praecipuun)  tatem    ne- 
quidem ,  fupremum  ,  &  invifibileni  Chriftum  iJomi-  |cffarium 
num  ,  in  coelis  ad  dexteraro  Patris  fedentcm ;  vifi-  pondfcx* 
bilem  vero ,  fub  Chrifto  Oomino ,  &  iliius  vice  in  caput    Ec 
terrisRom.  pontificem  S.Petri  Succeflbrem.  Vifibile  «1«^«  vifi- 
iltud  Caput  ad  unitatem  Ecclefiae  conftituendam,  &  °"** 
confervandam  neceflarium  fuiflTe,  Tradicio  Omnium 
Patrum  confentientibus  teftimoniis  roborata  docet. 
Duorum ,  aut  trium  teftimonia  hic  adlcribere  iatis 
crit ,  cum  de  Romani  Pontificis  Priraatu  quid  cre* 
dendum  fit,  explicuerimus  in  Tradtatu  de  Saqrjmcn^ 
to  Ordinis ,  in  delineatione  Hierarchi^e  Ecclefiafticae ; 
&  hanc  quaeftionem  alias  prolixe  tradta  verimus  Diflfert* 
4«  in  Hiftoriam  Ecclefiafticam  primi  Sasculi. 

id  imprimis  colligitur  ex  J'. /rfw^eb  lib.  3.  ^dverfus   Ecclcfiit 
Ifarefes ,  cap.  3-  „  „  Qjioniam  ^  inquit,  valde  longum  ^^„*2^! 
eft  omnium  Ecclefiarum  enumerare  fuccefll^ones ;  niai-  ptSidpHt». 
ximas»  &  antiquilfimas ,  &  omnibus  cognita;,  a  glc$- 
L  1  4  ribS- 


ffl 


i  De  Fide,  &  Symbolo^  f  17 

Sletites,  pro  jurefacri  fui  Principatus,  five  Prima- 
^  Chrilto  S.  Petiro  tra^liti  >  S{.  in  Pecri  Succeflbret 
eftfuii,  a  cpmmdnioiie  protinus  ablcindere  para<» 
f  erat ,  njG  S,  IrenMS  pacis  fequel^er  intercewflfett 
prt  Eufbius  lib:  y.  HiH*  EccUftafiias  ^  cap»  24. 
4em  colligitur  ex  S.Cypriano^  Ep,S?*  ad  Comr^     S.Pctri 
1 ,  ubi  de  Scliifmaticis  Fortunato ,  &  FeUciffimo^  EcdcCa™  * 
ilgue  f  ic  loquicur :  „ ,,  Poft  ifta  adbuc  infuper,  Pfeudo*  principali« 
icopo  fibi  ab   bsreticis  conftitato  >  navigare  au»  &  .laccr4». 
it,  &  ad  Petri  Cathedram  •  atciue ad  ficcIeQam  Prin-  2joriiQ^ 
alem,  unde  Unicas  Sacerdotalisej^orta  eft ,  a  fchif.     ^^ 
ticis,  &  protanis  litteras  terre,  neccogitare  eos 
?  Hon^anos»  quorqm  fides  Apolloio  pr^edicantQ 
data  eft ,  ad  quos  perfidia  bab^re  iion  po0it  acr 
fum  „  ^. 

Et  iibro  de  Unitate  Ecclefid  ;  S^Pctri  Cathedram- 
icatis  Ecclefiafticae  centrum,  &  Primatum  Potro 
\xm  a  Chrifto  eflfe  docet  ad  conrervandam  Gcclefia? 
tatem  \  proindeque  alicnos  effe  a  Catholica  Ecclefia, 
i  ab  Ecciefia  Homana  alieni  funt,  &  Romanis  Bpi- 
pis  S«  Petrifuccefforibus  non  communicant, ,, ,» Lo* 
icur  %  inqun ,  Dominus  ad  Petrum ;  Ego  dico  tibi ;  Mattfi,  iC 
ria  tu  es  Petrus»  &  fuper  banc  petram  ^dificabo  £c^  *^^ 
lam  meam ,  &  portd  inferi  non  pr£valebunt  advnjus 
u  Et  tibi  dabo  claves  Regni  calorum ,  &  qusecunque 
iveris  fufer  tcrram ,  erunt  U^ata  &  in  cctlis ,  ^  quder 
que  folveris  fuper  terram ,  erunt  foluta  &  in  cctlis^ 
iterum  eidcm  ppft  Refurredionem  fuam  dicit: 
ct  oves  mejs.  Super  illum  unum  aedificat  bcclefiam  Jo.  «i.  ly. 
m ,  &  illi  pafcendas  mandat  oves  luas.  Ct  quam- 
Apoftolis  omnibus  poft  Refurredlionem  fuam  pa^ 
a  poteftatem  tribuat,  &  dicat;  Sicut  miftt  me  Pa^  i^f2%9t. 
,  &  ego  mitto  vos..^  Accipite  Spiritum  f^nSum^ 
:ui  remiferitis  peccatuy  remittentur  illi}  fi  cui  tenme^ 
s  I  tenebuntur ;  Tamcn  ut  unitateoi  manifeftareC, 
im  Catbedram  conftituic^  &  unitatis  ejufdem  ori^ 
em  ab  uno  incipientem  fua  audoritate  difpofui^» 
c  erant  utique,  &  cseceri  Apoftoli,  quod  fuit  Pei* 
B»  pari  conlbrtio  pr$editi  hoqoris»  §^  potcftacis  1 


fjff        ThcoU  Dog.  &  Moral  Ltb.  L 

riofiflimif  duobus  Apoliolis  Petro,  &  Paulo  Rom:)? 
fuiidiitx,  &  conftitutaB  Ecclefja^^  edni*  quam  habe| 
^b  Apoltolis ,  Traditioncm  >  Sc  annunciatam  homini- 
\>m  fidem,  per  fucceffioncs  lipitcoporum  pervcnien-» 
tem  ufque  ad  noSi  indicantes^  faiifundimus  omne|j 
eos*  qui  quoquomodo  per  fui  placentiam  malam, 
vel  vanam  gloriam ,  vel  per  c^citatem  ♦  &  nialiin^ 
fententiam  i  praeterquam  oportet ,  colligunc ;  ad  han^' 
Omnem  ^'^ioi  Hcclcliam  propter  potentiorem  Frincipalitatctn' 
Pccldiam  necetfe  eft  omnem  convenire  Eccleliam ,  hoc  ell  eos» 
qui  lunt  undique  tideles,  in  qua  temper  ab  hiSt  qui 
fuiit  undique ,  confervata  eft  ea ,  quae  etl  ab  Apo- 
itolis,  TraditiOa„.  Non  de  Urbe,  ied  de  Ecclcfil 
Komana  loquitur  S^JrewMuti  non  de  politicis  ,  & 
f  ivilibus  negotiis ,  fed  de  re,  quas  in  Ecclelb  maximi, 
$i  praecipui  momenti  ed,  fcilicet  de  unitata  fervanda, 
prselertim  m  fidci  &  comaiunione.  Ad  id  ncceOa- 
Tiam  eife  Traditionem  ab  Apoftolis  acceptam ,  d«^r 
f  et  i  hanc  pcr  luccefliones  Hpilcoporum  ad  nos  uf* 
que  tradudam,  &  femper  io  Ecclefia  Romana  con- 
lervatam  ,  cujus  inter  caeteras  Ecclefias  potentior  d| 


ad  ipfam 
convenlre 
Hcccire  cft 


De  Fide ,  &  Symbolo,  f  17 

difltdentes,  pro  jurefacri  fui  Principatus,  five  Prima- 
tus  a  Chril^o  S.  Pe(ro  tra^iti  >  ^  in  Pecri  Succeflbret 
(ransfuii»  a  cpmmunioqe  protinus  ablcindere  para^ 
tus  erat ,  njG  S,  Jrendns  pacis  (equel^er  intercewflet« 
Refert  Eufbius  lib:  y.  Htft.  EccUfiaflias^  cap»  24. 

Jdcm  colligitur  ex  SXypriano^  Ep,S?*  ad  Coruf ^    S.Pctri 
lium ,  ubi  de  Scliifmaticis  Fortunato ,  &  Fclicijfmo^  E^cCa*  * 
filiifque  fic  loquitur :  „  ^  Poft  ifta  adbuc  infuper>  Pfeudo*  prindpali« 
Ispifcopo  iibi  ab   bsereticis  conftituto  >  navigare  au*  &  laccr4». 
dent,  &  ad  Petri  Cathedram .  ataue  ad  ficcIeQam  Prin-  gf ^JfJJ^ 
qipalem,  unde  Unitas  Sacerdotaiiseiforta  eft  j  a  fchif.       ^* 
piadcis,  &  protanis  litteras  terre,  neccogitare  eos 
elfe  Hon^anos»  quorqm  fides  Apolloio  pr^edicantQ 
laudata  eft ,  ad  quos  perf^dia  bab^re  iion  po0it  acr 
(^cfTum  „  ^. 

£t  libro  de  Unitate  Ecclefijt ;  S^Pctri  CathedraQI' 
Vnitatjs  Ecclefiafticae  centrum,  &  Primatum  Potro 
datum  a  Chrifto  eflfe  docet  ad  confervandani  Gcclefia? 
pnicatem ;  proiqdeque  alienos  efTe  a  Catholica  Ecclefia, 
qui  ab  Ecclefia  flomana  alieni  funt,  &  Romapis  Bpi- 
lcopis  S«  PetrifuccefToribus  non  communicant, ,,  ^,  Lo* 
quitur  >  inqun ,  Dominus  ad  Petrum ;  Ego  dicd  tibi ;  Mattfi,  iC 
^uia  tu  cs  Petrus»  &  fuper  banc  petram  ddificabo  £,c^  *^* 
flefiam  nseam ,  &  port4t  inferi  non  pntvalebunt  advf-rjus 
eam.  Et  tibi  dabo  claves  Regni  calorum ,  &  qusicunque 
Hgaveris  fufer  tcrram,erunt  li^ata& in cctlis  ,f}r  qudr 
€knque  folveris  fuper  terram ,  erunt  foluta  &  in  cctlis^ 
£t  iterum  eidem  ppft  Refurredionem  fuam  dicit: 
Fafce  oves  mejs.  Super  illum  unum  acdificat  tcclefiam  Jo.  •!•  ly. 
fuam,  &  illi  pafcendas  mandat  oves  fuas.  £t  quam- 
vi3  Apoftolis  omnibus  poft  RefurredliQnem  fuam  pa? 
rem  poteftatem  tribuat»  &  dicat;  Sicut  mifit  me  pa.  J^ta^ai, 
ter  ^  &  ego  mitto  vos..^  Accipite  Spiritunf  fanSum^ 
Si  cui  remiferitis  peccata^  remittentur  illii  fi  cui  tenme^ 
ritis  >  tenebuntur ;  Tamen  ut  unitateni  manifeftaret, 
unam  Catbedram  conftituit^  &  unitatis  ejufdem  ori^ 
ginem  ab  uno  incipientem  fua  audoritate  difpofui^» 
Hoc  erant  utique,  &  cseceri  Apoftoli ,  quod  fuit  P&* 
trus,  pari  contbrtio  prjediti  hoqoris»  k  poteftacis  j 


rj8         Thed  Dog.  &  MoraL  Uh.  I- 

PHmatQs  Ted  exordiam  ab  nnitate  proficircicur ,  "&  Primttai 
^ji^j^  Pctro  datur,  ut  una  Chrifti  Ecdcfla,  &  Cathcdra 
una  monftretun .  •  Hanc  Ecclefise  unitatem » qui  noa 
tenet;tenere  fe  fidem  credit?  Qui  Ecclefix  renititurt 
&  refiftit  >  qui  Cathedram  Petri ,  fiiper  quam  fundata 
eft  Ecclefia  »  dererit.  in  Ecclefia  fe  e(fe  confidit^ 
&c.  ^  „•  Fruftra  vero  Critici  quidam  haec  verba*  Pru 
matHS  Fitro  datnry  m  nna  Chrifii  Ecclefia  monfiretBrp 
I  ex  S^  Cypriani  textu  expungi  volunt ,  quod  in  qui* 

bufdam  MSS*  defint;  nam  in  pluribus,  &  meliorit 
notas  Codicibus  MSS«  leguntur,  &a  PeU^ioIl.  Pon- 
^   tifice  Maximo  in  Epiftola  ad  Epifcopos  IftriaB  refer- 
tur  iifdem  verbis  hic  S.  cypriani  locus.  Nec  pognat 
cum  his  verbis  illa  Propofitio:  Hoc  erant  cdteri  /ipo^ 
ftoii ,  qnod  &  Petrus ,  pari  eonfortio  pr^diti  bonoris^ 
c^  Poteliatis  $  Pares  cnim  fuiflfe  fignificant  Apoftola* 
tus  dignitate,  pares  miflione ,  pares  Evangelium  prae- 
dicandi,  &  Ecclefias  fundandi  poteftate;  pares   ex- 
traordinaria  in  Eccielia  univerfa  audontace,  pares 
Epilbopali  charadere ,  &*honore  ;  non  ordinaria  itx 
regimine  totius  Ecclefix  audoritate  »  non  denique 
Primatu  pares^  Unde  idem  S.  Cypnanus  Epittola  ad 
y^^g^^^'j?^  Jubajanum:  ^Petro  primum  Oominus,  fuper  quem 
trum  Kdifi.»  ^dificavic  £cclefiam>  &  unde  unitatis  originem  in- 
cata.  ^  ftituic  >  &  oftendit ,  poteftatem  illam  dedic  »• 

S    Pctrui      Tertio,  idem coliigitur  txOptato  MiUvitano^  lib.2^ 
ApoftoJo-    ubi  fic  i^armenianum  alloquitur :  „  „  Negare  non  po- 
rumcaput  tes,  fcire  te  in  urbe  Roma  Petro  primo  Cathedram 
Epifcopaiem  collatam ;  in  qua  federit  omnium  Apo- 
ftolorum  caput  Fetrus;  unde  &  Cephas  appeliatus 
eft )  in  qua  una  Cathedra  unitas  ab  omnibus  ferva- 
retur ,  ne  casteri  Apoftoli  fingulas  fibi  quifque  defen- 
derent;  ut  jam  fchifmaticus ,  &  peccator  elTtt,  qui 
contra  fingularem  Cathedram  alteram  collocaret ,,  ,3. 
Quarto ,  idem  colligitur  ex  S.  Hieronymo ,  lib.  i. 
advertus  Jovinianum.,,  ^  At  dicis;  (/ii?«ir)Super  Pe- 
trum  fundacur  Ecclefia ,  licet  idipfum  alio  in  loco  fu- 
per  omnes  Apoftolos  fiat,  &  cundi  claves  Regni 
ccelorum  accipiant,  &  ex  asquo  fuper  cos  Ecclefix 

forlw 


'^ 


De  Fide  &  Symbolo*  f  jf 

fortitudo  folidetnr;  tamen  propterea  inter  duodecim 
unus  eligitur>  ut  Capite  conftituto,  fchifmacis  tolla- 
tur  occaiio  „ ,,.  Apolloli  quidem  omnes  aequo  jure 
fuerunc  £cclefiae  fundamenta  ratione  Apoftotatus»  do- 
drinae,  &  praedicationis;  folus  tamen  Petrus  confti* 
tutus  eft  Caput  >  unufque  prae  caeteris  eledus  -,  qui 
procurando  Ecclefiafticae  unitatis  negotio  ex  officio 
invigilarct. 

Uiide  SS.  Petrum  >  &  PaHlum  effe  dugs  Ecelepd  Sum^  SS.  Petmt^ 
wos  Pafiores ,  ac  Prdftdet ,  qki  unnm  Caput  con/ihuam^  &     Paulus 
afferere  >  haereticum  eft  >  fi  eo  fenfu  Propofitio  ifta  ^uo  Ecde^ 
intelligatur ,  ut  ftatuatur  a^qualitas  omnimoda  inter  fi»  fummi 
S.  Pctrum,  &  S.  Paulumfinelbbordinatione,&  fub  Pa(lorc$vcl 
jeftioneS.  Pauli  ad  S  Petrqm  in  potcttate  fqprema  &  J^J""  ^*' 
in  regimine  univerfalis  Ecclefiae ,  ut  declaravit  Jnno^ 
€tntius  X*  Pontifex  Maximus«  SoIusita<^ueRomanu8 
Pontifex  S«  Petri  Succeflbr  eft  univtrialis  £cclefiae 
Caput,  Paftor,  &  Reftor. 

Idem  confirmat  -S-  Augufi.  cum  in  Scripturis  fanBis  ^^^-  «•  <*• 
fe  didiciflTe  ait :  „  „  Primatum  Apoftolorum  in  Petro  ^^i  q^^^ 
cxcellenti  gratia  praeeminere.  lUum  a  pofteriore  Apo-  Patrcm  Do. 
ilolo  Paulo  eflc  correftum.  JUum  Apoftolatus  Prin-  n^^>-  fP'^- 
cipatum  cuilibet  Epifcopatui  pracferendum^  Romanam  \^'^^  £p|'^| 
J^cclefiam  efe  Sedem  Petri.  Jpfam  effe  Petrami  quam  4»/    aliat 
non  vincunt  fuperbac  infcrorum  portas.  /^wo  totius  Jf^-  Epjft- 
Ecclefiae  figuram  ,  &  perfonam  gerenti  didum  ^fl<^  ii^scr.  i  fi 
a  Domino  :  Supcr  hanc  Pttram   adificabo  Ecclefiafn^ii^s  z,  d%' 
tneam^  €>•  porta  inferi  non  pr^tvdtbunt  adverfus  cJW^Vcrbis  Apo- 
In  Romana  Ecclcfia  fempcr  Apoftolicae  Cathedrae  vi-  Ji,5duli 
guifle  Principatum ,» ^.  Pelagium »  &  Coeteftinum  no-  sp.  ^^^ 
vas  Haerefis  auctores  facilius  ccffuros  auSoritati  Jnnom 
cintiil.  defanSarumScripturarum  auBoritate  depromptd : 
Ad  quem  referunt  duo  Africae  Concilia  hujus  ha^* 
refis  capita)  ut  ipfa  damnet.   £t  poft  Sedis  Apofto- 
licae  Judicium,  caufam  finitam  efle  ait.  j^]dimiinquit^ 
,/de  hac  caufa  duo  Concilia  mifla  funt  ad  Sedem  Apo« 
,3  ftolicam ;  inde  etiam  Rcfcripta  venerunt»    Caufa 
,,  finitaeft,  utinam  aliquando  finiatur  error  ^  Dent* 
\wBonifacium  Romanas  ficdefia;  fipifcopum  AUius 


.f4»       TheolDbg.&Morallib.  L 

prdfidere^ia  fpecalo  paftorali  celfiore  f^tii^  frs^ 
minere  fcribit.  Ad  ipfum  dirigit  Scripta  fpa  coatra 
doas  Peiagianormn  £pillolas ;  txminamde ,  &  kbi  for^ 
fitan  aliqmd  iifpUcucrii ,  emendanda^  Cvteros  f  atres 
non  appeHo  >  ut  confulam  brevitati. 

Si  vero  quia  objiciat ,  Ecclefia?  unum  Capnt ,  & 

Sponfiim  Jefiim  ChriUum  fu^cere .  nullumcjue  prac" 

tereaad  illius  unitatem  requiri. 

Chriftof      Refpondetur » Chriftum  effe  fupremum  Caput ;  fed 

^^tix^  invifibile « ex  quo  in  ccelum  afcendit ;  eife  Capnt  per 

i^inic        occultam  gratiie  fubminiftrationem  in  omnia  mem- 

RooL  Pon*  bra  infiuens ;  Ecclefiam  fiiam  regere  arcanis  modis ,  & 

^*  ^.    tSe  cam  es^  nfyne  adconfmmmanoncm  fdculi^  ptr  Spirim 

^ale ,  ft  tum  fandum  fuum  illi  datum  >  &  in  ea  manentem ,  il- 

vilibil»»     lam  jugiter  gubernare ,  Sc  propteroi  Ecclefias  judicium 

eflTe  indeficiens  ;  veracemillam  eflfe  >  non   pofie  uq« 

auam  errare  in  fidei  •  morumque  controverfiis  finien-  ' 
is:  Porus  inftri  adverftis  eam  pravalere  non  poflTe: 
Mai^  iL  ^^^^^^^^  ^fi^ ,  &  firmamentnm  vcritatis  ;  illi  paren- 
dum  neceffkrio  :  ^^/  illam  nqn  audierit  ,  habendum 
hunc  efle ,  ur  Ethnicum ,  &  Publicanum.    Sed  tamen 
vinbili  Ibcietati  neceflarium  efle  vifibile  Caput ,  Chri- 
ilifi]premiCapitisVicarium,Caput  minifteriale ,  cu- 
jus  Prima  fit,  &  Maxima  Potefiai  in  opere  ijiinifterii , 
in  acdificatione  Corporis  Chrifti;&  qui  po  veritate 
in  Fidei  controverfiis  finiendis ,  atquc  in  confervanda 
myftici  corporis  unitate ,  Plus  cdtens  Conjacirdot. bus 
pofliit  ;  ut  loquitur  Facundus  Hermanenfts.    Ut  enim 
Chriftum  Dominum  fingqlorum  Sacramentorum  non 
folum  audlorem ,  led  etiam  intimum  collator^m  ha- 
Jfoan.  I,      bemus;nam  Hic  e/l^  qui  baptiK.atin  Spiritu  fanQo ; 
Hic  eft ,  qui  abfolvit ,  &  tamen  hominem  Sacramen^ 
torum  externos  Miniftros  inftituit  ;    fic   Ecclefia^, 
quam  ipfe  intimo  Spiritu  regit,  hominem  fiias  pote- 
ftatis  Vicarium,&  miniftrum  praeteqit.  Petrum  agno- 
rum ,  &  ovium ,  omnium  fcilicet  Fidelium  cujufi:un<» 
fiuegeneris,&ordinis  Caput,  Paftorem,  &  Rcdo- 
rem ,  Patrem ,  &  Dodlorem  conftituit ;  ut  qui  ei  fuc- 
(jeiliflre^,  eamdem  pUae  totius  fcciefiae  regendae,  & 


De  Fide,  &Symbolo#  541 

gubernandas  poteftacem, eodemque jure » divino  fct« 
licet,  habere  voluerit. 

Ex  Fidelium  omnium  5  &  vere  Catbolicorum  ne-»    CaehoBU 
ceflfaria  cum  Romano  Pontifice  viGbili  £cclefias  Qi-  Rortani 
pitecommunione,  fadhim  eft,  ut  Catholici  Romani  q^is*'^^*^* 
dicerencur  antiquis  etiam  temporibus  $  ut  conftat  ex  poribus 
S.  Grtg^  THToncnft  lib.  l.  de  Gtoria  Manyrum  ,  cap.  25.  apprilatt 
ubide  violatis  per  haereticos  Lufitanias  facris  Fonti« 
bus ,  &  de  coelefti  vindida  in  violatores  agens ,  hasc 
habet :  „  ,3  Theodegifilus ,  hu jus  Rex  regionis ,  cum 
vidifiet  hoc  Miraculum  ,  quod  in   his  facratis  Deo 
Fontibus  gerebatur ,  cogitavit  intra  fe  dicens  t  Quia 
ingeniumeftRomanorum»  (Romanos  enim  vocitant     ^ 
homines  noftrae  Religionis,)  ut  ita  accidat,&  non 
eft  Dei  virtus  „  ,3.  Catholicam  Fidem  aetate  S.  Hie- 
ronymi  Romanam  vulgo  appeilari  (blitam  ipfe  S.  Hie^ 
TonymHs  teftis  eft  ,  Apologia   i.  adverfus   Rufinum« 
„,3  Fidem  fuam>  intfuit  >  quam  vocat  ? Eamne  qua 
Romana  pollet  Ecclefia  ?  An  illam,  qua;  in  Origents 
voluminibds  continetur  ?  Si  Romanam  refponderic « 
crgo  Catholici  fumus  ^  ^^ 

$.    V  I  I  t        • 

QiT  Ecclefia  jtpofiolied  ilcatnu 

Apojlolica  dicitur  Ecclefla  m  Symbolo  Conftantmof-     tccUSn 
politano ,  quod  a  Chrifto  per  Apoftolos  fundata  ^poftolica^ 
fit ,  &  quod  ejus  doftrina  non  fic  recens  >  nequc  nunc  ^poftol^ 
primum  orta ;  fed  ab  Apoftolis  jam  olim  tradita  >  &  fiindaca  , 
in  omnem  orbem  terrarum  diflcminata ,  &  Epifcopo-  *  «Jos  ^om 
rum  continua  fucceflSone  ad  nos  tradudta*  Unde  fem-  ^o^ftolilf 
per  illi  verc  Catholici  habiti  funt,  qui  Ecclefiis  Apo-  traditik 
ftolicis,  &  Romanae  pr«fertim  communicaretit ;  bae* 
retici  vero ,  Sc  fchifmatici  ,  qui  ab  illarum  dodrina 
difliderent ,  &  ab  illarum  communione  divulfi  eflent. 
Quamobrem  S.  IrennHs  lib.  3«  adverfits  barefes  cap# 
4.  fcribit:  ,3 ,3  Non  oportet  adhuc  quaerereapud  alios 
veritatem  ,  quam  fiicilc  cft  ab  Ecclefia  fumere ,  cum 
Apoftoh'  f  quafi  in  dqpoficorium  divcs  $  pleniflSmc  io 

tan 


f44        Theol*  Dog*  &  Moral  Lib»  L 

{ti«rccl  fatanse  S]rnagoga.  Unde  SSp  Fatres  Iren^uf^ 
Optatui  ^  Augufitmi  hoc  argumento,  eaque  certiflt- 
tna  nota  >  folam  Ecdeijam  Catholicam  elTe  veram 
Eccknam  ChnHi  contra  hsereticos  demonUrarunt 

§    I  X. 

Bcilefm  maxime  ^Higenda ,  &  cbfervanda  tfl% 

Si  enim  parentes  catnates  coJerei  &  amare  tcntf^ 
mur,  quantQmagis  EccleJiam  Matrem  noltrami 
omniumque  ChriftiarTorum  ,  Chrilti  Spontam,  quatf 
nos  per  Baptiimuni  peperit  ,  nan  in  vitam  morta^ 
lemtfed  in  vitam  gratiic  ,  in  fpem^  vitae  immonalis? 
Quae  nos  finufuo  fovet»  Spiritu  fando  ungit,  Cor^ 
pore,  &Sanguine  Sponfi  lui  Domini  nollri  alit,  & 
potat)  verbo  Dei  inltruit  i  laplbs  erigit  i  devios  in 
viam  falutis  revocaty  vulneratoa  falutaribus  remediii' 
lltfi*  i#  curat-  Atidi  ifiU  mi ,  difdplinampuris  lui ,  &  m  dimiu 
ta%  iegem  matris  tujt  (  inqutt  Sapiens*  )  bcclefiaJ 
prseceptis  parere  debemus  y  noil  timore  pofenas  >  fcd 
^  amore  juftitix  i  quta  iic  juffit  Pater  nofter  »  qui  iri 

«a^&obe-  ^^'*^  ^^*  ^''^*^^  colere  debemusi  &  Paftores,  qui  iW 
dientia  lam  fegutlt,  nobifque  prsfunt  ^  venerari,  &  in  omni« 
Ecclerue  bus »  qude  fidem ,  ac  dilciplinam  Chriltianam  (pedant^ 
dcWtt  ^''^^  audire^  illls  parerc  ^quamvis  fine  crimine  nori 
i  Jttatth!  ^nUSuptr  Catbedram  AJoyfi  federunt  Scribdi  &  Pba^ 
1}.  %4  rijai;  omnia  ergOiqu^teunquc  iixerint  ifobis  >  facite  & 

fervdte^  fecundum  opera  i/ero  eorum  nolue  facere  ^  (in^ 
Quit  Chriftas. )  Cathedrx  lAoyiifiicceffit  Catbeira  Cbri^ 
Iti*  Si  bona  loquor »  &  bona  facio  i  imitare  me ;  fii 
autem  non  &cio ,  quod  dico ;  quaB  dico  fac ;  quaBf 
autem  facio  >  nolt  ^cere ;  tamen  a  Catbedra  CatboUca. 
mli  recedere*  (inquit  S*  Augufl^En^tvati  ia  Pfal.JS.) 
Non  ex  perfonis  iidem ,  fed  ex  iide  judicamus  per-" 
fonas.  Propheta  in  nomine  Prophetae  fufcipiendus. 
Ad  nomina,  dignitatem»  ordiaem,  miffionemj  oon 
Italfft  itf.  ad  perfpnas  attendendum  eft.  ^i  recipit  vos ,  me 
_.,  recipit^  &  qui  me  recipit  ^  recipit  eum^  qui  me  mifit^ 

f/^k       (inquic  ChriftusO  Attendere  non  debet  plebs  Cbrw 


beFidey&Sjrmbolo*  f4T 

ftiana »  qualis  perfona  fit ,  qao  vitae  merito ,  cajut 
Minifterio  Deus  utitur  i  five  in  Ecdefia  fiia  ^ber* 
nanda ,  five  in  dodrina  propaganda  >  five  in  ^acra- 
mentis  adminiitrandis«  IdToium  attendat^  quod  Sa« 
cerdos ,  qudd  Paftor  eft .  quod  pro  Chrifto  legacionc 
fungitur,  quod  Angelus  efl:  Oomini  exercituum»  de 
cujus  ore  legem  fiiam  requiri  Dominus  jubet*  Fa« 
cienda  fimt  ergo  bona»  qus  didt«  fiigienda  mala» 
quae  facit* '  Cum  audiunt  Fideles ,  Paftores  luos  aliquo«« 
rum  criminum  infimulari  >  &  tnfamiae  nota  alperfot 
per  hominum  ora  tradi^ci ,  rumoribus  a  maledicis  ho« 
minibus  plerumque  dilTeminatis  credere  faciie  noQ 
debent ;  fed  Sem  ,  &  Japhet  laudatos  Noe  filios  imi<« 
tari ,  qui  nudum  patrem  tegere ,  &  cooperire  co« 
nati  funt,  non  ut  impius  ille  Cham>  cui  pater  me^ 
rito  maledixit ,  verenda  patris  detegc^re  j»  illique  illu« 
dere»  Qua  de  re  S.Greg.  lib.i^.  MoraliHm^  cap*  i^* 
^  ,,  Quid  eft  ( inquit)  quod  filii  verecunda  patris  fu« 
perjedo  dorfis  pallio  averfi  venientes  operiunti  nifi 
quod  bonis  fubditis  fic  Pracpofitorum  fuorum  mabi 
difplicent,  ut  tamen  haec  ab  Uiis  occultent?  Op^ 
rimeittum  averfi  deferunt  *  quia  judicantes  fadum» 
&  venerantes  Magifterium ,  nolunt  videre ,  quod  te» 
gunt  ^ ,,« Peccatis  fuis  imputare  debet  populus » fi  forte 
malos  Pafiores  habeat.  t)t\x%  enim  quandoque  Hypo^  Job«  %^ 
critam  regnare  facit  proptir  peccata  populi  ^  ut  fit  9 
ficMt  populus ,  ftc  Sacerdos.  De  Paftore  non  judicec  oyis,  ^  *^ 
a  quo  judicanda  eft ;  pravis  ejus  exemplis  fua  peccatji 
non  excufet ,  ad  Deum  pro  ejus  converfione ,  Sc 
pro  £cclefiae  necefilitatibus  ingemifcat ,  criminibus  ejut 
non  communicet.  Sinceri  hoc  amoris  in  Ecclefiam 
trgumentum  eft* 

Obferfantiam  praeterea  fuami  &  amorem  in  Eccle^  tn  Ecelei!« 
fiam  teftari  debet  Fidclis  quifque .  in  ejus  acquiefcendo  icqlJjric«ii* 
Judiciis,  cum  de  Fide^  &  Dodrina  fana  ,  aut  chri-  duaw 
ftiana  Difciplina  morum  agitur ,  quia  illam  audire 
Chriftus  jubet ,  ^i  in  Cathedra  unitatis  dotftinam 
fofuit  veritatis^  (ut  loquitut  S.  Augnft.  Epift*  ICU 
iAias  \66.   ) 

Tm.I^  M  m  Ter- 


f4^       ThcoLDpg.&MoralLib.  L 

Ecdefi»  Tertioi  noftruiu  in  Ecclefiam  amorem  probabi- 
titlit  ^  ft  mds  >  fi  tllius  malts »  &  calamitatibus  compadamur» 
Slwtcoiiu  P  ^^'^"^  incrcmcntis,  &  pro(|)eritate  laefemur  ^  fi  pro 
ytAniuBL^pf^^  &  cum  ipfa  coram  Deo  ingemircamus  >  &  pre^ 
ces  ferventiifimas  fundamus,  ut  illam  Deus  pacificare» 
cuftodire «  &  adunarc  dignef ur  toto  orbe  terrarura  j 
fi  operam  noftram^  &  talenta  a  Deoconceffa  io  £c» 
clefise  utilitatem  impehdamus  i  fi  ad  ejus  propagatio* 
iiem  promovendami  fi  ad  confervandam  unicatem^ 
&  pacem,  &  quid  pofiumus,  conferamus;  fi  malis 
InoribUs ,  &  vits  .improbitate  eam  dedecorare  >  at« 
quc  affligere  caveamus.  Ne  paleas  fimds  in  drea  do* 
niinica »  fed  friimentum ;  ne  vafa  fimus  in  contume;^ 
liam  in  domo  Dei»  fed  tn  honorem;  ne  in  corpore 
Chrifti  fimus  ut  mali  humores ,  ut  phlegiliata  iisetida 
pedus  ejus  premcntia,  aut  Certe,  Ut  mecftbra  mpr*» 
tua;  fed  ut  membra  vitentia,  &  capiti  Connexa  per 
fidem  vivam ,  quas  per  dileSionem  dperatur ,  uc  cre^ 
fcamus.in  augmentum  Dei.  Ne  male  vivendoDei 
domum  faciamus  fpeluncam  latronum.  Ne  lcandalis 
hollris  concutiendo  latera  matris  >  quae  nos  quotidie 
parturit)  donec  formetur  in  nobis  Chriftus,  merea-i 
tnur,  ut  cum  dolore  nos  excutiat  foras^  magis  mala 
tioftro ,  Quam  fuo«  Ecclefiam  fe  diligere  fi  dixerit ,  qui 
ab  ejus  nde  diiTtntiC ,  vcl  ab  ejus  unitatc  diffidet  i 
t&hlL  U*  raendax  eft*  Hedimct  in  pace  animam  meam  ab  his  ^ 
qui  appropinquant  mihi  ^  quoniam  inter  mulros  erant  me* 
€um.  (inquit  Propheta)  „  Bapcifmum  habebamusg 
^  utique.  in  eo  erant  mecum;  £vangelium  utique  le- 
,,  gebamus ,  erant  in  eo  mecum ;  Fefta  Martyrum  cc- 
^,  lebrabamus ,  eranc  ibi  mecum.  Pafcbae  Solemnitatem 
5)  frequentabamus .  eranc  ibi  mecum.  Sed  rion  omnino 
n  mecum^  In  fchifmace  non  mecum  ^  in  h^prefi  nofl 
M  mecum.  Sed  in  his  paucis ,  in  quibus  non  mecum^ 
5,  non  eis  profunc  mulca  >  in  quibus  mecum. . .  ln 
„  omnibus  Sacramentis  mecum,  in  una  charitace  noii 
i,mecum.  /^W,  InCer  multoserant  mecuni  „.  Htenim 
per  cotum  orbem  terrarum  pauca  func  grana  ^  muItaB 
funtpalcae.  Quid  ergo  ait,  ^  Inpaleamecum  eraaCi 


De  Fide^  &SymboloV  f47 

;  In  tridco  non  meeum  erant»  Et  propinqoat  palea 
,  tritico,  de  uno  femine  exit^  in  uno  agro  ra^ica^ 
itur^  una  piuvia  nutritur»  eumdem  meuorem  pati^ 
I  tur,  eamdem  triturationem  fuftinet)  eamdem  ven* 
^  tilationem  expedat»  non  in  unum  horreum  intrat  ^ 
Vtthdi  funt  S.  Angiift.  Enarr^  in  Plal.  5+* 

Quarto »  Eccledam  ita  diligere  debemus ,  ut  pro  Arf   mdf* 
yus  fidei  unitate,  gcnerali  diidplina  ab  Apoftolicis  ^l^^^^C^^ 
lemporibus  inftituta ,  libertate,  honore  ranguinemcondatnpj 
)rofundere  parati  fimus*  Sie  enim  Chriflus  dilexit  Ec.  rati  effe  d«* 
iiftam^  &  tradiiit  fe  ipfum  pro  ea,  Pro  ea  nos  in^- Eph)***,  ^^ 
Dendere,  &  fuperimpendere  debemus,  ut  Apoftoius        ^     "^ 
oquitur»  Chriftum  vere  non  amamus  ^  nifi  fandam 
;jus  Ecciefiam  diligamus^  eamquc  diledtionem  ope^ 
ibus  comprobemus.  ^ ,,  Amemus ,  igimr  Dominum 
3eum  noftrum,  amemus  Bcciefiam  ejus;  illum  ficuC 
?atrem  >  iftam  ficut  Matrem;  illum  ficut  Dotiiinum* 
lanc  ficut  ancillam  ejus ;  quia  fitii  ancillae  ipfius  fu* 
nus.  Sed  matrimonium  hoc  magna  charitate  com* 
jaginatur.  Nemo  ofFendit  unum,  &  promeretur  aU 
:erum.  Nemo  dicat  t   Ad  Idola  quidem  vado »  ar^ 
reptitios ,  &  fortilegos  confulo }  fed  tamen  Dei  Ec-»  g^l^aa 
:lefiam  non  relinauQ ,  Catholicus  fum.  Tenens  Ma*  bi&ndit    , 
;rem^  offendilii  Patrem*  Alius  autcm  dicitt  Abfitrj^^i^  ^"- 
fne  .  non  confulo  fortilegum  ,>  non  quaero  arrepti-  ^]f^  '^^^^* 
dum  i  nod  quaero  divinationes  facrilegas  ^  non  eo  contnrid^ 
id  adoranda  dsemonia ,  non  fervio  lapidibus  i  fed  ta- 
men  in  parte  Donati  fum»  Quid  tibi  prodeft  noa 
Dffenfus  Pater ,  qui  offenfam  vindicas  Matrem  ?  Quid 
prodeftfi  Dominum  confiteris  I  Deum  honoras^ip- 
fum  praedicas  ,  Filium  ejus  agnofcis,    fedentem  ad 
Pacris  dexteram  confiteris .  &  blaiphedias  Ecciefiaiit 
cjus?Non  tc  corrigunt  eitenlpla  numani  conjugiit 
Si  haberesaliquem  pattonun  *  cui  quotidie  obleque-* 
teris ,  cujus  limina  ferviendo  contereres  ^quein  quoti^ 
die  non  dico  falutares ,  fed  &  adorares ,  cui  impen-» 
deres  fidelia  obfequia  ^  fi  utium  ctimen  de  ejus,  con« 
juge  diceres ,  numquid  ddmum  ejus  intrares  ?  Tene* 
(e  ergo ,  Chariflimi ,  tenete  omnes  unanimiter  Deunl 
M  m  a  ?^ 


'   \ 


1. 


r48      TheoL  Dog^  &  Moral  Lib.  L 

Patrem  »  &  EcclcGam  Matrem  ^  j, •  Verba  fant  S'^ 

AugHfi.  Eonarr^  in  Pfal*  %%. 

EoSfOiilab'    QuintOi  eosy  qui  ab  Ecclefiae unitate  dirifi  fi}nt# 

Ecclefo  rc- hortari  debemiA  »  &  urgere,  ut  ad  anicatem  rc« 

wSe  £^*^*J  ew,  qui  nobifcum  intus  funt,  ad  Dd.  & 

bemus,  m  Ecclefise  amorem  accendere«  Dicamui  cum  Propb6« 

adcjut  imi.  ta :  Magnificate  Dominkm  mecum  ^  <T  exaltemHf  nomen  * 

dSnt  cG^  '^'**  ^^  idipfitm*  Qatfquis  eft  in  corpore  Chrifti ,  ad 

qui  ncSnl  hoc  darc  debet  operam  ,  ut  magnificetur  cum  illo 

cum  intiii  Dominus ;  amat  enim  Dominum  quifquis  eft  ifte  ; 

Dd^  k  ^  ^^^4P^    invidia  veritatem  amat ,    quae  Deus  elt 

dcli«amo.»i}SiamatisDeum,  rapiteomnes  ad  amorem  Dei  t 

rcmacocn.  qui  vobis  junguntur,  &  omnes,  qui  funt  in  domo 

^f^         yeftra.  Si  amatur  a  vobn  corpus  Chrilti  ^  id  eft ,  uni*- 

"*  ^  tas  Ecclefiac ,  capite  eos  ad  fruendum  >  A  dicite  s 

Magnificate  Dominum  mccnm ;  CSr  exaltemms  momem  ejus 

in  idipfttm  ;  hoc  eft,  in  anum«   Ergo  rapite>  quoa 

poteftis,  hortando  ,  portando  ,  rogando  ,  difputan- 

do,  rationem  reddendo,  cum  manluetudine ,  cum 

lenitate  s  rapite  ad  amorem ,  uc  fi  magnificant  Do- 

minum ,  in  unum  magnificent«  Et  Haeretici ,  &  Schif- 

matici  videntur  fibi  magnificare  Dominum  ;  quid  eof 

oflfendit  orbis  terrarum  ?  Qicamus  illis  :  AJagnific^te 

Dominum  mecum ;  &  exaltemus  nomen  ejus  in  unum^ 

Quare  in  prxcifione  vultis  magnificare  Dominum  ? 

Ille  unus  eft  ,quare  duospopulos  vultis  facere  Deo? 

Quare  vult  diffipare  corpus  Chrifti  ? .  ^ « Venic  perfecu- 

tor ,  &  non  fregit  crura  Chrifti.  Venit  Donatus  (  Lu^ 

tberus ,  Calvinus , )  &  difrupit  Ecclefiam  Chriltt.  lnte« 

grum  corpus  Cbrifti  in  cruce  inter  manus  perfecuco« 

tumeft,&  incer  manus  Chriftianorum  non  eft  inte-* 

grumcorpus  Ecclefiae*  Clamemus  ergo  cumgemicu^ 

quantum  poflumus ,  dicentes  :  Magnificate  Uominum 

mecum  ^   Cf*  exaitemus  Nomen  ejus  in  unum„^.  HdSC 

S,  Au^ufl.  Enarr.  1.  in  PiaL  33* 

Et  Tradt.  10.  in  Joanriem :  „  „  Unofquifque  Chri- 

Zcfes  do.  ftjanus  in  domo  Chrifti ,  zelo  domus  Dei  comedacur^ 

•mv^.    Quis  Gomeditur  zelo  domus  Dei?  Qui  omnia,  quas 

forte  ibi  videt  perverfa^  fatagit  corrigi »  capit  emeo* 

dari« 


De  Fide,  &  S^mbolo*  f4f 

cbrt,  non  quiefcits  fiemendare  nonpoteft*  toleratt 
gemit.  Non  excutitur  de  area  granum ,  fuftinet  pa« 
leam ,  ut  intret  in  horreum  j  cum  palea  fuerit  fepara-^ 
ta...  £rgo zelus domus  Dei  comedatte«  Non  eniqi 
magis  eft  domus  tua ,  quam  domus  j  ubi  habes  fala« 
tem  fempiternam.  Domum  tuam  intras  propter  re** 
qujem  temporalem.  Domum  Dei  intras  propter  re^ 
quiepi  fempiternam.  Siergo  iq  domo  tua>  ne  qui4 
perverfum  (iat ,  fatagis ;  in  domo  Dei ,  ubi  falvs  pro* 
pofita  ell  y  &  requies  fine  fine,  debes  pati  quantuov 
-in  te  eft ,  li  quid  forte  perverfum  videris  ?  Verbl  gra- 
tia»  vides  fratrem  currere  ad  theatrum?  Probibe  9 
mone,  pontriftare  >  fi  zelus  domus  Dei  copiedit  te^ 
Vides  alioscurrere,  &  inebriari  velle?Prohibe,q[uof 
potes^  tene^  quos  potes,  te|:re,quos  potes,  quibus 
potes  blandire,  noli  tamen  quiefcere*  Amicus  eft? 
admoneatur  leniterr  IJxor  eft  ?  feverifiime  refrasnetur^ 
Ancillaeft?  etiam  verberibus  compefcatur.  Fac  quid- 
quid  potes  pro  perfona,  quam  portas,  &  perncis» 
Zelus  domus  tu^  comeditmc.  Si  autem  fueris  frigidus»  PraL  ^.it^ 
marcidus ,  ad  te  folum  fpedans ,  &  quafi  tibi  fufficien^  J^-  «•  *7f 
&  dicens  in  corde  tuo :  Q]iid  mihi  eft  curare  aliena 
peccata  ?  Spfficit  mihi  anima  mea  ;  ipfam  integram 
fervem  Deo.  Eja ,  pon  tibi  veait  in  mentem  fervus  Mattli.  t^ 
ille  ,  qui  abfcondit  talentum  ,  &  noluit  erogare? 
Nunauid  enim  accufatuseft,  quia  perdidit,  &  non 
quiaTine  iucro  (ervavit  ?  •  •  •  Noilis ,  quld  agatis  unu(T 
quifque  in  domo  fua  cum  amico ,  cum  in^uilino  1  cuni 
cliente  fuo  ,  cum  majore  >  cum  minore.  Quomodo 
dat  Deus  aditum ,  quomodo  aperit  januam  verbo  fuo? 
Koliee  quiefcere  Ipcrari  Chrifto ;  quia  lucrati  eftis  a 
Chrifto  „„p  Ecclefi» 

Sexto ,  Ecclefiae  Miniftri  ipfius  iitilitatibus  ftuderc  >  Miniflri 
ac  fervire  debent  propter  ipfam  dunta:$at,  &  pro-  ejus^  mihV 
pter  Chriftum  ejus  Sponfuip ,  propter  unam  Dei  glo.  ^^'^^^k^ 
riam ,  non  propter  temporalia  comn^oda  1  non  ad  IrcTpt^ 
dignitates  Ecclefiaftigas  obtinendas ,  non  ad  captanda  ipram. 
beneficia;  non  ad  popularem  auram  ,  aut  Aul^  fa-  auntaxat, 
vorem  aucupandum.  Cum  enim  ^^  Praspofiti  ftd  g)^^[^^^|[m . 
M  m  I  ho0     Sponfwii. 


n/io  quier 

puichraeH 
w  domo 

?^t  primt 

''erint.fec 

^eni  ocuJu, 

ininis  fervir 

gno  bonoa 

«utenifiropj 

«rWrcnific 
popter  hoc 
*^'-  iicut  a 

«^nj^&ftipe, 
£«nt  vi«u„, 

Pfe^Talutem 

,  3"^accipiun, 

•t   aut&  propj 
^unimodo  Droi 


De  Fide ,  &  Sjmibolot  f  f  j 

In  quo  SanSorum  CommHnio  fita  fitf 

J.  Q  anSorum  Communio ,  quam  QOS  crcdcrc  profitc-  •anft«n*i 
^  mur,  cft  Societas  iUa  ooinium  EcclefiaB  mcm-  JS^^ 
brorum ,  five  \n  terris  adhuc  militantium  i  (ive  in  Pur-  *^^* 
gatorio  patientium  ,  fivc  ip  coplo  rcgna^tium  »  tuii} 
fnter  fp ,  tum  cum  Chrifto  Capitc  Ecclefias*  De  qu^ 

Sf  ^oanncs  \ipii^  ?•  cap,  |.  ait;  Lfr  €^  vos  focietatefff 
babe^tis  nobifcHm  >  CT  focietas  nofira  fit  eum  Patrc ,  0* 
Filio  ejus  ^efu  Chrifio. ,  t  Si  fn  Iftee  ambulafnus ,  ficut  & 
ipfe  efl  in  luce^  focietattm  balfemusad  invicem  ,  &fanm 
^ms  ^efn  Chrijli  Filii  ejus  emundaf  nos  ab  omni  peccatQ^  ^ 

II.  Secundo ,  fignificat  Cortjmunibnem  Sacramcn-  Commiinlf 
torum»  quibus  vclqti  facris  viqculis  Chrifto  connedunT  ^q*^^ 
tur ,  ^  copplantur  Fideles  omnes  ,  in  quibus  Cbriftu^ 
^andusSandorum  merita  Ua  fu^  omnia  «  pra^cipup^ 

vero  pafl^onis ,  &  mortis  fusp  mcritum  pum  meinbrif 
fuis  cpmmunicat,  &  quorum  fi^udus  ad  bqincs  illa  , 
digne  fufqipipntes  pertinetf  Hac  autem  Saqdoruqi 
Commijnione  ,  Sacramentorum  Communionem  in- 
felligi  debere ,  Patres  fignifi^ariint  his  yttbis;Confi^ 
teor  unum  fiaptifma.  Hoc  cnim  Spcramento  velut  ja- 
pua  in  Ecclefiam  ingredimur ,  jufque  ad  Sacraments 
f:stt6ra  obtincmus » imprimis  autem  ad  Euchariftiam  • 

8ua  corpori,  <&  fanguini  Dominl   communicantcs, 
hriftique   Concorporales  fpdtj,  (  pt  verbis  Patrum 
utar  )<:um  ipfo ,  &  myftico  etiam  ejus  corpore ,  om* 
liibufque  membris  cJMs  ardiqs  conjung^imun   Unus  %.  Cpi«  ih» 
tnimpanis^  &  unum  corpus  mulfi  fumus^qui  ieunopane^   >7^ 
fir  de  uno  calife  participamus 

III.  Tcrtio  ,  fignificat  Communioncm  omnium  Commqnit 
doqoi  pm,  non  tantum  eorum,  qjuse  homines  Dco  d\a-  J^jJJJ^ 
ros ,  ac  juftos  reddunt ,  fed  gratiarum  etiam  gratis  da- 

tarum ,  in  quibus  numerantur  fcientia  ,  prophetia ,  do- 
num  Unguarum ,  ac  miraculorum  j  &  ca&tera  hujut 
generis ;  quas  malis  etiam  hominibms ,  pon  privata^ » 
fed  pubiiQae  utilitatis  caufa  i  ad  Eccleffiam  «dincaudam 
interduoi  CQnceduntun  Unitas  eoim  SpiritQSj  a  qu<| 
M  m  ^.  (9« 


ff 4       TheoL  Dog.  &  Monl  lib.  |t 

&  indodus;  fcdinoniQi  gcnere,  inomni  homiaiiai 
genere,  conditione  i  ordine  «  ac  (Utu ;  ^m  umn 
DeMm9&  0p€ratifr  JHffitiam^  M€fftu$  €fi  iff^  M^ 
#A.  !•.     Omni4y&4m  QmnibHs  CbrifinSf 
ComiNitiio     ly.  Qoarto ,  Sandonim cQmipunip flgnificat  emt,' 
•*^ »*    dem fideT, religionis ,  ap pietaris coiiihntem Prolipffia^ 
f^^     nem^in  qua  defiindifunt  San^i,Qm  nos  prapceflfe^ 
^^  'ft    runt*  Ad  q^am  Apo^oliis  Fideles  adhortatur  1m  vctt 
bis ;  Mtmentote  Prdpofitornm  vefftofnm  i  nu^  vwis  loett^ 
$ifunt  verbnm  Dei ,  qHornm  intuentes  fxittm  conycrfoy 
iionis ,  imitamini  fidemf  Hoc  fenfu  in  Caqone  Mifla; 
Sacerdotcs  aji^nt  fpo»  popdlique  Chriftiant  nofntne, 
Commnnicantes  /td  eft ,  incbmmunione  fidett  &  picr 
tatis  manentes  com  fan^it  Apoftolis»  &  JMartyrihuSi 
qu^sfumus,  Dominet  pt  hoc  Sacri^ciun}  plapacus  acr 
cipiasi  &c* 
Saorum       V.  QuintOi  CoinmuniQ  Sandonim  fignificat  (acrum 
fuflFragio.    commcrcium  fuffragiorum,  bonoriim  operum,  me* 
■wrciwS"  fi^^''"^  ^"?^^  omnia  EcclefiaB  mcmbra  .  pcr  pnum 
Spiritum  vinculo  cbaritatis  coiligata*  Cbaritate  cnimi 
qu^  non  qu^rit  y  quas  fua  f^nt ,  cSicitur ,  ut  quae- 
cunque  pie ,  (an<3cquc  ab  uno  geruntur ,  pa  ad  qmncs 
pcrtincanc ,  illifque  profint ,  quantolibet  Igcorum  in- 
^ervallo  fint  ab  illo  rcmoti.  Non  cnim  eil  Ecclcfiay 
pt  terrenum  rcgnum  ;i  vcl  civitas ;  ubi  ctfi  Qmncs  iif- 
flcni  legibus  vivant ,  eidemquc  parcant  Pripgipi ,  plu- 
rimi  tamcq  nuUam  inter  fe  bonorum  >  aut  negotio- 
rum  communionem ,  nqllum  commcrcium  habcntcs , 
nihil  emolumenti  a  fe  mutup  percipmnt ;  fuis  >  &  fuQ* 
rum  CQmmodis ,  nop  alior^m  utilitatibus  quifque  con- 
Pfti  isM,  fujiif,  Non  Hc  Sferufalem  Mater  noftra  >  ^*  ^erf/jf^tf- 
iur  ut  ciffitas  ,  c^ijus  participatio  tjus  in  idipfufn.    |q 
fa  cnim  Cives  omnes  SanUorum  ,  &  donfcfiici  Dei  ^ 
five  qui  in  cc^lis  Ucq  fruuntur  «  fiye  qui  in  PUr- 
gacorio  cxpiantur  ,  fiye  qui    in  terris  adhu?  iqili* 
(ant  ,  fanda  rocietatc  ita  conjundli  funt  »  &  con- 
federati  »    ut    bonorum  fpiritualium    fit  inter  eos 
perfeda    communio  >  Sandlique   cum    Qhnfto  in 
$uelis  rcgnantcs  Fid^libu;.  iq  hoc  mundo  pcregrinan- 

tibus 


! 


De  Fide  &  Symbolo*  f  n 

-  iitan  eofum  >  quae  dixi ,  nihil  habes.  Si  amas  ,  nonr 
^  pihil  habes ;  li  enim  amas  unitatem ,  etiam  tibi  l^a* 
1  beti  quirquis  in  illa  habet  alicjuid-  Jolle  invidiami 
i  &  tuum  eit ,  quod  habeo ;  toliam  invidiam .  &  meun} 
I  cft  9  quod  habes*  Livor  feparat^  charitas  juogit.  Ocur 
)us  folus  videt  jn  corpore ;  fed  nuncjuid  Obi  foli  ocut 
lus  videt?  Et  manui  videt,&  pedi  videt>  &  cdBte^ 
ris  membris  videt ;  non  enim  fi  aliquis  idps  in  pe* 
4em  veniat ,  avertit  fe  oculus  inde ,  ut  non  praeca? 
Veatf  Kurfus  fola  manus  operatur  in  corpore ;  le4 
nunquid  fibi  foli  operatur  f  nam  fi  idus  aliquis  yc- 
niens  non  eat  |n  man^m  >  fed  tantum  in  feciem  >  nun* 
quid  dicit  manus:  Non  mc  moveo»  quia  non  tcn- 
(ditad  mc?  Sic  pes  ambulando  omnibus  membris  mir 
litat ;  membra  castera  taccnt*  &  lingua  omnibusloQui- 
tur.  Habemus  ergo  Spiritum  fandum ,  fi  amamus  £c- 
clefiam ;  amamus  autemifi  in  ejus  compagc.&  charitate 
confiftimus.  Nam  ipfe  Apoflolus  cum  dizifiet»  di«  ' 

verfa  dona  dari  diverfis  hominibus  >  tanquam  ofiieii 
quorumque  membrorum :  ^dhuc  ,  inquit  »  fupert^ 
mincnnorem  viam  vobis  demonfiro :  &  cspit  loqiii  dc 
charitate* . .  Ipfam  habc  >  &  cunda  habebis  >  quia  fine 
illa    nihil   proderit  >  quidquid  haberc  poberis  „  „  ?  ^^^^ 
Hujus    communionis  confideratione  fit ,  ut  Chri*  commiuii» 
ftiani  altcr  alterius   onera  portent  ;    &  qui  ma«  sanao- 
jora^dona  acceperunt,  adveniis  *alios  infolenter  non  ^^.2? 
cxtollantur,  fed  UnHfquilque  ficmt  accepit  gratiam,  ia  „^^. 
alterum  ftudiant  iUam  adminiftrarc »  Sicut  boni  dijpen    bus  moii- 
fatores  multiformis  gratid  Dei :  perfuafi  fe  nihilominus  ^^  opcwi 
aliorum  orationibus  ,  &  opera  in   negotio  falutis   jJ^^^J^ri  4. 
egere ;  quia  membra ,  quae  videntur  ignobilia »  funt 
magis  neceflfaria.  Qui  vero  minora  dona  acceperunt, 
mo  rudes  funt .  &  imperiti    non  defponlbant  ani- 
mum  1  lcientes  aliorum  dona  fua  eflTe »  fi  charitatem 
habeant;eaquc  fuis  utilitatibus  fpiritualibus  fervirc, 
&  in  omni  ftatu  9  atquc  conditionc  unicuiquc  fuppc- 
tere  falutis  1  &  aeternae  beatitudinis  aflequendar  tacul* 
tatem ;  quoniam  apud  Deum  non  cft  Judxus,  neque 
Grascui » fervus  aut  liber ,  pauper »  &  dives»  dodlus» 
M  m  5  & 


■^ 


f  f «  "     Theol.  Dog.  &  Moral*  Libt  L 

tfno  fpiri-     Idco  Chriftus  *  nos  orare  docens  t  jubet ,  ut  non  fibi 
tu  poftu-  unufquirque  peculiaritcr  a  Deo,  quae  ncceflkria  (unt 
oraUoae*'*  ^^  ralutem  poftulet,  fed  ut  velut  unius  corporis  mem- 
%uod  m    b^^>  eodem  animata  fpiritu,  quod  in  communi  cun^ 
commum    flis  cxpediat ,  a  Patre  luminym  poftulcmus .  a  quo 
m^ht  ""  ^^*"  ^^^^^^  bonum ,  &  donum  perfedum-  Ab  ilto  edocti 
tam,  t*      dicimus:  Da  mbis^  dimitte  nobis^  libcra  mi.  Jia  Spi^ 
fitus  fanSlits  pro  mbii  pafluUt  gemitibfn  intnarr^bilihus^ 
pim  pios  homines  pro  omnibus  HccleGae  membrii 
gemere  facit  ,  &  orare  ubique   &    omni  temporei 
^  Nullus  enim  dies.  nuUa  hora>  nultum  momentuni 
^  temporis  invenftur .  quo  non  a  Sandis  oratioaes 
I,  Deo  ubicunque  fundantur  >  ab  aliis  hic ,  ab  aliis  alibi. 
,,  Cumque  ab  orationibus  Sandorum  nullum  tempus 
„  Ot  immune ;  quandoquidcm  diebus  >  &  noClibus, 
«,  cum  alii  cibo  i  ac  potu  rehciuncur  >  atii  quodUbct 
g^aliud  aguntt  atii  dormiunt ,  non  utique  defunt, 
pi  quos  deOderium  fandum  orare  compcllat ;  ita  Qt » 
,»ut  Spirituifandus,  qui  ubique  omnibus  adeft,  ge- 
M  mitibus  inenarrabilibus  pro  nobis  interpellare  in« 
I»  telligatur ,  quia  gemitibus  fandorum  defideriorum 
^  interpellare  nos  facit,  quibus  a^edum  pium  gratiae 
„  fpiritualis  infundit  >  ut  expHcat  S^  Augufi.   hb.  i« 
contrtt   Maximinum  arianum  cap»  9«    Hinc    S.  4mbr. 
lib.  I.  de  Officiis^  cap.29.  ait:  ^  EccleQa  in  commune 
„  orat  >  in  commune  operatur ,  in  commune  tentatur, 
£t  lib,  I.  dc  Panitentta ,  cap^  15«    Posnitentes  velut 
nn  Operibus  quibufdam  totius  populi  purgari,  & 
tcenitentes  plebis  lacrymis  ablui ,  orationibus  ,  &  fletibus  Cbri^ 
^^  ^h    -^'^"^  plebis  redimi  a  p^ccato ,  S(  in  homine  mun- 
erymit,&  ^^^^  interiore,  ait:  Donavit  enim  Chriftus  £ccfeGs 
openbus     fuae,  ut  unum  omnes  redimeret,  quae  Domini  Jefu 
mundan-     jneruit  adventum ,  ut  per  unum  onines  redimerentur*  ** 
^^'   '        Et  infra;  Tota,  inquit^  EccleGa  fufgpit  onus  pecca- 
toris,  cui  conipatiendum  ^  fletu,  &  oratione,  & 
dolore  eft;  &  quaG  ferniento  fjus  fe  totam  confper- 
git ;  ut  per  univerfos  e?  $  qus  fuperflua  funt  in  ali- 
quo  pcenitentiam  agente  virihs  mifericordiae  >  aut  com- 
pailiqnls  v^iMt  col}a(iYa  QuacfafQ  «dmixtione  purgen* 
'       .  tur^^. 


De  Fide  &  Symbolo; 

tur  „  „•  Hinc  denique  S.  Angnfl.,  lib.  3»  *  Baptifml 
contra  Donatiftas  >  cap.  1 7.  ait :  ^  Per  orationes  fan- 
I)  dorum  Ipiricualium  >  qui  funt  in  Ecclefia  >  tanquam 
),  per  columbas  creberrimum  gemitum ,  peccata  folvi  j^ 
Huc  etiam  pertinet»  quod  Gen^ig.  legimus,  quod 
fi  Sodomis  decpm  Julli  inventi  fuiCcQt,  propter  eos' 
a  delcnda  civitate  Deus  abftinuiflTet.  £t  Jer.  5.  pro* 
mittit  Dominus  fe  propicium  fore  Jerufalem  ,  dum- 
modo  unus  aliquis  vir  juftus  in  ea  reperiatur;  Cir^ 
CMitt^  inquit,  vtas  S^erujalefn^  &  afpicite^  er  confide^ 
rate^  &  qMrite  in  plateis  ejus^an  inveniatii  virum  fa^ 
cientem  jndicium ,  &  qudrentem  fidem  1  &  propitius 
ero  ei*  ^  i' 

Quod  vero  non  Juftorum  tantum ,  qui  in  hoc  Safrfbfus* 
ftiundo  vivunt,  fed  eorum  etiam  maxime,  qui  ad  vi-  **^^^"^ 
tam  migrarunt  feliciorem ,  nobis  orationes  patroei-  ^    f^jjj) 
nentur,  &  merita  fuffragentur ,  fignificat  Dominus,  doreinmi. 
Ifaiae  cap.  J7*  diGcns :  Protegamcivitatem  ifiampropter  grarunt  , 
me ,  &  propter  David  fervum  meum.  Qjiibus  verbis  ^iS^JI^ 
•Rex  Ezecfaias  admonetur ,  quod  n  In  tantum  juffi*  nobis  ru& 
^  tiam  diligat  Deus  >  ut  ctiam  poftcros  fanftorum  ho-  &agantQi. 
5,  minum ,  non  fuo  merito ,  fed  Ma)orum  virtute 
),  tuetur  „.   ( inquit  S^  Hieronymus  in  hunc  locum. ) 
IJnde  S  Agufi.  qu  149.  in  Exodum' explicans  hasc 
verba  Domini  ad  Moyfen :  Sine  me  ^  &  iratus  con-*  Ez^cL  114^ 
teram  eos ;  ait  fic  locutum  efle  Deum  :  „  »  Ut  eo 
modo  admoneremur ,  cum  merita  noftra  nos  gra-^ 
▼ant  >  ne  diligamur  a  Deo ,  relevari  hos  apud  eum 
illorum  meritis  poflfe ,  quos  diligit*  Nam  cum  ab 
Omnipotente  dicitur  homini :  Sine  me ,  &  conteram 
eos^  quid  aliud  dicitur,  quam  contererem  eos,  nifl 
diligerentur  abs  te  n ,,  7  £r  lih.  20«  Contra  Faufium, 
cap.2i.  ait:  ^  Populus   cbriftianus  memorias  Mar« 
f,  tyrum  religiofa  folemnitate  concelebrat,  &.ad  ex« 
yy  citandam  imitationem ,  &  ut  meritis  eorum  con- 
s^focietur,  atque  orationibus  adjuvetur  „•  Omntift 

Vl<  Omnes  porro  Fideles  communionis  Sanfto*  deies  ront 
tum  participes  funf ,  non  tamen  aequaliter,  fed  pro  pa«jcipct 
fidei  liix ,  charitatifque  menfiira,  Frudam  certe  am-  nis''?^!^ 

piiorem      nus^ 


AtattlLili 


lotllilSi 


ACbminii* 
nione  San- 
Ctoniin  ^x« 
.clodtlntar, 
Quiconque 
ab  Eeckfia 
ikiit  legro^ 


«^; 


fft       Theol;  ]Dogi  &  Mon]«  Ub.  L 

« 

t>lioreni  ek  racra  illa  focietate  perdpiiuit  i  qiii  plai 
in  eam  conferunt»  &  bonis  fpiritalibus  lAagisabuii- 
dant;  quoniam  Omni  hdhcnei  dabitnr »  &  abHndabii^ 
Chriitus  autem  »  qui  landas  iftiut  Societatis  Caput 
dt»  &  Judexittius  bona  cuiqud' Tecundum  meritaiual 
diftribuit ;  que  gimen  merita  nihit  aliud  funtt  quam 
Dei  miferebtis  do^ ;  &  Chrifti  Domini  Juftitia ,  Pdifio^ 
ne»  ac  mehtis  innituntur  i  ab  iifque  ?im  omnem# 
ac  |)retium  habent*  Sicnt  enim  palmts  a  femctipfofnH 
Sum  ferre  non  poteff  nift  manfent  in  vite  j  fie  nce  wai^ 
ihalliti  nifi  in  me  mdnferitisk 

VtL  fix  his  (acrle  intelligituri  dCoiiimuiiioneSan« 
dorum  iltos  omne^  exdudi,  qui  ab  EccleGa  exciu* 
duntur »  fcilicet  P»anos ,  Judaeos ,  Haereticos,  Schif^ 
maticos,  &  jufte  Excomtnunicfltosi  ^n  Neque  enim 
in  confufione  Paganoruiti«  nequc  in  purgamentis 
Haereticorum  y  taequeinladguoreSdfmaticorumii  ne« 
tiue  in  csedtate  Jucworum  i  qmfcrenda  eft  Religioii 
(ed  apud  eos  folos  ,  qui  Chriftiadi  Catholici  >  vel 
Orthodoxinominantur,  ideft,  integritatis  cuftodesi 
&  reda  fedantes^  ficclefia  tamen  Cathoiica  per  to«» 
tum  orbem  validei  lateque  diffufa)  omnibus  erran-» 
tibus  utitur  ad  provedus  fdos ,  &  ad  eorum  corre*» 
dionem ,  cum  evigilare  votuerint*  tJtitur  enim  Gen^ 
tibus  ad  materiam  operationis  fuas  >  Haereticis  ad  pro-» 
bationem  dodrinas  fuaB ,  Schifmaticis  ad  documentuol 
ftabilitatis  fuae ,  Judasis  ad  comparationem  pulchritu<< 
dinis  fuaB.  Alios  ergo  invitat  i  atios  excludit ,  alioi 
telinquit,  alios  antecedit;  Dei  participandi  dat  pote^ 
ftatem;  fiveilliformandifintadhuc;  five  reformandi^ 
five  recolligendi ,  five  admittendi*  Carnales  autem 
fuos,  id  eft,  viventes,  aut  fentietltes  carnaliter « tan-^ 
quam  paleas  tolerat ,  quibus  in  area  frumenta  tutiora 
funt ,  dodec  talibus  tegminibus  exuatur.  Sed  quia  in 
hac  area  pro  voluntate  quilique  vel  palea ,  vel  frumen- 
tum  eft ,  tamdiu  fuftinetur  peccatum ,  aut  error  cu juf* 
libet ,  donec  aut  accufatorem  inveniat ,  aut  pravanl 
opinionem  pertinaci  animofitate  defendat.  Excluli 
tiutem  aut  poenitendo  redeunt  •  aut  in  nequitiam 

male 


De  Fide ,  &  Symbolo;  f  f f  - 

niale  liberi  defluunt »  ad  adnionitionetii  noftrae  di« 
ligentiac ;  aut  fchiftna  faciunc  ad  eitercitationem  no^ 
flras  patientiae  ;  aut  bserefim.  aliquam  gignUnc  ad 
examen ,  Ove  occafionem  noftrae  intelligentiae.  Hifunt 
exitus  Chriftianorum  carnalium  » c^ui  non  potuex<int 
corrigi ,  aut  fultineri-  Saepe  etiam  linit  divina  Provi^ 
dentia » per  nodnullas  nimtum  turbulentas  carnaliuni 
hominum  feditiones  expelli  de  Congregatione  Cbri- 
fliana  etiam  bonos  viros.  Quam  contumeliam  »  vel 
injutiam  fuam ,  cum  patientiflime  pro  Ecclefias  pace 
tuierint,  neque  ullas  novitates  vel  lchifmatis ,  vel ha?« 
irefis  moliti  fuerint  ,  docebunt  homines  quam  vero 
a£fedu  >  &  quanta  finceritate  charitatis  Deo  fervien* 
dumfit^  Talium  ergo  virorum  propofitudi  ell»  auC 
fedatis  remeare  turbinibus  ;  aut  fi  idnon  finatur,  vel 
eadem  teinpellateperfeverante,  vel  ne  fuo  reditu  ta- 
lis,autfdevior  oriatur  tempeftas ,  tenent  voluntatenl 
confulendi ,  etiam  eis  ipfis  >  quorum  motibus  >  pertur* 
bationibufque  cefierunt ,  fine  ulla  Conventiculorunt 
fegregatione^  ufquead  mortem'defendenteSi&  tefti* 
tnonio  juVantes  eam  fidem  t  quam  in  Ecclefia  Catho* 
lica  praedicari  fciunt.  Hos  coronatin  occulto  Pater  i 
in  occulto  videns  „„«  HxcS*  Angt^iUbi  de  vera  Ktlu. 
gionej  cap.  5.  &  6.  Ex  quibus  patet,  Ethnicoi,  Ju« 
dseos ,  Hasreticos ,  Schifmaticot ,  &  jufte  EtoommQ*^ 
nicaCos  9  ab  Ecclefia  Catholica ,  adeoque  a  Sandoruol 
Communione  excludi ;  qui  autem  injuile  ekcommu-^ 
tiicati  funt ,  &  ab  Ecclefia  pulfi ,  quamvis  ab  ejtternst 
Sacramentorum  Commiinione  excludantur ,  illos  ta- 
men ,  fi  boni  >  ac  pii  funt ,  cseterorum  bononim  om^ 
nium  fpiritualium,  quae  ad  Ecclefiam  pertinent  ,paf^ 
ticipes  efife,  adeoque  Sandlorum  Communione  frul^ 
fiquidem  illos  coronat  Pater,in  occulto  videns«  Ra« 
tum  tamen  videtur  hoc  boBiipiim  geoHSi 


A%' 


jufti  vita 
iihe  remir- 
ftonc  p^c- 

caturuta 


KcMtk  1.14«^ 


TfaL  4]. 
Kemiflio 
peccato- 
rum  Dei 
propria» 


f6o      TheoL  Dog.  &  Moral  Lib*  L 
A  R  T I C  U  L  US     XI 
^ua  Symhti  decimus  AnicHiui  cxplicatHr* 
REMISSIONEM    PECCATORUM. 

L  Oofi  fandae  Ecclefiac  commemorationen)  \n  Sym« 
^  bolo  >  Kimfjpanem  peuatorkm  confitemur* 
„  „  P(rr  hanc  enim  fbt  Ecclffia  ,  quae  in  tLrris  elt ; 
per  hanc  non  perit ,  quod  perierat»  &  inventuoa  ef^ 
Kxcepro  quippe  baptiimatis  munere ,  quod  contfi 
originaie  peccatum  donatum  eil ,  ut  quod  genera' 
tione  atraduiD  elt»  regtneratiotiedetrahatur;  &  ta^ 
men  adiva  qooque  peccata,  qusecunquecorde»  orei 
opere  commiira  invenerit »  tollit ;  hac  ergo  exccpta 
tuagna  indulgcntia»  unde  inciptc  hominis  renovatio« 
jn  qua  folvitur  omnis  reatus  f  &  ingeneratus ,  &  adi- 
tus^  ipfa  etiam  vita  caetera  jam  ratione  utentis  xu^ 
tiSi  quantaiibet  praepollcat  faecunditate  julticix  >  fino 
peccatorum  remiffione  non  agitur-  Quohiaui  hUi  Dei 
quamdiu  mortaliter  vivunCi  cum  morte  confligunu 
£c  quamvit  de  iliis  iic  veraciCeir  didum :  ^otqnot 
Spiritu  Dd  aguntur ,  bi  filii  fitnt  Dei,  Sic  tamen  Spi« 
ritu  Dei  excicantur  ^  &  canquam  filii  Dei  proficiunC 
ad  Deum,  uc  etiam  fpiritu  luo,  maxime  aggravante 
corruptibili  corpore  tanquam  filii  hominum  quibuf^ 
dam  humanis  motibus  deficiant  ad  reipfos  s  &  ideo 
peccent  ^  »•  Verba  funt  S.  Augufi.  in  Encbindio  , 
cap.64.  Peccatum  originalebaptirmoreroicciCur;  adi« 
va »  feu  a&uaUa  peccaca  per  Poenicentiam ;  de  quo-* 
tidianis  autem ,  levioribufque  pecUtis  ^  fine  quibui 
haec  vica  non  ducicur  >  quocidiana  fidehum  oratio 
fiitisfacic. 

IL  Remiifio  peccaCorum  Dei  propria  eft.  Ego  fitm^ 
inquiCf  cgo  fum  ipje^  qui  deleo  iniquitates  tuas.  Quem« 
admodum  enim  a  nemine »  nifi  a  crediCore  ,  pecu« 
niai  quas  debetur  remitci  poceft;  ica  cum  uni  Deo 
peccatis  obflridi  fimus ,  perfpicuum  eft ,  a  nemine. 
praecer  illum ,  peccata  nobis  condonari  pofie.  Updo 
quotidie  ipfum  oramus :  Dimittc  nobis  icbita  nofira^ 

Prs* 


De  Pide,  &^ymbolo*    ^  5^1  ' 

Prsterea  *  non  minor  poteftas  neceflfaria  eft  ad  ho- 

minem  ex  impio  juftum  reddendunl  f  &   animam 

a  morte  peccati  rulcitandam ,  quam  ad  mundi  crea- 

tionem»  &  corpora  a  morte  excitanda;  ad  hasc  au- 

tem  infkiitam »  &  immenfam  Dei  ¥im  requiri  certum 

ell.  Poteftas  dimittendi  peccata,  antequamDeus  ho- 

mo  fieret»  nulli  creatac  naturae  a  Deo  concefla  eft. 

Primus  omnium  Chriftus  Salvator  nofter ,  ut  homo, 

cum  idem  verus  Deus  eflfeti  hoc  munus  a  Patre  ac- 

cepit:  Utfciatis^  inciuit  %  ^uia  Filitis  bomims  babet  pO'-  Mitth.  9. 

teftatcm  in  terra  dimittendi  peccata ,  ait  Paralytico  : 

Surge ,  totte  grabatum  tunm  >  &  vade  in  domum  tuam. 

Hanc  poteftatem  EccIeGas  fuas  conceffit ,  ab  Epifco- 

pis,  &  Presbyteris,  ad  hoc  ordinatis  miniftriS)  ex« 

ercendam  illius  vice^  &  audoritate,  non  rui^  meri- 

tis ,  cum  &  ipfi  medico   coelefti  indigeant.   Unde 

Joannis20.  Apoftolis  aic:  /lccipite  Spiritum  fanHum  ^ 

^uorum  remiferitis  peccata ,  remittuntur  eis ,  &c.  Hoc 

eft  >  „  „  Spiritus  fandus  dimittit  >  non  vos-  Spiritus 

autem  Deus  eft.  Deus  ergo  dimittit ,  non  vos-  Sed  ^ 

ad  Spiritum  quid  eftis  vos?  j\'efcitisj  quia  templum   '-Cor.  ?. 

Dti  efiis ,  &  Spirirus  Dtt  habitat  in  vobis  i  Deus  ha- 

bitat  in  templo  fando  fuo,  hoc  eft,  in  fandis  fuis 

Fidelibus  >  in  Ecclefia  fua ,  Der  eos  dimittit  peccata» 

quia  viva  templa  funt.  Sed  ||ui  dimittit  peccata  per 

hominem ,  poteft  dimittere ,  &  praeter  hominem  „  ,^. 

IIL  Remifiionis  autem  peccatorum  Confelfio  fit  ia 
Symbolo ,  tacitis  aliis  ad  juftificationem  pertinentibus ; 
quia  „  Ipfa  noftra  juftitia  ,  quanvis  vera  fit  propter 
„  veri  boni  tidem ,  ad  quem  refertur  >  tamen  tanta 
,,  eft  in  hac  vita ,  ut  potius  remiflione  peccatorum 
„  conftet ,  quam  perfedione  virtutum  „.  (  inquit  S. 
Augufi^  lib»  19.  de  Civitate  Dei^  cap.  27.) 

IV.  Caeterum  peccatorum  remiflio  non  culparum   Qp'^  P^^* 
duntaxat  abolitionem  ,  f«d  poenarum  etiam  remiflio-  ^mlfrio^ 
nem,  &  effec^us  omnesgratiaeCbrifti,  frudutomnes  comple. 
fanguinis  ipfius  compleaitur  >  plenam  denique  &  in-  ^^atur. 
tegram  totius  hominis  redemptionem  *  quae  aeterna 
falute ,  &  corporum  etiam  refurredione  complcbi- 

Tom.  /.  N  n  tur. 


k 


rrfa        Theol.  Dog.  &  Moral  Lib*  L 

tiir-  Hocfenfu  remiflio  pcccatorun>inScripturisracrf>* 
frequenter  ufurpatur.  Adiuim  f,  Hnnc  Ftmcipcm  >  ^ 
S*jlvatortm  Deia  txjisjvh  dexrera  fuJ  ad  tijndam  pat* 
(  nittntiam  Ifraetiy  &  remi£ionempeccatorum.  Aduum  lOw 

Hkic  omnts  Prophetd  ttfiimoninm  perbibent ,  rtmijfionem 
peccatornm  accipere  per  nomen  ejns  omnes  >  qni  credunt 
.   in  eum^  MaC«  26,  Hic  efi  fanguis  meiis  novi  tefiamenti^ 
qni  pro  multis  effundetur  in  rtmtffiontm  peccatornm,  Ad 
Eph.  I*  In^qno  habemns  redemptionem per  fangninem eJHS 
remiffiontm  ptccatornm ,  ftcundum  divitias  gratid  tjus^ 
qu^  fuptrabundavit  innobis.  £t  ad  CoL  !•  In  quo  ha^ 
btmus  rtdemptiontm  ptr  fanguintm  tjus  remiffiontm  ptf 
eatorum.  Qiimiohrtai  S^  Augufi.  lib*^  de  peccatorum 
Meritis^  &  Remijfiont  ^  cap.  36-  Redemptionem  ,  & 
temifiionem  peccatorum  pro  eodem  ulurpari  in  fa- 
cris  Paginis  aflferit ,  &  Pelagiants  icribens :  „  ^»  Non 
enim  parum  Paginarum  divinaruiki  audoritati ,  ve* 
ritatique  ccfferunt ,  qui  etfi  noluerunt  litteris  fuis 
aperte  exprimere,  parvulis  remiflionem  neceffariam 
peccatorum  j  redemptionem  tanien  eis  opus  efle  con*- 
feflifunt;alioquippe  verbo>  ctiam  ipfode  Chriftiana 
eruditione  deprompto ,  nihil   aliud    omnino  dixe- 
runt  „  „•  Et  h*b.   dc  Spiritu  ,    &  Litttra ,  cap.  29* 
Juftificationem ,  quae  firmerito  fidei ,  Refurredionem 
efie  docet,  quas  a  fpirlRi  incipit,&  in  carne  tandem 
complebitur  in  die  Judicii  noviflimi.  Quae  refurredio 
ctiam  regeneratio ,  juftificatio,  &  remiffio  peccatorum 
appellatur  \  quia  peccatorum  remiffio  per  Baptifmum 
fada  >  toto  Chriftianae  vitae  decurfu  continuatur ,  & 
in  ultimo  tantum  Judicii  die  perficetur  >  &  conium- 
mabitur,  cum  extinfta  penitus  in  corpore  immortali 
concupiicentia  Jufti  felicitate  illa' donabuntur ,  quse 
Remiffio  eft ,  A^on  pojf/f  p(  f f ^rr^  Sic  autem  loquiturA.  Augufi. 
fn  die^?udi. '^^^  mox  indicato  .*  „  „  Per  hanc  fidem  credimus, 
cH     perfi."  qtiod  etiam  nos  Deus  a  mortuis  excitet ;  interim  Ipi- 
cicnda ,  &  ritu ,  ut  in  novitate  ejus  gratiae  temporanter ,  &  jufte , 
manda!'     ^  P^^  vivamus  in  hoc  faeculo ;  poft  etiam  carne  noftra 
ad  immortalitatem  refurredura ,  quod  eft  meritum 
fpiritus ,  qui  eam  in  refurredione  fibi  congrua ,  hoc 
eft  9  in  juftificatione  praccedit ,)  ,|.  £0* 


De  Fidg  St  Symbdlo-;  f^j 

Eodem  fenfu  S.  Ambrofms  in  ExpoGtione  Ifai/t 
JProphetae ,  cap.  i.  ait  :  ^^^^  Videamus,  ne  qua  fit 
polt  hujus  vitae  curriculum  noftra  regeneratio,  de 
quadiSum.efti  Jn  ngeneratTonc  ckm  federit  FHius  ho^ 
minis  in  tbrono  gloria  fu£.  Sicut  enim  r^generatio  La-  ™^"*  *f^ 
vacri  dicitur ,  pef  quam  deterfa  peccatorum  collu- 
vione  renovamur  >  ita  regeneratio  dici  videtur»  per 
quam  ab  omni  corporeae  concretionis  purificati  labe , 
mundo  animae  fenfu  ,  in  vitam  regeneramur  aster- 
n^ni  „  „.  Hunc  S.  Ambrofti  locum  S.  Augufi.  profert 
iib.  2.  contra  ^ulianum  Pelagianum ,  cap*  g-  fubditque : 
))  Nempe  diftinxit  vir  fandus ,  &  verdx>  juftificationetti 
^vicae  hujus,  quae  fit  per  lavacrum  regenerationis » 
,)  &  illius  perfedtionem  ,  cum  &  noftra  corpora  fuerint 
)>  immortalitdte  renovata  „• 

Ob  eamdem  caufam  idem  S\  AugMfl.  eap.  6^.  £»- 
thiridiiaitx  ,^  „  Magis  propter  futurum  judicium  fit 
temifiSo  pecc^torum.  In  hac  autem  yita  ufque  adeo  EtcL  4dv 
Valet ,  quod  fcfiptum  eft  :  Grave  jugum  fuper  fiUos 
Adam  a  die  exitus  de  ventre  matris  eorum,  kfque  in  diem 
fepultura  in  matrem  omninm  ;  ut  etiam  parvulos  vj« 
deamus  poft  lavacrUm  regenerationis  diverforum  hia« 
lorum  afilidione  cruciari;  ut  intelliganlus  >  totum 
quod  falutaribus  agitur  facramentis ,  magis  ad  fpeni 
venturorum  benorum ,  quam  ad  retentionem,  vel 
adeptionem praefentiunl  pertinere „,j, 

fcodem  fenfu  s.  Pctrus  Chryfologus  Sermohe  rionai 
geiimo  quinto  ait :  Chriftum  in  die  Judicii  didturunl 
Ecclefiae :  „  „  Dimittuntur  tibi  peccata  multa  ^  qui^i 
diiexifti  multum ;  quia  tunc  erit  remiflio  peccatdrum^ 
quando  toiletur  materia  tota  peccandi ;  quando  coi:- 
ruptio  induet  incorruptionerii  ;  quandd  mortalitas 
immortalitatem  confequetur ;  quando  peccati  caro  % 
earo  totius  efficietur  fanditatis ;  quarido  terrena  fer^ 
vitus  coelefti  dominatiorie  mutabitur ;  quando  nailii 
tia  humana  divinum  promovebitur  ad  Regniim  „iji 

V.  Verum  quamvis  plena  illa  remiffio  in  die  tantuin  i)c  ficccai 
judicii  perficienda ,  &  cdnfummanda  fit,  in  iis  tamen  ^j^|jj^j^g'^' 
folis  perficienda  eft  j  quibus  in  hac  Vita  poeiutentiam  ^j/  cerl 
N  n  a  agen-     dcndom. 


Pcccata 
vere  con- 
vcrfis 
duntaxaC 
rcmittun- 
tur. 

S.   Fulg, 
cap.  II. 

Ifai.  )a 


^ 


f  ^4        Theol*  Dog.  &  Moral.  Lib.  I* 

agentibus  in  EccleGi  catbolica  peccata  remiflk  fcre- 
rint*  ,j  „  Neque  enim  ad  rcmiirioncoi  peccatoruin 
poterit  pervenire,  fl  quis  aut  veram  non  teneat 
fidem*  aut  negligat  boiiae  operationis  officium ,  aut 
rpcte  credu^itatis ,  &  bonae  operationis  concelfijm  di- 
vinitus  tempus  mortiFera  pra^occupatus  vanitate  con- 
temnat  Hxc  namque  tria,  idell»  tides ,  opus  ^  & 
tciitpus ,  ita  lunt  fimul  hominibus  in  hac  vita  neceila* 
ria ;  ut  fi  cui  unum  ex  his  tribus  in  prsefenti  Iseculo  de- 
tuerit  I  seternx  vitx  pRrticeps  elTe  non  ponii: ;  ac  per 
hocs  netcreminionem  peccatorum  confequetur,  per 
quamada^ternae  vitac  proemium  pervenitur»  Cndfn- 
dum  trg&  tfl ,  f .  Quod  peccatorum  remiflionem  fola  de 
Deo  poflit  elicere  cordis  vera  converOo-  2.Qiiod  iion 
alibi .  quam  in  folo  gremio  Catholic^  Matris  dimitti 
poflint  peccata  convcrfis.  j.  In  pralentt  tantum  faecu^ 
lo  remiflionem  omnium  peccatorum  converfls  poile 
concedi  „  „•  ( in^«if  S^  f**^&*  hb.  i^dc  rcmijJiQtic  Pe^cif 6. 
rum ,  cap.  5.  &  6. ) 

VL  reccata  vere  converfis  duntaxat  ,  &  finccre 
poenitentibus  dimitti,  ex  eo  conllat»  quod  Deus  fit 
mifericors,  &  juftus,  „„  Quia  ubi  eft  miiericordia/, 
juftitiaque  perfeda ,  nec  favorem  poteft  Juftus  pec- 
catis  impendere ,  nec  indulgentiam  converfis  Mileri- 
cors  abnegare  „  ,3.  Hinc  Pfalmifta  canit  :  Nifi  con^ 
verfi  fueritiSy  gladium  Juum  vibravit ,  arcum  fuum  ccm 
tendit ,  &  paravit  ilium ,  &  in  eo  paravit  vafa  mortis^ 
Hinc  per  alium  Prophctam  Dominus  ait :  Si  conver- 
fus  fueris ,  &  ingemueris  ,  falvus  eris.  Hsec  eft  intcc 
,3  Deum  j  hominemque  conditio  >  id  eft  ^  inter  prsed- 
33  pientem  Dominum ,  fervumque  pofcentem.  Si  quod 
33  dico,  cuftodieris,dabo,  quod  pofcis.  Ego  tibi  pras- 
,3  cipio  converfionem ,  tu  poicis  a  me  falutem  ;  fi  pa- 
33  rueris  praecepto  ,  potieris  beneficio.  Sed  necefli 
33  eft ,  ut  fincere  peccator  ingemifcat ;  non  ut  qui- 
,3  dam ,  qui  pro  iniquitatibus  quidetn  fuis  in  oratione 
,3  gemunt ,  nec  tamen  ab  iniqua  operatione  difcedunt. 
33  Accufant  humiliter  in  confpectu  Dei  peccata,  qui- 
^  bus  tenentut  opprefli»  &eadempeccata»  quae  hu- 


I 


1 


De  Fide  ,  &  Symbolo»  f  6f 

,)  militate  fermonis  accufant  ^  corde  perverfo  contu- 

^  maciter  cumulant*  Indulgentiam »  quam  lacrymo* 

^  fls  gemitibus  pofcunt,  ipfi  fibi  pravis  operibus  ad« 

,,  imunt.  Medelam  poitulant  a  medico  >  &  in  perniciem 

,,  fuamfubrogantadjutorium  morbo.  Ac  fic  inaniter 

,y  verbis  quserunt  placare  Judicem  ,quem  fadisiniquis 

,»magis  irritant  ad  furorem.  Tales  nunquam  diluunt 

^  gemendo  peccatum ,  quia  noh  definunt  peccare  pofl: 

^y  gemitum,  De  his  Scriptura  divina  fic  loquitur  :  ^i 

bafti^atur  a  mortko ,  &  iterum  tangit  illum ,  ijuid  proficit 

lavatio  ejus  i  Sic  bomo ,  qui  jejunat  pro  peccatis  fuis ,  &  EccL  {4; 

ittrum  eademfaciens ,  quid  proficit  humHiando  fe  ?  Ora^ 

tionem  ejus  quis  exaudiet  ^Redte  igitur  Deus  ait  homini : 

Si  converfus  fueris ,  &  ingemutns ,  falvus  eris.  Neceflc 

eft  enim  9  ut  Deus  peccatori  mifertus  ignofcat ,  fi  ta- 

men  peccator  iniquitatem  fuam  converfus  agnofcat 

Id  exemplo  Davidiscomprobatur,quicumadDeum 

ingcmifcens  dixilfet :  Miferere  mei ,  Deus ,  fec.undum  Pfalm*  $•# 

magnam  mifericordiam  tuam ,  &c.  fubjunxit  :  ^oniam 

iniquitatem  meam  ego  cognofco ,  &  feccatum  meum  contra 

me  efi  ftmper.  „  Agnofcebat  iniquitatem  fuam  ,  non 

n  ut  peccando  magis  augeret ,  fed  ut  poenitendo  di- 

^  lueret  >  atque  ita  dominationem  peccati ,  quam  de- 

,,  ledlatio  culpabilis  invexit,  converfio  vera  fummo- 

„  vit.  Haec  S.  Fulgentius. 

VII.  In  fola  autem  Ecclefia  Catholica  datur,  &  J"/"^'* 
accipitur  remiflTio  peccatorum ,  quam  fuper  petram  cathoHca 
Chrifius  fundavit ,  cui  claves  regni  cceloruni ,  cui  datur ,  & 
potellatemligandi,  folvendiqueconceflit.  „  Ipfa  pro-  accipitur 
„  prie Spiritum fandum  pignusaccepit,finequonon  ^^^^i^^ 
,9  remittuntur  ulla  peccata  >  ita  ut  quibus  remittuntur>  rum» 
„  confequantur  vitam  aBternam  ,3.  ( inquit  S.  Augufi. 
in  Enchiridio  cap.  65. )  „  Et  in  typo  unitatis  Petro 
,,  Dominus  dedit  potefiatem  >  ut  id  folveretur  in  ter- 
,,  ris,  quod  ille  folviflet  ,, ;  ut  idem  fandus  Dodor 
ait ,  Iib.>3.   de  Baptifmo  contra  Donatifias  ^  cap.  17« 
Ecclefiac  perfonam  gerebant  Apoftoli ,  cum  eis  a  Chri- 
fto  didum  eft:  Accipite  SpiritumfanSstm;  quorum  re^  ^wu  im^ 
miferitis  peccata^  remittu^ttur  cis^  &t%  J^itur  ^y^  Pax 
N  fl  3  Bc  ^ 


H 


f66         Theol  Dog.  &  MoraK  I  ib*  I- 

Ecdefiae  dimittit  peccata ,  &  ab  Ecclefiae  pace  aHeoatia 

tcnet  peccata.  Petra  tenct,  petra  djmittit ;  co^umba 

tenet,  columba  dimittit;  iinitas  tenet,  unitas  diaiit-r 

tit  „  „•   Extra  hanc  Ecclefiam  Baptilmus  poteft  efTe, 

non  prodelTe-  „  Quare  ab  EccJefia  ,  qui  foris  funt 

„  iD  diverfiserroribas  conftituti  i  tunc  acciptent  indul- 

3^  gentiam  peccatorum,  fl  ad  eamdeni  Ecclefiam  reda 

^y  fide,  &  contriti  cordis  humilitate  iuerint  converrk 

St  Fulg.     ,|Currant,  dum  tempus  eft,  ad  Jegitimam  matrem- 

s>NonnegIigant  fraternam  focietatem  repetere,  C  vor 

Iiint  paterna^  hsereditatis  munere  non  carere.  „  „  De 

^riminibus  autem  quantumlibet  magnis  remittendis 

in  fanda  Ecckfia ,  Dei  mifericordia  defperanda  non 

eft  ageqctbus  poenitentiani  fecundum  modum  fui  cujuf- 

que  peccatt. . .  Qui  vero  in  Ecclefia  remitti  peccata 

non  credcnsj  contemnit  tantam  divini  muneris  largj- 

tatem ,  &  in  hag  oWtinatione  mentis  dicm  claudit  ex-- 

tremunii  reuseft  illo  irremiffibili  peccatoinSpiritum 

fanctum,  in  quoChridus  peccata  dimittit  ,5„.  Verba 

funt  S.Augufl,  \x\  tnchmdioy  cap,  64.  &  88. 

In  hoc        VIII.  In  hoc  denique fa^cuk)  poenicentibus  peccata 

nitentibM  f^^^J^tuntur  a  Deo*  Sterilis  cnim  poenitentia  remiffio- 

remittun.    nis  fru3u  privabicur,  fi  divinitus  indulti  temporis  op- 

turpeccata.  portunitas  omittatur.  Propterca  S»  Petrus  aic :  Non 

a.Pctri).   tardat  Dominus  promijfionem  fuam  ^  ficut  quidam  exii- 

flimant ;  fed  patienier  ^git  propter  vos ,  nolens  aliifHOS 

ptrire ,  fed  omnes  ad  pttnitentiam  reverti.  Hic  fcilicct 

prodeft  poenitentia  peccatori,  ubi  Dcui  peccantem 

damnare  non  feftinat,  ut  remiffionem  pcccatorum  ad 

poenitentiam  converfo  concedat  Qui  vcro  in  hac  vita 

converfi  ad  Deum  non  fiicrint,  poenitentiam  quidcm 

in  die  Judiciifunt  habituri,  non  tamen  indulgentiam 

Matth.  i.    divinitus  accepturi.  Efio  confvntiens  adverfario  tuo  cito^ 

dum  es  m  via\  ( inquit  Chriftus)  ne  forte  tradat  te 

advafanus  fjuiici ,  &  fjuivx  tradat  te  minifiro  .  tt 

in  carcerem  mittaris^   Amen  dico  tibi :  Non  exies  inde , 

donec  rcddjs  noviffimum  quadrantem.  „  Adverfarium  fib. 

3^  facit  homo  verbum  Dei,  quamdiu  illa  facit,  qux^ 

55  Dci  verbo  >  ac  lege  prohcbentur.  Boftus  ifte  advcr 

Mfariust 


DqFidej&SymbolQ»  .  '        l€7 

y^  farius ,  qui  falubri  ^dverfitate  jugiter  iqftat ,  ut  4 

,,  nobis  adverfitatetn  mortiferae  iniquitatis  expeliat.^' 

y^  Via  noftra»  pra^en$  vita  elt;  in  qua  fi  quis  pofitus; 

5,  verbo  Dci  non  confenferit ,  non  accipiet  remilBo- 

y^  nem  pecQatorum ,  fed  in  fletu ,  &  ftridore  dentiuo^ 

3J,  luet  fine  fine  fupplicium^  Nec  immrito  ^umyiam  w^-r 

rtbitur  carere  tormentOy  ^ui^quamdiu  bic  vixit  ^  noluit 

rcnuntiare  peccatQ.  Ideo  Sapieqs  hor^atur  pe^catoremt 

VX  cito  \}\c  pgenitentiam  agat;  Non  tardes  (ioquit)  Eccl.  $^8; 

converti  ad  Dominum  ^  ^  ne  differas  de  4ic  in  diem^ 

Subitq  epim  vcniet  ira  iUius  ^  &  in  tempore  vindiS^ 

dijperdet  te.  Nunc  tempus  mifericordi» ,  tunc  juftitiae ; 

.nunc  tempus  induIgentidD,  tunc  vindids,'  nunc  tem- 

pus  remimonis ,  tunc  retrib^utionis.  Ecce  nunc  tempus  «•  Cor.  6. 

acceptabile^  ecce  nunc  dies  falutis.  Tunc  au.tem  Optnes   %^  Qqi;.  f.. 

manifeflari  oportet  ante  tribunal  Cbrifii ,  ut  referat  unuf^ 

qMtfque  propria  corporis  ^  prout  gejfitj  five  bonum^  ftvjs 

tnalum.  Tempus  nunc  feminarxdi  >  tunc  metendi*  Ii;i 

finem  ufque  praefentis  vitae  bonorum  operum  femina 

mittenda  funt  >  ut  vitam  sternam  n\etam.us ;  hic  fe- 

minandum  cpm  lacrymis  >  ut  tunc  veniamRS  cuip 

exultatione  manipulos  uberrimos.  portantes-  Nolite 

^rrare ,  ( inquit  Apoftplus  )  Deus  non  irridetur.^  ^u^   GaL  t^ 

€nim  feminaverit  homo  y  hdc  &  metet.  ^uoniam ,  qui 

feminat  in  carne  fua^  de  carn^  mete^  corruptionem^  ^ui 

autem  fcmJna(  in  fpiritu ,  de  Spiritu  metet  vitam  4iterm 

t^am.  Ronum,  autem  faci/ntes  ,^  non  di^ciaftfus  ;  tempore 

tnim  fuo  metetnus.  non  deficientes^  Ergo  dum  tempus  ha^ 

bcmus  ,  operemur  oonum  ad  omnes. , .    yidete^  Fraxres^    Hcb*  K 

t^e  forte  fit  in  aliquo  vejirujn  Qor  maluns  increduUtatis^ 

difccdendi  a  Deo/vivo'^  fed  adbortamini  vofmetipfos  per 

ftngulos  dieSf  donfc  hodie  cognon^inatur  ^  ut  non  obju^ 

retur  quis  ex,  vobis  fallacia  PeccatL  Participes  eniifi  Cbrifti 

i;ffetii  fumus ,  /f  tamen  initium  fubftatiti^  ejus  ujque  in 

finem  firmum,  retineamus.  Improborum ,  qui  dje  malo 

^d  bonun\  converti  iftius  vitas  teropore  negligun^» 

Fropbeta  contumaciam  accufat,^  &  poenam  a  Deo 

infligendam  praenuntiat :  Non  enim  eft  illis  commuta'  VM^  «^ 

tio^  (inqiut  J[.  ^  non  timuerunt  Deum,^  cxfenjlit  manum 


f tfg         Theol.  Dog.  &  MoraL  Lib*  h 

fuam  in  mribufndo.  Hujus  opportunitatem  tempom 
ob  oculos  ponit  Pfopheta>  cuui  peccatores  ad  con- 
irai.  ^|.    vcrfionem  his  verbis  hortatur :  ^^me  Domtnkmt 
dkrn  inveniri  potefi  ^  invocaie  iUMm^  dum  propc  eji^  De- 
rcUnqkat  imfius  viam  fu^m^^  vir  iniquus  iogitatiom^ 
fuas ,  &  rcvertaiHT  ad  DominHm  ^  &  mifercbitur  ejaSt 
&  dd  Deum  nofirum  .  qucniam  muUus  efi  ad  ignQfcendum^ 
Nunc  ergo  Dominus  quaerendus  eft,  cum  poteft  a 
quaeientibus  inveniri;  nuncinvocandus  i  cum  eft  pro- 
Ximus  invocanti.  Caeterum  bona  Dei  non  videbit  m 
terra  viventium »  qui  in  hac  terra  morientium  non 
accepertt  remiflionem  peccatorum    Hoc  enim  ipfe 
praeordinavit  hominum  Salvator,  &  judex,  ut  qui* 
buspeccatadimittit,  in  hocniundo  dimittat*  Propcer 
'    Matth.  f.    quod  Juddeis  increduli^ait:  Vt  autem  fciatis^  quiapo* 
teflatem  habet  Fitius  humims  in  terra  dimittendi  pect^Ha, 
Quod  non  ideo  dixit ,  quia  tranfeuntibus  hominibus 
de  hac  terra*  hujus  temporis  peccata*  fi  quibus  veK 
Iet>  relaxare  non  poflit^  feduthomines  agnorccrent 
tempus  remiflionis,  &  rctributionis  divina  incommu- 
tabiliter  conftitutione  difcretum ;  nec  audire  humana 
inaniter  fperaret  vanitas ,  quod  divina  non  promit- 
teret  veritas,  Hinceft  etiam,  quod  beato  Petro,  hoc 
eft  Ecclefiac  fuae ,  In  terra  Hgandi ,  &  folvendj  tribuit 
poteftatem ,  ut  agnofceremus  tempore  mortaiis  hujus 
vitae  gratuitam  tribui  in  peccatorum  remtflionem  mi* 
fericordiam;  in  futuro  autem  juftam  cundis  mercedem 
pro  fadorum  qualitate  reddendam.  Quam  ob  rem  & 
David  a  Spiritu  fandto  eruditus ,  remillionem  pecca- 
torum  fupplex  a  Deo  poftulat»  priufquam  ex  hoc 
f  fiiUm  }8-   fapculo  abeat  :  Remitte  mihi  ( inquit )  nt  refngerer , 
friufquam  abeam  ,  &  ampliuf  non  cro. 

Haec  S.  Greg.  Magnus  lib.  1 8.  Moralium^cap*  14.  con- 

firmat.  „  „  Sciendum  ( inquit )  peccatordm  remiflio 

vel  ubi,  vel  quando,  vel  qualibus  detun  Ubi  quip- 

pe ,  nifi  in  Ecclefiae  Matris  finu  ?  Quando ,  nifi  ante 

venturi  exitus  diem  ^  Qualibus  >  nifi  converfis ,  qui  ad 

jjfc^^         parvuloruni  imirationem  magiftra  humilitate  forman 

^^Bk.  ^t*  tu^  ?  ^^fi  convtrfi  fucritis  ,  &  tfficiamini  ficHt  parvuli , 

^r       nott  in$rabitis  in  Regnum  cetlorum  „  „•  A  R- 


De  Fide  &  Symbolo^  f69 

ARTICULUSXII. 

^o  Symboli  Articulus  Hndecimus  exponitur. 

CARNIS    RESURRECTIONEM. 

§.    I. 

RefurreSionis  futura  veritas. 

I.  ^ ,»  n  ropria  fides  eft  Chriftianorum ,  Refurredio 

A   niortuorum.  Hanc  Refurredionem  in  fe-  J'*^^*" 
ipfo  Caput  noftrum  Chriftus  oftendit ,  &  exemplum  ^*^* 
fidei  nobis  prasftitit  >  ut  hoc  iperent  membra  in  fe » 
quod  prseceflit  in  capite  ,>  „•  ( inquit  S.  Auguft.  Serm. 
24i.alias  J^^^mf^orcr  143.) Myfteriumiftud  Fideino-» 
ftrs  gentiiibus  Pbilofophii  ignotum  ,  etiam  iis  >  qui 
animas  immortalitatem  rationis  lumine  cognoverunt  ^     ' 
in  facris  Litteris  a  Deo  revelatum  e(t  Job.  19.  Scio » 
quod  Redemptor  meus  vivit ,  &  in  novijfimo  die  de  terra  ' 

furreSurusjum  ,•  &  rurfum  circumdubor  pelle  mea ;  &  in 
carne  mea  videbo  Deum  meum.  £luem  vifurus  fum  ^go 
ipfe  9  &  oculi  mei  confpeSuri  funt  ^  &  non  alius ;  repoftta 
efl  bacfpes  mea  in  ftnu  meo.  In  novo  vero  Teftamento 
Martha  Chrifto  dicenti :  Refurget  frater  tuus ;  refpon*  Joiii»  11» 
dit :  Scio  y  quta  refurget  in  RefurreSione ,  in  noviffmo 
die.  Idem  docet  Apoftolus  i.  ad  Corinthios  15.  Si 
Chriftus  pradicatur  quod  refurrextt  a  mortuis  y  quomodo 
quidam  dicunt  in  vobis  j  quoniam  RefurreSio  mortuorum 
non  eft  ?  Si  autem  refurreSio  mortuorum  non  efi ,  neque 
Chriflus  refurrexit.  Si  autem  Chriftus  non  refurrexit^ 
inanis  efl  ergo  pradicatio  noftrayinanis  efl  &  fides  w- 
ftra^ . .  Ergo  &  qui  dormierunt  in  Chriflo  ,  perierunt. 
Si  in  hac  vita  tantum  in  Chriflo  fperantes  fumus  ,  mifem 
rabiliores  fumus  omnibus  hominibus.  £t  infra  :  Omnes 
quidem  refurgemus  ^  fed  non  omnes  immutabimur.  InmOm 
mento  ,  in  iHu  oculi  j  in  noviffima  tuba  (  canet  enim 
tuba  )  &  mortui  refurgent  incorrupti ,  &  nos  immuta^ 
bimur.  Oportet  enim  corruptibile  hoc  induere  incorrum 
ptioncm  ,  &  mortale  hoc  induere  immortalitatem.  Cum 
autem  mortale  boc  induerit  immortalitatem  ^  tuncfiet  ftr^ 
N  n  5  mop 


l 


f  70        Theol  Dog*  &  Moral.  Lib,  L 

mo  %  quifcriptMi  ${i  :  Abforpta  i(i  mars  in  viQorid^  IM 

Trjamim-  efi  mi^nviQoriatua^  \}bi  tfi  mars  (iimulHS  iuus*i  Trii 

dibirfii^^^    funt,  quaenmndo  vidcntur  incredibilia ,  qu^  tatnen 

qii'»tamcn  ta«ita  funt ,  &  jure  merito  creduntur.   Incredibib  vi- 

fa<;ia  funt ,  dcbatur ,  Chriftum  rciEirrexiflre  in  carne  .  &  tn  coelurn 

&  J^TC       afceDdifTe  cum  carne.  Incredtbilc  videtur  »  mundum 

wcduntur.  ^^^  ^^^  incredibilem  crediditre.  Incrcdibile  honiines 

ignobiles  ^  intirmos  %  pauciflimos ,  imperUos ,  rem  tam 

incredibi[cm»tam  efficacitermundo,  &  in  iUo  etiant 

dodis  pcrfuadere  potuiiTe.  Incredibile  videtuncorpora 

lioftra  aHquando  reiurretlura  in  aeternum.  Horum  in- 

credibiHum  tria  jam  tada  partiai  credimus  ^  partim  vi- 

dcmusi  cur  igitur  quartum,  fcilicet  corporum  noitro- 

rum  relurreftionem  futuram  Doncredamus^  &  (pere* 

mus  >  fiquidem  &  ilkid  ab  eodem  Deo^  qui  haec  omnia 

futura  elfe  praedixit,   antequam ,  vel  unum  iUorum 

fieret*  pariter  praenuntiatum ,  &  promiflbm  eft  ?  Ita 

yatiocinatur  J,  Augafh  lib*  aa,  de  Civitau  Dd  ,  cap.  5, 

II.  Eo  magis  auteni  credibilis  eft  Refurrecho  mor- 

tuorum ,  quod  plures  a  mortuts  excitatos  ,  vetus  % 

novumque  Teftamentum ,  &  certiffinia  Hiftoris  Bc- 

ctefiafticde  monumenta  tefteQtur*  Ab  Elia^inquani} 

&  blifseo  ,  a  Chrifto  IXomina ,  ab  ApoftoHs »  sJiifque 

permultit  fandis  Viris ,  ad  vitam  plures  revocati  funi ; 

auidni  ergo  &  univerfos  homiiies  re&rreauros  crc- 
amus,  Cbrifto  itaaflerente»  pra^icantibus  Prppke- 
tis  >  praedicaotibus  Apoftolis  % 

\\\.  Haec  verit^s  fimilitudinibus »  &  exemplis  ilki- 
ftratur>  quo  minus  incredibilis  appareat.  Prima  fimi- 
Htudo  ad  id  iUuftrandum  aptiflima,  eft  fimiiituda  fe« 
minis  9  five  gFanl ,  quod  terrae  mandatur ,  &  mor- 
•uprum  cxn  tuum  rcvivifcit  i  &  multum  fruftum  afFert.  Nemo 
p  i^m.  feminat  herbara ,  vel  ft^pulam ,  &  multiplicia  \n  palea 
tegumenta  granorum ,  fed  r>udum  granum ,  &  illud 
tamen  cum  herba ,  feu  ftipula ,  &  multiplicibus  iiks 
intcgumeotis  multiplicatum  revivifcit,  &  refurgit; 
fi  ergo  poteftDcus  addere ,  quod  non  crat  in  nudo 
femine  >  multo  magis  poteft  rcparare ,  quod  erat  in 
&omiius  cgorpou.  J^ipUny  tu  1  (iaquit  Apoftolus) 

quQd 


SimilitUp 
(jUnibus  , 
&  exem- 
plif  refur^ 
ledtio  mor* 


•^ 


«<♦ 


I  \ 


Dc  Fide ,  &  Symholo^  f7t 

qufid  feminas  >  non  vivificatur ,  nifi  prius  moriatur.  £^. 

quod  Jeminas^  non  corpas  y  quod  fHturum  eft ,  fiminas^ 

fed  nudum  granum  utputa  tritici  j   at^t  alicuJMs  c^tero^ 

irum.  Deus  autem  dat  iUi  corpus  ftcut  t(ult ,  &  unicui^ 

que  fenunum  proprium  corpus. . .  Sic  &  refurreSiio  mor^^       ^        ^ 

tuorum.  Stminatur  in  corruptione,  furgetinincorrnptio^ 

ne  i  feminatur  in  ignobilitate  >  furget  in  gloria  j  femi^n 

natur  in  infirmitate ,  ^urget  in  virtute  j  feminatur  cor^^ 

pus  animale  ,  jutgtt  corpus  fpiritale.  Ad  eam  fimilitu-t 

dinem  multde  alia^  pofFunt  adjungi  >  viciflitudinuoi  '"" 

fcilicet.  &  quafi  refurredionum ,  quae  in  natur^yDeQ 

operante  contingunt.  Dies  in  nodem  mx)ritur  ,  S^ 

rurfus  cum  Sole,  integra',  &  tota  univerfo  orbi  rcr 

vivifcit?  Anni  tempeftates,  arbores>  fiorts  quotannis 

intereunt  >  &  veluti  refurgunt^  Terra  fuCcepta  feminat 

uberiora  >  cultioraque  reftituit*  „„  Nihil  deperitnifi 

in  falutem»  Totus  igitur  hic  ordo  revolubilis  rerum^ 

tefiatio  eft  Refurredionis  mortuorum.  Operibus  eam 

praefcripfit  Deus,  antequam  littens ;  vicibus  praedica- 

vit>  antequam  vocibus;  praemifit  tibi  naturam  ma-' 

giftram,  fummifiurus  &  prophetiam ,  quo  facilius  cre<r 

das  prophetis,  difcipulis  naturae;  nec  dubites  Deum 

carnis  etiam  refufcitatorem  >  quem  omnium  noris  re« 

flitutorem.  £t  utique  fi  omnia  homini  refiirgunt, 

cuiprocurata  funt,  porrononhomini,  nift&  carni; 

Quale  efi:,  ut  ipfa  depereat  in  totum,  propter  quam 

&  cui   nihil  depcrit  „  „  ?    Verba  lunt  TertuUiani , 

lib.  de  RefurreHione  cJhms  ^  cap.  12«  cui  fuccinit  «S. 

Greg.  lib»  14    MorMinm  ,  cap.  28- 

IV.  Congruis  praeterea  rationibus  carnis  Refurj^e^     Rationet 
&\Q  probatur.  Prima  petitur  ex  Animarum  immor.  j^^/^^ 
talitate,  &  earum  ad  humana  corpora>  quibufcum  dtionis 
hominem  ut  partescomponunt .  naturali  propenfione.  mortuoriS. 
Hinceftim  colligitur,  praetcr  naturam  effe,  uta  cor-  J^^^^-  '* 
poribusfejnndaeperpetuomaneant;  quia  vero>quod  rum  jm. 
naturac  adverfatur,  ac  violentunieft>  diyturnum  eflib  mortali. 
non  poteft,  confentaneum  fore  videtur,  ut  corpo-  ^*'*- 
ribus  iterum  jungantur;  quod  fieri  non  poteft;mfi 
corpora  refurgaat.  Qi^o  quidem  ax:gumenti  gf:nnt 

Chri- 


L 


f7%        TheoL  Dog.  &  Moral,  Lib.  h 

Chriftus  ipfc  Salvator  nofter  ufus  eft  Mat.  a2-  cum 
advf  rfus  SadducacoB  corporum  refurredionem  cx  ani- 
marura  immortaUtate  probavit»  De  KcfufrediQhc  au^ 
Um  monuorum ,  (inquit)  mn  ieg^dU  t  q^od  d^Qum  t^ 
Exod*  %*  a  Deo  dkcnte  vobh  :  Ego  fum  Deus  Abraham  j  &  Otus 
Jfaac^  &  Deus  ^acob?  Non  efi  Dcus  mi^riMarmm ,  fci 
vivemiium. 

Rtti6  1.     '  Ratio  altera  pedtar  ex  joftitui^  Dd  »  bonis  pro6- 

MjttBidi  min ^  poenas  nudis  retribaente»  Cum  enim  corpora 

iint  animamm  inftrumenta ,  &  organa  ad  bona ,  vel 

mala  opera;  conveniens  eft,  ut  una  cum  animabos 

?roemio ,  ant  poena  afficiantur^  Quam  rationem  & 
'crtMUiamms  libro  de  RefitrreSS^ne  Camis »  &  S.  ^pam. 
mesCbryfofiamas  Homilia  de  RefttrreSiome  Atortttarmoip 
profequontur.  Eamdem  rationem  &  hsc  Apofioli  ?er- 
k^Cac^if.  ba  compleduntur :  Si  in  bac  visa  iamtmm  im  Cbrijh 
fperamtes  ftnmus  ^  mtiferabiliores  fitmtms  omttiibus  bamimibmu 
Quam  quidem  fenCentiam  de  animae  miferia  non  efle 
intelligendam  perfpicuum  eft.  Cum  enim  immorulis 
fit  >  in  futura  vita  beatitudine  frui  poflTet ,  quamvis 
corpora  non  refurgerent.  Verum  ad  totumhominem 
haec  verba  referenda  funt.  NiG  enim  corpori  debita 
prolaboribus  proemiareddantur,  necefte  eft,  ut  qui 
tot  aerumnas  >  &  calamitates  in  vita  perpeffi  iunt, 
omnium  fint  miferrimi.  Id  confirmat  rurfus  idem  Apo- 
ftolus  2.  ad  TheflTalonicenfes  i.  Supercrefcit ,  inquit, 
fides  vefira ,  &  abundat  charitas  uniufcujufque  vejirum 
in  invicem ;  ita  ut  &  nos  ipfi  in  vobis  glorietttur  in 
Ecclefiis  Dei^  pro  patientia  veflra^  &  fide^  im  omni^ 
bus  perfecutionibus  vefiris ,  &  tribulationibus  ^  quas  fu* 
ftinetis  in  exemplum  jufii  judicii  Dei,  ut  dignt  babea^ 
mini  in  Regno  Dei  ,  pro  quo   €T  patinuni,    Si  tattten 
jufium  efi  apud  Deum  retribuere  tribulationem  iis ,  qui 
vos  tributant ;  &  vobis ,  qui  tribulamini ,  requiem  nobif^ 
eum  in  revclatione  Domini  Jefu  de   calo  cum  Angelis 
virtutis  ejus ,  in  fiamma  ignis  dantis  vindiSam  iis  ^  qui 
non  noverunt  Deum ,  &  qui  non  obedtuttt  Evangelio  Do- 
mitti  noffri  ^cfu  Cbrifii.  ^i  petnas  dabunt  in  irueritu 
Mernas  a  facie  Domimi^  €r  agloria  virtmtis  ejmsy  cum 

vette^ 


De  Fide ,  &  S^mibolo^  f  7 j 

venerh  glorificari  in  SanSisfuis ,  &  admsrabilis  fieri  in 
omnibus ,  qui  crediderunt.  Adde ,  quod  Sacrificia  Deo 
grata ,  jejunia ,  virginitas ,  vigiliae ,  martyrium  ^  de  bo^ 
nis  carnis  adolentur  yUt  loquitur  TertuUianus  ^  Sc  Apb- 
ftolus  ad  Romanos  fcribeus  cap.  12»  hortatur,  ut  ex« 
hibeamus  Corpora  noftra  hoftiam  viventem ,  fanSam  ^ 
Deo  flacentem.  Sed  quomodo  vivam ,  fi  peritura  funt  ? 
quomodo  placabilem, fi  damnata  funt?  ( inquit  idem 
Tertullianus. ) 

Ratio  tertia  petitur  ex  falute ,  &  felicitate  homini    Ratio  ^: 
per  Chriilum  parta;  quae  quidem  pieqa,  &  perfeda  ^  ^"fel^ 
efle  non  poteft ,  quamdiu  anima  fejundla  eft  a  corpo-  tate  ho. 
re.  Utenim  quxlibet  parsatotofeparata,  imperfeda  ^^^\9^ 
cft,  itaetiam  anima,quae  corpori  non  eft  copulata;  ^^^^ 
cx  quo  fequitur ,  corporis  refurredionem  ciTe  necef-  ^^^ 
(ariam,  ut  illi  ad  perfedam  felicitatem  nihil  defit. 
„  yy  Refurget  igitur  caro ,  (  inquit  TertuUianus  )  &  qui- 
dem  omnis ,  &  quidem  ipfa ,  &  quidem  integra^  In 
depofito  eft  ubicunque  apud  Deum  per  fideliflimum 
fequeftrem  Dei ,  &  hominum  Chriftum  Jefum  >  qui  Sc 
homini  Deum ,  &  hominem  Deo  reddet ;  carni  fpiri* 
tum,  &  fpiritui  carnem.  Utrumque  jam  in  femetipfo 
faederavit ,  iponfam  fponfo  >  &  fponfum  fponfse  com- 
paravit.  Nam  etfi  animam  quis  contenderit  fponfam , 
vei  dotis  nomine  animam  fequitur  caro.  Non  erit  ani- 
ma  proftituta ,  ut  nuda  fufcipiatur  a  fponfo*  Habet  in- 
ftrumentum  ,  habet  cultum ,  habet  mancipium  fuum 
carnem  ;  ut  colledanea  comitabitur.   Sed  caro  eft 
fpond ,  quae  &  in  Chrifto  Jefu  per  fanguinem  pafta 
cft.   Hujus  interitum  quem  putas  »  feceflfum   fcias 
efle  „  „•  Totum  dubio  procul  hominem  falvabit  Chri« 
ftus ,  qui  totus  peccando  periit ;  ut  ubi  abundavit  de- 
lidlum ,  fuperabundet  gratia.   Quomodo  vero  totus 
homo  falvuscenferetur,  qui  &perditus  dici  poiTet» 
carne  fcilicet  perditus ,  anima  falvus  ?  »  „  Quam  in« 
dignum  Deo ,  ( inquit  TertuUianus )  dimidium  homi- 
nem  redigere  in  falutem  ?  Cum  etiam  faecularium  Prin- 
cipum  indulgentia  femper  vindicetur^  Diabolus  vali- 
dior  in  hominis  injuriam  intelligitur ,  totum  eum  eli« 

dens; 


^ 


*l 


r?4        ThcbU  Dog*  &  Mdral  Lib,  I. 

dens  ;  Deus  infirmior  renuntiabitur ,  noa  totum 
cuin  rcvelans  „„. 

Uenique  carnem  ,  quas  Dei  templum  eft  i  cuius 
inembra  iunt  membra  Chritti ;  quae  corpore  ChriiU 
palUcurt  quod  lemea  ell  immortalitacis ;  quae  Spin- 
tum  landum  inhabitantem  habet  ,  modo  ttinda  Qt, 
refurgere  decet  ad  vitam  immortalem ,  Chriftique  cor- 
pori  timilem  heri,  utprobat  S*  Irtnaus  Ub  f.  advcrrus 
Haereles* 

Cur  €4rnii  potitis  ^  qu^im   hominum  RefnrTfSicntm  i4 
Symkoh   cmfittamnr  { 

^  C^  uamvis  fepe  in  facris  Scripturis  caro  tntegrunt 

V^  hominem  figtiificet  j  ut  .Ifaiac  «♦  Omnis  c^tq  f^ 
num ,  &  Joatinis  i»  Vtrbum  €aro  fatiHm  efi '^  Hoc  tamcn 
loco  fignificat  corpus ,  ut  duarum  partium  ,  fcihcet 
amm3B,(fe  corporis,  quibus  hbmo  conftat,  alterani 
tantum ,  fciHcet  corpus  >  corrumpi ,  &  in  pulverem 
terrae,exqua  compadum  e(t,  redire;  animam  vero* 
incorriiptdm  manere  intelligamus«  Animam  enitti  efTe 

8si^.  1  & }.  immortalem ;  fecundum  iilum  hominem  mtxterminu^ 
bilem ,  &  ad  Imagincm  ftmilitudinis  Dei  conditum^  Ju- 
ftorum  animas  In  manu  Dh  eflfe ,  dt  non  tangere  illas 

tcclc- 12#  Tormentum  mortis,  lllos  cffe  Inpace^  &  fpem  illbrum 
cfle  immortalitatep\cnam;piilveremyid  eft,  corpus, 
in  terram  fuam  revcrti ,  unde  erat ;  &fptritum  redire  ai 
Deum^  qui  dedit  illum  ^  Rd^H  docet  Cum  igitur  ani- 
'  mam  immortaleni  cfTe  neceflario  credendum  fit  >  & 
nemo,  nifl  mortuus  fuerit  i  ad  vitam  revocetur,  ani- 
nia  proprienon  dicitur  refurgere.  Ideo  carnis  tantum 
fufcitandas  mentio  in  hoc  Symboli  Articulo  fada  efli 
Aliam  addic  hujus  rei  rationem  Conc*  Trid.  Catd- 
chiimus ,  folius  nempe  carnis  mentionem  fadam ,  ufe 
Uimenai  8c  Phileti  refelleretur  haerefls .  qui  aflerebant^ 
cum  de  refurreftione  in  Scripturis  facris  agitur  *  non 
de  corporea  ,  fed  de  fpirituali ,  qua  a  morte  peccati 
ad  vitamfpiritualem  relurgitur  ,  Scripturae  verba  in- 
telligi  debere ,  adeoque  Refurrellionemjam  eJfefdSami 
Ut  refertApoflolusa.adrim9ribriii»  cap«  A. 

S«  IIL 


DeFide,&Symbol«t  f7f 

%.   1 1 1. 

(hitnes  bomincs  refutgcnt  cum  eod&m  torporc  >  &  qut^ 
dcm  intcgrok 

h  /^  mnes  >  &  fingulos  homines  refurreduros » omni 
v>/  malorum ,  bonorumque  difcrimine  remoto  » 
Fides  catholica  docet«  Siekt  in  Adam  omncs  moriun^ 
cur  ,  (inquit  Apoftoius)  ita  &  in  Chriflo  omnes  vi^  i*Coi*  iff 
v:fitabi4htur.  Proprium  autem  uniufcujurque  corpus, 
quamvis  corruptum  ^  &  in  pulverem  redadhim  ,  ad 
vitam  fulcitandum  efle  credendum  eft*  Oportct  cor^ 
rnpnbile  hoc  ttiduerc  incorruptionem  9  (aitidem  Apo- 
ftolusO  Pronomen,  Hoc  y  proprium  corpus  aperte 
dcmonftrat.  Qua  de  re  &  S  .Job  clariffime  vaticina- 
tus  eft :   tt  m  carnc  mea  ( inquit )    vidcbo   Dcum ,  ^^^-  '9* 
ijuem  vifurus  fum  ego  ipfe^  &  ocuU  mci  confpeSuri  funtj    ^ 
&  non  aiius^  Et  certe  cum  refurredio  futura  fit,  Uc  *-^^'  **' 
referat  unufquiiquc  propria  corporis ,  prout  grffit ,  five 
bonum^  five  malumy  hominem  inipfo  corpore,  cujus 
opcra  vel  Deo*  vei  daemoni  fervivit ,  refurgere  opor- 
tet)  ut  cum  eodem  corpore  proemia,  aut  fuppiicia 
SBterna  perferat«  Incredibilis  porro  videri  non  debet   Thcredibf. 
huniani  corporis,  quocunque  modo  perierit,  a  Deo  humani** 
inftauratio*'Non  enim  „„  Perit  Deo  terrena  mate-  corporbj 
ries  >  de  qua  mortalium  creatur  caro  ;  fed  in  quam-  quocuiique 
libtrt  pulverem  i  cineremve  folvatur,  in  quoslibet  ha-  "?^^^  P^- 
htus ,  auralque  ditFugiat, in  quamcunque  aliorum  cor-  j^^'  \^^  * 
porum  fubltantiam  >  vel  in  ipfa  elementa  vertatur  ;  iUurado. 
in  quorunicunque  animalium ,  etiam  hominum ,  ci- 
bum  cedat  i  carnemque  mutetur ,  ilii  animac  humanae 
pundlotemporisredit,  quaeillam  primitus,  uthomo 
fieret^  viveret,  crefceret,  animavit  ^,  „*  Ipfa  itaque  S.  Atig.  in 
5,  te|fena  roateries,  quae  difcedente  anima  fit  cadarer,  ^"®^-  ??• 
,,  non  ita  relurreclione  leparabitur,  ut  ea,  quae  dila-  ^^      ^* 
51  buntur ,  &  in  alias ,  atque  alias  rerum  fpecies,  fot- 
5,  mafque  vertuntur ,  quamvis  ad  corpus  redeant » 
^  unde  dilapfa  funt,  ad  eafdem  quoque  corporis  par- 
5,  tes ,  ubi  fuerunt ,  redtre  necefle  fit.  Alioquin  fi  ca- 
Mpillis  redit,  quod  tam  crebra  tonfuni  detnunt,  fi^ 


n 


f  7fi         TheoL  Dog.  &  MoraL  Lib*  L 

^unguibusi  quod  toties  dempGt  exfedio;  tmmode- 
^rata^  &  indecens  cogitantibus»  &ideo  refurredio- 
^  nem  carnis  non  credencibus ,  occurrit  informitas* 
^  Sed  quemadmodum  fi  (latui  cu)uslibet  folubilis  me* 
^  tatlii  autigne  liquefceret,  autcontereretur  lo  puU 
^verem,  aut  confunderetur  in  maflam  ^  &  eam  veU 
f^  )et  artifex  rurfus  ex  illius  matenx  quantitate  repa- 
jjrare,  nihil  intereflet,  ad  ejus  integritatem ,  qcx 
„  particula  materix  cui  membro  ftatux  reddereturt 
yy  tamen  dum  totuni,  ex  quo  condituta  fuerat,  re- 
»  ttituta  refumeret;  ita  Deus  mirabiliteri  atqueineffa- 
^biliter  artifcx*  de  toto ,  quo  caro  noftra  conrtite- 
^rat,  eam  mirabili ,  &  ineffabili  celeritate  rellituec; 
^  nec  aliquid  attinebit  ad  ejus  redintegrationemt 
^  utrum  capilli  ad  capiltos  redamt »  &  ungues  ad 
^  ungues ;  an  quidquid  eorum  perierat  ,  mutetur  in 
„  carnem  $  &  in  partes  alias  corporis  revocetur  ,  cu- 
^  rante  Artificis  Providentia  ,  ne  quid  indecens  fiat- 

IL  „  Nec  illud  eft  confequens  ,  ut  ideo  diverfa 
^  fit  ftatura  revivifcentium  Gngulorum ,  quia  fuerat 
^  diverfa  yiventium ,  aut  macri  cum  eadem  macie » 
„  aut  pingues  cum  eadem  pinguedine  revivifcant  Sed 
,^  fi  hoc  eft  in  confitio  Creatoris ,  ut  in  efiigie  fua  cu- 
j^  juique  proprietas  ,  &  difcernibilis  fimilitudo  fer- 
jy  vetur  >  in  cxteris  autem  corporis  bonis  aequalia  cun- 
„  dta  reddantur ,  ita  modificabitur  illa  in  unoquoque 
^  materies ,  ut  nec  aliquid  exea  pereat ,  &  quod  alicui 
,,  defuerit  >  ille  fuppleat ,  qui  etiam  de  nihilo  potuit , 
^  quod  voluit  operari*  Si  autem  in  corporibus  refar- 
^  gentium  rationabilis  inaequalitas  erit,ficut  eft  vocum, 
„  quibus  cantus  impletur ;  hoc  fiet  cuique  de  materie 
'  ,)  corporis  fui  9  quod  &  hominem  reddat  Angeiicis 
y^  cxtibus ,  &  nihil  inconveniens  eorum  ingerd|  fea- 
„  fibus*  „ ,,  Indecorum  quippe  aliquid  ibi  non  erit» 
fed  quidquid  futurum  eft ,  hoc  decebit  t  quia  nec  fu- 
turum  eft  ,fi  nondecebit  „  „•  Ita  fidei  dodrinamex- 
plicat  S.  Augud,  in  Enchiridio. 
Vulncnim  ^^  Martyrum  forte  gloriam  pertinebit  ,  quod  ia 
dcatricet  eorum  corporibus  vulnerum  cicatrices  maaeant ,  qus 
/       ;      .  pro 


De  Fide  ^  &  SymboK  f  77 

proChrifti  noniine pertulerunt.  „,,  Non  enim  de^  inRiorio- 
formitas  in  eis ,  fed  dignitas  erit ,  &  quaedam ,  quam-  ^^^  Marty- 
vis  in  corpore ,  non  corporis ,  fed  virtutis  pulchritudo  po^biw/* 
fulgebit^  Nec  ideo  tamen  fi  aliqua  Martyribus  am- 
putata ,  &  ablata  funt  membra  ,  fine  ipfis  membris 
erunt  in  refurredione  mortuorum ,  quibus  didlum  eft: 
CapiUus  de  capitt  veflro  non  peribit*  S(id  fi  hoc  dece-   Ltic,  %U 
bit  in  illo  novo  faeculo  >  ut  indicia  glorioforam  vuU 
nerum  in  illa  immortali  carne  cernantur  ,  ubi  mefiu 
bra ,  ut  praeciderentur ,  percuifa ,  vel  fedta  funt ;  ibi  ci- 
catrices ,  fed  tamen  eifdem  membris  redditis  ,  hoil 
perditis ,  apparebunt.  Quamvis  itaque  omnia  ,  quas 
acciderunt  corpori  vitia  >  tuncnon  erunt;  non  funt 
tamen  deputanda ,  vei  appellanda  vitia  virtutis  indi^ 
cia  „„♦  Verba  funt^'^  Augufli  lib.  22*  ieCivitate  Dei% 
cap.  19,  ^  ,. 

III.  Occurremus  igitur  omnes  in  ^irufn  perfeBum ,  in   *?**•"  ♦* 
menfuram  atatis  pltnitudinis  Chrifli  ;  ut  loquitur  Apo« 
Ilolus.  Sive  quia  in  ea  aetate  >  &  robore  refurgemus « 
ad  quam  Chridus  pervenit  ;  five  quia  omnia  Chrifti 
tnembra ,  quae  quotidie  ejus  corpori  accediint ,  duni 
aediftcatur  Ecclefia ,  tune  complebuntur ;  Chrifiufqu< 
Vir  perfediis,  caput,  &  corpus  ,  tunc  omnibus  fuis 
membris  confbbit.   Quam  ob  irem  t%  illa  Apoftoli 
fententia  perperapi  dhquis  colligeret  i  feminas  in  fexu 
virili  i  non  in  fexu  proprio  refurredluras.  ),  i>  Cor-    tJmifqiitft 
poribus  enim  vitia  detrahentur  ,  natura  fcrvabitur ;  ^"^  ^? 
non  eft  autem  vitium  fexus  femineus  ,  fed  naturi ;  ^0x^10» 
quse  tunc  quidem  &  a  concubitu  j  &  a  partu  immu-   CbrBeti 
nis  erit ;  erunt  tamen  membra  feminea  non  accomo- 
data  ufui  veteri ;  fed  decori  novo ,  quo  don  allicia" 
tur  afpicientis  coticupifcentia  )  quaenulla  erit ,  fed  Dei 
laudetUr  fapientia  ,  atque  clementia  »  qui ,  &  quod 
lion  erat,  fecit;  &liberavit  a  corruptionei  quod  fe* 
cit  ^>,i.  DeniqueChriftusinterrogatus  a  Sadducaeis^ 
qui  refurredionem  negabant  >  cujus  feptem  firatruiii 
futura  eflet  uxor ,  quam  iinguli  fucceffive  habuerunt  i 
non  refpondit :  Vir  erit  etiam  ipfa»  non  muliet ;  fed 
dixit :  In  refurreSione  neque  nuhent  ^  neque  nMbentut^  i  MiklL  Ui 

Tom,  /«  Q  e  fi* 


^ 


f  78      TheoL  Dog*  &  MoiaL  Lib.  L 

fed  erimt  fieut  Angeli  Dei  in  ealo^  Emnt  ergo  /qi»  fd 
nubete  hic  folent ,  vel  qui  ducere  uxores  ^fed  ibi  hoc 
non  fecieQt  ^quales  erant  Adgeiis  immortalitate, 
X  ac  feiicitate  ,  non  carne;  ficut  nec  refurrcdioae , 
qua  non  indiguerunt  Angeli  Dei ;  quoniam  nec  mori 

Eotuerunt«    Denique  „„  Nuptias  in  refnrrcdioQe 
bminus  futuras  negavit^  non  feminat  9»n«   B»  dc 
re  ita  differit  S.  AMgkfi.  Ub.  2Z.  de  Civitate  Dei.  cap.  1% 

Vnrin  erit  Refnrgentiim  emiitio* 

'        !•  t^  uamquam  omnesi  tam  boni«  quam  maU  %  a 

V^  mortuis  refurgent  t  non  tamen  omniom  r»- 

•tn.  li,    furgentium  par  erit  conditio.  Exbisenim»  ^i  dor* 

mismt  tn  terrspnlvere,  evigil^bnnt,  atii  in  vitam  Met' 

nam ,  f!t  alii  in  ofiproirinm ,  at  videant  femper ;  (  ut 

a  Daniele  praedidium  eft  £t  qucmadmodum  Chriftus 

Joaa.  S.     docet:  Procedent^  qui  bona  ftccrunt ,  in  refurrcQioncm 

vit£ ;  qMi  vero  mala  egerunt  ^  in  refnrreSiomm  jkdiciL 

Id  explicat  Apoftolns  1«  ad  Cor.  15«  Ecce  (inquit) 

wyfierium  vobis    dico :  Omnts  quiicm  refurgemms  ^  fei 

non  omnes  immutabimur.  In  momentOf  in  iOu  ocuH, 

in  novijfima  tuba  ( canet  enim  tuba  )  &  mortui  refurm 

gent  incorrupti^  &  nos  immutabim^r. 

dmnlum     II.  Refurgent  omnium  corpora  immortalia»  tam 

refuwSit    ^o^^oram,  quam  malorum.  Mors  ultra  non  erit^  Quam- 

immOTta.    quam  reprobi  in  fempiternis  cruciatibus  >  ^4treru  mor^ 

lia'  tem^  &  non  invenient  eam^  &  defiderabunt  mori ,  tf* 

Afioc.  tu  fugiet^mors  ab  eis.  Unde  S.  Aug.  iib.  2%.  de  Civitatt 

^^  *•     Dei ,  cap.  3*  „  Prima  mors  ,  inquit  >  animam  nolen^ 

3»  tem  peilit  de  corpore ,  fecunda  mors  animam  no» 

^y  lentem  tenet  in  corpore  ,,.  Sed  prxter  communem 

immortaiitatem ,  habebunt  Sandoram  rediviva  cor 

pora  infignia  quardam ,  &  prasclara  ornamenta  >  qui' 

bus  muito  nobiliora  futura  fint ,  quam  unquam  an- 

Corporum   tea  fuerintl  Praecipua  vero  funt  quatuor  illa,  quit 

fimdoui   ^^^"  ^  Theologis  appellantur ,  ex  ApoftoU  do^arini 

•bfervatsr. 


III. 


I 


De  ^idt  k  S^mbofd*  f7^  . 

tlL  Prima  eft  Impa0iUtas ,  tnunus  fcilicet,  Sc  Impafflb!» 
dosi  qus  efficiet^  ne  molefti  aliquid  pati^  aliove  do^  i^tas. 
lore ,  aut  idcommodo  affici  poffint*  ScminatMr  in  cor^  i.  Cor.  if. 
rsiptione  (  inquit  Apoftolus  )  Jitrget  in  incorrnptione^ 
Quod  Si  Joafies  in  Apocalypfi  confirmat  his  verbis :  Ei  Apoi«  tn 
•  abfierget  Deus  omicm  latrymam  ab  oculis  eornm  ;  df 
niors  nltta  non  erit^  neque  tnSns^  neqne  clamor  >  neqne 
dolor  erit  ultra  i  qnia  prima  abierunt^  Longe  autem 
^lia  fors  erit  reproborum  ;  i«  nam  Pars  iUorum  erit 
ii  inflagno  ardenti  igne  ^  &  fulpbure  ;  quod  efl  mors  fem 
^  j  cunda^  Quicunque  igitur  ab  ill9  perdidonis  maflia^ 
»,  quse  feda  eft  per  hominem  primum «  non  liberan-* 
0  tur  per  Unum  Mediatorem  Dei  j  &  hominum  >  re« 
i>  furgent  auidem  etiam  ipfi » unufquifque  cum  fual 
i>  carne>  fed  ut  cum  diabolo  i  &  ejus  Angelis  pnnian-i 
M  tur.  tJtrum  vero  ipfi  cum  vitiis  •  &  deformitatibui 
i>  fuorum  corporum  refurgant ,  quaecunque  in  eis  vi« 
«>tiofa»&  deformia  membra  geilarunt»  in  requiren^ 
ii  do  laborare  quid  opus  eft  ?  Neque  enim  ^tigartf 
I,  nos  debet  incerta  eorum  habitudo  >  vel  pulchrittt« 
>,  do  i  quorum  erit  certa  t  &  fempiterna  damnatio* 
>,  Necmoveat  j  quomodo  in  eis  erit  corpus  incorru<* 
>9  ptile ,  fi  dolere  poterit  ?  aut  quomodo  corruptibile  # 
>,fimori  non  (iioterit  ?  >,,>  Non  eft  enim  vera  vita  4 

^  nifi  ubi  feliciter  vivitur ;  nec  vera  incorruptio  ^  niS      ^ 
ubi  faiuS  nullo  dolore  corrumpitur  ;  ubi  autem  in* 

^  felix  mori  nod  finitur»  ut  ita  dicam>mors  ipfa  non 
moritur;  &  ubi  dolor  perpetuus  non  interimit,  fed 
HfHigit  i  ipfa  corruptio  non  finitun  Hasc  in   fandii 

%  Scripturis  fecunda  mors  dicitur  ^  ^*  Verbd  funt  A 
^Mgufl*  irt  Enchiridio  ^  €ap.  9^* 

■       IV*  Dos  altera  efl  Claritas  i  qua  Satiftorum  cof-  CtaHtti. 

•   poratariquam  folfulgeblint  Tunc  ^uflifuigebunt  ficut  Matth*ifi 

H  Jol  in  Rejino   Patns  eorum  ;  { inquit  Chriftus  Domi* 

'    nus^)  Ac  ne  quis  de  eo  dubitareti  fusC  Tratlsfigura» 

tionis  exemplo  declaravit,  cum  KefpUnduit  fuctesejus  MattlLit« 

f    ficut  foL  Hanc  interdum  Apoftolus  gloriam  ^  modo 

Wtfr/mrnf  appcllat.  Reform^bt  (inquit)  corpus  humi^  fkili^»f4 
litatis  noftrd  configuratum  corpori  claritatis  fu£.    b 
O  0  i  ittf^ 


f  80      Theol  Dog,  &  MoraU  Lib.  I» 

)  tl  C»f.  iS-  turluOT  :  Seminatur  ii^  igmbiUtatf  -^fur^^t  tngloria*  Hujui 

glorisc  imagineni   quamdam  exhibuit  Deus  popub 

^  llVad  in  dcfcrto.  cum  fecies  Moylis  cx  coUoquio, 

^,  Cor.  I,    &  praefentia  Dei  ita  coHuceret ,  Vt  mm  pt>0n:  Jitii 

k  SjLod.  H»    //ftff/  inttndtfc  in  fjciem  illius  prcpter  gtorum  vMlius 

I  '^y**'  Quod  fi  tanta  fuit  claritas  ex  brevi  colloqui0 

cum  Dco  IVloyticommunicati^&  mox  evacoanda ; 

multo  excellentior  erit  gloria  permanens,  cx  iEterna 

Dei  virione^ex  ipfaque  beatitudine  Dd  in  iinimam^ 

I  &  ex  anima  beata  in  corpu%  derivata    Qu3e  clarttjs  in 

^  Chrifti  corpore,  Gum  refurrcxit,  ab  oculis  difcipa- 

f  lorum  potiusabfcondita  tuiire ,  qu  mi  detudTe  creden* 

I  da  eft»  Non  eninl  eim  terrct  humaiias  ,  atque  inhr* 

'  inus  afpeCtus ,  quando  ille  a  fuis  ita  deberct  actcndi, 

•  ut  poRet  agnolci'  ( inquit  S  AngHiL  Hb.  22^  de  d  vitm 

I   ^  i>f/,cap.  19O 

Unus  tamen  non  erit  corporuni  omntam  gloi  iofo- 
rum  fplendori  Ocut  nec  unus  beaiituduiis  anmiarum 
ip  Cor,  15.  fijndarum  gradus*  Alia  claritasfoii^  { inquit  Apoltulus) 
Mia  daritas  lun£^  0  atia  djritas  fitUunim^  SitUa  enim 
a  (iell^  drffert  in  tlaritatf*^  fn  &  rffurntlio  mortHQrum* 
Ad  hanc  gloriim  ,  &  cbritatein  pertinet »  quod 
Sandi,  cum  uniuicujufque  e  beatis  locis  gloriola  cor- 

{)ora ,  &  luce  incomparabili  fulgentia  intaebtjnturi 
Imul  arcana  cordieiptbrum,  iniiinalque  cogitatiunes, 
&  afte^usoculis  mentis  clariiruiie  perfpjcient*  ut  ex^ 
plicat  S*  Grr^of,  M^igftnf  ]ib.  18,   AhraUum^  cap,  27* 
tracbns  harc  Apocalypfis  verba:  h(a  vrro  ci^nas  hm, 
&pw,2u    rnm  mmdtim  ^  fimiie  vnro  nmndo,  Qua^  Gc  exphcat: 
„,j  Auri  metalluni  {intjuit)  novimus  potiori  metal- 
*         lis  omnibus  chrrtate  ful^ere-  Vitri  vero  natura  cHt 
,  ut  extrinfecus  vifu  puta>  intrinfecus  perfpicuitatepcr- 

luceat,  In  alio  metallo  quidquid  intnnlecus  contine* 
tur  abfconditur;  in  vitro  vero  quilibet  liquor,  qua^ 
lis  continetur  interius ,  talis  exteriLis  demonttratur; 

^atque,  ut  ita  diverim ,  omnis  liquor  in  vitreo  vafculo 
claulus  patet.  Quid  trgo  aliud  in  auro,  vel  vitroae 
cipimus^  nilj  iliani  lupernam  patnamf  illam  fuperno- 
cum  civium  fan^^JUtem  >  quorum  curda  fibi  inviccia 
& 


De  Fide,  &SymboIo»'  f8i> 

&  claritate  fulgent,  &  puritate  translucent?  Quam 
Joannes  in  Apocalypfl  CQnipexerac ,  cum  dicebat; 
Jpfji  vero  civitts  aurutn  mundum^  fimile  vitro  mundo^ 
Quia  enim  Sandli  omnes  fumma  in  ea  beatitudinis  cla- 
ritate  fulgebunt ,  tnitruda  aurp  dicitur.  £t  quQniam 
ipfu  eorum  tlaricas  viciflim  fibi  in  alienis  cordibus  pa« 
tet;  &  cum  uniufcujuique  vultus  attenditur ,  fimu} 
&  confcientia  penetratur  y  hoc  ipfum  aurum  vitro 
mundo  fimile  eflfe  memoratur.  Ibi  nempe  uniufcujuf-  .l 

que  mentem  ab  alterius  oculis  membrorum  corpu- 
lentianonabfcondet;  fedpatebitanimus;  patebitcor- 
poralibus  oculis  ipla  etiam  corboris  harmonia,  fic* 
que  unufquifque  tunc  erit  confpicabilis  alteri ,  ticu^ 
nunc  eflfe.non  poteft  confpicabilis  flbi.  Nunc  aiucem 
corda  noftra  >  quamdiu  in  hac  vita  fumus ,  quia  ab 
altero  in  alterum  videri  non  poflunt ,  non  intra  vi- 
trea,  fed  intra  lutea  vafcula  concluduntur;  cui  fcilicet 
luto  per  paflionem  mentis  inhaererc  Propheta  formi- 
dabat,  cum  diceret ;  tripe  me  de  iutoy  ut  non  infigtr.  Pfalm.  ^g^ 
Quod  nimirum  habitaculum  corporum  Paulus  do* 
mum  terreftrem  nominat,  dicens :  Scimus  ^quoniam  *•  55«.  ^ 
fi  terrejiris  domus  nofira  hujus  habitationis  dijfolvatur , 
quod  adificationem  ex  Deo  habemus  ,  domum  non  manu^ 
faBam  ^ternam  in  calis^  In  hac  itaque  terreftri  domo 
quoufaue  vivimus  >  ipfum  ,  ut  ita  dicam ,  corruptio- 
^  nis  noltrae  parietem  mends  bculis  nullatenus  penetrar 
mus,  &  vicifliim  in  aliis  videre  occulta  non  polfumus^  ^ 
Undc  S\  Ecclefia  Sponfi  fui  fpeciem  videre  in  divinitatc 
defiderans  ,  nec  tamen  valens  >  quia  seternitatis  illius     . 
formam  ,  quam  intueri  concupiveiat,  ab  ejus  oculis  af- 
fumpta  humanicas  abfcondebat>  inCanticis  Cantico- 
rum  moerens  dicit :  £«  ipfe  Jiat  pofl  parietcm  nofirum^  Cant  2, 
Ac  fi  aperte  dicat ;  Ego  hunc  in  divinitatis  Ibae  jam 
fpecie  videre  defidero  ,fed  adhuea  vifione  illius  per 
aifumptdB  carnis  parietem  excludor*  Quouique  itaque 
in  bac  corruptibiii  carnc  vivimus  ,  cogitationes  no- 
ftras  in  alterutrum  non  videmus.  Unde  rurfum  per 
eumdem  ^auhim  dicitur  :>^/x  hominum  /cit,,  xfua  imt  «^  ^h  S 
bominis ,  nifiJpiritHs  hominis  ,  quiin ipfo  efi  i  llla itaque 

0P4  .  9yi- 


igil'»*' 


i.Cor.  15 


s 


f  81       Theol  Dog*  &  Morai  Lib.  I* 

Civitas,  quae  fua  viciflim  Gngulis  corda  manifcftat 

cx  auro  dicitur  rifnilis  vitro  mupdo ,  ut  dcOgnecuf 

auro  ctara ,  vitro  nianifefla  ^^  ,»• 

V    Dos  tertia  eft  agilitas^  qua  corpus  ab  oncrc, 

quQ  nunc  premitur ,  libcrabttur,  facillinieque  in  quimt 
cunque  partem  animavoluerit  titamoveri  poteot,  u| 
ea  motione  nihil  ceterius  effe  queat*  Q,uaai  dotem 
Apoftolushis  yerbisexpreflit:  Scmmatnrtn  imfirmnau^ 
furget  in  virtutf^  Atque  dc  hac  dotc  S^  HiriQnymm 
locum  itlum  Ifaiae  explicat:  ^ai  fpn^m  in  DefmnQi 
mHtdbuni  fQrUtudinem  ^ajfumtm penriai  ftciit  ^qkiU  ^  rwr- 
ffnt^  &  nm  laborahunt  y  amhHl^bunt^  &  nvn  defiac^t* 
Nequc  vcro  incredibile  eft^  operationem  Dei  omni- 
potentiffimam  praeftare  pofle  ^  ,>  Aniniis  perieftiiE;iic 
beatis,  utquantvis  terrenai  taoien  incTorrupribilia  jim 
corpora»  ubi  volunt»  ponant»  &  quo  voiunt^  agant. 
£tu ,  motuque  facillimo.  An  vero  fi  hoc  Angeli  faciani, 
^  quaeUbet  animalia  terreftria  rapiant  unde  lihet ,  con- 
flituantque,  ubi  libet,  aut  eosfinelabore  non  ppflet 
^ut  onera  fentirc  credcndum  eft  ?  Cur  ergo  Sanftorura 
perfciSos,  &  beatos  divino  munere  Spiritus  fine  ulla 

.  Jlifficult^te  pofle  ferre »  quo  voluerint ,  &  fittere . 
vbi  voluerint  fua  corpora ,  non  credamus?  N^m  cum 
tcrrcnorum  corporum »  ficut  onera  in  gcftando  fentirc 
Confuevimus,  quantomajoreftquantitasi  tantonifjaf 
jit  &  gravit^ ,  ita  ut  plur^  pondo «  quam  pauciora 
plus  premant ;  membra  tamen  fuae  carnis  leviora  por- 
tac  anima^  cum  in  fanitate  robufta  lunt ,  quam  io 

'  Janguorc,  cum  mafira  funt  £t  ctim  aliis  geftaotibus 
Dnerofior  fit  fanus,  &  validusi  quam  extlis ,  &  mor- 
bidus;  ipfe  tamcn  ad  fuum  corpus  movendutnt  at' 
que  portandum  agilior  cft>  cum  in  bona  valctudinf 
plus  habet  molis «  quam  cum  in  peftci  vel  famc  mi* 
fiimum  roboris.  Tantum  valet  in  habendjs  ctiam  ter* 
tcniscorporibus,  quamvis  adhuc  corruptilibus  »  at- 
f(ue  mortatibus ,  non  quantitatis  pondus  »  fed  cem* 
perationis  mpdus,  £t  quis  verbis  explicetp  quantum 
4^1^  }^\m  praf«i|t8m,  ^uim  £)iciiiiiis  («mt|Cem,  &  im» 


DeFide,&S3mibolo*  fji 

Qiortalitatem  futuram ,» „  ?  It»  diQerit  if.  AugHjl.  lib^  1 1. 
i/r  Civitatc  Dei ,  cap.  i  g. 

Et  cap.2Q«  ,, ,»  Siciit  3  inquit  9  fpiritus  carni  fer* 
Tiens  non  incQngrus  carnalis,  i(a  caro  fpiritui  fervient 
rpde  apellatijr  fpiritalis ;  non  quia  in  fplritum  con- 
vertetur  >  fiput  nonnulli  pu(ant  e3(  eo,  quod  fcripcuQi 
ell.  Scminatur  corpus  animale ,  rcfurget  fpiritale  ;  fed  '' v*r.  i<f* 
quia  Spintifi  fumma ,  &  mirabili  obtcmperandi  faci^' 
Ijtate  fubdetur  9  ufque  ^d  imn)ort:alitatis  iDdiflTolubilii 
fecuriifimam  voluntatem  %  omni  mQlef^iae  fenfu  >  omnf 
Corruptibilitate ,  &  tarditate  detrada*  Non  folum  cniiq 
l>on  erit  tale»  qualenpnc  eft  in  quavi;;  optima  vale- 
tudine;  fed  nec  tale  quidem ,  quale  fiiic  io  prioiis  J^Or 
n^inibps  aqte  pepcatiim  » ,»* 

VL  Dos  ^uarta  fubtiUtas  eft ;  cujus  virtute  cpr-  SnbtBitM 
pusapin)^imp?rioomnino  fvibjicietur,eiqueferviet| 
Sc  ad  nutum  pra^fto  eritf  Quod  px  illis  Apoftoli  yer« 
bis  foMi^itVfV ;  Seminatur  corpus  animalpp  furget  corpu$  l-Cff.  15^ 
fpintalCf  Hinc  S.  Augufif  \t\  Enchiridio  ,  capf  91, 
^  ^  Hefurgeot  igitur,  (inquit)  Sani^orum  corporsi 
^ne  ullo  vi(io ,  Qne  uUa  deforaiitate ,  |i(:ut  0ne  ulU 
porruptione,  onere,  diflScultate;  in  quibus  tantafkr 
p}itas,  qi^ant9  feiicitas  erit*  Propter  quod  Sc  fpiri- 
^lia  di^a  fiiqt»  cum  procul  dubio  porpora  fmt  fu^ 
iura  I  nop  fpiritps  ^«  Et  paulg  pofi  i  ^  Sed  ideo  ait  Apq. 
ijtolus :  Seminatur  corput  animale  ,  rcfurget  corpus  fpU 
ritalc  ;  quoniam  tanta  eri(  tunc  concordia  carnis, 
^llpiritus  viviQcante  fpiritu  fme  fuilentaculi  alicujus 
jndigentiapfubditamcarnem»  utnihil  nobis  repugnel; 
fx  qobis  j  fed  pcuc  foris  nen^npm  ^  jta  iiep  intps  qqi 
ipfoj  p^tiamm:  iqimjqps  „„, 

$.  Vt 

FruSus  ex  boc  Arti^ulo  Fidei  coUigeniu 

I.  E?  X  carnis  j^efurreftionp ,   qqam  fide  iprcdlmus ,  ^\^  ^?)^ 
t^  &  certa  fpe  expeaamus ,  fpiritales  fruftus  col-  ^011^« 
ligendi  funt ,  quoi;  Tnd-  Concilii  Catecliifmm;  in-  gratte  Dpt 
fkeatf  Prioio  fcillcet  Deo  maximas  gratias  agere  de-  ^ifl^^ 

0  0  4  Hm)S  " 


f  34       TheoL  Dbg«  &  Moral.  Db.  L 

bemus » qui  Myfterium  iftud  mundi  Sapientibas  at^ 

fcondit,  &  revelavit  parvulis*  Qpotenim  viri»  vel 

humanae  prudentise  laiide  praeftabtes ,  yel  dodrinae^' 

&  eioquentiae  laude  conrpicui  >  in  hac  tam  certa  ¥eri: 

tate  cacci  plane  foerunt,  &  in  errores  abfiirdijQimo|| 

fitntprolapfi?  Quidam  enim  Metempfychofim  >  fea 

rievolutionep  ariimarum  de  cqrpdre  m  corpus  afiTe^ 

ruemnt }  alit  corpora  in  perpetuuni  pcntura  cenfen- 

tes ,  mortuorum  propofitam  refurredionem  irriie* 

iltLnt  Quod  igitvr  nobis  affulferit  illuminatio  Evm-, 

gelii»d|vinaqueillaveritas  fitnobis  a  peo  revelata, 

gratias  infinitse  Dei  mifericordiaB  maximas  j^eFc  di^ 

pemus^ 

tid^  %ۥ     IL  Secundo ,  fides  Refurredionis  confolari  nofi  de- 

ni"    ChA  ^^  ^^  njorte  propinquorum  ,  &  amiponim  noftro^, 

fttanorum  *  rum ,  quorum  corpora  nunc  vita  deltiruta »  &  tn  puti 

fOR^l^lW^.  vercm  redigenda ,  aliquando  ad  vitam  reditiira  cre-* 

dimus ,  &  quidem  fine  ullo  vitio ,  fine  ullis  incommo- 

dis ;  immortulia  ,  pulcbra ,  gloriofa  >  folis  inftar  fuU 

gentia  >  fi  chrilliane  pieque  vixerjiit  >  &  in  Domino 

i.  ThefT.  4-  obierint ;    (lolque  fimul  cum  illis  raptos  iri  obviam 

Chriflo  in  aera  ,  &  ftc  fcmper  citm  Domtno  futuros ,  Q 

chriftiane  pariter ,  &  pie  vixerimus ,  &  in  charitate 

obierimus.  Hoc  genere  confolationis  Apoftolus  uius 

cft  ad  Thefalonicenfes  fcribens :  A^o/o  vos  ( inquit ) 

ignorare  de  dormientihus ,  ut  non  contriftemini  fickt  & 

(dteri ,  qul  fptm  nen  habent^   Si  enim  credimus ,  quoi 

^efus  mortuus  eli ,  &  refurrexit ,  ita  &  Deus  eos ,  qiti 

iormieruntper  ^cfum^  adducet  cum  eo ,  &c.  Itaquc  con^ 

folamini  invicem  in  verbis  iftis.  Neque  nos  ipfi  morteoi 

^imere  debemus ,  fed  laeti  ex  hoc  mundo  exire,  cum 

pos  Deus  accerfivcrit-  Qua  de  re  S^  Cyprianus  lib.  dt 

MortaLitate  fcribit :  „  „  Nobis  quoque  ipfis  minimis , 

&  extremis  quoties  revelatum  eft ,  quam  frequcnter  > 

*    atque  manifelte  de  Dei  dignatione  praeceptum  cft ,  ut 

Mortul  a  conteftarcr  affiduc,  &  publice  praedicarem ;  Fratres 

Chrillianis  |^q['^i-os  non  clfe  lugcndos ,  accerfitione  dominica  dc 

"^^  — ^'  fseculo  libcratos;  cum  fciamus  eos  non  amitti*  fed 

pij^mUu^  reccdentes  praecedere,  ut  pioficifcentcs, 


l^nriuranis 


De  Fide ,  &  SymbolQ;  f  8f 

X  utnavigaRtesro]ent;defiderareeosdebere,nonplaii« 

i  m ;  nec  accipiendas  eflfe  hic  atras  veftes ,  quando  ill^  - 

i  ibi  indutlienta  alba  jam  fumpferint ;  occafionem  danr 

:   dam  non  eflfe  Gentilibus ,  ut  nos  merito ,  ac  jure  rcr 

i  prehendant ,  quod ,  quos  vivereapud  Detimdicimus^ 

i   ^t  extindos ,  aic  perditos  lugeamus  j  &  fidem  >  Quam 

I    fermone  ,  &  voce  depromimus ,  cordis  ,  ac  peqori^ 

]    teftimonio  non  probemus.  Spei  nodras ,  ac  fidei  prds* 

I    varicatores  fumus ,  .fimulata  ,  fida ,  fucata  yideptu^ 

f  (Te ,  qus  dicimus.  Nihil  prodeft  verbis  praeferre  vir« 

tutem,fadtisdeftruereveritatein.  Improbat  deniquo 

Apodolus  Paulus .  &  objorgat  >  &  culpat  >  fi  qui  cpur 

triftentiir  in  exceffu  fuorum  „.  £t  infra  \  „  Mente  inte-  ' 

gra ,  fide  firma  >  virtute  rebufta  >  parati  ad  ptnnem  you 

luntaterp  Dei  fimus  s  pavore  mortis  exclufo ,  immor- 

talitatem  ,  quae  fequitur ,  cogitemus.  Hoc  nos  oiten? 

damus  effe,  quod  credimus  ^ut  neque  charorum  lu* 

geamus  exceflum  ;  &  cum  accerfionis  propriae  dies 

Venerit ,  incundanter  >  &  Ubenter  ad  Dominum  ipfq  ^ 

yocante  veriiamus  „„. 

IIL  In  omnibus  etiam  hujus  vitae  aeruipnis»  &  cs^- 
lamitatibus ,  pr^ecipue  yero  in  morbls  >  &  incommp«^ 
dis ,  quibus  mortale  corpus  noftrum  premitur  ^  & 
corrumpitur ,  fumnium  nobis  doloris  levamen  affert 
Refurrjfdionis  fides  >  quemadmodum  fandi  Job  exem- 
plo  didicimus,  qui  una  hac  fpe  affli(%um,  &  maeren^ 
tem  in  grayifllmis  adverfitatibus  animum  fulhntabat;^ 
fore  ut  aliquando  in  Refurredione  DominumDeum 
iuum  Mnfpiceret.  Nam,  ut  ait  TertuUianus ,  fidiuu 
ChriflianoYkfn  ,  Refurreffio  mortuorim; 

IV«  Variam  refurgentiuiai  conditionem ,  <&  forteni     Danda 
confiderantes  i  fatagere  debemusi  ut  vitac  innoCentta;  ®P^*  ^"* 
bbnifque  bperibus  digni  fimus  Refurreffioneviiie;tu  ^Jus^cfur-. 
mere  debemus  ,  ne  in  peccata  gravia  prolapfi ,  ried  rediooe 
pcenitentiam  agehtes,  in  illis  mortamur,  proceffuri  ^*^** 
tA\C{UMdo  in  RefurreQionemjudicii.  Vivanius  crgo  in 
hac  vita,  ut  Fitii  RefurreSionisB  Curam  carnis  ne  fe- 
cerimus  in  defideriis  ejus,  Non  exhibeanfius  membrA 
noftra  ^rma  iniquitatis  prfCAro;  fed  exhibeamus  not 
Q  0  f  Pto 


f%6      ThcoL  Dog.  &  MondL  Lib.  L 

Deo  tMqum  «  mrttus  pH^entes ,  &  oieaibni  noftn 

IUp»  ^     ^«4  /nyiirMr  DeOf  Sim  exbihufifs  mew4fr€  tHifir^  /er^ 

vire  immimiitis  ^  tT  im^Mitesi  ei  iuiqnitetem  i  itu  mm 

exbihete  membru  vefira  fervire  jufiiti^  im  foMSificdtio- 

nem.  CorpBS  ad  gloriain  «ternam  non  i:eriirget»  64 

in  opprobriutn  j  &  ad  popnas  reiiipitema* » Qil|  anima 

•  pepcato  rcfiirgat  ante  morteqi  corporis »  &  in  vita 

grativ  perfeYeretp  Corpus  non  refarget  impaffibile  t 

U  anima  nonc  pravis  cupiditatibus  cedat  t  etTque  (9 

abripi  jgnave  padatur*  COrpDS  animae  non  rarebitt 

noo  fervift,  non  ad  notum  pr«fto  eritt  nin  tnimi 

nunc  Oeo  rubdita  fit  Tonc  non  crit  corpus  ^gilet 

ut  moveatqr  ip  quamcunqne  ^artem  voluerit  animat 

ni(t  alacrea,  agilet  9  ft  prompa  ad  mandata  Dei  eze» 

quenda,  ad  opera  pietatis,  &  charitatist  in  bac  inor- 

taii  viu  fperiniuai  «  »  Moriator  igitor  in  qobis  hoc 

(apcqlum»  moriatur  nobis  (amis  mos  fapiendat  qoac 

inimica  eft  Deo,  Subjiciamus  animam  nof^m  fol| 

f fUii.  <if  Cbrifto ,  ut  dicat  unufquifque :  Nonne  Deo  fubjeSe 

efi  anima  mea  ?  Non  faeculo  fubdita ,  non  mundo 

Qinquit)  fubdita^  Non  poteft  hoc  pecuniofust  non 

poteft  avarus  dicere  ;  fed  dicit  luftus »  &  cont|uenst 

¥«•  Mt      Avarus  autem  diciC ;  ^fn/wa ,  bahes  multa  bona  in  mu 

nos  multos  pofita ,  requiefce ,  com^de ,  bibe ,  epulare  ;  Qui^ 

avari  anima  fubdita  eft  loxurias  corporali;  Juili  au- 

tem  anima  utitur  corpore ,  qt  inftrumento ,  au^  or* 

gano  t  quse  velut  pr^glara  artifex  >  quo  vult «  obfe? 

quium  corporis  ducit ,  &  effingit  de  eo  fpeciem , 

quam  elegerit,  8(,  e^s,  quas  voluerit,  &cit  in  eo  re* 

fonare  virtutes  9  pangens  nunc  niodulos  caftitatis  9 

punc  moduios  temperaqtiae ,  fobrietatis  carqieo,  in- 

iegritatis  dulcedinem ,  virginitatis  fuavitatem  »  grsT 

vitqtem  viduitads«  t  •  Dum  in  corpore  fumus »  ofum 

■lortis  imitantes  ablevemus  ^niqiam  noftram  ex  iitius 

farnis  cubi)i ,  &  tanquam  dc  ifto  exfurgamus  fepuU 

chro.  Abducamqs  nos  a  corporis  nexu ,  relioquamus 

•mnia ,  quzcunque  terreua  (unt ;  ut  cpm  venerit  ad- 

rcrf^rius ,  nihil  in  nobis  inveniat  fuum?  Cootenda- 

tiipp  94  Mr4  9^mm  a  ati  iUn^  i^mm  tvoiemui 


*^ 


De  Fide ,  &  Symbolo^  f  97 

]^^ennii  4il^iQnis,  ^  reoiigiQ  pliaritadt  ^^f  Verb^ 
i    wnt  ^f  ^nibrQfu  9  l|bro  dc  ponq  Mortis ,  qip.  5»  j^  6« 

■  AHTlCyL(JS3CUI. 

^o  Symholi  fofiftmm$  Articulus  txplicMHrf 

VITAAIJSTEHNAMt 
$•   l- 

VitaB  sternaB  nomine  noq  magis  perpetoitas  yitpi  yitt  iptaff. 
cui  e|iam  reprobi  addidi  funt  t  quam  in  perpe-  na  eft  bt»9 
tuitate  beadtpdo ,  qus  Sandorum  defiderium  cxpleat»  *^^^  Jj^ 
iigniicatur.  Atque  ita  intelligebat  Legifperitus  ille »  petnitMf* 
qui  a  Chriftp  qusfivit ,  quid  fibi  faciendum  eQet »  i^^^^  ^g 
pt  A^^/Mm  £ternam  poflideret!  perinde,  ac  fi  diceret ; 
Quasnam  mihi  prasftanda  funt ,  ut  ad  eum  locum  per<P 
veniam  ,  ubi  perfeda  felicitate  frui  liceat  ?  In  hunc 
vero  fenfum  facrae  Litterae  haec  yerba  uiurpare  folent* 
|ioc  autem  potifltmum  nomine  fumma  illa  Beatitudo 
^ppellataeft,  ne  in  rebus  corporis  >  &  caducis  pofitt 
exiftimetur  >  &  in  hac  vita  quaerendat  cujus  bona  quas- 
fcunque  hominis  defiderium  explere  non  poQunt; 
pum  de  folo  Deo  vpre  dici  poflit:  ^i  repUf  in  Ifonis  Msim,  ^ 
defiderium  tuum.  f  1 1  Satiabor  cum  afparucrit gloria  tua  i  Pfidm.   la. 
tum  quia  femel  adepta  felicitas  amitti  non  poteft.  Ula  Vers  fcli» 
enim  eft  vera  felicitas,  cujus  eft  femper  retinenda ,  &  cicatit  ca« 
nulia  infelicitate  abrumpenda  certa  fecuritas.    Ne-  "^*^2ri* 
ino  beatus  nifi  qui  vivit  »  ut  vult  ,  &  juftus  eft.  non  fiilli » 
^^  Sedetiam  ipfe  juflus  non  vivit  >  ut  vult    nifi  eo  nos 
pervenerit ,  ubi  mori ,  &lli .  offendi  omnino  noq  poi-  ^ 
nt;eiquefitcertqm,ita  femper  futurumf  Hoc  eniqa 
natura  e:ipetit;nec  plene,9tqueperfede  beata  erit, 
nifi  adepta ,  quod  expetit.  Nunc  vero  quis  hominuiii 
poteft ,  ut  vult ,  vivere ,  quando  ipfum  vivere  qoq  c^ 
m  poteftate ?  Vivere  enim  vult,  mori  cogitttn  Quo^ 
inodoergo  Tivit,  m  VQlt>  c^ui  aoq  TiTit»  c|iiamdia  volt  ? 


tur  ,non    ^UIPPC  Vlta.fi 
fcabctut.      amatur.&habei 
.tiu$neceirecft,j 
dumeflf.quidqui 

(ur,quaDCatqan 
9  quo  ipfa  beata 
"  non  poteft.utci 

lunc  igiturbeat 

▼lt«no.  *5f«-i'^*?*y?.l 
minc  bea-  ,  '^'^*  nomine  / 
tiiudo  in    m,  quia  vita  dam 

."rs^fiVnt-fftPWievita; 


ris  fignt 
icatur. 


reJHrteStonem  vit, 

'gerunt  ,  /«  rf/iyrf 

in  ignibus  fempitt 

pellare  vitam ,  ut 

tosroris;  ut  ubigu 

cogites.  Nam  in  tc 

elt,  non  aliqua  vii 

tem  fccundam .  po 

n  inan»  conditioni 

«  mors  vocatur ,  & 

i»rim>  nemo  ibi  viv 

"f?  vivere.  Unde 

^*«>««  egef-unt,  in  . 


De  Fide^  &  Symbolo^  ^89 

Si  vis  ad  vitani  itigredi ,  ferva  mandata.  '^on  dixitt 
fi  vis  venire  ad  vicam  beatatn  >  fed  folam  vitam  ho- 
minavjt ,  quia  ^^^  Illa  vita  fola  efl:>  quse  nec  beata  ^  • 
^fle  poteft ,  nifi  fuerit  sterna.  Cum  pervenerimus 
ad  vitam,certum  nobis  eritjn  (!a  nos  femper  futu^ 
ros.  Nam  fi  erimus  ibi,  &  utrum  ibi  femper  fiituri 
fimusiincerti  erimus,  etiamibi  erit  timor»  Etfi  erit 
timor  9  cruciatus  erit,  non  carnis,  fed  »  duod  pejus 
eit>  cordis.  Ubi  atitem  cruciatus  >  quas  Beatit^do? 
trit  ergo  nobis  certum  %  quia  in  illa.  vita  femper  eri- 
mus ,  &  illam  finire  non  poterimus  ;  quia  in  illius 
Regno  erimus  ,  de  quo  di(^um  eft  :  Bt  Regni  ejus  tuci.  U 
non  erit  finis^  Ibi  eflenoftrum  non  habebit  mortem ; 
ibi  nofle  noftrum  non  habebit  errorem }  ibi  amare 
nofirum  non  habebit  oSenfipnem  ^  ,»»  ( inquit.  A 
Auguft.  libt  II.  de  Civitate  Dei  cap.  I8.) 

.§.11. 

jEternaBeatitudo  eongruis  verbis  ekplicari  non  pottft  ^ 
fed  mehtis  hkmand  captum  fnperati 

Omnium  tamen  Malorum  Uberatione^  Bonorumque  omninm 
pojfejftone  de/iniri  potefii 

L  f^culus  non  vidit^  npc  auris  audivit.i  nee  in  eoir    *.Co#.i» 
V^  hominis  afcendit  ^  qu^  ptdparavit  Deus  iis^  qui  ^^^^ 
diligunt  illum ,  (inquit  ApoftolusO  Variii.  no.minibus  fninibut 
id  facris   Litteris  Beatitudo  fignificatur^  Appellatur  fignifictta, 
enim  l^ita  at^rna ,  &  figipliciter  l^ita  (  ut  jam  obfer* 
vavinlus.  )  Regoumcalorum^Regnum  Dti^  Paradijus, 
jSanda  Civitas  ^  Nova  fferufalemiNuptis  Agnif  Nk» 
ptiale  Convivium  ^  Domus  Dei^    Torrens   voluptatisi 
Gaudium  Domini.  Sed  tamen  haec  nomina  perfeftam 
beatitudinis  ideam  in  mentibus  noftris  formare  ne^ 
qucunt  ;ejusrationemperfedenoneXprimunt.  .ffiter-  Viti«tcrn4 
na  illa  felicitas  omnium  malorum  liberatiooe ,  &  bo-  ^Jjj"^"^ 
norum  omnium  adeptione  definienda  efti  Immunis  perfedam  ^ 
eft  ab  omnibus  mortalis  hujus  vitas  miferiis  >  errpri-  immoniu. 
bus , laqueis  i  perturbationibus ,  peccatis*  Tunc Deus  ^1*^:^°™* 
Pmtcipisabit  mortem  in  fempiternum  ^  &  auferet  Domi-  {f^  ^* 

nus 


ff^      TheolOdg.  &MQrd.  Llb.  h 

mi  DeuiUuhfymam^h  Mmlfaw^  &  offrokrim  p$f$iU 
fm  Muftret  de  Mniverfa  terrM\  ^aia  Dbmiiu^  locMtms  efit 
tt^  4f  *  A  (  in^ttit  i(aia8« )  A^o»  efurient  ^  neqi^  fitiene  i  t^  nmt 
^  fertntieteos  dtlnSi  &  foli  qmn  Miferator  eornm  tept 

€0S  9  &  ai  fontes  aqHarnm  potnNt  eos.  NoH  nndieimr  nU 
tra  iniqnitas  in  terra  tita  ^  it^itas^  &  eonerttio  in  ters 
minis  tnis  i  C^  oeenpabitfalns  mnros  tnos  i  &  portns  tnai 
landati04  Non  irit  tiU  ampiini  fol  ad  Ineendtmper  diem  i 
nee  fpUndor  Inns  iUnminaiit  tei  fed  etit  tiU  Domimss  H 
Ineem  tempiterUam  $  &  Deni  tnus  iH  ^oriaM  tMam^  Nmt 
occidet  nitra  fol  tnns$&  Umd  non  mimutttriqnin  erii 
tihi  Domimts  in  Uuemfempitetium  i  0H  tmplebnntsttdiei 
In&ns  mi.  Popnlns  dntem  tMMs  omnet  ^nfii*  i^oplic^ 
tids  veCerisTelbuilenti  OAictilis  confonat  noviTti' 
ftamenti  Propheda  i  fcilicet  Apocalfpfls  cap.  7»  t< 
t6.&cap.  At<  V.  4&^9< 

IL  Perfe&m  illam  a  malls  omfliboS  litiUS  mottaiif 
titx  immunitatem ,  quam  in  Vita  aBternaobdDebimusi 
cgregie^  ac  luculenter  «$^4  Angnfi^  defcribit^  £iiarr.ia 
rfalm«  x  14.  liunc  Verfum «  TribkUtionem  i  &  doloreni 
iWifi^explicans.  ^^  Hocipfilm  (infnir)  quodcuul 
Deo  nondum  fumus  i  hoc  Ipfum  j  ouod  inter  tenta" 
tiones,  moleftiafque  verfamuf  ^  quod  fine  tioiore  efFe 
oon  poflumus ,  tribulatio  eft  i  noti  enim  eft  illa  fe« 
curitas^  quae  nobis  promiiTa  ell^  Hanc  tribularionem 
peregrinationis  fuas,  qui  non  inyederit^  ad  patrem 
redirenon  cogitat«  Tribulatio  illa  eft^  Fratres*  Certtf 
tnodo  feciamus  opera  ^  quafido  porrigimus  panedi 
efurienti ,  domum  peregrino  &c.  tribulatio  e(l&  hasc« 
Intenimns  enim  miferos  i  fuper  quos  mifericordiaut 
facimus;  &  miferorum  miferia  ^cit  nos  compatien« 
tes*  Quaiito  melius  ibi  jam  eflfes ,  ubi  non  invenil 
efurientem ,  quem  pafcas  ^  ubi  non  invenis  peregri* 
tium^  quem  fufcipias^  non  nudum.,  quem  veftiasi 
non  segrum  >  quem  vifites ,  non  litigantein  ,  queio 
concordes?  Omniaenimibifumma  funt,  (andalunti 
^^^  ftterna  funt«  Panis  nofter  ibi  juftitiaeft>  potus  oo« 

^^k^.      fter  ibi  fapientia  eft,  veftis  noftra  ibi  immortalitai 
^^^'      tft »  domus  noftra  arteroa  in  ccelis  §  firmitas  noftn 


DeFide^&Symbolo^  f9l 

I  imtnortalitas-  Nunquid  segrltudo  fubrepit?  Nunquid 
laflitudo  ad  fomnum  trabit?  Nulb  mors,  nullalis; 
ibi  pax  ,  quies»  gi^idium,  juftitia«  Nullus  intrat  ini« 
micuSf  nullus  labitur  amicus  ^^^* 

£t  in  Pial.  84.  haec  Yerba  explicans^  ^onimn  lo*.  fieatitwdi 
qMetkr  pacem  in  flebem  fuami  ait :  ^,»  Pa^  quid  eft?  pcriWU. 
tlbi  nullum  bellum  eft»  ubi«nuUa  contradidio,  ubi  ^^ 
nibil  refiftit ,  ubi  nihil  adverfum  eft«  Videte  fi  }am 
ibi  fumus ,  videte  fi  jam  non  eft  conflidus  cum  dia«  , 
bolo  f  videte  fi  non  omnes  fandi ,  &  fidelts  cum 
Principe  daemoniorum  ludantur*  Et  quomodo  cum 
illo  ludtantur ,  quem  non  vident?Ludantur  cum  con« 
cupifcentiis  fuis ,  quibus  iUe  fuggerit  peccata ,  &  noa 
confentiendo,  quod  fuggerit^etfi  non  vincuntur,  ta* 
men  pugnant  Nondum  eft  ergo  paxi  ubi  pugna  eft« 
Aut  date  mihi  hominem ,  qui  nihil  tentationis  patitut 
in  carne  fua»  ut  poflit  mihi  dicere,  quia  jam  pax  eft« 
Kihil  quidem  tentationis  forte  ptitur  in  illicitis  vo- 
luptatibus ,  faltem  fuggeftiones  ipfas  patitur ;  vel  fug^ 
geritur  ilii ,  quod  refpuit «  vel  deledat ,  undc  coa-^ 
tineat.  Sed  ecce  jam  nihil  deledat  illicitum ;  vel  con« 
tra  famem,  &  fitim  pugnat  quotidie«  Quis  enim  ju- 
ftus  hinc  alienus?  Pugnat  ergo  fiimes,  &fiti5,  pu« 
gnat  contra  nos  laflitudo  carnis  %  pugnat  deledatio 
fomni  >  pugnat  oppreflio*  Vigilare  voiumusj  dormi^ 
tamur;  jejunare  volumus*  efurimus ,  &  fitimus ;  fliaro 

.  volumus ,  defatigamun  Quaerimus  federe «  fi  &  hoc 
diu  facimus ,  deficimus«  Quidquid  nobis  providerimus 
ad  refedionem ;  illic  rurfus  invenimus  defedionem  ^^. 
I,  £furis?dicettibialiqijis.  Refpondes:  Efurio«  Ponic 
^  ante  te  cibum ,  ad  refedionem  pofuerat ;  perfevera 
I,  in  eo ,  quod  pofuit ;  certe  reficere  te  volebas  >  hoc 
^age  femper;  noc  agendo ,  in  eo^  quod  adhibueras 
u  ad  refedionem  $  ibi  invenis  laffitudinem*  Multutt 
o  fedendo  fotigatus  eras  >  (hrgis ,  deambuiando  reficc- 
ff  ris ;  perfevera  in  eoi  quo  reficeris ,  multum  deam« 
u  bulando  laflaris ;  federe  iterum  qusri$«  Jnvenj  miht 
^,aliquid  unde  te  reficias ,  ubi  non,  fiperfeveraveris» 
I»  itjcrum  deficias»  Qjialis  trgo  tft  iib  pex  »  quaoi 

n  bi«  ^ 


Il!t|!f'*l 


aoo  iocntt,  oj 

'"■Uvdindea 
*■***•••  •  Eiit 
ba», 


u 


5*"nwDaim 


9^  enineft, 
fvo  omiiibfis , 
!»«»«• 

EtTraa.3d. 
'UMno  aovas  ? /t 
^OTatosZAdd 
^fempitenia, 
«^  noii  timet 
«micam,  noa  ti 
oono  affo3o,  flc 

aaianemomorit 
^cic;obi  non 
eft  imoiortalitas, 
J^fartin»»     III.  Non  folui 

pofleffi*.    w»  compJeditur. 

" M.       iet    i     XtatBsm^       ^—      - 


De  Fide  &  Symbolo^  f  Ji> 

^  per  fe  bona  O  »> »  Qualis  erit  contemplatio  incom* 
mutabiHs  boni ,  xterni »  femper  eodem  modo  manen« 
tis  ?  Quandoquidem  ifta ,  quas  dicuntur  bona  >  nuUo 
paclo  no^s  deledarent  >  nifi  etrent  bona ;  nec  alio  pado 
eirent  bona  ,  nifi  ab  illo  eflent  >  qui  Gmpliciter  bonus 
eft  „  „•    (  ut  diirerit  S,  Augulf.  Enarr.  in  PfaC  26.  ) 
Bona  omnia  in  Deo  haberi ,  oitendit  idem  fandlus  Do- 
dor  Tradl.  13.  in  Joannem  >  explicans  haec  verba:f^J5»*^ 
Jl^oniamapud  te  efi  fonsvitd^  &in  lumine  tuo  videbi'» 
tnus  lumvn^  ,,  In  terra  ( inquit )  aliud  e(t  fons ,  aliud  lu- 
I,  men.  Sitiens  quaeris  tbntem  ;  dt  pervenias  ad  fon*^  * 
^>  tem  I  quasris  lucem»  Fons  ille  ipla  eft  lux  ;  fitienti 
H  ibns  eft ,  caeco  lux  eft ;  aperiantur  oculi ,  ut  videanC 
*,  lucem ;  aperiantur  fauces  cordis ,  ut  bibant  fontem } 
ji  quod  bibis  *  hoc  vides  ,  hoc  audis»  Totum  tibi  fit  ^l^^ 
I,  D^ui ,  ifuia  eorum  ,  qua  diligis ,  totum  tibi  efi^  Sl  vifi* 
i5  bilia  actendis  ^  nec  panis  eft  Deus  ,  nec  aqua  eft 
I,  D  *u$  >  nec  lux  ifta  eft  Deus ,  nec  veftis  eft  Deus» 
I,  Omnia  enim  haec  vifibilia  funt ,  &  fingula  funt) 
i,  quod  eft  panis,  non  hoc  eft  aqua ;  &  quod  eft  ve*- 
n  Itis ,  non  hoc  eft  domus ;  &  quod  funt  ifta ,  non  hod 
u  eit  Deus ;  viflbilia  enim  funt,  „  «t  Deus  tibi  totunt 
elt ,  fi  efuris ,  panis  tibi  eft ;  fi  fitis ,  aqua  tibi  eft  ;  (1 
in  tenebris  es ,  lumen  tibi  eft  ;  fi  nudus  es ,  immorta'* 
litatis  tibi  veftis  eft ,  cum  corruptibile  hoc  induerit  in^ 
corruptionem ,  &  mortale  hoc  induerit  immortatita* 
tem«  • .  Omnia  poflfunt  dici  de  Deo ,  &  nihil  digne  di« 
citur  de  Deo   Nihil  (atius  hac  inopia.  Quxris  coii- 
gruum  nomen ,  non  invenis  ;  quaeris  quoquo  modo 
dicere  )  omnia  invenis  „  > .  Sic  iliud  rede  intelligi- 
tur ,  quod  ait  Apoftolus  :  Ut  fn  Deus  omnia  in  omnibus.  S.  Atig.  libi 
Jpl^  yiu  Hnis  erit  dtfideriorum  noftrotum,  qui  fi"^i)riOTp?i«i 
fine  videbitur ,  finefaftidio  amabitur  *  fine  fatigatio^       ^  ^ 
ne  laudabitur.  Hoc  munus  .  hic  affectus  »  hic  adua 
profedto  erit  omnibus ,  ficut  ipik  vita  aeterna  commu-» 
nis.  •  4 .  Quanta  erit  illa  felicitas ,  ubi  nullum  erit  ma« 
luni^nullum  latebit  bonum ,  vacabitUrDei  laudibus# 
qui  erit  omnia  iw  omnibus  ?  • « • .  Vera  ibi  gloria  erit  j 
ttbi  laudantis  nec  errore  quifquam  %  nec  adulationtf 
Tom^I^  P  p  lau« 


l 


f  94        Theol  Dog.  &  MoraL  IJb»  h 

laddabitnr.  Verus  honor ,  qui  nalli  negabltur  dignoi 
bulii  defereturindignoKednecad  illum  ailibietunai 
indignus  i  ubi  nulius permittetur  efle  niG  dignus.  Ven 
pax  f  ubi  nihil  adveru ,  nec  a  feipro ,  nec  ab  alio  quif- 
quam  patietur.  Praemium  virtuds  erit  ipfe ,  qut  virta- 
tem  dedit » eique  feipfum  *  qiio  meliusi  &  majns  nib3 
poifit  efle ,  promiiit  •  •  -  Beata  illa  Civitas  magnum  ia 
fe  boniim  videbit,  quod  nnlli  fuperiori  ullus  inferior 
invidebit ;  tamque  nollet  eQe  unufquifque .  qaod  noii 
accepit,  quamvis  fit  pacacilfimo  concordis  vincnlo 
ei » qui  accepit ,  obftriaus  i  quam  nec  in  corporc  vult 
oculus  effe ,  qui  eft  digitust  cum  membriim  utrum- 
quecontineat  totius  carnis  pacata  compago.   Sic  ita- 

3ue  habebit  donum  alius  alio  minus,  &  hoc  quoqutf 
onum  habet ,  ne  velit  amplius  ^  „.  Acccidet  ad 
i^  beatitudinis  cumulum  felix  impotenCia  ptecandi. 
Fr]me,ft  ^  Primum  liberum  arbitrium  ,  quod  homini  datooi 
ImfnorttH-  w  ^ft ,  quando  primum  crcatus  eftredus,  potuif  nod 
tacis ;  pri. »  pcccare ,  fed  potuit  &  peccare ;  hoc  auteni  noviffi- 
ftiap,  &no  „  mum  eopotentius  erit,  quo  peccare  non  poterit. 
vHlimac  li-  ^^  Verum  hoc  quoquc  Dei  muncre,  non iuac  poflibili- 
cdmcn*  *'m  '3te  naturae,  Servandi  autem  gradus  erant   divinl 
3>  muneris  ,  ut  primum  darctur  liberum  arbitrium » 
,,  quo  non  peccare  poiTet  homo;  noviilimum,  quo 
yy  peccarc  non  polfct ;  utque  illud  ad  comparanduin 
^  meritum  ,  hocad  recipiendum  prsemium  pertineret* 
,,Sedquia  pcccavitiftanatura,  cuni  peccare  potuiti 
,,  largiore  gratia  liberatur,  ut  ad  eam  perducatur  ii- 
y,  bertatem  >  in  qua  peccare  non  poiTit.  „  ^  Sicut  eniitt 
prima  immortalitas  fuit,  quam  peccando  Adani  per- 
didit ,  poflTe  non  mori ,  novillima   erit ,  non  poffe 
mori  ;  ita  primum  liberum  arbitrium  pofle  non  pec- 
carc,  noviflinium  non  poflfe  peccare.    Sic  enim  erit 
inaminbilis  voluntas  pietatis,  &  dequitatis  ,   quomo- 
do  ell  felicitatis « . «  Erit  ergo  illius  Civitatis ,  &  una 
in  omnibus ,  &  infeparabilis  in  fingulis  voluntas  iiberai 
ab  omni  malo  liberata ,  &  impleta  omni  bono  >  fruens 
indeBcienter  aeternorum  jucunditate  gaudiorum ,  ob- 
lita  culparum ,  oblita  poenarum;  nec  tamen  ideo  fuat 

hbe^ 


De  Fidc,  &Symbol»^         '    sgr 

liberationis  oblita  «  uC  Liberatori  fuo  non  fit  grata » '  *  p. . 
Ibi  perficietur  :  t^acate  ,  &  videte ,  quonUm  ego  fum  ^"™'  ♦** 
DeHs..i  Ibi  vacabimus,  &  yidebimus  \  videbimus* 
&  amabimus;  amabimus ,  &  laudabimus.  £cce,  duod 
ericinfine  fine  fine*  Nam  quis  alius  nofter  eft  nnis  » 
nifi  per  venire  ad  Regnum ,  cu jus  nullus  eft  finis  „ ,» t 
Hiic  JanStis  AugufiinHS  libro  22.  de  Civitate  Det  f 
capite  ultitno.  , 

Nullum  unquam  in  beatificis  illisi  ac  retripiternis    Nulltsmifi 
adibus ,  vifione  fcilicet,  amore »  ac  laudibus  Dei>  bcadficis 
txdium  erit ,  quia  ttullus  in  earum  objedo  defcdus ,  J^^"*p^* 
nullus  tinis  erit»  Beati^  inquit  Propheta  >  qut  hahitant  ||""        * 
in  domo  tua  ^  Domine  ^  in  jsckla  f£culorum  laudabunt  ie^ 
M  Omnesvquibeati  dicuntur  in  terra>habentaliquid,<Ss 
n  agunt  aliquid.  Beatus  eft  homo  ille,  tot  prsdiis » tanta 
^  familia ,  tanto  auro ,  Sc  argento  h  habendo  beatus  dU  \ 

^,  citun  Beatus  eft » ad  illos  honores  pervenit,  ad  Pro» 
^  confulatum,  ad  Praefeduram ;  agendo  beatus  dicitur ) 
•,  ergo  aut  habendo ,  aut  agendo^  Unde  autem  ibi  bea« 
#,  ti  ?  quid  habitUri  ?  quid  aduri  ?  Beati ,  qui  habitant  itt 
»,  domo  tua.  Domum  tuam  fi  habuetis ,  pauper  es  { 
1,  domutii  Dei  fi  habueris  >  diVes  es^  In  domo  tua  ti« 
nmebis  latrones;  domui  Dei  murus  ipfe  Deus  e(b 
ii  Poflident  Jerufalem  cdeileitem  fine  angultia  >  fine 
n  preflfura  >  fine  diretfitate ,  &  divifione  iimitum } 
u  omnes  habent  eaiti  i  &  finguli  habent  totam.  Magnati 
i>iUdg  diVitiai;  Non  angvifiat  frater  fratrem,  nullaibi 
$i  indigentia  eH»  Quid  ergo  ibi  adluri  ?  In  fitcula  />& 
cuiorum  laudabunt  te^  j,  „  Hoc  erit  totum  negotiuni 
nofttutHi  line  defedu  AUeluja.  Non  vobis,  rratres, 
videatur  quafi  fafiidium  ibi  futurum ;  quia  fi  modo 
hoc  diu  dicatis ,  non  duratis,  ab  illo  gaudio  neceflitat 
TOfi  avertit.  £t  quia  non  tantum  delectat ,  quod  noit 
videtur,  fi  tanta  alacritate  in  ipfa  preflura,  &  fra« 
gilitate  carnis  laudamus,  quod  credimus  >  quomodo 
laudabimus,quod  videbimus?Cum  abforptafuerit  mors 
in  victoriam,  cum  mortale  hoc  induerit  immorcali-» 
tatem ,  nemo  dicet :  Diu  fteti  ^  diu  jejuna^i ,  diu  <i* 
gilavi«  Stabilitas  eoim  mogna  ibi»  &  ipfa  immortali* 

P  p  a  las 


^oa        Thepl*  Dog,  &  Moral.  I  Jb«  I. 

^  rufalem  Vifio  pacis  eft.   Differamus  omnes  laudet 

^pacisadillampatriampacis.  jbi  eam  olenius  ladda- 

^bimusyubi  eamplenius  habebimus-  Inchoatam  iQ 

^  nobis  fi  fic  amamus  ,  perfedlam  quomodo  lauda? 

^  bimus? 

Deaterum     Suaviffimam  iliam  pacem  nulla  turbabit  invidia; 

t);w.rni  nuj.  quamvis  multx  fiiit  in  eadem  gloria  manfiones  diverf» 

jnvjdia.       ^lyritatis  >  prq  dilparitate  meritorum ,  &  aiia  fit  clari- 

tasiblis,  alia  lunae  >  alia  ftellarum,  in  unius   ObjecK, 

quod  fummum  omnium »  &  fingulorum  honum  eft  % 

lcilicet  Dei  plena ,  ac  perfeda  pofieflione.  Id  egregie 

S.  Au^ufi,  explicat  Trad.  67.  in  Joannem.  „  „  Dcna- 

rius  quidem  ille  ( /nf/y/r )  xqualis  eft  ompibus*  quem 

patertamiljas  eis ,  qui  operati  funt  in  vinea  »  jubet  dari 

omnibus,  nonin  eo  difcernens  ,  qui  minos,  &  qui 

amplius  laborarent ;  quo  utique  denario  vita  fignifica- 

(ur  aeterna  ,  ubi  amplius  alio  nemo  vivit ,  quoniam 

Yivendi  non  eft  diveria  in  aeternitate  menfura*  Sed 

multae  manfiones  diverlas  meritorum  in  una  vita  aeter- 

na  lignificant  dignitates. .  ♦  Tanquam  ftellae  Sandi  di- 

verfas  manfiones,  diveriac  ciaritatis,  tanquani  in  ccclo, 

fortiuntur  in  Regno  ;  ted  propter  unum  denarium 

fiuilus  leparatur  a  Regno ;  atque  ita  Deus  erit  omnia 

in  omnibus,  ut  quoniam  Deus  charitas  eit,  per  charita- 

tem  fiat ,  ut  quod  habent  finguli  ^  commune  fit  omni- 

t)us.  Sicenimquifqueetiam  ipfehabet,  cum  amat  in 

altero,quod  ipfe  non  habet.  Non  erit  itaquealiqua 

invidia  imparjs  claritatis>quoniam  regnabic  in  omni* 

bus  unitas  charitatis ,, ,,.  Ardentiflima  charitate  mutuo 

fcamantfupernae  Jerufalembeatinimi  cives,  feque  ab 

aliis  fandis  concivibus  amari  certoiciunt,  pcrfpedum 

uniufcujufque  animum  habent ,  ejufque  erga  i'e  cha- 

ritatem  intuentur ,  acque  mutuum  illum  amorem  a^ter- 

ifium  fore^  ipiis  exploratum  eft« 

§.     III. 

^ffentialis  Beatitudo  in  viftone^  &poffeJJtone  Dei  fita  efl. 

Duo  bonorum  genera  divinarum  rerum  graviflimi 
Xradatores  efie  ftatuunt;  quorum  aJterum  aJ 

bea« 


peFide,gp  Symbol©.  $0% 

beatitudinis  naturam  pertinet;  alterum  ipfam  beatitii* 
dinem  conrequitur.  llla  eflentialia,  harc  acceflforia  bo^ 
pa  appellarunc  Acceflbria  funtgaudium,  gloria»  bo^  ^ 

nor,  pax,  imniort^litas,  (iaritas,  alidBque  dotes  cor- 
poris.  fiflentiale  vero  bonum ,  i|ve  efTentialis  beati* 
tudo,  ut  loquuntur  Theologi  >  in  Dd  viflone ,  & 
poirelTione  fita  e(t  H^c  efl  yita  aterna  (inquit  Cbri-  J^"*  '7* 
ilus)  at  LOgnofcunt  te  ^  folum  Deum  verum  ^  er  qutm 
tniftfli  ^efum  Chriflum.  Quam  rententiaip  S.  Joannes  h  Jo«n.  !• 
interpretari  videtur,  cum  ait:  Chariffminunc  filii  Dei 
fumus ,  &  nondum  apparuit^  quid  erimus ,  fcim^i ,  f«o« 
niam  cum  apparucrit,  fimilts  ei  erimus^  quoni^m  vide- 
bimus  eum  ficuti  efl.  Significat  enim  beatitudinem  ex 
jis  duobus  conflare ;  tum  quod  Deum  incuebimur , 
qiralis  in  natura  fua ,  ac  fubftantia  efl:  >  tum  quod  di- 
i^inae  eflentiaB  abfquc  ullo  medio  conjundi ,  Deifor^ 
ms^  ut  loquitur  S.  Thomas,  id  eft,  veluti  Dii  efBcie- 
nnir.  Quemadmodum  enim  ferrum  igni  admocum  it^ 
ignem  concipit ,  ut  tqtum  ignis  videatur ,  fervata  li- 
ctt  propria  fubUantia ;  fic  mens  angelica ,  &  humana, 
Deum  ut  in  fe  e(t  videntes ,  ita  Dititate  permeantur , 
^c  poflidentur  >  ita  amore  divino  inflammantur ,  ut 
qiiamvis  earum  natura  fervetur  incolumisi  nihil  aliud 
quani  Dcus  efle  videantur.  Undo  S.  Greg.  Naz^ian^^f^ 
ni4s  Oratione  15.  deeledtisloqucns  ait:  „„  Illosqui- 
^em  lux  omni  fermone  prasflantior  excipiet  y  &  San- 
&x ,  regiaeque  Trinitatis »  prius  jam ,  &  clarius  illu- 
minantis  ,  totamque  fe  cum  cota  mente  mifcentis  $ 
contemplatio ,  in  qua  ego  vel  fola  Regnum  coelorum 
Iiiaxima  ex  parte  pofitum  efle  cenfco  „  ». 

Summum  bonum,  proemiumque ,  quod  juflis  in  fa- 
cris  Litterispromittitur,  Vifio  Dei  elt.  Satiabor  (in-^I*-  '^* 
quit  Propheta  )  cum  apparutrit  gloria  tua. .  ^  Adimple^  *S'  JS*  •!• 
bii  me  Utitia  cum  vultu  tuo^.  •  In  lumine  tuo  vidtbi»  ' 
mus  lumen. . .  yidebitur  Deus  Deorum  in  Sicn.    Beati  %.^,i 
tnundo  corde  ( inquit  Chriftus  )  quoniam  ipfi  Deum  vi^  ^  ,j^* 
dibunt...  Angcli  corum  in  ccelis  ftmper  vident^  faciem 
Patris  mei.    £lifi  diligit  me ,  dihgetur  a  Patre  meo ,  Joxii.  14» 
^  ego  diligi^m  eum ,  &  mjnifciiabM  ei  mcipfum.     £t 
P  p  S  Apo* 


^2       TheoL  Dog.  &  MonL  Ub.  L 


Apoftolas  i.-ad  Cor.  13«  ViitmMs  mmc  fer  Jfrcdm 
in  mifm^i  tmM  oMiem  faeie  ad  ftdem.  Nne  cigpw* 
fco  cx  paric ;  cmuc  aMtem  cegnpfcam  ficmt  <^  cegmcm 
fmn.  Ex  aao  loco  Tri4eotiqi  Cdaciln  CatecfaiiaiQi 
ipolligit,  Dcooi  10  fimiiitadioe»  five  imagine  amfi 
|ion  videri  a  beatis ,  oaod  &  S.  Amgidh  &  OieMffd 
teffimooiis  confinnat.  Kt  certe  nalla  infimonim  fiqi- 
iitudiae  Ippcriora  perdpi  pQflTdot  •  neaue  ex  alicujoi 
rd  corpores  fimilitudiae  rdfpiritalis  eUencia,  &  Iwr 
ihntia  cognofd  poteft;  cam  pnefertim  necelTe  jficre- 
rum  fimilitudines  midus  concFetionis  haberc,  ma|^ 
que  fpirituales  eflfe,  quam  res  ipGis »  quas  meoti  re- 
pnerentaat .  &  exhibent  co^norcendas.  Q|ioaiam  ?crQ 
nrri  non  poleft  1  ut  alicujus  crcatie  rei  iimifiaidoi 
rque  pura ,  &  fpiritaiis ,  ac  Deus  ipre  eit ,  reperia- 
tur;  ita  fit,  ut  nuUa  fimilitudinc  divinam  cQentiaaii 
pert'ede,ut  in  fe  cft»  iqtelligere,  &  iiiCQeri poflimiii» 
Accedic ,  quod  res  omnes  creata^  certis  pericctioais 
teroiinis  circumfcribantur  ;  atOeus  iqfinitus  elt;  nr 
que  uilius  creacap  rei  finiilitudo  ejus  iuimenlicateoi  93- 

{)ere>  ejus  fummam  immaterialitatem  9  &  intelligibi- 
itatem  ( ut  ita  loquar )  aec^uare  potelt-  Omnts  limi- 
litudo  creata  exbibere  pote(t ,  quid  Deqs  non  lit  1 
non  vero  quid  fit ;  obfcurare  nohvg  illum  potclt,  noa 
illuminare  ;  obnubere  >  non  denudare.  Ueus  igitor 
non  pervicariam  fuiimaginem»  &  umbratilem  iimt- 
litudinem  a  Beatis  tenetur ,  &  videtur.  fed  fe  ipiuoi 
velut  fpunfum  fponfas  copqlat  folum  foli ,  abfque  m^ 
dio )  ablque  conciliatricula  fpecie;  incredibili  quodam 
modo  intelligentiam  noftram  altius  extollens  s  ut  ido- 
nei  ad  ejus  eflfentiam  contemplandam  reddamur. 
,,  „  Unigenitus  D^x  Filius ,  oui  eft  in  (iiiu  Patrisi 
divinitatis  naturam ,  atque  fuoftantiam  infonabiliter 
narrat ;  &  ideo  dignis ,  idoneifque  taato  confpeda 
oculis  invifibiliter  demonllrat  „„.  {inqun  j,  Augfift. 
Epi/loU  147.  aliaf  112. )„„Ha&c  oobis  contempla- 
tio  promittitur  adionum  omnium  finis  atque  2:ter- 
na  pcfrfeclio  gaudiorum  •  • .  *  Contemplatio  quippc 
merccs  clt  fidei »  cui  mer^cdi  per  fidcm  corda  mua« 

dan- 

I 


[i  BeFide  )&Symbolo#  ^i 

ri  fiantur  • . «  In  vifione  merces  tota  promittitur  di- 
li  ledionis ,  &  deliderii  nollri*  •  •  (n  iUa  coptepplatio?! 
r  pe  Dei  eft  finis  omnium  bonorum  adionum ,  &  re* 
i  quies  fempitern^  >  &  gaudium ,  quod  nunquam  au« 
}  feretur  a  nobis  »,»*  U^^uit  J«  AMgufi.  lib.  !•  deTrinU 

tatc  ,  cap.  8*  s.  &  10.  )  In  illa  contemplatione  Deui 
I  <:rit  omnia  in  omnibus ,  quia  nibil  ab  ilip  aliud  requi- 
,  retur  ,  fed  folo  ipfo  illultrad  ,  perfruique  fufficiet» 

Quam  ob  rem  ait  Proptieta :  Unam  pctH  a  Pomino »  Pfalm»  «^* 

Ifanc  requiram ,  iit  inhalitem  in  domo  Dcmini  omni^us 

4itb}is  vit4  fne4  >  Ht  vidcam  voli^ptt^pn  ponninu 

$•  IV- 

Detfs  videti  non  potefi ,  ttt  in  feeR^ah  hominfi  mor^ 

talem  vitam  agente.  ' 

Hoc  fiet,cum  venerit  Dominus,  &  illuminaverif 
pcculta  tenebrarum,  cum  tenebrae  mortalitatis  huiusj 
corruptionifque  tranfierint*  Tunc  erit  qiane  nollrum » 
ide  quo  in  Pfalmo  dicitur ;  Mane  ^Jlabo  tibi ,  &  vi^  ^^m.  j , 
4ebQ.  Nunc  perfeda  illa  Dei  contemplatio  efle  non 
poteft  >  quamdiu  gaudium  noftrum  in  fpe  eft.  Dnm  ^^^»  f* 
[umHS  in  corpore  >  peregrinamur  a  Domino.  Per  fidim 
enim  ambulamus ,  non  per  fpeciem.  Ideo  Dominus  ait : 
Exodi  93.  Non  videbit  me  bomo ,  &  vivet^  Et  Joan- 
nis  I.  dicitur»  Deum  nemo  vidit  untiuam.  £t  Chriftus  Jotn*  <- 
9it :  Non  quia  patrem  vidit  quifquam ,  nifi  is ,  qui.  efi 
a  Deo,hic  vidit  Patrem.  Apoilolus  item  i.  ad  Timo- 
theum  I.  Regi  (inquit)  faculorum  immortaUj  &  in^ 
vtfibiii  foli^Deo  honor  f  &  gloria  ,  Et  I.   ad  Timo- 
theum  6«  ^ut^  nuUus  hominum  vidit^fed  nec  videre    . 
poteli.  QusScripturae  loca  fignificant,  vel  Deum  io 
hac  mortali  vita  videri  non  pofle ,  ut  in  fe  eft ;  vel  ocu- 
]is  corporis  confpici  nufquam  pofle ;  vel  folfs  naturap  ^ 
viribus  neminem  hominem ,  vel  /Vngelum  divinam 
cfientiam  pofie  contemplari  ;  vel  denique  Deuma 
nulla  creata  inteliigentia  comprehendi  poflct 


$.  V. 


tell ,  in  loco  aliquo  lit ,  necdlc  elt ,  nec  Dcu 
fic  totus,  Tcd  minore  lui  parte  minorem  loi 
cupetj&majorc  majorcm  „ ,,.  Dcus  autem 
in  loco  exteofus,  fed  ubique  totus;  nec  hat> 
majores ,  &  minores ,  fed  fimpliciffimus  eft ,  i 
fummufque  Spiritus. 

CpHt  i4lt  ^*  nn  I^us  corporis  oculi  omnino  non 
cernere ,  nifi  corpora  >  quae  ab  eis  aliquo  lo 
vallo  feparata  funt ;  nam  fi  nullum  interval 
nec  ipfa  corpora  per  eos  videmus  „  i^.  Deus 
cum  ubique  fic,  nufquam  difiat» 

IbidenL  3-  )> »  Deus  charitas  eft  >  five  tanqoam  t 

ineSabiliter  exidendo » five  illam  nobis  per  I 
fuum  largiendo  »^«  Charitas  autem  corpoi 
lis  videri  non  poteft. 

Ipift.  147.  4*  M  t»  Cum  fit  aliqnid  noftrum  vifibile ,  fi 
corpus  >  aliquid  vero  invifibile ,  ficut  homo  i\ 
&  cum  optimum  noftri  >  hoc  eft ,  mens  »  atqi 
ligentia  invifibilis  fit  oculis  corporis  ;  quom 
quod  cft  melius  optimo  noftri ,  vifibile  eric 
noftro  „^?  Ideft.quomodo  Deus^qui  mc 
&  incomparabiliter  excellentior  mente  noft 
bilis  crit  oculis  corporis« 

Ipift.  92.  5.  Curfolisoculis,  non  etiamaiiis  lehfibu 
rum  paritcr  indulgreretur ,  ut  Deum  atdns 


De  Fide  &  Symbole;  4ds 

g.  Cum  apparuerit ,  fmiles  ei  erimus  ^  qu$niam  vi^  i.  Joaa.  f^ 
irhimus  eum  ftcuti  efi.  Inde  ergo  Yidebimus ,  unde  fi* 
miles  erimus*  Quis  autem  dementiflimus  dixerit^ 
corpore  nos  eflfe  ,  vel  futuros  efle  fimUes  Deo  ?  In 
intcriore  igitur  homine  ifta  fimilitudo  eft  >  adeoque 
Ss^  vifio  mentis  eft »  non  corporeorum  oculorum. 
Item :  yidemus  nunc  perfpeculum  m  dnigmate^  tunc  au^  i«  C«r.  i]* 
Um  faiie  ad  faciem.  Inde  ergo  vifiiri  fiimus  fiicie  ad 
faciem ,  unde  videmus  nunc  per  fpeculum  in  snigma* 
te.  Hoc  autem  utrumque  ihterioris  honSinis  munut 
eft  >  five  cum  in  ifta  peregrinatione  i  adhuc  per  fidem 
amblilatur  >  in  qua  utitur  ipeculo  >  &  asnigmate »  fiv« 
in  ilia  patria  >  cum  per  fpeciem  contemplabitur.  Pro 
qua  vifione  pofitum  tiX^facie  ad  facitm^ 

7.  Spintus  efl  Deus  ,•  &  eos  ^  qui  adorant  eum ,  in  j^^^  . 
Spiritu  i  &  veritate  oportet  adorare^  Siadorare  1  quan- 
to  magis  videre?  ,^,>  Quis  enim  audeat  afiirmare  Dei 
fubftantiam  corporaliter  videri  >  cum  eam  nolucrit  S.  Ausof^ 
corporaliter  adorari  „»?  ^P***  ^** 

Id  confirmat  S,  AugujL  Epift.  148.  ad  Fortunatianum 
Siccenfem  Epifcopum  teftimoniis  Sandorum  Athanam 
pi  y  Gregorii  NaKjanueni  >  Ambroffi  ^  &  Hieronymi. 

8«  Denique  ,,,,  Adhocfidecorda  noftra  mundan^ 
tur  y  quia  nobis  fidei  merces  vifio  Dei  promittitur* 
Quae  fi  per  corporis  oculos  erit ,  firuftra  ad  eam  per* 
cipiendam  Sandorum  animus  exercetur ;  immo  vero 
tam  perverfe  fentiens  animus  non  in  fe  exercetur ;  fed 
totus  in  carne  eft.  Ubi  enim  tenacius  habitabit »  & 
fixius ,  nifi  unde  fe  Deum  vifurum  efle  praefumit  „  »• 

Quod  igitur  ait  S.  Job :  In  carne  mea  vidcbo  Deum ,  Job-  *!•  *# 
non  fignificat ,  quod  oculis  corporis  Deum  vifurus 
eflTetifed  quod  ipfe  animai  &  corpore  redivivo,  & 
innovato  conftans  poft  refurredionem ,  Deum  eflet 
oculis  mentis  vifurus*  Qjioreiifif 

Propherx  vero,  &  Patnarchr^jquos  Deum  vidifle  r^^p^* 
Scriptura  facra  teftatur,  ut  Abraham  ,  Jacob>  Moy-  aT^IJljibuf!* 
fes,  Ifaias  >  vel  Deum ,  vel  Angelum  Dei  perfonam  dam  homu 
gerentem ,  in  fpecie  aliqua  corporea  ad  tempus  a&  ^l^"!  ^^ 
fumpta,  non  in  fuse  naturae  proprietate,  &  ficut  in  mortaHvita 

ie      Yifji  digatt: 


ftini  cele- 
ber  locus 
ixpUeatur. 


eo€       TheoU  Dogi  &  flloml,  Ub*  L 

fceft,  viderunt-  Uiide  tam  fnuldformiter  appai 
narratur ;  nam  (i  ipla  Natura  divinj  vi(a  eircr ,  m 
niiter  (emper  fe  Deus  ipils  arpedabilcm  prsebujircL 
Sandus  quidem   Auguii,  lib.  32,   rfe  Ov/r^w  £W 
eap.    39-  ratiocinationcm  quorumdam    Fbilafbpfa 
rum  merito    explodit  ,  qm  aflerrbanc  ,  itii 
afpefflu  IntelligibiHa  videri ,  &  fcnfu  corporis  fealjl 
iia,  id  e(l,  corporalia  ,  ut  nec  intcUigibtlia  pcrc 
pusi  nec  corporalia  per  feiplam  mens  valeat  inia^ 
dfi^m  raiio^fnutiQmm  ,  inquit  1  CiT  vera  rMiia  ^  0^  /Vi 
pbeiica  iniiit  au3Qrit.tti  Dubitafle  eHain   rjdetur 
^ugafi^  utrum  per  omnipotentiam  Creatoris  fieri 
fet,  aut  foret  aliquando,  uc  corpus  in  Ipiricum  , 
eculi  corporei  in  intelleduales  convcrtcrentur;  qb 
G  tieret  >  non  jam  corporis  oculis »  (ed  mcntjs  vti 
tur  Deus-  Atque  illa  fafla  hypotheO ,  ait  r   j,  „  Loni 
itaque  alterius  eruntpotenti^ ,  fiper  eos  vtdcbiturin' 
corporea  illa  Natura  »  quscnon  continetur  ioco  ,  ft 
ubique  tota  eft . . .  Vis  itaque  pr^pollentior  crit  oc 
lorum  illorum ,  non  ut  acrius  videant ,  quam  quidai 
perhibentur  videre  ferpentes  >  vel  aquil^ ;  (  quantalil 
^nim  acrimonia  cernendi  eadem  quoque  animatta 


iQCT^i 


De  Fidc,  & Symbolo*  '^ 

ftatim  atque  corporis  oculus  illa  intuetur ;  ita  &  mul- 
to  excelientius  oculi  Beatorum  admirabiles  Dei  cf&c^ 
tus  in  corporibus  innovatis »  &  gloriofis  videbuntt 
exquibusiiiensDeum  in  feipfo  videns,  ipfum  etiam 
videat  iri  aliis,  videat  in  coelo  nbvo  >  &  in  teirra  nova^ 
videat  in  omni ,  qusc  tunc  fuerit ,  creatura.  „  „  Quam- 
obrem  ( in^uit )  tieri  pbtell ,  valdeque  credibile  eft ,  fic 
nos  eflfe  vifuros  mundana  tunc  corpora  cceli  novi  $ 
&  terrs  novse  >  ut  Deum  ubique  prasfentem ,  &  uni^ 
verfa  etiam  corporalia  gubernantem ,  per  corpora » 
qusc  geflabimus  >  &  quac  confpiciemus  quaquaverfiim 
oculos  duxerimusi  clariflima  perfpicuitate  videamus; 
nonficutnuncinvifibiliaDei,  pered>  quae  fadla  funi 
intelledta  confpiciuntur  peir  fpeculum  in  asnigmate» 
&exparte;  fed  ficut  homines ,  inter  quos  viventes^ 
motufqiie  vitales  exerentes  Vivimus »  mox  ut  afpici- 
inus ,  non  credimus  viver^  ^  fed  videmus ;  cum  eo- 
rum  vitam  fine  corporibus  viderc  nequeamus ,  quaoi 
taiiien  in  eis  per  corpora  remota  omni  ambiguitate 
confpicimus ;  ita  quacunqtie  fpiritalia  illa  lumina  cor* 
porum  noflrorum  circumferemus  •  incorporeum 
Deum  omnia  regentem  etiamper  corpora  contue^ 
bitnuri 

5*    V  I* 

Mens  treata  divina  EJJehtid  Vifiohem  naturM  viribki 

c^nfeqki  non  poteflh  ' 

Vifionem  Dei ,  ut  in  fe  eft,  natura?  viribus  confequi 
nblla  menscreata  poted»  fed  neceif^ium  e(t  fpeciale 
l3ei  auxilium ,  quo  mens  ad  beatificde  illius  vifionis 
faftigiumevehatur,acin  ordine  fupernaturali  eonfti- 
tuta  roboretur.  Unde  S.  Augufi.  „  „  Quomodo  ani-  T^*-  ^V 
»  ma  ,  qusB  inferior  Deo  eft ,  id  quod  ipfa  inferius  eft ,  *"  ^°**' 
,3  id  eft  corpus ,  facit  vivere ;  fic  eamdem  animam  non 
j^facit  beate  vivere ;  nifi  quod  ipfa  anima  eft  fuperius  ^p^ 
Atque  etiam  hoc  (hifu  Fialm.  3^  fcriptum  eft :  In  lu^ 
mine  tuo  vidcbimus  lumen ;  hoc  eft ;  in  iUuliratione  Spim 
fitus  fdn6fi  gloriam  Patris  »  &  Filii  videbimus ,  ut  H. 
Bafilius  librd  de  SfintufanCto  cap.  iS^  &  S^  Gregoriui 
'       '  Nyfi 


60$         Theol  Dog.  5c  Moral  LiK  I-       1 

AjlffTius  ,   Oratione  in  fanftuni   Stephanum   ,  inte 
prt^t.intur.    Sed  quemadmodum  Spiritus  fanctus  Ju- 
Itorum  animas  iiihabitans,  eas  donis  fuisornat,  gO' 
tiiJinv]uc,  charitacem,  ac  caeteras  virtutes  iilis  infya- 
dit  ,  ut  fupeniiiturales  aduseliciant;  ita  beatas  meH' 
tes  ev<.hit  ,    ornat,  praemunit  fupernaturali   donOi 
quod  Lumcn  yion^  apptUatur:  cujus  necedjtatem  ki 
iJeiim  ,ut  in  fe  e(l  contuendum ,  ConcUiuni  Viei> 
ncnle  Ijnxit  contra  Hjtreticos,  ut  habetur  in  Cl:- 
nicntinj,  ^d   n\}itrum%  Tit,   dt^  H^raias^   ubi  Uitf! 
cuniplures  Begardorum ,  <Sc  Beguinarum  crrores  hic 
prolcnbitur:  „  Quaelibct  intelledualis  natura  in  frip& 
jj  iKituralicereit  beata^  tr  ^  Anima  noji  inLiis^t^t  tumioe 
„  L,Horia:;  iplani  elevante  ad  Deum  videndum,  Scctf 
„  beute  truendum  „.  Lumen  illud  donura  efTe  a  di* 
viiui  cUVntia  diverium,  quo  bcati  coUuftrantur,  uC 
iliLun  videant,  confirmari  poteft  S.  Akgkjlini  Tcrbis 
!ib- I,    dv  PtuMormn  meritii  ^  cap.  19.    ,;>  ^,   VerutO- 
tamen  {inqnii)  fi   percepto  baptifmate  de  hac  fiti 
enMt;raverit,  foluto  reatu.  cui  originaliter  erai  obao- 
xms ,  pLrHcietur  in  illo  lumine  veritatis,  quod  incooj- 
mutihjliter  Tnunens  in  aeternuin  julUficatos  proelentii 

I  De  Fide  &  Symbolo»  609 

hh^nditur  ^  fcientiis  c§mprehenfione  finititr;  (inquit  S.  Serm.  117^ 
ijttigkfiinMs.}  Rem  aliquam  coniprehendere,  cft  cam^Has  ?8.dc 
icx  coto  cognolcere,  &  cognitionc  clara,  atquc  di-ub   j^  di 
lftind:a  magnitudinem  illius  adaequarc'  Deum  igitur  civit  Dei» 
I  comprehendere »  eft  illius  agendi  vim  iniinitam,  &cap*i8. 
ii  omnipotentiam  plene,  ac  perfede  cognofcerC)  id  efl, 
I  Qon  lolum  creatas  res  omnes  ?  quas  funt ,  fuerunt,  ycI 
i  crunt,  fed  quxBb  ipfo  produci  poflfunt,  intelligentia 
I  caperc;  efFedis  enim  omnibus^  omnipotentiac  com« 
prehenfis,  ipfa  comprehenditur  omnipotentia  >  virtuf- 
que  &  magnitudo  Dei ;  ex  quo  fequitur  >  Deum  com- 
prehendi ,  quocum  unnm  eft  fua  virtus  ,  ac  magni- 
tudo.  Porro  cum  Dei  vis ,  &  omnipotentia » quas  Oeus 
ipfe  eH;,  qua  rerum  omniuni  futurarum,  &  poffi- 
bilium  caula  eft ,  infinita  ilt,  intelligentiacreataB  men- 
tis ,  quse  finita  ell ,  non  poteil  addequari.  Deum  com- 
prehendere  folus  Deus  potdt  Deum  nemo  vidit  «»• 
5#<fli»,  ficutfe  Deuseflenovit.  Sic  Deum  NhUhs  ho^  J^;  '♦ 
minum  vidtt^  fed  nec  videre  potefi.   Solus  Spiritus  omnia   J'  Cw,  z 
firutatur ,  etiam  profunda  Dei. . .  ^«1  Dei  funt^  nemo 
cognovit  ^  nift  Spiritus  Dei. 

Id  prseclare  S.  Epiphanius  explicat ,  HdBrefi  70.  ubi 
,>  Infinitum  Deum  ait  videri ,  non  ut  fc  habet  in  fefe 
yy  infinitum ;  fed  quomodo  capere  natura  poteil  ,^. 
Cluod  iubinde  duplici  fimilitudinc  eodem  pertinentc 
ficexplicat:  „„  Veluti  fiquisperanguftumforamen 
coelum  afpiciat ,  ac  dicat :  Video  coelum ,  non  uti- 
que  menti(^tur;  viJet  enim  revera  coelum.  Quod  ii 
quis  prudenter  ei  dicat :  Non  vidifti  coelum ,  ne- 
que  ifte  mentietur.  Tam  enim ,  qui  ait  vidifle  >  non 
mentitur  ,  quam  qui  ei  dicit .  non  ipfum  vidiiTe ,  vera 
loquitur.  Quippe  non  vidit  illius  exporredionem , 
neque  iatitudinem  ,,  „•  Subjicit  aliud  exemplum  ad 
rei  explicationem  aptilfimum :  „„  Sacpe  ( />^«iV  )  ac- 
cidit ,  nt  ex  alto  montis  vertice  mare  profpiciamus. 
Quod  fi  nos  illud  vidiffe  dicamus ,  non  mentiemur  ; 
neque  fi  contradixerit  aliquis ,  ac  vidiffe  nos  negaveric» 
non  ille  verum  dicet ;  propterea  quod  cum  homo  fit , 
4U0  illius  latitudQ  a  quo  altitudo  pertingat,  quamque 
Jom^  l  i;^q  altl 


6io       TheoL  Dog»  &  Moral.  Lib.  1. 

aki  fmt  voraginis  illius  receffus »  fcd  dcg  illius  tSt% 
pervidere  potett  „  jj*  Multo  minu^  Angelica  ,  ? c!  h^ 
niana  mens  Deum  perfcCtiQnuin  Uceanum  jotcUigfa 
tia  fua  metiri .  adxquaret  6c  campreheiiderc  po^ 
Jftk  1I4  forfiUn  ( inquit  S»  JobO  vcfligia  Dei  lomprcbcadit, 
&  ^fyue  ad  ptrf  Qurn  OmmpQUnnm  tcfinci  ?  Exalj^i 
ccelo  efi ,  &  qmdfadts  ?  Pt^fmdior  infeirno  ,  ^  umii  i^ 
nofccs  ?  Longior  terra  menfura  ejki ,  &  Urior  m.irr.  Hil 
*y.  JugiidiTwx  Sermonc  118  alias  38»  ^^  yct&a  Dmmm 
cap»3-  „„  De  Dco  loquimur,  {iuqmt)  quid  mirui 
fi  non  comprehendis  ?  Ii  cnini  comprehcndis ,  itoo  t 
Deus.  Sit  pia  cuntelTiu  ignorantiac  tnagis  quamtdi 
meraria  proienio  fcientise*  Attingerealiqunntumnicfl 
tc  Deuni  >  nwgna  beieitudo  eft;  comprehenderc  a 
tem ,  omnino  impollibilc,  • .  Eccc  dc  corponbiji  & 
mus  fubjacentibus  ocuHs  noftris  :  Non  itla  poflfHi 
comprehcndere  afpedu  ;  quis  ergo  oculis  cfl 
comprehenditUeiim?  Sutficit,  ut  atiingat,  G  ptini 
eltoculus*  Si  autfim  attingit  ^  tadu  quodam  atcin|j 
incorporeo »  &  fpiritali .  non  tamen  comprehendit 
&  hoc  li  puruseft.  Ethomo  fit  beatus  conttngendi 
cordcillud»  quodfemperbeatum  manet;  &ell  iUi 


^  t)e  FMe,  &Symljgld.  isii 

^  ptit  cr^ttirse  afttemperatam ,  &  Angeloruiri ,  Sandlo- 

^  rumquehominum  intelligentias  fefe  accomodantem » 

'  Clara ,  ac  pbrlpicua  cognitione  ab  Angelis  videri  nop 

'  negant»  de  quibus  fcriptdm  eft :  Angeli  e^trum  ih  cctlis  ^^  i|- 

'  femptr  vident  facitm  Hatris  mei  ^  qui  in  cloelis  efi.  QuaiU* 

auani  vilio  illa  cum  ea  cdmparata ,  qua  fe  ipfum  vi- 
et  Deus  y  &  totus  comprehenditur » hoc  eft  ^  omniai 
quasirieo  funt>  &  ab  eo  fiefi  doflunt»  petfede  ca- 
piuntur  i  accurata  i  claraque  viuo »  &  Contemplatid 
hon  iit  dppellafa  ab  illis  Patribus ,  quae  tdnlen  abfolutd 
fpedata  eft  clara ,  &  perfpicua  vifio  Dei  Situti  efl.  Sic 
ires  creatas ,  etii  vere  exterit  >  non  effe  tameh  ,  (i  cum 
Deo  coniporiantut ,  ^i  e/i ,  Propheta  aflerit  >  Omnes  Ifaiie  4«^" 
gentes  qaafi  n6n  fint  (  inquit )  fic  funt  ceram  to  i  &  quaft 
nihilum ,  &  inane  reputata  funt  ei. 

Qdod  fi  comptehenfiohis  tiomert  fumatur,  prout 
iignificat  aflecutionem  ejus  boni  >  qUod  pcrfecuti ,  & 
ad  adipifcendum  cotiati  antd  fumus,  fic  beati  Deum 
tomprehenduntjiveapprehendunt,  attingunt.  perfpi* 
tue  contuentur,  eOque  fruuntut.  Qud fenfu  verbum 
Comprehendere  ,in  Epiftola  ad  Phillpi  ufurpatur,  cap.  3^ 
JVon  quodjam  acteperim^  aut  j^am  perfeSlus  fim  \fequor  au^ 
ttmi  (i  quomoio  comprehendamjn  quo  &  comprehenfusfufd 
u  Chriffo  ^efuiFratres^ego  me  hon  arbitrbr  comptehendijfei 
Quo  in  loCofimilitudd  itieft  a  curfdribus  petitd,quoruM 
fcxempio  fe  ad  beataei  immorcalitatis  praemium  conten- 
dere  dieit  Apoftolus  i  &  eiatii  apptehedderd  conari^ 

S;    V  t  I  L 

ffujidrdfH  afiimiti  quihus  nihil  eluendum  fuperefi ;  Deum 
vident  j  ftatim  atque  corporibus  folut£  funt^ 

1.  Dognia  Fidci  eft ,  „  „  lllorum  Anlmas  •  qui  poft  S|*^*^"^|J 
^aptiima  fufceptum,  nullam  omnino  peccati  maculam  ^d^^ 
incurrerunt ;  illas  etiam ,  qux  poft  contraftam  pec- 
cati  maculam  >  vel  in  fuis  corporibus  ,  vel  eifdem 
exutse  corporibus  funt  purgatae ,  in  coelum  mox  rtf- 
cipi ,  &  intueri  clare  ipfum  Deum  trinum  &  unum  # 
iicuti  elt  j  pro  (ucnturum  tamen  diverfitate  alium  aliGT 

U^^  p©«*  i 


^^^j 


61  £        Theol  Dog.  &  Moral  Lib,  L 

perfc^Jliui  „  ^j»  Tta  docet  ,    ac   dcclarat  Concilium 
Florentinum  iti    dcfioitione  Fidci* 

Quod  quidem  Catholicse  Fidei  Dogma  verbo  Dei 
Dititur  ,  expreilis  nempe  b*  Piiuli  teftimaniis  2*  ad  Co- 
rint-  \*SiimMs  ,  in(\mt  f^^oftum  (i  ttrnjins  iamus  «o- 
(ira  hujui  habitdiiQms  diffalvatur  >  qmd  ^dific^ttomm  n 
Dca  habmiis  ,  domMm  mn  mmhfatijm  ,  ^rfriram  iH  ia* 
lis ,  &c^  Terreilris  domus  tioftra  corpus  eft ,  qua 
per  mortem  diirolutOianima  »domum  non  nianuta- 
dam  ^eternam  in  coelist  id  e(t  coeleftem  beatitudtneini 
fi  digna  Ot  f  Itatlm  coalcquitur*  Subdit  pauia  poll 
Apoftolus ;  ^t  fkmas  in  boc  tabernacma  ,  tn^cmijti, 
mas  gravati ,  cq  quod  mlumns  cxpoUari ,  ftd^Mpei  vrfiiri ; 
ut  abforbcdt^r ,  qnod  mortatecfi^  Mvitii* ,  »  Audcntts  fgt~ 
tur  fcmpcr  ^  &  jiicntct ,  quuniam  dam  fumm  in  CQrpcre, 
ptngrimmur  a  DQmina  j  (  Pcrfidcm  vnirn  ambtti^mus  ,  & 
mn  pcr  fpccicm : )  Audtmus  autem ,  &  bandm  veiktitJ» 
tcm  habtmus  magis  pcrcgriniri  4  tQrporc  ^  &  prajemt 
ijfe  ad  DQmtnum^  Id  eft ,  duo  funt  in  nobis  defideria, 
unum  naturae  ,  quo  feniper  iit  corpore ,  &  m  hoc 
tnundo  permanerc  vellcmus ,  nunquam  niori ;  alteium 
gratiae,  quo  Deum  videretCoque  trui  vcllemus.  Ve- 
rum,  quiaduni  fumus  in  corpore,  peregrinamur  a  Do- 
itiino.&  in  umbris  fidei  ambulantes  Dei  conipedu  frui* 
pro  ftatumortalis  hujufce  vitse  non  poftumus;  Juilii 
quorum  nomine  loquitur  Apoftolus  j  magis  uptanc 
peregrinari  a  corporcrid  eft»  e  vita  migrare,  ut  fta- 
tim  Dei  vilione  fruantur.  Certc  cum  in  hac  vita  pe- 
regrinemur  a  Domino ,  fed  non  a  corpore ;  &  futu* 
rum  fit,  ut  poft  rclurrertionem  nec  a  Domino»  oec 
a  corpore  peregrinemur  ?  aeceire  elLefte  aliquem  ani- 
mx  (tatum  arite  refurredionem ,  in  quo  peregrinetur 
a  corporci  ied  non  a  Domino>  fecundum  Apoftoli 
fententidQi*  Porro  nofi  eflet  hujulmodi  (tatus ,  nifi 
pioruni  animse  corpure  exutae  ,  ac  omnino  purgata? 
itatim  Deum  viderent  eoque  fruerentur.  Quam  bea 
titudinem  bono  Latroni ,  ftatim  atque  objiffec ,  Chri- 
itv.spTomii\t  ^  diQ^ns:  Hodie  mttttM  eris  tn  Farddffc, 
Hiuc  Apoltolus  curfus  ait  Xupio  difihivi  »  *d?"  cffc  m 

Cbrifi^ 


De  Fide,  &  SymboK  6i? 

Chfijlo,  Quid  vero  propcrabat  diflTolvi  t  fi  poft  refur* 
redionem  tantutn « &  non  (latim  poft  mortem  corpo- 
ris ,  Deo  fruiturus  er^t  ? 

11.  Perfeftam  tamen  ,  &  confummatam  Beatitudir    Perfeftam 
nem,  Jufti  non  confequuntur  ante   refurreSionem,  ^^^^^^ 
five  quod  naturali  cprporis  recipiendi  defiderio  ani-  titudinem 
mae  beats  quodammodo  retardentur .  ne  tanto  im-  Jufti  ance 
petu  feranturin  Deum*,  ut  S.  ^^«'^«^'niii  cenfet  lib.  ^^^"^^ 
1 2.  de  Genefi  ad  Litteram ,  cap^  3  ?.  five  quod  fine  COr-  non  confc^ 
pore  laborum  omnium ,  &  meritorum  commilitone ,  quentur. 
abfoluta ,  &  perfeda  illarum  felicitas  eflfe  non  valeat. 
Ideo  Martyrum  animas  S.  Joannes  vidit  fub  Altari ,  *P<>c.  1 
clamantes :  UfqHeqHo ,  Domine ,  fan&us ,  &  verus  nqn 
judicas  ,  &  non  vindicas  fanguintm  noflrum  dc  iis  ,  qui 
habitant  in  terra  7  Et  dutd  funt  illis  ftnguU  floU  alba , 
€2t  diSum  efl  iliis ,  ut  requiefcerent  adhuc  tempus  modi" 
€um  ,  donec  compleantur  confervi  eorum.  Vxdit  fub  altari  > 
fed  in  coelo ;  fub  altari ,  id  efl: ,  fub  Chrifto ,  fed  tamen 
cum  Chrifto  regnantes.  Datse  funt  illis  fingulae  fl:oId^ 
itola  pnma  efl  ftiicitas  i&  requies  animarum  ;  fecunda 
verOf  immortalitas ,  &  ^loria  corporum.  Primam  jam 
acceperunt  Sanfti ;  alteram  non  recipient  qupufque 
receperint  corpora.  Undc  &  S,  Paulu^  de  Patriarchis  &  Hcbr.  Mt 
Frophetis  ait :  tt  hi  omnes  tefiimonio  fideiprob^tti ,  non 
acceperunt  rcpromijjionem  ,  Dco  pro  nobis  melius  aliquid 
frovidentc  ,  ut  nonfinc  nobis  confbmmarntur.  Qupd  ac) 
perfeftam  ,  atque  confummatam  beatitudinem  referri 
verba  ipfa jndicant  „,,  Nec enim  praeftari decet inte- 
gram  beatitudinem ,  donec  fit  homo  intcger ,  cui  de- 
tur ,  nec  perfeflione  dpnari  Ecclefiam  iniperfeftam  „  „? 
(  inquit  S.  Bernardus^  Serin*  3.  in  Fefto  omniunj  San* 
clorum. ) 

Et  Sermonc  2.  „„  Animgc  fandae  ^inquit)  quas 
propria  Deus  infignivit  imagine ,  te  caro ,  defiderant ! 
Quas  redemit  proprio  fanguine  ,  te  expedlant !  Et 
jpfarum  finete  compleri  lastitia,  perfici  gloria  ,  con- 
fummari  beatitudo  non  poteft.  Adeo  fiquidem  vigef 
in  eis  defiderium  hoc  naturale ,  ut  necdum  tota  cmt 
rum  a^e^io  lib^re  pergat  in.Deum^  fcd  (ontrahatuf 


Sqi^  mas fidcUum ^efuqaoriim  Jnfinm 
Fidelifi  dc  depqrtfuri  9  atqqe  in  ep  coUocari  preqitur,  locbin  n 
fqnaervm  Regno  cpeloriun  didin^oi  ^  adt  ftatam'  di Verfuip  ab[ 
«oimas  de.  ^^^^  beadtqdine .  Qeiqtte  per&icua  vifione ,  &  fruis 


'0t4       ThepL  DQg.ftMond/Lib»l^ 

SuodammQdo  >&  mgsm  fiid^t  ^  dbm  iqcUnanCqr  dsi^  i 
deriQ  tui  • .  $\^t  iqacufa  ( i>f «'>  }  (unt  antf  throiinn) 
)    Dei ;  fine  macula » led  necdnm  Qne  rugii  ;  donec  ?ei 
niat  diei  cufniibiglqripfi^m  Chriftus  exbibe|)it  $cdifit 
fiam •  non  habenteiq  maculani » neqqe  riigsuQ  n^\ 
JB  ^^uSf     ni*  Nequis  verb  exiftiinet,  Ecdc^iq,  cqqi  kt^ 
Sqi^  i^^^^V°^^^^>)^^^^^  JnfimmAbrabm  PMtriMnikt 

Fidelifide 
fqnAerpm 
«oimas  de 

patur^^Ec-  tioqe  )nteU|gere.  ^nqs  enim  •  idemque  Ipcus  »  &  (ta^ 
fl^  tu« » nna  •  eademque  feUdta^  bieatarqm  animarnm  dh 
yerQs  nominibus  appcUaU  e^  >.^  appellatur  ab  iuxfe* 
fia :  np  Coclum ,  paradifiis,  regio  vifQruni » luxfiMh 
aa,  requies  ^terna;  locus  rcfiigefu ,  luds  >  &  pads« 
yita  «ternii  >  Sinus  Abrahas  &pt  Unde  S^Aim^iiun  1;- 
tro  2.  ^uMfiionMm  EvMgcticMntm/qap.  38,  ^  Sin«l 
^  Abrahas  ( inqnit )  reqnies  beatoruiq  pauperqm  i  quq- 
91  rum  eft  Regnpm  ccelorun^  >  in  quo  poft  hanc  vitam 
irecipiuntur  ^- £r  i«/^tf  :  „„  Sinus  Abrahacintelligitur 
fecretum  Patris  ,  quo  poft  Paftionem  refurgeRS  aT- 
fumptus  eft  Dominus^.  •  Ubt  etiamante  refurredto- 
nemJuftorumanimsvivuntcumDeo  ^^.  Denique 
quamvis  aliquando  (luduafte  vifus  fit  S^  jiitikfiin^ 
firca  locum  Abrah$  finu  fignjficatum ,  mlnime  tamq 
(lubitavit,  quin  eo  fignificaretur  locusquietis,  felid; 
latis  xternsc  >  in  quo  Juftorqm  animae  vifione  JM 
finte  ultimum  Judicii  djem  fruuntur.  Sic  enim  Ub.  % 
fonfcjjionum  ,  cap.  Jj.  de  Nebridio  atniQQ  fuoloqujtor: 
p  ,y  Et  nunp  ille  vivit  in  finn  Abraham.  Quidquid  Ulu4 
cft,qupd  illo  fignificatur  finu>  ibi  Nembridius  meus  vi- 
Vit  >  dulcis  amicus  meus ,  tuus  autem »  Domine  >  ad- 
pptivus  ex  liberto  filius,  ibi  vivit^  Nam  quis  aliui 
fali  animae  locus  ?  |bi  vivit ,  unde  me  multa  interror 
pbat  hpmuncipnem  inexpertum^  Jamnon  ponitau? 
rem  ad  os  mcum,  fed  fpjritale  os  ad  fontem  tuum, 
|K:  bitlit quantum  poteft  fapjentiam.pro  avidttate  fni 
fine  iine  felix  » ,y  £t  l/b.  4.  de  Anima,  &  ejus  OrigiQC^ 
^p.  if.  ^^  ^inufu  Abfiihse  {inqHi$)  inteiJj|re  remo- 


^  De  Fide ,  &  Symbolo,  ^i  f 

tao)  fecjem  quietis  ?  atquefecFctam,  ubi  eft  Abraham, 
&  ideo  Abrahae  didum  >  noR  quod  ipfius  tantum  fit 
fed  quod  ipfe  Pater  multarum  gentium  fit  pofitus » 
quibqs  eft  ad  imitandum  fidei  principatum  propofi-r 
tu8;  licutDeum  Abraham,  &  Deumlfaac,  &Deum 
Jacob,  fe  Deus  vocari  yol^it,  ciim  fit  inniimerabt?  • 
ii^m  Oeus,,,), 

§•    IX.     . 

Spiritales  fn$8HS  ex  pofiremo  Symboli  Articulo  foUigendl. 

1«  /^  um  Deus  vitam  ^ternam  diligentibus  fe  pracpa-  ^^  *^^^|' 
v-/  raveric  >  omnibus  ftudiis ,  ac  viribus  cniti  -  &  nam  pcrvcr 
contenderc  debemus »  ut  ipfam  confequamur.  Me-  niamus   ; 
dia  deberous  cligerc,  quas  nobis  Chriftus  praefcrip- •*'««"^» 
fit,  viam  fequi  >  quam  monftravit  >  mandata  Dei  fer-  ^     Chrifto 
vare :  ^i  vis  ad  vitam  ingredi ,  ferva  mandatd . ;   nihll  pncfcripta. 
npn  agerc,  nihii  non  pati  propter  Deum«    Omnis  ,  ».  Cor.j. 
qtii  in  ugone  consendft »  (  inquit  Apoftolus  )  ab  omuibus 
/f  abiUnet ;  &  illi  quidem  ,  ut  corruptibilem  coronam 
acapianty    nos   autem    incorruptam.     Quam  puden- 
dum ,  quod  homiiies  pro  temporalibus ,  periturirquo 
bonis  tot  diicrimina,  tot  labores  lubenter  fubeant» 
S^  pro  bonorum  seternorum  adeptione  vitaque  im^ 
mortali  ne  minimum  quidem  laborem  fubire  velint ! 
Diflcrentem  ea  de  re  S.  /iugufl.  Epift.  ad  Armemarium^ 
Sf,  Faulin^m  127,  alias  4?.  audiamus:  „  „  Labores 
(^inquit)  &  pericula,&  exitia  hujus tranfitoriae  vitae, 
£1  pro  eadcm  vita  quandoque  finienda  (nbeuntur,  ut 
xnors  ejus  pon  omnino  auferatur  ,  fed  paululum  dif^ 
feracur;  quanto  magis  pro  asterna  fubeunda  funt ,  ubi 
mortem  neg  natura  foiicite  cavet ,  nec  ignavia  tur? 
piter  timet  ,  nec  fapientia  fortiter  fuftinet  ?  Habeat 
igitur  te  vita  asterna  in  diiedloribus  fuis.  Nonne  cer- 
Dis .  hdBc  vita  miferabilis ,  &  egena ,  quam  vehemen? 
tfs  habeat>  quantumque  fibi  obiiget  amatorcs  fuos? 
Qiii  tamen  periculo  ejus  faepe  turbati  .  citius  eam 
fimunt,  eo  ipfo,  quo  finire  formidant,  &  mortem  > 
dum  declin9n( »  aceelerant  1  velufi  fi  quiiquum  fiuviq 
0,4  4  Wt 


^i^     TheqL  Dog.  &  Moral  Lib^  L 

rapiendus  irruat ,  latronem ,  beftiamve  fiigiendo  ?  Ja- 

dant  in  mare  tempeftate  fseviente  aliquando  &  ali- 

menta,  &  utvifant,  projiciunt  >unde  vivunt^  ne  dco 

finiatur;  quod  vel  in  labore  vivitur.  Quantis  labori* 

bus  agitur,  ut  longioretemporelaboretur,  &  mors 

cum  impendere  coeperit,  ideo  cavetur,  utdiutins  d- 

meatur?  Nam  inter  tot  cafus  fragiljtatis  bumana^» 

quam  multae  mortes  timentur,  quarum  certe  una  cum 

venerit  >  refUt  cxteras  non  timeri ;  &  tamen  fiigitur 

una ,  ut  omnes  timeantur.  Quibus  cruciantur  dolori- 

bus>qui  curantur  amedicis>  &  fecantur?  Nunquid 

ut  non  moriantur  ?  Sed  ut  aliquanto  ferius  morian- 

tur.  Multi  cruciatus  fufcipiuntur  certi ,  ut  pauci  dies 

adjiciantur  ingerti ;  &  nonnunquam  ipfis  doloribus 

vidi  continuo  moriuntur  >  quos  mortis  timore  fufci- 

piunc ;  8f  cum  omnino  non  eligant  vitam  finire ,  ne 

doMnt  y  fed  dolere  tae  finiant ,  accidit  eis »  ut  do« 

leant>  &  finiant  ;  non  folum  quia  &  fanati  utique 

vitani  finiunt  poft  dolores ,  quac  tantis  poenis  com- 

parata  nec  fempiterna  efle  poteft ,  quia  mortalis  eft; 

nec  diuturna,  quia  tota  brevis  eft;  nec  de  ipfo  brcvi 

fpatio  fui  lecura ,  quia  femper  incerta  efl ;  verum  etiam, 

€)uod  aliquando  eam  dolore  finierunt,  quam  ne  fini- 

rent ,  dolere  voluerunt.   Habet  etiam  hoc  magnum 

nialum,  ac  vehementer  cxecrandum,  &  horrendum 

nimius  amor  vitae  iftius ,  quod  mulci,  dum  volunt  paulo 

diutius  vivcre,  graviter  ofFendunt  Deum,  apud  quera 

cft  fons  vitae.  Atque  ita  dum  ab  eis  fruftra ,  qui  ne- 

cellario  futurus  eft,  vitae  finis  metuitur ,  illinc  prohi- 

bentur ,  ubi  fine  fine  vivitur»  Huc  accedit,  qma  vita 

niifera,  etiam  fi  poffet  effe  perpetua ,  nullo  modo  beatae 

vitac  etiam  breviffimas  comparanda  eft;  &  tamen  ilti 

anijiido  milcrrimam ,  atque  breviffimam,  perdunt  bea- 

tiflimam ,  ac  fempiternam  ;  cum  in  hac  ipfa ,  quara 

piale  diligunt,  hoc  velint,  quod  in  altera  perdunt; 

quia  utique  in  iita  nec  miferiam  diligunt,  nam  beati 

cUe  volunc;  nec  brevitatem,  nam  eam  finiri  nolunt; 

tantum  quia  vita  dl ,  fic  amatur « ut  faepe  propter  eara 

^  lig^t  mircratp  ^  Sc  breveia  )  beata  »  &  fempiterna 

aaiit« 


Dc  Fide ,  &  SymboK  ^17 

amittatun  His  deflderatis  >  quid  magnum  vita  seterna 
jubet  amatoribus  fuis,  cum  te  jubet  lic  amari ,  quem* 
admodum  ha^  amatur  a  fuis?  An  vero  dignum  eft, 
yei  ferendum » cum  contemnuntur  omniai  quas  aman- 
tur  in  mundo »  ut  vita  poft  paululum  iinienda ,  faL? 
tem  ipfum  paululum  teneatur  in  mundo  s  &  non  con* 
temnitur  mundus,  ut  obtineatur  vita,  quse^fine  iine 
apud  ilium  elt ,  per  quem  fadus  eft  mundus  ,,  „  ? 

Dominum  audiamus ,  qui  nobis  yitam  fummo  ar- 
dore  defiderandam  fideliflime  pollicetur^  velut  in  to- 
tius  mundi  concione  clamantem:  Veniteadme  omnes^  Mtttlu  n. 
ijui  laboratis ,  &  onerati  ejiis^  &  ego  reficiam  vos»  Tol* 
litc  jugum  mtum  fuper  vos ,  &  difcite  a  me  ,  ^uia  mitis 
fum ,  cr  humilis  corde ,  &  invenietis  requiem  animabus 
^eflris^  ^ugum  enim  meum  fuave  e/i ,  &  onus  meum  leve^ 
H«ec  dilciplina  piae  humiiitati^ ,  ventofam ,  &  turbi* 
dam  cupiditatem,  aviditatem  rerum  extra  nofl:ram 
poteftatem  conftitutarum ,  pelUt  ex  animo.  „  „  Ibi  fyjj^lSf" 
enim  labor ,  ubi  multa  quaeruntur  >  &  diliguntur  ; 
guibus  adipifcendis  >  atque  retinendis  voluntas  non 
latis  eft ,  quia  confequentem  non  babet  fecultatem. 
Julta  vero  vita,  cum  voluntas  adeft ,  quia  eamJpfam 
plene  velle,  juftitia  eft;  nec  plus  aliquid  perficienda 
juititia ,  quam  perfedtam  voluntatem  requirit.  Vide, 
ij  labor  eft ,  ubi  velle  fatis  eft.   Unde  divinitus  didlum 
eft;  f^ax  in  terra  hominibus  bona  votuntatis.  Ubipax,      **  ** 
ibi  .requies ,  ibi  finis  appetendi ,  &  nulla  caufa  labo- 
randi.  Sed  haec  voluntas ,  ut  plena  fit ,  oportet ,  ut 
fana  fit*  Erit  autem  fana,  fi  Medicum  non  refugiat, 
cujus  folius  gratia  fanari  potelt  a  morbo  defiderio* 
rum  noxiorum*  Ipfe  eft  ergo  medicus ,  qui  clamat : 
yemte  ad  me  omnes  ,  qui  laboratis»    Divitiae  fi  dili- 
guntur,'  ibi  ferventur ,  ubi  pcrirc  non  poflTunt   Ho- 
nor,  fi  diligitur,  illic  habeatur,  ubi  nemo  indignus 
honoratur.  Salus  fi  diligitur,  ibi  adipifcenda  defide* 
retur ,  ubi  adepta  nibil  timetur.  Vita  fi  diligitur ,  ibi 
acquiratur ,  ubi  nulla  morte  finitur  „  „.  Proh  pudor ! 
]n  via  Dti  faciliora»  &  utilia  ignava  formidine  f«- 
giuntur ;  in  via  fasculi  duriora ,  &  fterilia  scrumnofb 


fttnc 


Et  ibi  quid  non  tragile 
3,  per  quot  pericula  p 
3,  lum  ?  Et  quando  ifti 
55  voluero ,  ccce  nunc  f 

CoiTridefafu      II.  Si  qnid  vcro  prc 
jjumquanu  ftjani  gcflerint,  confi( 

tria,  i  ci.  feratur,  cjuae  veteres  ! 

▼itttc  IRk^.  civitate  gcflerunt*  „  „ 
jtugHfi.  libro  y.  de  Ci 
jjtcrna .  coeleftique  Pa 
libct  jucunda  blandin' 
temporali ,  atque  terre 
dere  ,  quod  illa  facere 
^cilius  eft  filios  interi 
cicndum  eft ,  ca  ,  qi 
tur,atque  fervanda  , 
exiftat  tentatio ,  quae 
compellat ,  amittere. 
noftros  1  non  divitiae 
ventibus  amittendse ,  a 
cimus,  vel  forte  a  qi 
Dcus  felices  facit ,  qi 
Si  pro  libertate  moriti 


DcFide,&SymboIo*  61^ 

nio  rege  >  fed  a  dasmonibus ,  &  dasmonum  principe  ^ 
pon  tilii  occictuntur » fed  Cbrifti  pauperes  inter  filio$ 
computantur  ? . « .  Si  Furius  Camillus  etiam  ingratan^ 
i^atrjam ,  a  cujus  cervicibus  acerrimorum  hollium  ju-? 
gum  depulerat ,  d^mnatufque  ab  semulis  fuerat ,  a  Ga|- 
fis  iterum  lib^ravit ,  quia  non  habebat  potiorem  ubi 
polTet  viveKe  gloriofus,  curextoUatur  » velut  gran(le 
aliquid  feqerit  f  quifortein£cclefiaab  inimicis  carnar 
libus  graviflfimam  exhonorationis  paflfus  injuriamt 
pon  fe  ad  ejus  hoftes  haeceticps  tranftulit ,  9Ut  aliquan^ 
|:ontraiIlam  ipfe  hq^refim  condidit ,  fed  eam  potius» 
quantum  vaiuit,  ab  haereticorum  pernicioljfllima  pra? 
yitate  defendit>  cumalia  non  fit,  non  ubi  vivatifr  iq 
hominum  gloria  ,  fed  ubi  vita  acquiratur  aeterna  ? 
$i  Mutius  >  ut  cum  Porfi^nna  rcge  pax  fieret  ,  qui 
gravifliimo  beilo  Romanos  premebat  >  quia  Porfen- 
pam  iplum  occidere  non  potuit ,  &  pro  eo  alteruni 
^eceptus  occidit ,  in  ardentem  aram  ante  oculos  eju$ 
dexteram  ei^tendit .  f  .  Quis  Regno  cpelorum,impur 
^acurus  eft  merita  fua,  fi  pro  illo  pon  unam  manum, 
nequehoc  fibi  ultro  facien$,  fed  perfequente  aliquq 

f)atiens,  totum  fiammis  corpus  impenderit?.  ••  S( 
eoccidendos  certisverbis  quodammodo  confecran- 
tes  Uecii  devoverunt  >  ut  illis  cadentibus ,  &  irani 
Pcorum  fanguine  fyio  placantibus  Romanus  liberare- 
tur  exercitus ;  nullo  modq.  fuperbient  faildi  Marty- 
res  canquam  dignum  aliquid  pro  illius  Patriae  partici- 
patione  fecerint ,  ubi  aeterna  eft,  &  vera  felicitas ,  Q 
ufque  ad  fui  fapguinis  elFufionem ,  non  folum  fups  fra-- 
^res ,  pro  quibus  fundebatur ,  verum  &  ipfos  inimicos » 
^  quibus  fundebatur  ,  ficut  eis  praeceptum  eft  » 
fiiligentes  ,  charit|tis  fide  ,  &  fidei  cbaritate  cer- 
^arunt  ?  .  •  •  Quomodo  autem  fe  audebit  extollere  de 
TQluntaria  paupertate  Chridianus  ,  ut  in  hujus  vitas 
peregrinatione  expeditior  ambulet  viam,quae  perdqcit 
^d  F^triam,ubi  veraedivitias  ipfe  Deus  eil)  cum  au- 
jf)ia( .  vel  legat  L.  Valerium ,  qui  in  fuo  defundlus  eft 
Confulatu,  ufque  adeofuilTepauperem  ,  ut  nummis  i 
jPppulo  collatis  ejus  fepultura  ^iiraretur?^  Aut  quiii' 


K 


6z^       Tlieol  Dog.  &  Moral.  Lib.  L      ^ 

fc  magnum  reciflTe  praedicabit  *  qood  nullo  pracmi© 

niiindi  hujus  fucrit  ab  acternsE  illius  Patri^  focietate 

feduflus  ,  cum  Fabricium  didicerit  tantis  muneribus 

Pyrrhi  Regis  Epirotarum,  promifla  etiam  quartapar- 

te  Regni  j  a  Romana  civitate  non  potuilte  divelli, 

ibique  in  fua  paupertate  privatum  manerc  maluifle  5,  ^- 

Per  angullam  viam  incfdendum  effc  meminerimus  , 

quae  ducitad  vitam;  Regnum  cgcloruai  vioipati,  3t 

viotentos,  id  ell)  qui  praviscupiditatibus  fuis  vim  in* 

^^  i"?  fcrunt,  iliud  rapere  ,  jus  ad  illud  duntaxat  haberc 

*Lm2fter-  ^^^f^^^^  jpiritH  ^  humtles,  Deum  trmentes,  a  pra?o 

iiam-  rerum  ,  opuraque  terrenarum  afFedu  expeditos ,  qui- 

Platth.  s.    ijyj  uotj  dominatur  avaritia  ,  qui  habent  tanquam 

•  non  habentes ,  &  qui  utuntur  hoc  mundo  tanquam 

non  utantur  Jus  ad  illud  habcrccogitemus  ,  qui  Chri- 

fti  manfuetudincm  imitantur  i  qui  rixas  fugiunt ,  qui 

non  r«Gftunt  maiis,&  improbis,  3  quibus  vexanturt 

fed  vincunt  in  bouo  malum  ,  qui  pro  terrenis  ,  & 

temporalibus  rcbus   non  altercantur»    Bran  mitcs , 

FEilm*  141,  qaoniam  ipfi  papdebmt  rerram  ;  de  qua  Prophcta  :  Tm  eh 

inquit ,  fpe^  mra ,  pQrtio  mea  in  terra  mventium»  Jus  ad 

Rfgnum  coelorum  habent ,  qui  vitam  in  ludu  >  lacry* 

mis ,  &  tribulationibus  proptcr  Deum  tranfigunt ,  qui 

etfi  nonnuUa  maefiitia  alHciantur  propter  amiirionem 

eorum  ^quae  ipGs  chara  erantin  hoc  mundo  *  a  Dd 

tamen  amore ,  &  obfequio  propterea  non  diveiluntur^ 

immo  Deo  firmius,  &  ardentius  adhEcrcnt ;   qui  lu- 

gent   amiiFum  a  fe  ,  vel  ab   aliis  Dcum  ,  ^  trines 

funt  ca  triititia  1  quse  Pmtitentiam  in  faiutem  operatMr, 

», Cor.  7-   Trillitia  illorum  vertetur  in  gaudium,&  ab  eorura 

ocuhs  omnem  iacrymam  Deus  abftcrget ;  temporalep* 

que  Isetitiam »  &  profpcritatcm  amiltentes ,  aetcrna  per- 

trucntur.  Bt  mi  j  <^m  l^gcnt  >  ^uoniam  ipfi  confoUbuntHr. 

Jus  ad  vitam  seternam  habent  amatores  veri ,  &  in- 

concufii  boni,  legis  aeternsei  ac  vcritatis,  quge  Deui 

cft;  qui  a   mandatorum  Dci  fideli  obfcrvantia,  &i 

ifharitaceChrini  nuUismundi  blandimcntis^  promifiisi 

§L  illecebris  3  nullis  terrenis  minis>  &  perfecutionibus 

ibdHUfiolTunt,  »divilli;  quorum  G^m  rfi^  u\h- 

piaat 


i^ 


\^l  Dc  Fide,  &  Symbolo*  ^ai 

2J|^6iant  voluntatcm  Patris  fui  ^  qni  in  cctlis  efi^  quae  eft 
j^^era  juftitia  »  qui  aqiMtn  illam  fitiunt^  de  qua  qui  bi- Jofti^4.  i4|^ 
gjberit»  fict  in  co  fons  aqua  falientts  in  vitam  ^ttrnami 
qgfiiui  gaudium  de  veris  bonis  defiderant ,  &  amorem 
^a  terrenis ,  &  temporalibus  avertunt.  Beati  ^  qni  tfn^ 
^ti^nt ,  &  fitiunt  jufiitiam  quoniam  ipfi  faturabuntur^ 
j^  Jus  ad  aeternam  beatitudinem  habent  >  qui  funt  mife^  ^ 

Qiricordes,  ficut  Pater  coeleitis  mifericors  eft;  qui  6x* 
■^  mittunt  aliis ,  ficut  ipfi  fibi  dimitti  volunt ;  qui  ad- 
^;  juvantaiios>  in  quibus  poflfunt,  ficutfe»  inquo  non 
i- pofiunt,  cupiunt  adjuvari ;  qui  bcneficiemia  9  &  conu 
l^  munionis  non  oblivifcuntur  >  eleemofynis  velut  hofliis 
g  Deum  promereri  fatagentes.  Illis  ita  rependitur »  uC 
j  dc  mileria  liberentur :  Beati  mifericordes ,  quomam  ipfi 
•  mifericordiam  confequtntur.  Jus  ad  coeleftem  beatitu* 
^  dincm  habent  mundi  corde ,  qui  in  fimplicitate  cor- 
^  dis  Deum  quxrunc ,  qui  frequenti  facramentorum  ufu  # 
g  affidua  oratione,  &  bonis  operibus  animam  purgant  * 
^  ut  videndo  Deo  praeparentur  >  quorum  converlatio 
.f  in  coelis  efts  quorum  non  folum  opera,  fed  intentio 
i  reda  eft ;  qui  Deo  non  ferviunt  nifi  propter  Deum ; 
l    vereque  dicere  pofiunt :  ^id  enim  mihi  eft  in  ccslo ,  Ffat  7i««i* 

&  a  te  quid  volui  fuper  terram»^  •  Deus  cordis  mei^ 

^    CJT  pars  mea  Deus  in  dternum^  De  his  dixit  Chriftus : 

Beati  mundo  corde ,  quoniam  ipfi  Deum  vidtbunt^  Jui 

.    ad  vitam  aeternam  habent  homines  Pacifici^  quoniam 

'.    filii  Dei  vocabuntur,  Si  filii  &  ha&redes  haereditatis  in* 

corruptibilis »  &  incontaminatae ,  in  coelis  repofitae, 

hasredes  Regni  ab  aeterno  ipfis  parati*  PacifiQi  auteoi 

in  fe  ipfis  funt    qui  omnes  animi  fui  motus  compo<- 

nentes ,  &  fubjicientes  rationi ,  id  eft ,  menti  &  lpi« 

ritui,  carnalefque  concupifcentias  habentesedomitas^ 

iiunt  Regnura  Dei  ^  in  quo  ita  funt  ordinata  omnia » 

ut  id  >  quod  eft  in  homine  praecipuum  >  &  excellens » 

hoc  caeteris  imperet  >  quae  funt  nobis ,  beftiifque  com^ 

munia ;  atque  idipfum  quod  excellit  in  homine ,  id 

eft  >  mens ,  &  ratio  ,  fubjiciatur  potiori ,  quod  eft  ipfa 

Veritas  unigenitus  Filius  Dei*  Neque  enim  imperarc 

^  inferioribuspoteft,  nifi  fuperiori  fe  ipfa  iubjiciat*.  Jui 

dcni- 


fblm. 


IIqiil  f* 


Iib.de  Scr. 


ffiil&i). 


tfi2       Theoi.  Dog-  &  MoraL  Lib.  L 

deniqiie  ad  vitamxternam  habcnt.  Sju  ptrftttnknm 
patiHtitHv  prQpnr  jnfhtUm^  idell,  qai  omncs  exirin- 
recus  ilhitas  molellias  pro  veritate>  &  jullitia  sequj- 
niniiter  (altinent*  Animadvertat  igitar  quifquis  dcii* 
cias  hujus  isculi ,  &  lacuUates  rerum  temporalium 
quaerit  in  nomine  Chrilliano  *  intrinlecus  etre  btati* 
tudinem  noltram*  Unde  Propheta  ait  ;  Omnif  gUtu 
rjiit  fiit£  Ktpi  ab  ttttus.  Nam  cxtrin(ecus  malcdidai 
&  perlecutiones  p  &  detradationes  promittuntur ,  dc 
quibus  tamtn  magna  merces  eil  in  cceti^  repolita  iis^ 
qui  gloriantur  in  tribubtionibus :  Scuttus^  qmjdiri, 
iniidtiu  p4ttmtiatt$  open^tttr ,  paHtmi^  aufem  prottati^'^ 
tttm ,  prub^tio  verc  fp^m »  fpei  autcm  nm  conftnUit ,  ^«14 
ih^tritas  Dei  diff^nfs  rjl  in  tufdibm  neflrn  ^  p^r  Sptri^ 
tum  fanBnm^  ^ii  diius  tji  nt^bis^  Non  enim  illa  perpeti 
fruduofum  elt ,  fed  ttta  pro  Cbnlli  nomine  non  fo- 
Jum  acquo  anttno ,  fed  etiam  cum  exullatione  iule« 
rarc*  Unde ,  nec  hseretici ,  nec  fchifmatici  >  cjui  multi 
interdum  patiuntur  >  sternam  Beatitudinem  confeqdi 
poirunt ,  quia  non  patiuntur  illa  propter  jullinani, 
Nam  ,>  Ubi  lana  fides  non  eft,  non  poteft  efle  lufh- 
,,  tia,  quia  Jullus  ex  fidc  vivit.  Ubi  cbarita^  non  eftj 
5,  non  potcft  effejuflitia;  dile<aiocnim  proximi  ma* 
,>  lum  non  operatur  ,j,  Nol  vero  >  qui  per  Dei  gra* 
tiam  Chriftiani  Catholici  lumus ,  fi  quid  propter  DcuiB 
patimur  >  beatos  nos  exiftimcmus :  /^  efnm  ^  qttod  i$ 
pr^ftnti  eji  momcntJtieumy  t^  kve  tribklari^ms  nojir^^ 
fnpra  mudum  m  fHblimitate  dttrnttm  gloriM  pQnitis  Qft' 
rdturin  nobis^  non  CQntemplantibus  nubis  ^  qHm-videtttur^ 
Jed  qui£  non  videntun  ^h^m  enim  vidctieur ,  temporAii 
funt ;  qk£  atittm  non  videntur  ^  Mterna  fnnr^  Eamus  igi* 
tur  de  virtutc  in  virtutem ,  ut  videamus  Deum  DccK 
rum  in  Sion»  qui  bonis  setcrnis  Non  privabii  eos,  fti 
Mmbuiant  in  innocemia^  Mifericordiam  ,  &  ^^ueritaieu 
tlitigit  Deus  ;  grati^m  ^  &  ghriam  dabit  Dormmt^ 
^  Mifericordiam  diligit  ,  qua  mihi  primo  fubvrnit; 
^  verit^em  diligit ,  ut  credenti  det ,  quod  promili^ 
^  Donator  eji  indktgemi,f  ^  Hebitor  rorotm^  Undc  debi- 
^  tor  ?  Cui  debet  aliquid  Deus  ?  Videmus  ,  qnia  trnn 

^  tucn 


De  Fide  &  Symbolo.,  tfzj 

^  euiii  debitorem  Paulus  >  confecutus  mirericordiatn  t  ^ 
^  exigens  veritatcm  2  Bonum  rmtfjntiiecrtavi ,( inquit)  «•  Tim,4,j; 
^  pdem  jervaviidt  reliqHO  repofita  eft  mihi  coroMJHHtuai 
^  H^am  rcddet  mihi  Dominus  in  iUa  die  Jkjius  Hfudex. 
^  Quid  tibi  reddet,  nifi  quod  dbi  debct  ?  Unde  tibi 
i,  debet  ?Cluid  ci  dcdilti  ?  ^uis  prior  dedit  iUi ,  &  rr-  Hom,  in 
tnbkcturti  ?  Debitoreoi  Dominus  ipfc  fe  fecit  ,non  1$. 
accipiehdo » fed  promittendo.  A/on  ei  diciiHr  i  Redde  ^ 
•  quod  acupi/tiy  fed  ^  Redde  ,  qnod  promiftjli.  iilc,  qui 
praerogavit  mifericordiam  ,  negarc  poterit  debitum  ?  1 

Mifcncotdiam ,  ^  veritatem  diiigit  Dtus ;  gratiam ,  ^ 
gloriam  dabtt  Dominusi   Quam  gratiam  »  nifi  de  qua  i.  Cor.  is^ 
Apoftolus  dixit:  GratiaDeiJumid  ^qHodfnmJ  Quam  *•• 
gloriam ,  uifi  de  qua  ipfe  aitz  Rcpofita  efimihi  corona 
jufimal  .  / 

IIL  Si  vitam  xternatai  verc  ctcdimus  »  hic  fupcr  Ad  coel^i 
flumina  Babylonis  gcmere  debemus  ,  dum  rccorda-  ^fj"  ^*" 
mur  Sion  >  ut  peregrmi  gemere  »  ad  coeleltem  pa-  fpirandorii^ 
triam  fuipirare*  £t  fi  corpus  noftrum  adhuc  in  Baby- 
lonia  tenetur ,  cor  noftrum  ad  Jerufalem  praemitu- 
tur.  ,>^,  Qui  non  gemit  ut  pcregrinus  >  non  gaude- 
bit  ut  civis ;  quia  dciiderium  non  eft  in  iilo^  ( in(\Hit 
S.  Ak^uJuEndimiiont  inPlalm.  i4g.)Cui  percgrina^ 
tio  dulcis  cft ,  non  amat  patriam  ;  fi  duicis  eft  patria » 
.  amara  eft  percgrinatio  ;  fi  amara  peregrinatiQ  >  tota 
die  tribulatio.  Quando  non  cft  tribuiatio  ?  Quando 
in  patria  dciedatio.  *•  Sed  abundant  omnia  ?  Abun-' 
dent  omnia »  vide  >  fi  fccurus  es  »  quia  non  pereunt 
^omnia  ••  Poftremo  fint  copiac  7  rcdundet  affluentia 
hujus  faeculi ,  detur  fecuritas  >  quod  non  pereant*  Di- 
cat  Deus  deluper  :£ternus  in  his  cris,  seterna  tecutn 
erunt  ifta ,  fed  &cicm  meam  non  videbis.  Nemo  car- 
nemconlulat>  fpiritum  confulite ;  rcfpondeat  vobis 
cor  veftrum ;  refpondcat  fides  >  fpes»  charitas>  quaein 
vobis  efic  Gcepit*  Ergonc  fi  acciperemus  fecuritatcm 
nos  in  affluentia  bonorum  faecularium  lempcr  futu- 
ros ,  &  dicerct  nobis  Dcus :  Faciem  meam  non  vide- 
bitis ,  gaudcremus  in  iliisbonis?  £ligeret  fortealiquis 
Saudcre ,  &  dicere :  Abundant  mihi  ifta  ,  beiie  mibi 


tf24      ThooL  Dog#  & MfloL libuL 

cftf  fnhflaiiiiiliQs  qmenk  NiwKhim  ooepic  cfle  m> 
tor  Dd;  noiidiiin  Goepit  lni|iinR  tMiqnam  pcRgp- 
noi  nn'  B&wduam  ifftmtaipa  nos  imnain  no- 
ftnm.oooficeiinQrinlMrjnni,  «niain^  inconfiet 

Qpidqnid 


fionibof  finmiiflriisfoipiiqpofc  Qpidqiiid  Dobit  ad» 
eft  pne(er  Denm  nofirnm»  non  cft  dolce.  »  Nolo. 
«musomntti»qD»dedic»fi  nbn  dat  fle  ipfom  «  qni 
|.  AoprfL  ,,omniadedtt,f  AdiUamfnrpiremua»^«<  Jj/Mi^Kir 
g2^  g™  reSoscorde.  Rcdi  corde  dicnnt.  (inqnit  £  yfas»^.  ia 
Kd,  7.ii«Plalm«7.)  9,n  Cum  jam »  nbi  cogitado »  ibi  ft  de* 
ledatioeft,  qood  fieri  non  poteft  ,  nifi  oom  difioa» 
atque  aetimu  cogitanuir. « « Ita  fit » nt  lcrnains  corda. 
&  renes  Deut » &  perfpidens  in  corde  rcdas  oogit^ 
tiones » io  renibus  ndlas  deleftationcs  » juftum  auxi- 
lium  praebeat  redis  corde»  ubi  mnndis  Gogicatioiit 
bus  (upemas  ddedadoncs  fiidantnr  ,»^ 
Ad  fttsm     IV.  Cum  Vita  «enia>Deiqiiefirniiio  fimmnnnft 
ictertiara     hominis  bonum » ad  illam  omnia  opera  noftra ,  cura 
dla"^opc^  omncs ,  &  ftudia ,  cogitationes  omnes  rcferre  dcb^ 
taqJe  nol  mus ;  nihilquc  unice  neceflario  falutis  noftras  negodo 
ftn    rcfe-  anteponcre.  n  »  Summum  enim   bonum  diciniri 
S^/VuJpift    ^^^  cunda  rcferuntur.  Eo  enim  fruendo  quifqucbea- 
Epift"  iis.  ^us  cil  I  proptcr  quod  caetera  vult  habere ,  com  il- 
slias  $6.      lud  jam  non  proptcr  aliud  >  fed  propter  fe  ipfum  di- 
ligatur.  £t  ideo  finis  ibi  dicicur ,  quia  jam ,  quo  ex- 
currat «  &  quo  rcteracur  >  non  invenitur  », »».  | 

Tcfflponu  V*  Temporalibus  rebu^  >ne  inhacreat  Chriftianos» 
^^^  "^^  quiacterna  fpcrat;hanc  vitam  non  aoietf  qui  vitao 
jjjnj*"^  aBternam  a  Deo  promiflfam  expedat  Cogitet  omnii 
bona  tcmporalia ,  quibus  Dei  providcntia » &  booits 
huncmundum  implcvit > eflTe  »,»  Miferorum >  dai» 
natorumque  folatia  ,  non  prasmia  beatorum.  Qtf 
igiturilla  funts  fi  tot,  ac  talia  ,  &  tanta  funt  i(ta| 

S  Aueaft  ^"'^  ^^^^^  ^^^ '  ^^^^  praedcitinavit  ad  vitam  ,  (f^ 
likaidc  haec  deditetiamcis,quospraBdeftinavit  ad  mortcfli; 
Civic  Dei  >  Quas  bona  illa  beau  vita  faciet  eos  iumere ,  pro  (\^ 
«»?•  S4^  bus  in  hac  mifera  unigenitum  Filium  voluit  ufqucal 
mortem  mala  tanta  perferre  ,>,>.  Non  ad  hoc  lo- 
mus  Chriltiani ,  ut  terrcnam  felidtateai »  qua  plenii 

que 


U1D-| 

1 


DeFide,  &Symbolo^  6Zf 

ali  fruuntur.  Bona  illa  magni  pendere  nonde« 
j  quae  Doniinus  dat  &  nialis»  Ad  aliam  felici- 

ad  dlia  bona  vocati  iumus;  illa  delidere- 
ad  illa  tendamus*  Dicamus  ex  animo  cum 
ta  :  ^itiifit  in  te  animn  mea. .  •   ^uam  muUi^  Rralia.  41, 

tibi   caro    mea.   Adhafn  anima  mea  pofi   te.  - 
los  conftitutos  intelligamus ,  qua  ad  patriam 
us.  Temporalia  bona ,  fl  Deus  dederit »  ut  fo- 
ineris  cum  gratiarnm  adtione  recipiamus ;  fl 
rit ,  aut  fubtraxerit  >  remota  peregrinationis 
impedimenta  gaudeamus*   ,,  „  Tota  illa  vita 
t  Janttus   Augufiinits  ,    )    &   omnia  >  quibus  Enarr.   Inr 
n  hac  vita  ,  fic  tibi    debent  cffe  tanquam  j^^jjj*  ^|^* 
nii  viatori  >  non  tanquam  domus  habicatori. 
ito  peregifle  te   aliquid ,  relbre  aliquid ;  di-^ 
te  ad  refedionem  ^  non  ad  defedionem  „  ,)* 
ea  &  hanc  vitam  multa  amaritudine  Deus 
is  refperflt ,  ut  doceret:,,  Amare  meliora  per  Et  Enarr^ 
itudinem  inferiorum ,  nec  viator  tendens  ad  in  praU  40I 
m ,  (labulum  amet  pro  domo  fua  ,,* 
Nemo  potefl  idoneus  fieri  futura  vitst  ^  qui  non  S-  Augaft. 
am  modo  exercuerit^  Nunc  igitur  praeoccupan-  ^"*"'    "* 
aftiones  Beatorum  in  coelcfti,  sternaque  vita.  ^  14^.*^* 
vifione,  amore>  aclaude  exercere  nos  debe-     Prxoccu- 
[Uantum  poffumus«   Uttetur  Jfrael  in  eo  ,  qui  pand»  fiinc 
w,  er  filii  Sion  exultent  in  Rege  fuo.  Quid  cll  i!JtionV*^* 
yidens  Deum.  Eft  quaedam  vifio  hujus  tempo-  btatorum» 
:altera  vifio  futuri  temporis ;  Vifio,  quse  modo 
r  fidem  eft  ;  Vifio  >  quas  futura  eft  >  per  fpe- 
iU  Si  credimus^  vid-maf ;  fi  amamus  ,  videmus. 
idemus  ?  Deum.  Ubi  eft  ipfe  Deus  ?  Interroga 
m :  Deus  charitas  efi.  Benedicamus  nomen  ejus  *'  J^*^*  ♦ 
1 ,  &  ^audeamus  in  Deo  >  fi  gaudemus  in  cha 
^iuifquis  habet  charitatem ,  utquid  ilium  mit- 
>nge ,  ut  videat  Deum  ?  „  Confcientiam  fuam 
lat ,  &  ibi  videt  Deum   ;  fi  charitas  ibi  non 
it ,  non   ibi  habitat  Deus ;  fi  autem  cbarita» 
bitat,  Deus  ibi  habitat  „.   Vult  illum  forts 
fedeucem  ia  coelo  ?  H^ibLt  charitatm    dr  in 


^        ThcoL  Dog.&  Morai  lib^  I. 

m  hJHtat  ftmnn  €mto,  Ergo  fimusl&ael»  &  Ixtemut 
in  D(rQ »  qui  fccit  nos*  in  Chriito  Rtge  nollro,  qui 
refjit  fl04.  A  ffwfi  ioni<>  (ii«  ^rragu  pdncs  ipftsn  ;  4i 
ipfo  €ji  UtiiiM ,  ^irrf  n0i  pcif  f^f  ftliccf^  Coeleftii  Je* 
„  rufalem  *  five  Sion  filii  fumui.  Ipfa  nos  genuit ,  ipla 
jjCft  Ecdefia  Siincionim,  ipfanos  nutriiit,  M  parte 
^  peregnna  t  ex  inagna  parte  iutmanens  in  coelo-  Bx 
„  parte,  quia  immanet  ta  coelo,  bi^atitudo  /Vngeto* 
„  rum  eft  ;  cx  partc »  qtm  pere^rinatur  in  hoc  Ix» 
^  culo ,  fpcf  eft  Juftorum.  Quh  crgo  in  bac  viti 
j^gemant,  &  dcfiJerant  illam  p^itriam^  CMrram  iik* 
Jai0m^  non  pedibus  corporis*  Non  qosrant  naTCi» 

^  ftd  pennai )  <iti^i  ^i^i  ihdntatis  apprtbtmlM:,  ^i 
^junt  in^  al£  iharifattii  DikSio  />#!  ,  C3r  ^rcxim 

„  Peregrinamur  enim,  fufptramus,  gemimos,  venr 
„  runt  ad  nos  litter»  de  Patria  noftra  ^  ipfas  vobii 
,,  recitamus*  Qusfuntillxlitterx?  Divinac  promiffiG- 
nes  in  Scriptuns  facris  cxaratse*  De  Dco  itaque  lcffl- 
per,quantum  in  nobis  eft  cogitantes  ^  in  eum  ar* 
drutfs  t  illum  ditigcnteSr  in  ilto  la^temur.  bed  &hvr 
dtrmUf  nomen  eius  in  choro-  Chorus  efl  coQienQf» 
laudantium.  hi  in  choro  cantanius,  concorditer  ao* 
tcniu^^  In  choro  cantantium  quifquis  voce  dsfcrepue' 
riti  otFendit  auditum.  &  perturbat  choruoi*  Si  voi 
inconvenienter  cantantis  difturbat  concentum  cantaa- 
tium,  qudnto  magis  mala  vita ,  pravique  mores  di- 
fturbantconcentumlaudamium?  Jn  tympmnu^  &p{il- 
t*  fii'  pialiamus  ;  tit  nun  foU  vox  Uudet ,  fed  &  optriM 
Quando  aftumitur  pfalterium,  &  tyinpannm,  manus 
concinunt  voci.  „  Sic  lSc  tu>  0  quando  Allelujicao* 
,  tas ,  poiriijas  &  panem  efuricnti ,  veftias  nudam 
,,  iulcipias  pcregfinum^  non  Ibla  vox  fonati  fed  & 
>,  manua  confonat,  quiaverbisfada  concordant », 

In  hac  vitu  mortali  fi  nos  ita  geramus  «  quod  ao- 
bis  promiftum  eft ,  confcquemur  yitAtn  ^ternam^n 
qua  Ueum  One  tint  videbimus ,  videndo  amabiniusp 
amando  laudabimus,  AMEN.  yerum  efi  ;  id  ctiiii 
Dco  rcvelante  credimus  ;  id  Deo  promittcntc  fp^ 
ramus.  ludi ,  fijt, 

flNIS    LlBRl    FRIML 


\ 


/;         I  N  D  E  X 


[GAPITUM,    ARTICULORUM, 

'.'.     ET  RERUM,  QU^  IN  HOC  TOMO 
■/  TRACTANTUR. 

;*  LIBER    PRlAiaS, 

i      DE  FIDE,  ET  SYMBOLO. 

^  Pag. 

"r^  UiESTIO  L  DE  FIDE.  t 

mLj  ART.  I.  Qpid  Ct  FWes.  ibid, 

^  ^^  Fides  Dei  donum.  ibcd. 

Fidei  Imnen,  certitudo  ,  obfcuritas»  #  1 

*Ratio  firmiter  affentiendi  veritatibus  Fldei ,  eft  De!  revelantis  audloritas  7 
■  ART    II    Quibus  fundamentis,  ac  principiis  Fides  nitatur.  8 

j$.  1  Duplex  Fidei  principium  ,  ac  fundamentum  ,  Scriptura  facra,  & 
Traditio.  ibid. 

71.  11.  Qui  Libri  Saeri.  '  10 

%\'  IIL  Scripturae  facrae  Verljones.  11 

I  Y  IV.  Scripturae  facrac  Interpretado.  12 

/  5.  V.  Unde  Traditio  innoteicaL  IJ 

3C  ART.  IIL  De  Fidei  neceflitate  ad  falutem.  $.1,  15 

l  S*  11.  Fides  ad  falutem  neceffaria  ,  non  eft  fingularis  (iducia ,  qua  quis  cred^it 
i  fibi  remiffa  effe  peccata  aut  fe  effe  praedeftinatum  ud  vitam  aeternam.  16 
,  ART.  IV.  NuUum  opus  aeternje  vitae  meritorium  fine  tide  fieri  potcft,  Nec 
f  ;    tamen  omnia  opera  Infidelium  funt  peccata.  %i 

:  Quo  fenfu  omne ,  quod  non  eft  ex  Fide  peccatum  fitt  24 

[   ilRT.  V.  Fides  iine  charitate  effe  poteft.  50 

Quid  fides  formata  ,  quid  informis  ibid. 

ART.  V[.  Fideicapita  funt  evidenter  credibilia.  }) 

Quae  fint  motiva  credibilitatis,  ibid. 

Chriitianae  Keligionis  veritas.  34 

^ffiSTlO  II.  DE  SYMBOLO  FIDEL  .  47 

ART.  1.  Quid ,  &  quotuplex  fit  Symbolum  Fidci ,  &  quot  ejus  ArticuH.  ibid. 

ART.  IL  Quo  primus  Apoftolici  Symboli  Articulus  explicatur,  CREDO  IN 
DEUM  PATREM  OMNIPOTENTEM ,  CREATOREM  COELI,  ET 
TERRiE.  S» 

$.  I.  Quae  fit  vis  iftius  verbi  ;  CREDO.  ibid. 


5.  11.  IN  DEUM.  58 
5.  111.  Quid  fit  difcriminis  intqr  CREDERE  DEO,  CREDERE  DEUM . 

ET  CREDERE  IN  DEUM.  62 

IV.  Unus  tantum  Deus  credendus  eft.  6) 

V.  Quid  de  divinis  Perfedtionibus  doceat  Fidft»  6i 
VI    Dei  fimplicitas.  ^67 

VII.  Deus  immutabilis*  6t 

VIII.  Deus  aeternus.  6f 

IX.  Deui  immor(alis,  7« 


.  X  DeDS  liiimeiiriit.  Ubiqoe  eft\  I 

.  XL  Sdcima  Dei  infinita 
w  XII.  Pnrlacnria  Dd  jkhi  offidt  hnwie  HhMitt; 
!  r.  Xlll.  Deus  fiimiiiDiii  Bonam.  .         * 

I .  XIV.  Dent  rumme  Mifisiicon ,  ft  Joftos. 

i  u  XV  Densneminem dderit,  refirohat^ft  damoat fine  nalb  mevl^ 
\  f,  XVI.  Ex  divinis  PerfisAionibQS   DODmilla  oolUgnntBr  docoinenai 

Morum  inforroactoo^ 
S.  XVII  Deum  Dnom  in  Eflentia,  Trinom  in  Petfinds  ,  Fidea  Catiic 

Gonficctur. 

XVHl.  ImsMo  SS.  Trinitatis  in  noUs  fefiinnanda. 

XIX.  PATKEM.  Quo  fenfiinomen  Patris  hic  rnmatiir.. 
t  XX   0MN1P0TENT£M.  Oe  Omnipotentia  Dei 
}.  XXI.  Dd  Voluntas  eflicadfBma  dk  ,  fipmpfr  implesiir«  fi  iMblnta 

nullaQue  ex  oonditione  fnrpeodi  ?elit ,  qoeqi  -intendic  efieOnm,  < 
^  XXlJ.  Cur  omnes  homines  non  fldventur/cDm  Deos  oauitum  fidu 

velic,  fi  voluntas  eios  femper  imnletnr. 
f.  XXIIL  Vis  efficadffiroa  divinsB  GKiUxex  Qd  OmnipQteQtia  defivi 


i 


Qpid  de  Gratia  cred^ndmn. 


^lXIV   Gfatia  noo  diitor  {ccond^m  meiita, 

XXV.  Gratia  ad  fingulos  aftus  datur. 

X3CVI.  Gnitia  ad  converfionero  peccatoris  neceflarh^ 
^.  XXVII.  Gratia  neceflarla  ad  vincendas  tentattones, 
S»  XXV 111    Gracia  necdfaria  ad  Deun^  fuper  omnia  diligendunu 
$.    XXIX.  Graciu  necefrariaadrcrvanda  Dei  Mandjca. 
S.    XXX.  ('ratia  neceflaria  ad  iniciuni  bonioperis,  dc  Fidei» 
3.  XXXI   Singularis  Gracia  ad  perfeverandum  ncceflaria. 
Jjt  XXXil  Vis  omnis  mercndi  bonis  operibus  eil  Grada  ChrifEi. 
j«  XXX lll.  Libcrum  arbicrium  Graciae  cooperacur. 
|.  XXXIV.  Graciaefficax  ,  &  fanCtitic^ns  non  (facyr  omnibus, 
j.  XXXV    Gracia  eiiigax  liberCaci  non  oificic.  ii 

;.  XXXVI    Tocum  Deo  cribuendiim 
.  XXXVII.  i-ideiin  Deum  Ommpocencem  ucilicas. 
,.  XXXVIII.  CKEATOREM  COELl,  £T  T^RRiEt 

XXXIX.  Quid  de  AngeJis  fenciendum. 

XL.  Angeii  in  Gracia  condici. 

XLI.  Sandtorum  Angelorum  pugna  cum  roalis.  Ouodnam  iftommi 

cacum.  * 

XLU.  Mali  Anseliin  Infernum  decrufi| 

XLIII.  Varii  SS.  Angelorum  Ordincs. 
.  XLIV.  Angelus  Cuftos  cuiqiic  homini  a  Deo  prxpoficus.  i 

XLV.  Dc  Hominis  Creacione   Hoirip  creatus  immorcalis.  i 

XLVI.  Homoad  imaginem  Dei  condicus.  In  quo  fica  Gt  divinac  imag 

ratio. 

I.  XLVlI,  Primushomoin  Gratia,  &  Jufticia  originali  creatus.  i 

1    XLVll!     rrimi  Hominis  lapfus. 

).  XLIX.  Dcus  homincqi  excra  fta^um  Gratiae,  &  Jufticiae  originalis  cn 
P-  tuic.  .    '  ■ 

|.  L.  f  ructus  cx  Hominis  crcHtione  coUieendi.  ^ 

y  Ll.  Dcus  oninium  Cenfcrvacor  j  ac  Rector  tft.  ProTidentia  iJlius 
•  fticuCMr,  "      '  ^ 

5.  li^- 


INDEX 

f.  LIL  Providentlae  divinae  arguitienta.  ?77 

S.   Llll.  Malaiiivinie  Providentiacnon  rcpugnant.  Nequc  ipfa  pcccata.     178 
,  LIV.  DivinsE  Providentiaenonrepugnantprofperitates  impiorum,  &  ad- 
verfae  res  Juftorum.  180 

{.  LV.  Feculiari  quadam  ,  ac  praecipua  Providentia  Deus  Ele^oj  fuos  regic* 
r       Quid  dc  Praedeltinatione  fcntiendum.  18^ 

0  C.  LVl.  .Etcrna  hledio  fme  meritis  ,  faius  ex  meritis.  190 
i.  LV|  I.  Quanivis  cerca  PrasdclUnatio  fic  ,  fua   umen  cuiqpe  lalus    cuni 

ip        metu,   iS:  loilicicudinc  procuranda  eli.  194 

$.  LVlll.  In  nullo  gloriandum  2o« 

|.  LIX.  Fides  ,   Graria  ikndUficans  ,    fc   Charitas ,  plerifquc  rcprobis  a 

Deo  tribuuntur.  202 

i    LX   Fides  ,  &  Juditia  poffunt  amittL  ^        265 

1  y  LX(    Nemo  abfque  flngulari  Deirevelationede  fua  Praed^ftjnatione  cer- 
tus  effe  poteit.  T^j 

\     $.  LXn.  Perditio  reproborum  ex  ipfis  eft  ,  non  ex  Deo.  ibia. 

ART.  ULQuoSvmboliHpoftoliciArticulusalterexpiicatur  ETINJESUIVI 
I  CHRISTUM  FlLlUM  EJUS  UMCUM  DOMINUM  NOSTRUM.  ao8 
|.  I.  Quam  neceffaria  fit,  &  utilis  hujus  Arciculi  Fides.  ibid. 

Chriitus  Mediacor.  209 

j.  ][.  ETIN  JKSUM.  De  Nomine  Jefu.  214 

5.  111.  CHRISTUM.  Cur  Nomini  Jefu ,  Chrifti  nomcn  addatur  ? CHRISTUS 

Prophcca ,  Sacerdos  ,  &  Rex-  22j 

§,  IV.  FILIUM  EJUS  UNICUM.  CHRISTUS  verus  Deus.  Dciquc  Filiut 

elt.  Du£C  in  Chrifto  Nacurae  aji 

§.  V.  CHRISTUS  una  Perfona  cft  ,  &  filius    unicus  Pacris  aeterni,  ac 

B.  M.  Virgmis.  «47 

i  VL  CHRISTUS  Hemo  noncftFilius  adoptivus  Dei.,  fed  naturalis.  2^2 
V  VU.  DOMINUAI   NOSTRUM.    Cur  Chriltus  Dominus  nofter    appel. 

lecur.  An  fervus  aliqua   ratione  dici  pofiit.  257 

/RT.  IV.  Quo  Svmboli  Articulus    IIL   explicatur.    QUI   CONCEPTUS 

EST  DE  SIMRITU  S.  NATUS  EXMARIA  VIRGINE.  266 

i  I    Qpid  his  verbis  fignilicctur ,  QUI  CONCEPTUS  EST.  268 

Vera  Chfifti  Curo.  ibid. 

Caro  a  Filio  Dci  in  tempore  affumpta.  269 

Chrifti  caro  ncc  e  coelis  delata ,  nec  -e  ryderibus ,  tcI  ex  aere  decerpta.  27« 
In  Chrifto  vera  fuit  Anima ;  &  mens  hominis.  271 

Puplex  in  Chriilo  voluntas  271 

$t  U.  DESPIRiTUSANCTO.  Cur  Chrillus  cx  Spiritu  fanao  conccptus 

dicatur.  274 

Jncarnatio,  feu  Conceptio  Chrifti  in  utero  B.  V.  omnium  miraculoruni,  ma- 

ximum.  27^ 

Immenfus  Dei  ergo  nos  amor  in  Myfterio  Incarnationis.  277 

Cratia  maxime  demonftracur  in   Conccptione  Chrilti.  278 

Chrilli  hominis  fancticas  infiaita,  ti  iinmcnfa.  28* 

$.  111.  Cur  Spiritus  fandus  non  fic  Paccr  ChrilH,  cum  Chriftus  ez  Spirica 

fundo  fic  concepcus.  '  28} 

J.  IV.  Licct  crcs  l^erfonseSancftiffimar  Trinicatis  Incarnationim  opcratBfint, 

folus  tamcn  Filius  incarnatus  eiL  28s 

J.  V.  NATUS  EX  MARIA  VIRGINE.  B.  Virgo  Maria  propric  Matcr  Dai 

orcdcada  cft«  28^ 

Rr)  f.  TL 


i 


TI:  Mtrh  Mltfer  Dd  Viigo  pemtnu  tyi 

VIL  De  Nomine  Virgin»  Dd  flbtrii,  Mf 

.uaria  Domina,  rpergue  nofhra.  ibid 

B.  Maris  Virginis  culcus  Gngularis ,  ft  invocatlo.  tff 

f.  VIIL  Qui  firuaos  tx  ChriiU  Incamadone ,  NadThittt  oolGKndi  ,   joi 
ART   V.  QunquartusSymboliArdiculusezplicaciir:  PASSUS  SUB  PON- 

TIO  PILATO,  CRUCIFIXUS,   MORTUUS,  ET  SBPULTUS.      |o| 
{.  L  Artlciili  Fides  txplicacur ,  Deos ,  ft  homo  Chriftiis  vaee  p«flSis  ,  nog 

tamen  pafla  Deitas.  .  .  •      -  ibii 

f.  IL  Acerbius  Paffionis  Chrifti.  tis 

I.  IIL  CRUCIPIXUS  Cur  Chriftus  mortemCmcb  eleseik.  iii 

L  IV.  MORTUUS ,  ET  SEPULTUS,  las 

rerfona  Divina ,  necab  Anima,  nec  a Corpore  Chriftt  fepanta  oft  !n  tridoi 

Mortis.  )a4 

f.  V.  Pa(Go ,  ft  Mors  Chrifti  yoluntaric  fbemnt,  noncoate  ;  liberaBv  noa 

neceffiuris.  lat 

§.  VL  Immenlk  ez  Paffione ,  ft  Morte  Chrifti  benefida  in  Mt  lednndr 

mnt  })4 

1  VII.  Chriftus  in  Paffione  fiia  omnium  Virtutum  exempla  dedit       144 
|.  VIQ.  Chrifti  Jefii  charicas .  ft  gloria  in  Paflione,  ft  Cruce  pronicaiia ,  ft 

perPaffionem ,  Cruccmque  parca.  ^       jfl 

$•  IX.  Chriftus  pro  omnibus,  ft  finguiis  hominibot  nortmis  eft;  noii  pro 

fblis  prvdeftinatis.  )tfl 

J.  X  Ex  Morte  Chrifti  Graris  fufficientes  ad  falotem  omnium  deriyantor, 

Expltcatur ,  quid  de  Gratia  fufficienti  fentiendum  fit  371 

(.  XI.  Interior  Gratia  vere  fufficiens  in  ftatu  naturse  lapfae  agnofcenda  efl  i^S 
y  XII.  Grdtia  fufficicns  veram  proprieque  dictam  potentiam  ad  opus  fuper- 

natiirale  tribuit.  )74 

(.  XIII    Gratia  fufficiens  eft  Gratia  Chrifti  Mcdicinalis.  ^78 

|.  XIV*  Gratis  interiori  in  (hitu  Naturae  lapfae  aliquando  refiftitur.  )go 

).  XV.  Juftorum  nemini ,  uigente  divinorum  Fraeceptorum  obfervanda , 

deeilGratia.  qua  poffibiiia  iiant.  )g3 

$.  XVI.    Gratia  non  detuit  S.  Petro  ,  qua  Chriftum  fcqui  ,    &  coniiten 

poffet.  )gd 

(.  XVIl.  Gratia  fufficiens  ad  perfeverandum  Juftis  omnibus  datur.  ^90 

}.  XVIIL  Chriltianis  omoibus,  urgente  pra:tepto ,  Gracia  fufficiensdacur, 

vel  oflertur  ^91 

|.  XIX.  Peccatores  nondum  induratl,Gratia  fufficiente  perfsrpe  donantur.  192 
)•  XX   Gratia  fufficiens  infidelibns  datur  :  non  eodem  tamen  modo  ,  neque 

ejufdem  rationis  omnibus.  )9) 

$.  XXL  Gratiae  ibfficientes  obduratis  penitus  nondefunt:  quamquam  vero 

aiiquibus  deeiTent,  illis  tamen  imputarentur  peccata.  )98 

{•  XXlI.  Infantibus  fiiie  Baptifmo  morientibus  parata  cft  Baptifmi  Grada: 

noncamen  illis  praeilo  eit  gratia  proprie  fiiffidens.  40) 

f.  XXHI.  Confedtarium  ad  Morum  informationem.  406 

ART.  VL  Quo  quintus  Symboli  f\rticulus  exponitur.:  DESCENDIT  IVD 

INFEROS,  TERTIA  DIE  RESURREXlT  A  MORTUIS.  408 

$•  I.  Oe  Chriiti  Defcenfu  ad  inferos.  ibid 

$.  II    De  Refurredtione  Chriiti ,  Chriftus  virtute  Cm  refurrexit  terda  die, 

primus  omnium.  414 

$•  ilL  RefurreitUonis  Chrifti  neccffitas,  4ig 


I 


INDEX 

IV.  ReTurreAionis  Cbridi  Gloria.  434 

V.  Refurrcdionis  Chrifti  frudus,  &  utilitas  eximia.  430 
VL  Spiritualib  RcfurrcCtionis  figna.  4)4 

ART.  VII    Quo  fextus  fymboli  Articdus  exponitur :  ASCENDIT  AD  COE- 

LOS,  SfcDtT  AD  DtXT  RAMDEIFATRISOMNIPOTENTIS  4?? 
(.  I.  Myfterii  Fides  explicatur.  ibid. 

S.  IL  Aicenfionis  ChrilH  caufae.  44o* 

%.  IIL  Afcenffonis  Chiiiti  frudus ,  &  utilitates.  449 

ART.  Vlll.  Quo  feptimus  Symboli  Artitulus  cxplicatur  :  INDE  VENTU- 

RUS  EST  JUUICARL  vrt'OS ,  ET  MORTUOS.  45» 

$•  L  Multiplex  Dei  Judicium.  Noviflimi  tempus  ignotum.  Signa  iliud  prae* 

cedentia  ibtd» 

j.  II    Generalis  Judicii  Caufse.  46} 

).  III.  Cbriltus  Dominus  ut  homo  judicabit.  Judicis  dotes.  Ultima  fenten- 

tia.  47« 

ART.  IX.  Quo  Symboli  o<^¥us  Articulus  explicatur :  CREDO  IN  SPI- 

RlTUiM  SANCTUIVl  47« 

5  I.  Quid  proprie  fignificet  nomen  Spiritus  fandi.  .  477 

jj.  II.  Spiritus  ^andus  verus  Deus  eft  ,  Patri ,  &  Filio  sequalis*  47$^ 

).  III.  Spiritus  Sanctus  a  Patre ,  &  Filio  procedit.  484 

\.  IV.  Spiritus  Sandi.Nomina,  Attribuu,  &  EiFe<ftut.  4S6 

5.  V.  Difpoiidones  aa  fufcipiendum  Spiritum  fandum.  s^i 

ART.  X.  Quo  Symboli  nonus  Articulus  explicatur :  CREDO  S.  ECCLESlAiVl 

CATHOLICAM  :  SANCTORUM  COMMUNIONEm.  S07 

$.  I   Quid  e(l  Ecclefia.  508 

(.  Ilf  Ecclefia  vilibilis  eft  ,  &  mahifefta.  514 

|.  III.  Ecclefia  bonos ,  &  malos  compleftitur.  S18 

\.  IV.  Ecclefia  Sanda  eft.  ^%t 

S.  V.  Ecclefra  Chrilti  Catholica  eft.  ^a^ 

$    VI.  Ecclefia  Chrifti  una  eft.  Et  Ecclefis  Catholicx  nomtne  una  (bcietas  in* 

telligenda  eft,  a  cujus  communione  Hxretici,  &  Schifmatici  excludun* 

tur.  $)o 

S    VIL  Ad  unitatem  Ecclefix  Capuc  vifibile  requiritur,  fcilicet  Romanus 

Pont.  S.  Petri  fucceflbr.  5}^ 

jj.  VIII.  Cur  Ecclefia   Apoftolica  dicatur.  S4X 

V  IX.  Ecclefia  maxime  diligenda  y  &  obfervanda  eft*  544 

)    X.  In  quo  San^torum  Communio  fita  fit.  551 

ART.  XI   Quo  Symboli  decimus  Articulus  explicatut:   REMISSIONEM 

PECCATOllU/Vl.  5(5o 

Remiflio  peccatorum  Dei  Propria.  ibid. 

Quid  complectatur ,  &  quando  pprficienda.  561 

In  fola  Ecclefia  datur  ,  &  accipitur  remiflio  peccatorum.  565 

ART.  XII.  Quo  bymboli  Articulds  undecimus  exponitur:  CARNIS  KE- 

SURRECTIONEM  569 

(.  I.  Refurrcctionis  fiiturae  veritas.  ibidr 

Rationes  ccngrua:  Refurrec\ionis  mortuorum.  471 

S*  IL  Cur  carnis  potius  ,  quam  hominum  Refurredlionem  in  Symboto  con* 

fiteamur.  574 

$.  III.    Omnes  homines  refurgent  cum  eodem  corpere,  &   quidem  tn- 

tcgro  57S 

$.  IV*  Varia  erit  Refurgcntium  conditio,  S7S 


,   Pote/l. 

f-   ^"    Dcuv  a 

'4-  iX.  i^piritaie^ 


♦•  ' 


■.  r 


)  ■ . 


j-    •»    ..iciis  creata  L 
poteft. 

«I-  lA.  ipiritales  fruett 


Fin 


Kf^ 


X